Mai 11, 20182018-05-10Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Onesten zaitut

Jon Barberena

Adio erran aitzinetik, besarkatzaile onari bizkarrik ez emateko aholkatu zigun Bi Bala musika taldeak. Euskaldunok, jatun onak izaki, hitza aise jaten omen dugu, topikoak hautsi dituen rock talde honendako. Topikoen topikoa baita euskalduna isila bezain zuzena dela. Hau da, teorian hitzeko pertsonak gara, eta, hitzemanez gero, bete egiten dugu. Akaso, hitzekoak gara, guti solastatzen garelako. Isiltasunak bere bentajak ditu. Ahotik arin kanporatzen diren solasek pisua har dezakete eta pertsonaren egunerokoa zamatu. Inon eskribitu gabeko hitzek, forma fisikorik ez duten hitzek, eginbeharra edo konpromisoa eska diezagukete, eta konpromisoek lot gaitzakete.

Euskaldun maskulino peto-petoaren irudian, isiltasunaren dimentsioa eta sentimenduekiko zurruntasuna gehiago handitzen da. Bihotza soinean egunero darabilgun arren, gutitan azaleratzen dugu bihotzean altxatzen duguna gizonezko euskaldunok. Ez da konpromiso handiegia eskatzen duten hitzak direlako. Lotsak trabatzen du Eusko Labela duen gizonezkoaren mingaina, eta isiltasunean babesten da.

Maite izena hedatua da gurean. Neska anitzen izena da egun, baina euskal izenak debekaturik egon ziren sasoian normala zen haurrari Maria Teresa paratzea, gero Maite deitzeko. Orain ez ditugu umeen euskal izenak bertze izen baten gibelean altxatzen, baina maite hitzarekin hasten diren sentimenduak bai.

Bernart Etxepare handiak ez zuen maite zaitut esaldirik bere liburu famatuan eskribitu, eta haren partez onesten zaitut erabiltzen zuen. Onespenetik maitasunera aldea dago. Maitasuna hitz potoloagoa da. Ikaratu ote zen?

Kirmen Uriberen Maite zaitut, ez poeman, berrogei urtez labe garaietan lan egin zuen aitak maite zuela erran ezin zion alabari opari neketsu baten bidez erran zion hitzez adierazi ezin zuena. Hitz guti batzuk ahoskatzea eta sentimenduak azaleratzea baino errentagarriagoa eta errazagoa suertatu zitzaion lan delikatu hura. Lantegitik banan-banan ebatsi zituen piezak soldagailuarekin josi eta altzairuzko ohatzea egin zion ezkontzera zihoan alabari.

Xabier Lete ere ez zen atrebitu Jardin bat zuretzat kantu egin berria kantatu aitzinetik Lurdes Iriondori publikoki sentitzen zuena zuzen-zuzenean erratera. 1999ko buruilean eman zuen azken kontzertu hartan, ingelesez eta frantsesez egin zion eskaintza Lurdesi: "To my wife… Pour ma femme". Lotsati agertu zen Lete, bertze hizkuntza batzuetan biluztea erosoago suertatu zitzaion.

Sentimenduak azaleratzeko lotsa ondorio kulturala da. Eraikia. Gizarteak markatutako jokabidea. Gizonezko euskaldunok batik bat isiltasunean sufritzen dugun sindromea da. Ez naiz hitzen erranahia gastatu artio hitz potoloak behin eta berriz zentzugabe ibiltzearen aldekoa. Baina erran gabeko damuak gehiago zamatzen du pertsona, errandakoaren damuak baino. Alda dezagun euskaldun prototipo maskulinoaren irudia. Beraz, urrikitu aitzinetik, adieraz diezaiegun familiakoei, lagunei, bikotekideari... lotsarik gabe sentitzen duguna. Arinago eta zoriontsuago sentituko gara. Zuk nor maite duzu?

Hezur eta haragizko Maiatzaren Lehena
Mai 4, 20182018-05-03Albisteak, Asteko Gaiak, Ekonomia, Gizartea, Nafarroa0

Hezur eta haragizko Maiatzaren Lehena

Edurne Elizondo

Karrikara atera ziren sindikatuak asteartean, Maiatzaren Lehenean. Mahai gainean jarri zuten, bertzeak bertze, sindikalismo politikoago bat egiteko beharra, eta greba orokorraz hitz egiten hastekoa. Mobilizatzen eta aldarrikatzen jarraitzea ezinbertzekotzat jo zuten erakundeotako buruzagiek, langileen eskubideen alde.

Nafarroan, apirilean zabaldutako datuen arabera, 35.910 pertsona daude langabezian. Ia 21.000 emakumeak dira. Langabeen artean, %9 dira 25 urte baino gutxiagokoak, eta ia %19, berriz, 25 eta 34 urte bitartekoak. Lana dutenen artean ere, prekaritatea da nagusi. Beren esperientzien berri eman dute arlo ezberdinetako hainbat langilek.

IRENE SOTOS

Etxeko langilea

"Emakumeek beti doan egiten duten lana egiten dugu; ikusezinak gara"

Maiatzaren Lehena maiatzaren 1a bertzerik ez da Irene Sotosentzat. Egun bat, edozein egun. Ez du sentitzen sindikatuek ordezkatzen dutenik. "Emakumeek beti doan egin duten lana egiten dugu guk, eta, ondorioz, ikusezinak gara". Etxeko langilea da Sotos, La Rebelde elkarteko kide. Sektore horretan ari direnentzat bilgune izan nahi du elkarteak, denen indarra batuz, beren aldarrikapenak zabaltzeko.

Asteburuetan egiten du lan Sotosek, zaharrak zaintzen. "Ordu gutxiko kontratua dut". Hori da bere lanaren arazo nagusietako bat, nabarmendu duenez. "Behin-behineko egoera batean gaude beti. Batetik, ordu gutxiko kontratuak ditugu, anitzetan; eta, bertzetik, epe mugatu baterako. Lanean hasten garenean, inoiz ez dakigu noiz arte ariko garen".

Lana "egun batetik bertzera" amaitzen da, kasu anitzetan. Hori gertatzen denean, gainera, langabezia kobratzeko aukerarik ez dute etxeko langileek. "Ez gaude langileen estatutuan; guk bertze edozein langilek dituen eskubideak izan nahi ditugu".

Nafarroan 14.000 etxeko langile inguru badira, La Rebelde elkarteko kideen datuen arabera. Haietako 9.000 inguru baino ez daude Gizarte Segurantzan izena emanda, ordea. Soldatak eskasak, eta lan baldintzak gogorrak izaten dira, gehienetan. "Lagun batek zaintzen duen pertsona ospitalean dago egunotan. Langileak ia egun osoa ematen du han, egunez eta gauez. Ez da bidezkoa", salatu du.

"Badakit guk egiten dugun lana ez dela fabrika batean makina bati lotuta dagoenak egiten duenaren gisakoa, baina, anitzetan, lana zure bizitza bilakatzen da, bertze deus egiteko denborarik ez dizulako uzten. Erabat lotzen zaitu".

Etxeko langileen artean migratzaileak dira nagusi. Sotos Argentinatik etorri zen Nafarroara. La Rebelde elkarteko kideekin duela lau urte bat egin zuen, etxeko langileen eskubideen alde lan egiteko asmoz. Oraindik ere, gutxi dira elkartean, aitortu duenez. "Zaintza lanetan ari diren migratzaileek, anitzetan, egoera are gogorragoa utzi dute atzean, eta eskertzen dute sorterrian gelditu direnei zerbait bidali ahal izatea".

Berak argi du borrokatzen jarraitu behar dutela. Borrokan, ikus ditzaten. "Ordua da etxeko langileon lana onartzeko eta duen balioa aitortzeko".

MOISES VANGU

ABLE bidezko langilea

"Ateak ixten dira beltza izateagatik; bigarren mailakotzat gaituzte"

Duela hogei urte utzi zuen sorterria Moises Vanguk. Kongoko Errepublikan jaio zen, eta han hasi zituen zuzenbide ikasketak. Senegalera joan zen ikasketak amaitzera, eta, handik, Espainiarako bidea hartu zuen, azkenean. Hamar urte egon zen Asturiasen, eta azken hamarrak eman ditu Nafarroan. Asturiasen iturgintzan trebatu zen, eta, orain, aldi baterako laneko enpresa (ABLE) baten bidez aritzen da beharrean, Iruñean. "Iturgintzan, eraikuntzan, garbitzaile gisa... ahal den lana egiten dut".

Zuzenbide ikasketak homologatzeko aukerarik ez zuen izan. "Hemen oztopoak bertzerik ez nuen aurkitu; sorterrian, gainera, gerra zegoen, eta ezinezkoa zen agiri bakar bat ere lortzea".

Baikorra da, berez, Vangu. "Amak beti erraten dit eutsi behar diodala, eta hori egiten saiatzen naiz". Aitortu du, halere, beti ez dela erraza izan. Espainiako herritartasuna badu Vanguk, baina argi utzi du Espainiako Nortasun Agiria izan arren beltza izateagatik "bigarren mailako herritar" bilakatzen dutela.

"Arrazakeria bada". Lana bilatzeko orduan ere sufritu du Vanguk. "Ate anitz ixten dira beltza izateagatik. Behin, lagun batek curriculuma eraman zuen enpresa batera. Utzi eta hamar minutura itzuli zen, datu bat falta zitzaiola konturatu zelako; ordurako, curriculuma zaborrontzian zen".

Hiru urteko kontratua izan da, orain arte, izan duen luzeena. Orain, egun gutxi batzuetan edo astebetez aritzeko kontratuak egiten dizkiote, gehienetan. Etxea du, eta gelak alokatuta lortzen du soldata osatzea. "Bertzela, ezinezkoa litzateke".

Sanferminetan karrikan jartzen dituzten komunak garbitzen ariko dela azaldu du Vanguk: "Norbaitek egin behar du". Emaztea Kongoko Errepublikatik Iruñera ekartzeko lanean jarraituko duela erantsi du. "Burokraziarentzat ere beltza naiz".

Duela bi urte hasi zuen emaztea ekartzeko prozesua, eta agiri guztiak eduki eta baldintzak bete arren, Kongoko Espainiako enbaxadak ez dio eman baimena, oraindik ere. Eskaera bat egin nahi izan die nafar guztiei: "Ireki besoak. Badakit batzuetan zaila dela, baina denon artean lor dezakegu denontzako gizarte justuago bat. Ireki besoak".

HAIZEA HUARTE

Psikologo soziala

"Gazteok doan lan egin behar dugu esperientzia lortzeko"

Psikologo soziala da Haizea Huarte. Duela bi urte amaitu zuen gradua, eta berriki, ikasketak amaituta egin zuen masterra. Iazko udan lortu zuen, aurrenekoz, bere ikasketekin lotutako lan bat. Ordezkapenak egiten aritu zen. Orain ere, horretan ari da. "Gaixo agiria jaso duen langile baten ordez ariko naiz, ustez luzerako".

Behin-behinekotasuna izan da, orain arte, Huarteren lan esperientzia zehatzen definitu duen ezaugarria. Horixe nabarmendu du. Ikasten ari zen bitartean, hamaika esparrutako lanetan aritu da: "Ostalaritzan, denda batean, haurrak zaintzen...". Ikasketak amaituta, oztopo nagusietako bat edozein lanpostutan eskatzen duten esperientzia dela azaldu du. "Gazteon betiko arazoa da, esperientzia eskatzen digute lan egin ahal izateko, baina nola izanen dugu esperientzia lanik ematen ez badigute?".

Boluntario gisa arituz lortu du eskatzen duten esperientzia hori. "Arlo sozialean ari diren entitate gehienek badituzte halako programak. Azkenean, doan lan egin behar dugu esperientzia lortzeko". Gazteek, neurri batean, egoera hori barneratu dutela uste du Huartek. "Prozesua hori dela sinetsi dugu, neurri batean. Ezegonkortasun hori dela egungo bizitza eredua. Boluntario gisa hasi behar dugula, gero ordezkapenak egin ahal izateko. Txandarik txarrenak egokitzen zaizkigu, gehienetan". Kontratu mugagabea lortzea litzateke azken urrats eta helburua, baina Huartek, oraingoz, urrun ikusten du aukera hori.

MAITE ELORZ

Loxin enpresako langilea

"Ez dut baztertzen lanera kanpora joateko aukera"

Azken bost urteotan izan duen lanpostua galtzeko zorian da Maite Elorz. Ezkirozko Loxin etxeko langilea da. Enpresa hori kudeatzen duen multinazionalak 64 kideko lantaldea murrizteko asmoa agertu du: 40 langile kaleratzeko, lana erregulatzeko espedientea aurkeztu nahi du, zehazki.

Apirilaren 19an eman zien enpresak bere asmoen berri langileei. Hilabeteko epea zabaldu zuten, orduan, negoziatzeko. "Epe hori bukatu eta hamabost egunera aurkeztu nahi dute lana erregulatzeko espedientea", azaldu du Elorzek.

"Gainean dugu langabeziaren itzala". Elorz ELAko ordezkaria da Loxin etxean. Argi du enpresaren kudeaketa bere esku duen multinazionalaren asmoek ekarriko dutela, batetik, lanpostuak suntsitzea eta, bertzetik, lanean jarraituko dutenen baldintzak eta egoera kaskartzea. "Lantalde gaztea gara, eta espezializatua. Badakigu lana aurkituko dugula, baina ez da erraza izango", erantsi du.

Robotikan aritzen da Loxin, aeronautikaren sektorean. Elorzek ez du baztertzen bertze herriren batera joan behar izatea lan bila, lana erregulatzeko espedientea gauzatzen bada. "Nik ez dut seme-alabarik, eta ez dut baztertzen kanpora joateko aukera. Alemanian bizi da nire neba, eta ez dut baztertzen harat joatea. Enpresan badira seme-alaba txikiak dituzten langileak, eta haientzat zailagoa izanen da mugitzea. Zenbaitek argi dute lan esparrua aldatu beharko dutela".

Lana erregulatzeko espediente bati bigarrenez egin behar dio aurre Elorzek. Aurrekoak Gamesan harrapatu zuen lanean. "Bi urtez aritu nintzen han". Kalean utzi zuten arte. "Natural hartu dut oraingo prozesua", onartu du langileak. Elorzek uste du Loxin etxeko langileen egungo egoerak bertze langile anitz ukitzen dituela. "Eredu ekonomiko zehatz bat dago gertatzen ari denaren atzean, enpresak tokiz aldatzen dituen eta azpikontraten alde egiten duen eredua, alegia", salatu du.

Nafarroan sortutako enpresa dela nabarmendu du, eta "langileen ezagutza" duela altxor nagusi. "Lantalde oso teknikoa dugu. Argi dugu 24 langilerekin enpresak ezin izanen duela aurrera egin".

Makina-erremintaren esparruko etxea da Loxin. "Iruñerrian ez dago aukera asko arlo horretan". Protestak hasi dituzte Ezkirozko langileek. Presioa egiten jarraitzeko prest dira, eta Nafarroako Gobernuari eskatu diote esku hartzeko.

Ziurgabetasuna, zalantza da nagusi Loxin etxeko langileen artean. Ziurgabetasuna, prekaritatea eta zalantza nagusi dira, gaur egun, langile anitzen egunerokoan. Errealitate hori salatzeko eguna da Maiatzaren Lehena anitzentzat; eusten jarraitzeko eguna bertze askorentzat. Bada zer aldatu.

Errege izan nahi, baina ezin
Mai 4, 20182018-05-04Albisteak, gaiak, Nafarroa0

Errege izan nahi, baina ezin

Kattalin Barber, Ez da Vianako printzearen «ohiko» biografia bat. Hori nabarmendu du Mikel Zuza idazle, historialari eta liburuzainak, Pamiela argitaletxearekin plazaratu berri duen Principe de Viana: el hombre que pudo reinar liburuari buruz. Azaldu du Karlos IV.a Vianako printzearen (1421-1461) hamaika biografia daudela, baina bereak «ikuspegi berri bat» eskaintzen diola irakurleari

Paueko Artxibategian (Okzitania) aurkitutako hainbat dokumentu hartu ditu oinarri, hain zuzen ere, eta agiri horiek bilakatzen dute berezi Zuzaren lana. "Mikel Ramosek eman zidan dokumentuen berri, eta orduan argi izan nuen ez zela ohiko biografia bat izanen", onartu du Zuzak. Pauen, zehazki, Vianako printzearen aurkako 87 salaketa aurkitu ditu.

Historia ikerketetan garaiko fakturak eta liburu-kontuak izaten ohi dira informazio iturri nagusi, eta "zaila" da bestelako informazioa aurkitzea: "Baina fakturetan ez dago ez sentimendurik ezta emoziorik ere", esan du Mikel Zuzak. Aurkitu dituen agiriak, halere, beste mota batekoak dira: salaketak, beaumondarren aurkako agramondarren 87 salaketa, hain zuzen ere. "Printzearen aurkako 87 kexa dira, bere aita Joan II.aren jarraitzaileek egindakoak", zehaztu du. Nafarroako Erresumako ondorengotza auzian zegoela, agramondarrek Joan II.a Trastamarakoaren alde egin zuten eta beaumondarrek, berriz, Karlos IV.a Vianako printzearen alde.

Salaketa horiekin guztiekin osatu du Vianako printzearen biografia Zuzak, eta haren bizitzako "pasarte garrantzitsuenak" kontatu ditu: bere ama Nafarroako Blanka I.a 1441. urtean hil zenekoa, bere aita Joan II.ak koroa ukatu zionekoa, eta 1456. urtean erbesteratu zen artekoa. "Nafarroan egon zen guda zibila baino lehen hasten da liburua, eta Vianako printzeak Nafarroarekin zuen lotura islatzen da". Izan ere, ia bizitza osoa eman zuen printzeak Nafarroan: 40 urte bizi izan zen, eta, horietatik 34, hain justu, Nafarroako Erresuman eman zituen.

Hain zuzen ere, Nafarroako erregea izan behar zuen printzeak, baina aitarekin izan zituen liskarren ondorioz, ez zuen inoiz lortu errege koroa. Aita-semearen arteko harremanak erabat gaizkitu ziren. "Bere aitak inoiz ez zuen koroa askatu, eta horren eraginez amaitu zen Nafarroako Erresuma".

Joan II.a oso gogorra eta autoritarioa izan zela esan du historialariak: "82 urte bizi izan zen, orain norbaitek 210 urte izatearen parekoa da adin hori". Printzea Nafarroako erregea izateko hezi zuten, baina ez zuen inoiz koroa jasotzeko aukera izan. "Aitak ez zion inoiz utzi; amak, berriz beti semearen alde egin zuen", erantsi du idazleak.

Haatik, Nafarroako Blanka I.a hil zenean, Joan II.a Juana Enrikezekin ezkondu zen, eta haien arteko seme Fernando Katolikoak jantzi zuen aginte koroa. "Argi dago beste familiari eman nahi ziola koroa. Finean, Nafarroa ez zitzaion batere inporta erregeari".

Hala ere, Zuzak nabarmendu nahi izan du Vianako printzeak "azken momenturaino" egin zuela borroka "bere eskubideen alde". "Esan ohi dute Vianako printzeak inoiz ez ziola bere aitari aurre egin, baina liburuan ikus dezakegu bide guztiak erabili zituela Nafarroako tronua defendatzeko", gaineratu du.

Txikitatik maite izan du Zuzak Vianako printzea pertsonaia gisa. "Ez dakit zergatik, baina beti izan da niretzat kutunena", esan du. Nafarroako historiako "sinboloa" izan da printzea: "Galdu besterik ez zuen egin, aberastasunik ere ez zuen izan, eta, hala eta guztiz ere, jarraitzaileek zintzo segitu zuten beti haren ondoan, pertsona ona izan zen seinale".

Aitari buruzko antzezlana

Aita-semeen arteko harreman txarra islatzen da dokumentuetan, eta horien artean Vianako printzeak bere aitari buruz egin zuen antzezlana gogoan du Zuzak: "Bere aita iraintzeko antzez lana izan zen". Jakina denez, kultura maite zuen; literatura gustukoa zuen, eta irakurri ez ezik, printzeak poesiak idatzi ere egin zituen. Haren lan aipagarriena Crónica de los reyes de Navarra historia-liburua izan zen. 1843. urtean argitaratu zuten, Yanguas y Miranda historialariak zuzenduta eta osatuta, hain zuzen ere. Aristotelesen Etika ere gaztelaniaz eman zuen. "1449. urtekoa da antzezlana, eta Tafallan egin zuten emanaldia; estatuko lehen antzezlana izan daiteke, ez direlako aurrekaririk ezagutzen", azaldu du.

Beste ondorio batera iritsi da Zuza, liburua osatzeko egin duen ikerketaren bidez: Nafarroako gortea ez zela batere "aspergarria" izan, alegia. "Esan ohi dute Nafarroako gortean ez zela ezer gertatzen, baina liburuan guztiz kontrakoa islatzen da: hamaika abentura zeuden gortean garai hartan".

Horrez gain, uste du liburua garrantzitsua dela Vianako printzearen "beste ikuspuntu bat" agertzen delako: "Nafarroaren alde egin zuen beti printzeak, historia ofiziala baztertuz". Ustez, tuberkulosiak jota hil zen Vianako printzea, 1461. urtean, baina pozoitu zutela ere esan izan da. "Ez pentsatu horren ideia zentzugabea denik; Joan II.aren aurka egin zuten guztiak hil ziren". Vianako printzea berriro ezagutzeko aukera gordetzen du Zuzaren liburuak. Errege izan nahi eta ezin izan zuenari buruz.

Poliziaren baimenarekin
Mai 4, 20182018-05-04Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Poliziaren baimenarekin

Edurne Elizondo

Laxo, eta konplizitatez". Halaxe jokatu dute Espainiako Poliziak eta Guardia Zibilak, droga trafikoaren auzian, Justo Arriolak A los pies del caballo (Txalaparta) liburuan jaso duenez. Iruñeko Katakrak liburu dendan aurkeztu du bere lana, Askagintzako kide Joxe Paulosekin batera. 1980ko errealitateari egin dio so Arriolak liburuan, heroinak hamarkada horretan Euskal Herrian eragindako "sarraskia" agerian uzteko.

"Liburuan jaso dudana izozmendiaren tontorra bertzerik ez da; agerikoa da heroinaren inguruan politikariek eta poliziek duten ardura; interes politiko zehatz bat dago, gainera, gure historiaren zati hori ez ezagutzeko. Atzean, ordea, milaka familiaren sufrimendua dago. Lagun asko galdu ditut, eta ni neu txiripaz nago hemen".

Argi eta garbi mintzatu da Arriola, drogari buruz. Argi eta garbi, nabarmentzeko Espainiako Estatuak heroina erabili zuela helburu zehatz batekin: mugimendu politikoen kontra egiteko, ahultzeko. Joxe Paulosek bat egin du Arriolaren tesiarekin. Drogen menpekotasunaren prebentzioan aritu da urte luzez, Askagintza taldean. 1986. urtean sortu zuten elkarte hori, Etxarri Aranatzen. "Orduan, Euskal Herrian, drogen menpekotasunaren arloan aritzen ginenok argi eta garbi ikusten genuen Europan polizia gehien zuen herrian bazela droga gehien, hain justu". Polizien eta droga trafikoaren arteko loturak ikertzeko eta epaileen esku jartzeko asmoz Adore sortu zuten gero, hain zuzen ere.

Paulosek argi du politika beti egon dela drogen inguruan. "Zein droga den legezko eta zein ez ikuspuntu politiko batetik erabakitzen da, adibidez", erran du. Erantsi du droga erabili izan dutela Ameriketako Estatu Batuen gisako herriek, adibidez, beren kanpoko operazio militarrak justifikatzeko. "Panama inbaditu zuten Noriega trafikatzaile bat zela erranez; helburua, ordea, kanala kontrolatzea zen".

Milaka hildako

Arriolak azaldu du Euskal Herria ez dela kasu bakana. Bertze hainbat herritan baliatu dutela poliziek droga, herri mugimendua kontrolpean hartzeko. AEBetan, hain zuzen, kanpoko operazioetan ez ezik, barruko eragileak kontrolatzeko ere baliatu zuten. "Pantera Beltzen kontra erabili zuten, bertzeak bertze. New Yorken, adibidez, bost droga trafikatzaile salatu zituzten Pantera Beltzek, eta bostak ziren FBIko kide". Italian, berriz, CIA atzean zuen plan bat deskubritu zutela azaldu du Arriolak, "ikasleen eta langileen konpromiso politikoa ahultzeko". Italian, hiesa agertu baino lehen, 6.000-7.000 hildako eragin zituen heroinak, 1970eko hamarkadan.

Euskal Herrian heroinak izan zuen eragina agerian uzten duten datuak nabarmendu nahi izan ditu Arriolak ere. Batetik, droga kontsumoak hildakoak: "1980ko hamarkadaren hasieran, 10.000-11.000 izan zirela erraten zuten datu ofizialek". Liburuaren egileak Herri bateko datuak jarri ditu mahai gainean, Euskal Herriko hamaika txokotan bizi zuten eguneroko latzaren adierazgarri: "Elgoibarren, adibidez, 80 inguru hil ziren. 11.000 biztanleko herri batentzat kopuru handia da". Arriolak erantsi du 1995erako 9.000 GIBdun bazirela Euskal Herrian. "3.000 baino gehiago hil ziren hiesak jota".

Bertzetik, poliziek heroina trafikoarekin zuten harremana nabarmentzeko hainbat datu jaso ditu Arriolak, "laxo eta konplizitatez" jokatu zutela agerian uzten dutelako: "Datu ofizialen arabera, 1970eko hamarkadan ez zen gramo bakar ere konfiskatu; 1980an, berriz, 368 gramo, ordurako milaka kontsumitzaile baziren ere".

"Nik ez dut erran nahi poliziek mugitu zutela kontsumitzen zen droga guztia; bai, ordea, zati garrantzitsu baten ardura izan zutela. Ia erabateko askatasuna izan zen heroina trafikoa egiteko", gaineratu du. Ikertu nahi zutenek ere pareta baten kontra jotzen zuten, gainera. "Arrasaten, Udaltzaingoak ikertu zituen herrira droga eramaten zuten bi auto: haien atzetik joan, eta bat Bilbora, Guardia Zibilaren Salbeko kuartelera joan zen, eta, bertzea, berriz, Intxaurrondokora". Arriola saiatu da udaltzainen orduko buruarekin hitz egiten, baina ez du lortu. "Ez hitz egiteko erran diote". Arriolak argi du heroinak eragindako mina ezagutu behar dela. "Handia izan baitzen".

“Eskolan seigarren hizkuntza ezartzeko momentua da”
Mai 4, 20182024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Eskolan seigarren hizkuntza ezartzeko momentua da”

Kattalin Barber

Duela 25 urte iritsi zen Maite Casero (Burgos, Espainia, 1955) Iruñeko Hizkuntza Eskola Ofizialera. Aleman eskolak ematen ditu, eta duela zortzi urtetik, zuzendaria da. Eskolak 40 urte betetzen dituela ospatzeko, ekinaldi ugari antolatu dituzte.

1978. urtean abiatu zen Iruñeko Hizkuntza Eskola Ofiziala, eta ordutik, 40 urte pasa dira. Zer nabarmenduko zenuke?

1978. urtean sortu zen, baina ez zen ofiziala izan 1984. urtera arte. Hasieran bakarrik eskolak ematen genituen, ziurtagiriak ateratzeko Zaragozara joan behar zuten ikasleek. 1984tik aurrera, gaur egungo egoitzan gaude, Alde Zaharrean. Aipatzeko da ere 1996. urtean eskaintza ofizialetik kanpoko eskolak ematen hasi ginela: arabiera, portugesa, errusiera eta japoniera. Egun, japoniera, txinera eta gaztelania atzerriko hizkuntza gisa ditugu. C1 maila eskaintzeko kanpaina hasi genuen 2009an, eta heldu den ikasturterako ingelesezko C2 maila ezarri nahi dugu, eskaera handia baitago. Horren ondotik etorriko dira besteak. Azpimarratzekoa da aurten eskolaren eremua zabaldu dela, eta Lizarran estreinatu dugula egoitza. Oraingoz, euskara eta gaztelania eskaintzen ditugu, baina hizkuntza gehiago nahiko genituzke.

Herritarren beharretara egokitu zarete?

Egun, 4.000 ikasle ofizial eta 2.000 ikasle libre ditugu, gutxi gorabehera. Hasieran, hiru hizkuntza eskaintzen genituen: frantsesa, euskara eta ingelesa. Alemana 1990. urtean ezarri genuen, eta hurrengo urtean italieraren txanda izan zen. Jende asko pasa da hemendik, urte hauetan guztietan, eta herritarren beharretara egokitu gara. Adibidez, hasieran bakarrik eskolak arratsaldean genituen, eta orain egun osoan. Ingelesezko eskolak, gainera, egun osoan, 08:00etatik 22:00etara ditugu segidan. Askotarikoak dira gure erabiltzaileak: ikasleak, langileak, erretiratuak.... 14 urtetik aurrera etor daitezke, eta ez dago adin mugarik. Ni duela 25 urte iritsi nintzen, eta nire lehenengo ikasleen seme-alabak etortzen dira orain.

Ikasleek seigarren hizkuntza bat ezartzea eskatzen dute?

Bai, baina egoera ekonomikoa dela-eta inoiz ez da egin. Krisia hasi baino lehenago seigarren hizkuntza bat irakasteko ahaleginak egin ziren. Ikasle taldeen eskaerak izan ditugu, eta portugesa, txinera eta greziera eskatu izan digute, besteak beste. Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza Departamenduaren esku dago, eta eskolaren eskaintza zabaltzea erabakitzen badu, aztertu beharko du zein den egokiena. Oso ongi legoke hizkuntza koofizialak irakastea: katalana eta galiziera.

Orain hizkuntza bat ikasi beharko bazenu, zein aukeratuko zenuke?

Frantsesa berriro hartzea gustatuko litzaidake. Bere garaian ikasi nuen, baina egun ez naiz batere ongi aritzen. Italiera asko gustatzen zait.

Ingelesa da eskaera gehien duen hizkuntza?

55 irakasle ari gara hizkuntza eskolan lanean, eta horietatik 24 dira ingelesezko irakasleak. Ia eskolaren erdia hartzen du ingelesak, hain zuzen ere. Bigarren hizkuntza euskara da, eta hamabi irakasle ditugu. Hirugarrena, berriz, frantsesa. Azkenik, alemana eta italiera daude.

Gero eta ohikoagoa da hizkuntza bat baino gehiago ikastea?

Gure ikasleetako askok bi hizkuntza ikasten dute, eta badago hiru hizkuntza aldi berean ikasten duenik ere. Normalean, gazteak izaten dira, 20 eta 40 urte artekoak gehienak. Behin ikasketak amaituta edo langabe daudela hizkuntzak ikasteari ekiten diote. Gizartea gero eta eleanitzagoa da, eta hori nabaritzen dugu eskolan. Hizkuntzek gehitzen dute, bai lanerako eta baita bidaiatzeko ere.

Euskara da bigarren hizkuntza. Zer-nolako garapena izan du hizkuntzak eskolan?

Hasi ginenean, 1978. urtean, ez zegoen aukera askorik euskara ikasteko Iruñean, eta ikasle eta talde asko genituen lehenengo mailetan. Piramide baten itxura zuen. Orain, egoera desberdina da. Aukera asko dago hemendik kanpo euskara ikasteko, eta B1 mailatik aurrera dugu ikasle gehien. Lehendabiziko mailetan kopurua txikia da. Horrez gain, euskara ikasten duten ikasle libre asko ditugu, eta ziurtagiriak lortzeko etortzen dira gurera. Andres Iñigo euskaltzaina izan zen eskolako lehen zuzendaria. Berak bultzatu zuen eskola, eta hari zor diogu guztia. 17 urtez izan zen zuzendaria, eta berak lortu zuen bost hizkuntzak ezartzea. Hurrengo zuzendariok adreiluak jarri baino ez dugu egin, aurretik zegoen oinarri sendoaren gainean.

Eskaera eskaintza baino handiago izan ohi da eskolan. Aurten nolakoa izan da?

Aurten ez da horrela izan. Ikasturte honetan matrikula gutxiago izan ditugu. Espero dugu garaian garaiko zerbait izatea. Nik uste dut hezkuntzako oposizioak eragin duela egoera hori. Orain dela hamar urte, egoera bestelakoa zen: aurretiko izen ematean 12.000 lagun izaten genituen, 4.000 matrikuletarako.

Etorkizunari begira, zeintzuk dira eskolaren erronka nagusiak?

Hemen lan egiten dugunok komunitate handia osatzen dugu, eta konpromiso handia dugu eskolarekin. Gustura gaude, eta oinarri sendoa dugu aurrera jarraitzeko. 1991tik bost hizkuntza eskaintzen ditugu eskolan, nik uste dut iritsi dela momentua seigarren hizkuntza bat ezartzeko. Badakigu egoera ekonomikoa ez dela onena, baina horren aldeko apustua egin nahi dugu.

Horrez gain, C2 mailaren alde ari gara. Gure xedea ikasleen beharretara moldatzea da, eta modu berriak arakatzen ari gara: online bidezko ikastaroak, tailer trinkoak.... Azkenik, irakasle gazteak gurera etorri dira, eta hori behar dugu, belaunaldi berriek gurekin bat egitea. Irakasleen harrobi ona dago, eta beste batzuk erretiratzen hasiak dira.

Mai 4, 20182018-05-03Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Iraingarria

Lohizune Amatria
Bideoetan ez dut antzematen leku zikin, narras eta babesgabe batean emandako bost gizon eta emakume baten arteko sexu harreman latz eta desinhibitu bat ez denik; zeinetan inork (emakumeak ere ez) ez duen bere gorputza edo sexu-organoak...

Herri boterearen eraikitzaileak
Api 27, 20182018-04-26Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa0

Herri boterearen eraikitzaileak

Edurne Elizondo

Lurra defendatzeagatik hil zuten Berta Caceres, Hondurasen, 2016ko martxoan. Aurtengo martxoan hil dute Marielle Franco LGTBI kolektiboaren aldeko ekintzaile feminista, Brasilen. Ez dira kasu bakanak. Herrialdeotako giza eskubideen defendatzaileak zalantzan jartzen duten boterearen jomugan dira. Nikaraguan, azken egunotan, 25 pertsona hil dira gizarte segurantzaren erreformaren aurkako protestetan. "Lotsagarria da bakeaz eta batasunaz hitz egiten duen gobernu batek erraten duenaren aurkakoa egitea, hain justu. Sandinismoa ez da jada 1980ko hamarkadan izan zena. Nazio Askapenerako Fronte Sandinistaren ingurukoak dira gure herriko oraingo aberatsak".

Evelyn Floresenak dira hitzak. Nikaraguako giza eskubideen defendatzailea da, Giza Eskubideen Defendatzaileen Erdialdeko Amerikako Ekinbideko kidea. Zehazki, emakumeen giza eskubideen alde egiten du lan sorterrian. Iruñean izan da, Mexikoko Sandra Lorea eta Kolonbiako Alexandra Bermudez ekintzaileekin, herrion errealitatearen berri zabaltzen. Chiapasen aritzen da Lorea, indarkeria matxista sufritu duten emakumeekin; Bermudezek, berriz, lurraren eta ingurumenaren aldeko lana egin du Kolonbian. Sorterritik kanpora eraman du konpromiso horrek, hain zuzen ere. "Etxean sartzen hasi ziren; gu jarraitzen, alabaren haur eskolako argazkiak egiten, mehatxatzen. Nik ez nuen alde egin nahi, argi nuelako egiten nuena bidezkoa zela, baina inguruko guztiek eskatu zidaten herritik ateratzeko, geldituz gero hilko nindutelako. Gogorra izan zen. Nik ez nuen joan nahi. Estatua nuen atzetik, ordea".

Kosta egiten zaio egoerak eragin dion amorrua eta tristura bazter uztea Bermudezi. Errioxara (Espainia) joan zen Kolonbiatik lehendabizikoz atera zenean. Herrira itzuli zen 2016ko urrian, urtebete kanpoan egon eta gero. "Egoerak hobera eginen zuela uste nuen, baina ez zen horrelakorik gertatu. Gure kontrako jazarpena ez zen eten". Berriz alde egin behar izan zuten, eta Nafarroan bizi da orain familia.

Hemendik lanean jarraitzeko gogoz da Bermudez, halere. Floresekin eta Lorearekin egindako mahai ingurua baliatu du horretarako. Batetik, hemen bizi direnei argi erran die hegoaldeko herrietan gertatzen denaren ardura zati bat dutela. "Ezin dugu ahaztu iparraldeko herrien bizitzeko moduari eusteko hegoaldeko herriak suntsitzen dituztela, beren baliabideak ateratzeko. Baliabide horiek iparraldeko herrientzako salgai bilakatzen dira, eta miseria, pobrezia eta indarkeria baino ez dute uzten hegoaldean". Bertzetik, hemen bizi direnei eskatu die sala dezatela Kolonbian, Mexikon, Nikaraguan eta bertze hainbat herritan gertatzen dena; sufritzen duten zigorgabetasuna eta egiturazko indarkeria.

Hainbat datu jarri nahi izan ditu Bermudezek mahai gainean bere herriaren egunerokoa azaltzeko: 7,3 milioi pertsona mugitu direla herriko toki batetik bertzera, adibidez, gatazka armatuak iraun duen 50 urteetan. 2016ko azaroan, bake akordioa sinatu zuten Kolonbiako Gobernuak eta FARCek. Erreferenduma egin zuten, herritarrek hitzartutakoa berresteko, baina ezezkoa nagusitu zen. "Geroztik, Habanako akordioan jasotako neurri anitz bazter gelditu dira, bertzeak bertze, nekazariek lurrak berreskuratzeko bidea zabaltzen zutenak".

Akordioa sinatu zenetik, giza eskubideen defentsan ari ziren 317 pertsona hil dituzte Kolonbian. "Nire kideak ziren", erran du Bermudezek, saminez. "Giza eskubideen defendatzaileentzat Honduras da herririk arriskutsuena, eta Kolonbia bigarrena; munduko hilketen %30 nire herrian gertatzen dira". Une honetan 15.000 preso politiko badirela erantsi du giza eskubideen aldeko ekintzaileak.

Lurraren eta ingurumenaren defentsarekin lotutako borrokak daude boterearen jomugan, Bermudezek salatu duenez. Kanpotik baliabideak eramatera ailegatzen diren enpresen jarduera ongi ezagutzen dute Nikaraguan ere. "2014an herriko konstituzioa aldatu zuten, legez ahalbidetzeko Txinako enpresa batek ozeano arteko kanal bat eraikitzea", erran du Evelyn Floresek. "Legez onartu da enpresa horrek zerga bakar bat ere ez ordaintzea ehun urtez", salatu du. Kanalak zeharkatuko lituzkeen lurrak suntsituko lituzkeela nabarmendu du.

Sandinistek 1990ean galdu zuten boterea, Nikaraguan, baina 2007tik gobernuan dira berriz. "2011ko eta 2016ko hauteskundeetan iruzur egin zuten", salatu du Floresek. "Gora egin dute, nabarmen, desoreka ekonomiko eta sozialek, bai eta generoarekin lotutakoek ere. Herritar anitzek ez dute bizitza duin bat izateko baliabide nahikorik".

Baztertuen aldeko jarrera hartu du Floresek, argi eta garbi. Bereziki, emakumeen alde. Herritarrak deitu ditu giza eskubideen defendatzaile bilakatzera. "Nire nortasunaren parte da defendatzailea izatea", azaldu du. Erantsi du ez dela gauza bera giza eskubideen gizon edo emakume defendatzaile bat izatea: "Gizonek sufritzen ez dituzten indarkeria mota batzuk sufritzen ditugu emakumeok".

Marichuy fenomenoa

Zigorgabetasunaren eta egiturazko indarkeriaren aurrean, herri boterea jo dute helburutzat Floresek eta Bermudezek. Mexikoko ekintzaile Sandra Loreak ere argi du bidea hori dela. "Hauteskundeak izanen ditugu uztailean; ez dio axola nork irabaziko duen, ordea. Hauteskundeek ez dute deus aldatuko; guk aldatu behar dugu gure errealitatea".

Loreak nabarmendu du mezu hori zabaldu duela Marichuy Patriciok. Mexikoko presidentetzarako hauteskundeetan hautagai independentea izaten saiatu da, baina ez du lortu behar zuen gutxieneko sinadura kopurua. "Gobernurako Indigenen Kongresuko hautagaia zen. Ez du aurkeztea lortu, baina herriz herri zabaldu du bere mezua, eta lortu du herritarren artean herri botere hori aktibatzeko mugimendu bat sortzea", nabarmendu du Loreak.

Mexikoko giza eskubideen defendatzaileak erantsi du herriz herri sortu direla, adibidez, udaletako hauteskundeetarako hautagaitza independenteak aurkezteko ekinaldiak. Bi atentaturen biktima izan da Marichuy Patricio, eta hainbat istripu izan ditu, gainera, herriz herri egin duen biran. "Marichuy fenomenoa piztu du emakume horren lanak, eta ekarri digu aldaketarako itxaropena", erran du Loreak, harro.

Aldaketaren beharra nabarmendu du giza eskubideen defendatzaileak, hain zuzen ere. Mexikoko herritarren egunerokoa ez delako batere erraza. "Herri osoko natur baliabideak erdiaren esku daude, eta, aldi berean, Mexikon ditugu pobrezia tasarik handienetakoak. Indarkeria eguneroko kontua da, eta egunero urratzen dira giza eskubiderik oinarrizkoenak".

Kolonbian edo Nikaraguan bezala, enpresa transnazionalen hamaika proiektuk mehatxatzen dute Mexikoko ingurumena ere. "Gure lurra suntsitzea ekarriko lukete proiektu horiek, eta orain pobre direnak are pobreago bilakatzea".

Errealitate horrek bertze hainbat subjekturen agertzea ekarri duela erantsi du Loreak: gobernuaren eta enpresen botereari aurre egin nahi dioten aktoreak, alegia. "Aktore sozialak martxan jarri dira auzo eta herrietan, indigenen komunitateetan. Toki horietan dago, finean, giza eskubideen aldeko borroka".

"Guk aldatu behar dugu gure errealitatea, behetik hasita; bertzela jai dugu. Bertze inork ez du eginen", berretsi du Loreak. Bereziki egin die so Mexikoko emakumeei, eta betetzeko duten rola nabarmendu du. Emakume zapatistek berriki egindako topaketa batean zabaldutako mezua ekarri du gogora Loreak: "Emakume zapatistek ozen erran dute nahi dutela beren alabek, emakume gazteek borrokan jarraitzea; borrokan eta bizirik".

Emakumeen ondoan lanean eman ditu Loreak azken 23 urteak. "Askatasuna eta berdintasuna lortzeko bidean lagundu nahi ditut", erran du. Giza eskubideen defendatzailetzat jo du bere burua. Giza eskubideen defendatzaile dira Evelyn Flores eta Alexandra Bermudez ere. Beren herriak esplotatzen dituzten enpresen eta gobernu ustelen aurka. Herri boterearen alde.

Artea eta euskara, oinez
Api 27, 20182018-04-26Albisteak, Euskara, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Artea eta euskara, oinez

Kattalin Barber

Hilabeteak falta dira Altsasuko Iñigo Aritza ikastolak Nafarroa Oinez festa ospatzeko. Bidea hasi du Sakanako ikastolak, halere, eta dagoeneko ireki dute Nafarroa Oinez festaren barruan urtero antolatzen den Artea Oinez erakusketa. Heldu den maiatzaren 5era arte egonen da ikusgai. 74 artistak euskararen alde jarri dituzte beren lanak Iruñeko Kondestablearen jauregian; Nafarroa Oinez ez baita egun bakarreko besta. Aurten, Altsasuko Dora Salazar artista omendu nahi izan dute erakusketaren bidez.

Artea Oinez erakusketan askotariko artista, belaunaldi eta estiloak daudela nabarmendu du Ione Areta Nafarroa Oinez festako koordinatzaileak: "Ibilbide luzeko artisten artelanak bildu ditugu, bai eta hasiberrienak ere". Diziplina ugaritako lanak bildu dituzte, eta, aurten, gainera, Sakanako artisten eta emakumezkoen lanek garrantzia hartu dute erakusketa ibiltarian. Hain zuzen ere, hamasei artista eskualdekoak dira, eta horietatik hamabi, berriz, emakumeak. Horien artean daude, besteak beste, Itxaso Altzelai, Jose Ramon Anda, Koldo Arnanz, Garbiñe Berastegi, Ana Goikoetxea, Asun Goikoetxea, Itziar Nazabal, Mikel Okiñena, Maider Perkal eta Bidatz Razkin artistak.

Hainbat hizkuntza eta teknika biltzen ditu erakusketak, Euskal Herriko artearen ispilu. Arteak ere, gero eta gehiago, euskaraz mintzatu nahi duelako, eta horren adierazle dira Iruñeko Kondestablearen jauregian paratu dituzten artelan guztiak. "Batzuek urtero bat egiten dute Artea Oinez ekinaldiarekin, eta haien obrak ematen dizkigute; urtero berriak ere gehitzen dira", azaldu du Aretak. Horregatik, esan daiteke euskal arte garaikidearen argazki orokor bat dela erakusketa. Bizi da aurtengo Nafarroa Oinez jaiaren leloa, eta erakusketa "are biziagoa" da, Aretaren hitzetan. "Oso ikusgarria da, erakargarria eta askotarikoa". Erakusketa ondoko artelanek osatzen dute, hain zuzen: hemeretzi eskulturak, sei argazkik, 27 pinturak, hainbat teknikaren bidez egindako hamalau grabatuk, eta teknika mistoetan egindako bederatzi lanek.

Urtero, Euskal Herriko artista bat omentzen du erakusketak, eta aurten Dora Salazarri eskaini nahi izan diote beren aitortza ikastolek. Bilbon bizi den arren, altsasuarra da Salazar, eta herrian dauka, oraindik ere, lantegia. Ibilbide luzeko artista da, eta erakusketa ugaritan parte hartu izan du; halaber, sari asko jaso ditu.

"Salazarren eskultura lanek nahiago dituzte espazio publikoak, nahiz eta haren ekoizpenaren puska handi bat askoz ere delikatuagoa eta intimistagoa den, barruko espazio baten babesa eskatzen duten materialez egina", idatzi du Josu Reparaz erakusketaren komisarioak katalogoan. "Haren sorkuntzetan bestelako izaki etereoak, lurtarrak, aireko zein itsasoko izakiak agertzen dira, baita giza gorputzaren interpretazio klasikoagoak ere, mugimenduarekin, dantzarekin, hiriekin eta hiritarra den horrekin lotuta", gaineratu du. Erakusketaren sarreran jarri dituzte haren bi obra: "Artistaren garapena irudikatzen dute". Bere ibilbidean, gai askoren artean, pisu berezia dute emakumearen inguruko gaiek.

Omenaldiaren nondik norakoak argitu ditu Aretak, eta nabarmendu nahi izan du artistak "betidanik" ikastolekin eta Nafarroa Oinez-ekin izan duen "konpromisoa". Horrez gain, bere lan artistikoaren maila goraipatu du. Hark ez ezik, emakume ugarik parte hartu dute erakusketa kolektiboan.

Arte plastikoen bidez Nafarroako euskarazko hezkuntza laguntzea da Artea Oinez egitasmoaren helburua: "Euskal artearen erakusleihoa izan nahi du. Euskal Herrian sortzen den artea aldarrikatu nahi dugu, eta, artistei erakusleiho bat eskaintzen diegun bitartean, euskara eta ikastolak bultzatzen ditugu", esan du Aretak. Azken finean, artea eta euskara bultzatzea da xedea.

Erakusketa ere, oinez

Oinez ibiliko da erakusketa bera ere. Maiatzaren 5era arte egonen da erakusketa Iruñeko Kondestablearen jauregian, eta hortik Altsasura eginen du bidea, gero: herriko Iortia kultur etxean egonen da maiatzaren 11tik ekainaren 1era. Erakusketan ikusgai dauden artelanak erosteko aukera dago. "Artelan batzuk saltzen dira, eta bigarren erakusketara lan gutxiago iristen ohi dira", azaldu du Aretak.

Koordinatzailearen hitzetan, Artea Oinez erakusketa "arrakastatsua" izan ohi da. Bigarren urtea izango du Kondestablearen jauregian: "Aurretik Iruñeko Ziudadelan egin da, eta bisita gehien jasotzen zuen erakusketa zen. Kondestablean ezin dugu zenbatu, baina argi dugu artisten artean eta euskal komunitatean errotutako proiektua dela".

Urteak dira erakusketa antolatzen dutela; 1990eko hamarkadan egin zuten lehendabiziko aldiz, hain zuzen ere. 2000. urtetik, berriz, egungo formatua hartu zuen.

Salbatzeko aukerarik ez
Api 27, 20182018-04-26Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Salbatzeko aukerarik ez

Edurne Elizondo
Zain dira Nafarroako Corazon Verde animalientzako babeslekuan. Ebro ibaiak gainezka egin eta gero, ehunka animalia hil dira itota. Gutxi batzuek lortu dute bizirik ateratzea, animalien aldeko ekintzaileek egindako lanari esker, neurri h...

Api 27, 20182018-04-26Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Bi guardia zibil ezagutu ditut

Saioa Alkaiza

Bi guardia zibil ezagutu ditut, hala esan didatenak bai behintzat. Bat, Blablacar-en egin nuen bidaia batean: Bilbora joateko bere autoan hartu ninduen Iruñean. Garesen bizi zela kontatu zidan, lanarengatik zegoela iparraldean, eta herrira bueltatzea gustatuko litzaiokeela. Ez zuen deus esan bere lanari buruz. Guardia zibila zela pentsatu nuen, dena dela, ordu laurdeneko solasalditxo baten ostean, eta zer egin nezakeen pentsatzen hasi nintzen: gelditzeko eskatu eta lehen herrian jaitsi edo isilik geratu, Bilboraino joan, eta aparkatu bezain azkar martxa egin. Isilik eman nuen bidaia, eta Bilbora sartzen ari ginela galdera egin nion. Guardia zibila zara? Bai. Beldurtu egin nintzen.

Almerian oporretan nintzela ezagutu nuen bigarrena. Ezagun baten etxean geunden Euskal Herritik joandako bi lagun, eta hor zeuden haren lagunak eta lagunen lagunak eta oso ongi ezberdintzeko gai ez nintzen jende amalgama bat. Hamar bat izanen ginen. Lanari buruz solasean hasi zen haietako bat, kexaka, zeregin asko zeuzkala, eta baldintza txarrak, gutxi ordainduta zegoela, gogorra zela, baina, bueno, bazela zerbait. Zertan lan egiten duzu ba? Guardia zibila naiz. Ni eta beste euskalduna harrituta geratu ginen, eta, gero, etxera bueltatzeko gogoa piztu zitzaigun. Pentsatu nuen zer eginen zukeen hor topo egin beharrean errepideko kontrol batean gurekin topo eginez gero, bi euskaldunekin.

Guardia Zibilak torturatu duela frogatu dute epaitegiek; Guardia Zibilak itxi zituen Egin eta Egunkaria; Guardia Zibilak sarekadatan eraman ditu herritarrak, asko epaiketaren ostean aske geratzeko, hori bai, kartzelan denboralditxoa pasa eta gero; Guardia Zibila da herri batzuetan egunean hiru kontrol jartzen dituena eta bertakoak isunez zigortzen dituena; toki askotan izenez deitzen dituena herritarrak, nor diren badakiela argi gera bedi; euskaraz ez hitz egiteko agintzen dizuna; arma eskutan edozein gauza galde diezazukeena...

Delitu dirudi, ordea, indar armatu baten presentzia eta legitimitatea ikusi ez eta alde egin dezaten nahi izatea, ikusi besterik ez dago Altsasuko gazteen kasuan Alde hemendik aldarriari buruz esandakoak: Guardia Zibilaren txostenen batean, zuzenean ETArekin loturiko leloa dela diote, gezur hutsa den baieztapena, 1958an jaio baitzen ideia eta Euskadiko Ezkerra izan zen, 1978an, Alde Hemendik kanpaina bataiatu zuena —Iñaki Egaña historialariak bikainki azaldu du Gara-n—. Zergatik ez da zilegi, orduan, zuzenean galdetzea ea militarizaturiko herri batean bizi nahi dugun?

Guardia zibilekin aurrez aurre egotea suertatu izan zaidanean, izuak hartu nau, aski ongi baitakit non bizi garen. Argi baitut inoiz ostaturen batean liskar bat haietako batekin izanez gero Auzitegi Nazionalean buka nezakeela aldez aurretik diseinatutako epaiketa batean. Eta, orduan, galdetuko lidakete ea inoiz arazorik izan ote dudan Guardia Zibilarekin, eta, ezetz erantzunda ere, artikulu hau nahikoa litzateke terroristatzat hartzeko.