Zazpi ahots paperera
Api 6, 20182018-04-05Albisteak, gaiak, Nafarroa0

Zazpi ahots paperera

Ane Eslava

Zazpi dira; emakumeak, Nafarroako erdialdekoak, eta hainbat belaunalditakoak. Marina Aoizek, Oihane Anduezak, Blanca Eslabak, Pilar Alcoleak, Isabel Hualdek, Leire Olkotzek eta Tasus Burgetek sormen poetikoa eta naturarekiko gertutasuna partekatzen dituzte. Hainbat proiektutan elkarlanean aritu dira, eta oraingoan, haien olerkiak biltzen dituen liburu bat kaleratu dute: En voz alta. Nosotras, poetas de la Zona Media. Hilaren 12an Iruñeko Kondestablearen jauregian aurkeztuko dute.

Egitasmoak 2016ko udan du jatorria. Isabel Hualdek Reconstrucciones poesia liburua publikatu zuen, Iruñeko beste bost idazleren partaidetzarekin. Lanak harrera ona izan zuen, eta Hualderi egokia iruditu zitzaion antzeko proiektu bat sortzea, Nafarroako erdialdeko emakumeen ahotsak ezagutzera emateko. "Poesiari lotutako hainbat esperientziatatik ezagutzen nituen emakumeei proposamena egin nien, eta guztiak parte hartzeko prest agertu ziren", azaldu du. Urte eta erdiko lanaren ostean, liburua argitara eraman dute.

Zazpi pasartetan banatuta dago, idazle bakoitzeko bat; eta 55 olerkik eta egileen biografia laburrek osatzen dute. Testuetan hainbat gai errepikatzen dira: bakardadea eta maitasuna; pobrezia eta arazo sozialak; bidaiak; hiriak eta paisaiak; genero berdintasuna... Idazleek, oro har, bertso librean idatzi dute, eta bertso laburrak eta luzeak tartekatu dituzte.

Hitzaurrearen egilea Consuelo Allue NUPeko irakaslea da, eta lana "errealista, aldarrikatzailea, filosofiko-existentzialista, ez zikina, ez estetizista eta positibo" gisa definitu du. "Poeta guztiek bat egiten dute bi ezaugarritan: literatura dute bidaide, eta bizitzarekiko jarrera baikorra dute".

Liburuaren ilustrazioak Asun Eslaba marrazkilariak egin ditu. Azaldu duenez, Irunberriko inguruan egiten dituen ibilaldiak izan ohi dira haren inspirazio iturri nagusia. "Mendian ikusten ditudan landareek, zomorroek, harrietako marrazkiek... barne bidaia batera eramaten naute; ondoren, marrazki bakoitzean, pentsamendu horiek birsortzen ditut". Oraingoan ere, pasealdi horietako hausnarketak eraman ditu paperera.

Liburu osoa gaztelaniaz idatzita egon arren, Iñaki Bastarrikak hiru olerki euskaratu ditu: Alcolearen Un día de regalo, Eslabaren Anorexia eta Aoizen Palabra Viva. Ez dute erabaki lan osoaren itzulpena egingo duten, oraindik aurkezpen prozesuan murgildurik baitaude; baina ez dute aukera baztertzen. Dagoeneko egileen herri guztietan aurkeztu dute liburua: Tafallan, Ledean, Irunberrin eta Oibarren. Amaitzeko, hilaren 12an Iruñeko Kondestablearen jauregira eramango dute. Ledeako eta Irunberriko aurkezpenak bereziak izan ziren, martxoaren 8an egin zituztelako; Emakumeen Egunean. Errezitaletan, liburuaren egileez gain, herri horietako emakumeek parte hartu zuten. Historiak ahazturiko emakumeak aipatu zituzten, eta berdintasunaren aldeko aldarrikapen anitz egin zituzten.

Orain arte jasotako erantzuna ikusita, haien helburua lortu dutela uste dute egileek. "Egindako lana gure herrietako bizilagunei helarazi nahi genien, eta aurkezpen guztiak arrakastatsuak izan dira; hortaz, nahi genuen tokira heldu gara", adierazi du Anduezak. Liburu hau haien lanari zabalkundea emateko baliagarria izan dela gaineratu du Alcoleak. Horrez gain, egileen arteko elkarlana "oso aberasgarria" izan dela eta lanari "indarra eta irmotasuna" eman diola esan du. "Ni oso babestuta eta eskertuta sentitu naiz".

Ostegun poetikoak

Liburuaren egileek partekatzen dituzten espazioen artean dago Irunberriko Ostegun poetikoak saioa. 2013an, Hualdek, hainbat kiderekin batera, Conlalunaporsombrero taldea sortu zuen, Irunberriko inguruan poesia zabaltzeko xedez. Eskualdeko olerkariak poesia emanaldiak egiten hasi ziren, hilean behin, Saira tabernan. Poeta bat elkarrizketatu ondoren, haren olerkiak errezitatzen zituzten, zuzeneko musikaz lagunduta.

Ondoren, 2015ean, Eslabak hartu zuen Hualderen lekukoa, eta saioa zabaltzea erabaki zuen, herriko jendearen partaidetza bultzatzeko. Denborarekin, ekimenak indarra hartu du eta herrian finkatu da. Gainera, hainbat sail gehitu dituzte: publikoaren irakurketak, margolanen erakusketak, musika emanaldiak eta Carlos Zozaia bizilagunak gidatzen duen poesia musikatua. Jendearen erantzuna oso positiboa izan dela azpimarratu du Eslabak: "Poztasun handia jaso dugu". Aurrera begira, egitasmoa garatzen eta ekintza berriak sortzen jarraituko dute, poesiarenganako grina zabaltzen jarraitzeko.

Api 6, 20182018-04-05Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Euskarafobia

Jon Barberena

Mingarria zait gurasoengandik jaso nuen hizkuntzaren kontra nola solastatzen diren aditzea. Maitemindu berrien gisa, hasi dira alderdi politikoen arteko txolinkeriak nabarmentzen gurean. Hasmentan altxapeka eta agerian dagoeneko, gero eta hurbilago dauden hauteskundeetarat eskutik hartuta joan daitezen. Horren adibide, PSNko Maria Txibitek berriki emandako gosari informatibo batean errandakoa. UPNren argudio berberak erabili zituen alderdiaren oinarri "sozialista" defendatzeko. To! Gosarirat gonbidatua zen Javier Esparzari keinu ttipi bat egin eta euskal abertzaletasunaren kontra gogorki solastatu zen, haien izaera nafarra eta espainiarra defendatuz. Ongi iduritzen zait bere proiektua plazaratzea eta defendatzea. Baina Pedro Sanchez ondoan zuela, argudioen besta horretan… atx! belarrietan adina samin, bihotzean sentitu nuen. Hitz batek belarriak eta bihotza zulatu zizkidan: "Euskara… Euskara… Euskara".

Euskara hitza behin eta berriz erabili zuen gazteleraz ari zen mingainak. Bere idurikoz, Euskara Nafarroan gainbaloratua omen dago, eta euskalduna ez dena lanpostu publikoetatik kanpo gelditzen hasia omen da gobernu berri honekin. Argudio beretsua erabili zuen UPNko Iñaki Iriartek ere, idatzi batean: "Euskara ikasi dutenek ezin dute hezkuntzan,lanbide publikoan edo diru publikoaren banaketan lehentasunik izan".

Ez dakit nola biziraunen duen gure hizkuntza ttipi honek leku publikoetan tokirik ez badu, edo etxerat irratiaren edo telebistaren bidez sartzerik ez baldin badu. Oroitarazi nahi dizuet, murrizketak aitzakia hartuta, sosik gabe utzi zenituztela euskaraz mintzo diren komunikabideak eta haietako bat, Euskalerria irratia, urte luzez lizentziarik gabe. Berriki artio, Nafarroako Unibertsitate Publikoaren kredituen %20 egin zitekeela bakarrik euskaraz. Ia ingelesaren pareko proportzioan; kredituen %18 eskaintzen baitzuen ingelesez NUPek.

Igual-iguala pasatzen da oraindik ere administrazio publikoan; gazteleraz gure beharrak asetzeko ez dugu inongo problemarik izaten, baina euskaraz aritzeko ezintasuna agerikoa da egunerokotasunean. Paper administratibo bat betetzerakoan, medikuarenerat joaterakoan… Ezin gara euskaraz aritu eta beraz, ezin gara normaltasunez euskaraz bizi. Iduritzen zait, euskara bigarren mailako hizkuntza bihurtu nahian zabiltzatela. Etxeko hizkuntza edo menditarren hizkuntza bihurtu nahian, edo makurragoa dena oraindik, folklore hila bihurtu nahian. Kristalezko kutxa batean izandakoaren azken aztarnak sartu eta museo batean zokoratu nahian. Gorroto duzuena, maita dezakezue? Nola idurikatzen duzue zuena ere badela diozuen euskararen etorkizuna, kalean eta administrazio publikoan lekua ukatuz? Harrigarria bezain mingarria zait nola zabiltzaten azken aldian euskararen kontrako argudioetan tematuak zuen identitatea defendatzeko.

Guk ez dugu deus inposatu nahi; euskaraz bizi nahi dugu, bertzerik ez. Beraz, ez zaitezte arrangura eta saiatu zuen asmoa bertze argudio batzuekin defendatzen. Zuen mingainetan ez ezik, zuen xilkorat begira egoten diren begi gorrituetan gorrotoa nabarmentzen da. Kezkatzeko moduko gorrotoa. Ana Beltranen sindromea hedatzen ari ote da? Espero dut ezetz.

“Transgenikoak ez ditugu ezertarako behar”
Api 6, 20182024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Transgenikoak ez ditugu ezertarako behar”

Kattalin Barber

Transgenikoen "itzalak" jaso ditu Jose Ramon Olarietak (Barakaldo, Bizkaia, 1963) Transgénicos: ¿De verdad son seguros y necesarios? Evidencias científicas que llaman al principio de precaución izenburuko bere liburuan. Nekazaritza Ingeniaritzan doktorea eta Edafologiako irakaslea da Lleidako Unibertsitatean.

Zer arrazoi dago transgenikoei ezetz esateko?

Lehenengo arrazoia eta oinarrizkoena da ez ditugula ezertarako behar. Esan ohi da transgenikoak teknologia bat direla, eta arazo bati irtenbidea ematen diotela, goseari, hain zuzen ere. Baina gosea ez da arazoa, arazo baten sintoma baizik. Eta munduko gosea ez da ekoizpen arazo bat, banaketa arazo bat baizik. 1939. urtean John Steinbeck idazleak The grapes of wrath eleberria argitaratu zuen. Besteak beste, lan horretan esaten da gizakiok elikatzeko fruituak sortu ditugula, baina ez garela gai izan fruitu horiek jateko sistema sortzeko. Hortaz, fruituak lurrean usteltzen ari dira prezioari eusteko. Berdin jarraitzen dugu, Lleidan udaro gertatzen da. Ez dakit zenbat tona fruta botatzen dute, prezioari eusteko.

Transgenikoek ekoizpena handitzen dutela diote. Ados zara?

Ez da egia. Kataluniako Generalitateak urtero kaleratzen dituen txostenak aztertzen ditut, eta urtez urte, labore transgenikoen errendimendua ez da handiagoa. Gainera, landareak hobetzeko ohiko teknikek hobeki funtzionatzen dute. Afrikan pare bat proiektu daude, eta lehorteak eta zoru pobreak jasaten dituzten barietateak sortu dituzte, hain zuzen ere. Hobetu dituzte haziak eta horien artean ez dago hazi transgenikorik.

Orduan, arrazoirik dago transgenikoei baietz esateko?

Haziak patentatu nahi badituzu beharrezkoak dira transgenikoak. Azken finean, hori da helburua: hazien merkatua kontrolatzea. Transgenikoak existitzeko arrazoia hazien jabetza intelektuala existitzea da. Patentea dute transgenikoek, ohiko barietateek ez bezala. Hazi ez-transgenikoak gorde ditzakete nekazariek urtez urte; hazi transgenikoak, aldiz, ez. Epaiketak egon dira nekazariekin gai horren harira. Horregatik esaten dut azken xedea milioika euro mugitzen duen merkatu bat kontrolatzea dela. Oso esku gutxitan dagoen teknologia baita, eta teknologia horren gainean hazi enpresen kontrola dago.

Liburuan zalantzan jartzen duzu transgenikoen segurtasuna. Zer dela eta?

Transgenikoek osasunean eraginik ez dutela esan ohi da. Esaldia erdi-egia da. Hasteko eta behin, transgenikoak merkatuan jarri baino lehen ez da inolako ikerketarik egin. Merkaturatu dituzten enpresek ez dituzte beren eraginak ikertu, eta hori kontsumitu baino lehenago egin behar da. Inoiz ez gero. Bigarrenik, merkaturatzen hasi zirenetik ez dute begiratu gizakiengan zer nolako eraginik duten. Ez da alderatu transgenikoak kontsumitzen dituen norbait kontsumitzen ez dituen norbaitekin. Kontua da ezinezkoa dela, ezin dugula jakin. Ameriketako Estatu Batuetan ez da etiketan azaltzen. Europan, berriz, bakarrik azaltzen da 0,9 baino gehiago dituzten produktuetan. Hortaz, ezin da ziurtatu.

Transgenikoak benetan arriskutsuak al dira?

Pertsonekin egindako hiru ikerketa daude, eta hirurek arazoak dituzte. Lehenengoan ikusi zuten elikagai transgenikoetan sartutako geneak gizakion hesteko mikroflorara igarotzen zirela. Inork ez zuen jarraitu ikerketarekin. Kanadan emakumeekin egindako ikerketa batean ondorioztatu zen emakumeen ehuneko altu batek eta haien fetuek Bt toxina zutela odolean. Toxikoa da. Azkenik, Korean egindako ikerketa batean diote soja transgenikoak immunologia-erreakzio desberdin bat eragiten duela. OMEk ere ohartarazia du minbizia sor dezakeela glisofatoak. Munduan gehien saltzen den pestizida da. Inoiz ez dute esanen artoa herbizida dela, baina hori da duena. Arto hori jaten baduzu herbizida jaten ari zara.

Nafarroan 7.200 arto transgeniko hektarea daude. Zer gertatzen da arto ekologikoa erein nahi dutenekin?

Ezin dute. Lleidan berdina gertatu da. Arto ekologikoa ereiten zuten nekazariak desagertu dira, kutsadura arazoak daudelako. Elkarbizitza ezinezkoa da, ezin zaie murrurik jarri soroei. Dena galdu dute, eta orain arto ekologikoa ekartzen da Italiatik. Azken finean, eredua da. Elikagai merkea sortzea nahi dute, biztanleria kontent egoteko, eta KPI kontsumo prezioen indizea ez igotzeko. Baina ohiko nekazariak ezin du ezer egin, merke ekoizteko hektarea asko behar dituelako.

Gizartean zer iritzi dago, zure ustez, elikagai transgenikoen inguruan?

Egin diren inkestek diote herritarren gehiengoak ez duela transgenikorik nahi. Suitzan erreferenduma egin zen, eta ezezkoak irabazi zuen. Italian, Frantzian eta Grezian ez dute transgenikorik erabiltzen. Kontua da desinformazioa eta interes falta ere dagoela, eta askotan gai hauen inguruan informatzea kostatzen zaigu. Gainera, zientziaren arloko gai gisa aurkezten digute, baina gai politikoa da. Hartzen ditugun erabakiak politikoak dira, ez zientifikoak.

Iruñea Transgenikorik Gabeko Gune izendatu dute. Nafarroako beste 22 udalerrik bat egin dute adierazpenarekin. Zer-nolako ondorioak ditu?

Adierazpen hutsa da, baina beharrezkoa da, aldi berean. Presioa egitea da kontua, eta gaia mahai gainean jartzea da helburua; horrelako urratsak egin behar ditugu borroka irabazteko. Azken finean, bi ereduren arteko borroka da hemen gertatzen ari dena. Zer nahi dugu? Hori da gakoa. Transgenikoek bide batetik eramaten gaituzte eta, nik, behintzat, ez dut hori nahi.

Asmoek errealitatea dute zain
Mar 30, 20182018-04-02Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa0

Asmoek errealitatea dute zain

Edurne Elizondo

Oinarrizko eskubide bat da, eta hori onartuko duen lege bat prestatzen ari gara". Horrelaxe hasi zuen Nafarroako Gobernuko Eskubide Sozialetako presidenteorde Miguel Laparrak etxebizitzari buruz antolatutako jardunaldia, duela astebete. Diagnostikoa egin du gobernuak, etxebizitza plana osatzeko, 2018-2028rako. Diagnostiko horren berri eman zuen gobernuak joan den asteko jardunaldian.

Laparrak hartu zuen hitza lehendabizikoz, eta entzuleen txanda izan zen azkena. Haien artean, Hipotekek Kalte Egindakoen Plataformako kide Jesus Hernandez mintzatu zen: "Jardunaldia jasi denetik joan diren bi orduotan, hamabost familia etxegabetu dituzte. Espainiako Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiarenak dira datuak, eta bota baino lehen joan direnak ez ditu zenbatu", salatu zuen.

Hernandezek txalotu zuen etxebizitza, legez, oinarrizko eskubide gisa onartzeko asmoa, baina egun dauden premiak jarri nahi izan zituen mahai gainean. Asmoek, anitzetan, errealitatea dutelako zain. Premiak eta beharrak nabarmendu nahi izan zituen Begoña Alfarok ere. Hernandez bezala, Hipotekek Kalte Egindakoen Plataformako kide da, bai eta abokatua ere, etxebizitzaren esparruan aditua. Alfarok Nafarroako 2013ko etxebizitzari buruzko legea ekarri zuen gogora, jardunaldian hutsik diren etxebizitzen gaia jorratzeko egindako mahai inguruan. Araudi horrek aukera ematen dio gobernuari, hain zuzen ere, bi urtez hutsik izan diren etxebizitzen jabetza kentzeko enpresei.

Orain arte, ordea, ezin izan du lege hori baliatu, Espainiako Gobernuak haren aurkako helegitea aurkeztu zuelako. Espainiako Auzitegi Konstituzionalak Nafarroako Gobernuaren alde egin berri du, eta sententzia batean jaso du gobernuak baduela, bertzeak bertze, bankuen etxebizitza hutsak bere esku hartzeko eskubidea, herritarrek erabil ditzaten. "Sententzia berri ona da, baina ezin dugu ahaztu bost urte galdu ditugula, eta bost urte horietan herritar anitzek galdu dutela etxebizitza", nabarmendu zuen Alfarok. Erantsi zuen, gainera, duela bost urte baino etxebizitza gutxiago dagoela, egun, bankuen esku.

Etxebizitza partekatu

Premiei erantzuteko beharra berretsi zuen Hipotekek Kalte Egindakoen Plataformako Angel Larreak, etxebizitzari buruzko jardunaldian hitza hartu zuenean. Urgentziazko egoera bat jarri zuen mahai gainean: etxebizitza berean pilatuta bizi diren familiena, alegia. Halakoak izaten dira etxegabetutakoen azken aterpe, anitzetan. Etxebizitza bertze hainbat familiarekin partekatu behar dute.

Premia. Beharrak. Urgentziazko egoerak. Horien berri eman nahi izan zuten gizarte eragileek etxebizitzari buruzko jardunaldian. Gobernuak, berriz, datuak jarri zituen mahai gainean, diagnostikoaren bitartez. Datu horien bidez, halere, etxebizitza eskubideari buruzko politikak zehaztea eta bultzatzea "helburu" dutela nabarmendu zuten Etxebizitza Zerbitzuko arduradunek.

Etxebizitzari buruzko diagnostikoak agerian utzi dituen datuen artean nabarmentzekoa da alokairuaren aldeko hautuak gora egin duela. Diagnostikoak agerian utzi du, halaber, populazioa zahartzen ari dela, eta, aldatzen, berriz, familia multzoen tipologia: gero eta gehiago dira pertsona bakarrek edo guraso bakarreko familiek osatutakoak. 2016. urtean, familia multzo batek betetako 254.300 etxebizitza zeuden Nafarroan. "Datuen arabera, 280.000-284.000 bitartekoa izan daiteke kopurua, 2028rako", azaldu zuen Ikei etxeko kide Antonio Corralek, gobernuak antolatutako jardunaldian. Etxe horrek egin du diagnostikoa. Ondorioz, datozen hamar urteotarako, Nafarroak 1.650-2.490 etxebizitza beharko ditu, urtean, beharrei erantzun ahal izateko.

Ikeik egindako diagnostikoak jaso duenez, 24.500 etxebizitza huts inguru daude Nafarroan. 2016koa da datua, etxebizitzari buruzko inkestak emana. Nafarroako Gobernuko Etxebizitza zerbitzuko zuzendari Javier Etaiok uste du benetako kopurua txikiagoa dela, halere. "13.000 ingurukoa", azaldu zuen joan den astean egindako ekinaldian.

Etxebizitza behar dutenen inguruko datuak ere jarri ditu diagnostikoak mahai gainean: herrialdeko egungo familia multzoen %6k etxebizitza aldatzeko beharra dutela, adibidez; 15.400 dira, denera. Gainera, 18 eta 44 urte bitarteko bertze 15.900 herritarrek behar dute beren lehendabiziko etxebizitza. Diagnostikoak agerian utzi du, halaber, 21.300 familia multzok zaharberritu behar dutela etxea, eta bertze 67.000k, berriz, beren etxebizitza dagoen eraikina.

Babestutako etxebizitza eskatu dutenen inguruan, denera ia 6.700 direla jaso du diagnostikoak, eta gehienek, gainera, alokairuaren alde egin dutela: 5.400 baino gehiagok, hain zuzen ere. Babestutako etxebizitza eskatu dutenek "gaitasun ekonomiko hagitz baxua" dutela nabarmendu dute datuek. Baldintzarik txarrenak, gainera, emakumeek sufritzen ohi dituzte.

Gobernuak antolatutako jardunaldian, hain zuzen ere, Etxebizitza Zerbitzuak eskatutako diagnostikoan genero ikuspegiaren "falta" sumatu zuela nabarmendu zuen Maite Arrondok. Etxebizitzaren esparruan ari da lanean Arrondo, Bartzelonan. "Soldatetan dagoen aldea, alargunen pentsio urriak, populazioaren zahartzea... datuek erakusten dute emakumeek zailtasun gehiago dituztela. Generoak badu garrantzia. Etxebizitza da mugimendu feministaren erronka nagusietako bat, eta Nafarroako Gobernuak ez luke auziari heltzeko aukera galdu behar prestatzen ari den planean", erran zuen.

Arrazoizko prezioa

Jasotako kritikak eskertu zituen Etaiok. Etxebizitzari buruzko diagnostikoa aurkeztu eta gero, datozen hamar urteotarako plana prestatzea da hurrengo urratsa, azaldu zuenez. Oraingoz, plan horrek izanen dituen ardatz nagusien berri eman zuen Etxebizitza zuzendari nagusiak. Batetik, agerian utzi zituen etxebizitza arrazoizko prezio batean eskuratzeko zailtasunak. "Horrek ekartzen du gazteentzat zaila izatea gurasoen etxetik alde egitea, eta familiek beren diru iturrien kopuru hagitz handia bideratzea etxebizitza ordaintzeko", zehaztu zuen Etaiok. Arlo horretan eragin nahi dute planaren bidez, bertzeak bertze.

Bertzetik, nabarmendu zuen Nafarroako egungo etxebizitzen parkean badela zer hobetu. "Ez dugu kopuru nahikoa, eta etxebizitza anitzetan irisgarritasuna da arazoa. Igogailurik ez dutelako, adibidez. Energiaren kontsumoaren ikuspegitik, halaber, etxebizitza anitz moldatzeko beharra dago, energia aurrezterakoan eraginkorrak izateko".

Helburua, beraz, etxebizitza irisgarriak lortzea litzateke, eta arrazoizko prezio batean. Nafarroako Gobernuak, gainera, alokairu sozialaren aldeko apustua berretsi zuen joan den asteko jardunaldian.

Horretarako, bertzeak bertze, etxebizitza hutsen erregistroa egin nahi du Nafarroako Gobernuak. Aitortu du, halere, lan hori ez dela erraza. "Badakigu denbora behar dela halako erregistro bat osatzeko, baina ez dugu. Arazoa larria da", erran zuen Begoña Alfaro abokatuak, jardunaldian, eta baliabideak eskatu zizkion gobernuari, etxebizitzaren esparruko politiken alde.

"Etxebizitzaren funtzio soziala bermatzeko neurriak hartu behar ditu gobernuak", berretsi zuen Alfarok. Horixe jo zuen gako nagusitzat, eta abokatuaren iritziarekin bat egin zuen Burlatako Etxebizitza zinegotzi Lourdes Lozada Aguilerak ere. Eskertu eta txalotu zuen gobernuaren ekinaldia, eta ontzat jo zuen etxebizitzari buruzko eztabaida bultzatzeko jardunaldia antolatu izana.

Espainiako Auzitegi Konstituzionalak enpresek etxebizitza hutsak eskuratzeko ematen dion aukera balia dezala eskatu zion zinegotziak gobernuari, batetik. "Etxebizitza hutsak erabili behar ditugu; hori da lehentasuna". Bertzetik, Burlatako egoeraz, agerian utzi zuen Iruñerriko herri horretan ere "etxebizitzak behar" dituztela. Alokairu sozialaren alde egin zuen, eta gobernuaren laguntza eskatu zuen bide horretan urratsak egiteko.

Badu lana Nafarroako Gobernuak. Eskubide bat baitu bermatzeko. Teilatupean.

“Ezin dugu onartu nazioarteko zama garraioa Belaten”
Mar 30, 20182024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Ezin dugu onartu nazioarteko zama garraioa Belaten”

Edurne Elizondo

Belateko tuneletan eginen dituzten lanek kalte egindako herrietako alkateek hilaren 20an egin zuten lehen protesta. Zazpi hilabetez itxi eta ibilgailuak bide zaharretik bidaliko dituzte. Obrek larria den egoera larriago bilakatu dutela uste du Baztango alkate Joseba Otondok (Elizondo, 1977), eta N-121 errepideak ezin jasan dezakeen kamioi kopurua hartzen duela salatu du.

Gobernuak zuzenean eman dizue alkateoi obren berri?

Parlamentuan iragarri bezperan, aitzineko arratsaldean telefonoz eman ziguten gobernutik obren berri.

Zer azaldu dizuete?

Hainbat bilera egin dugu lehen telefono dei hori jaso genuenetik. Azaldu digute Belateko tuneletan segurtasuna hobetzeko lanak egin nahi dituztela. Segurtasuna hobetzeko lan horiek ez dute ekarriko arriskua ttipitzea, halere.

Aspalditik dago ezbaian Belateko tunelen segurtasuna. Zein da konponbidea, zure ustez?

Arriskua ttipitzeko eta Europak ezartzen dituen mugetara hurbiltzeko, badago konponbide erraz bat eta arras merkea dena: nazioarteko zama garraioa desbideratzea. Neurri hori hartuta, Almandozko tunela Europak zehazten dituen mugen barruan egonen litzateke. Belateko tunelari buruz, beharko litzateke sarreretako batean suhiltzaileak jartzea. Suhiltzaileak ez badira, gaitutako langileak. Kontrol etxe bat bada jada, beraz, bakarrik beharko litzateke langileak trebatzea. Neurri horiekin lortuko lukete arriskuak ttipitzea.

Gobernuak orain eginen dituen lanak, beraz, ez dituzue egokitzat jotzen?

Lan horiek egoki diren edo ez, horretan ez gara sartuko. Sua hartuko ez duen kablea jarriko dute, isuri toxikoak biltzeko putzu bat, eta autoak gelditu ahal izateko gunea eginen dute. Guk erraten duguna da arriskua ttipitzeko modua aipatu dudan hori dela.

Kamioien trafikoa da arazo nagusia, zuen ustez?

2000. urtean, Belateko tuneletatik 767 kamioi pasatzen ziren, egunean; 2017an, berriz, banaz bertze, 2.600 ziren. Olabeko herritarrek bertze datu bat eman dute: hiru egunez eta 24 orduz grabatu dute errepidea, eta egunean 3.900 kamioi pasatu dira. Errepide horretan goiti eta beheiti ibiltzen diren herritarrak aserik daude, ikusten baitute, urtetik urtera, gero eta zama garraio gehiago ibiltzen dela eta horrek segurtasunik eza areagotzen duela. Ezinegona dago herritarren artean, eta azken hilabeteotan gertatu denak erakusten du badirela horrela sentitzeko arrazoiak.

Istripuez ari zara?

Azken lau hilabeteotan, kamioiak tartean izan dituzten hamalau istripu gertatu dira N-121-A errepidean. Suhiltzaileek parte hartu behar izan dute. Horietaz gain, autoen arteko istripuak ere zenbatu beharko genituzke. Istripu anitz dituen eta ardatz den errepide bati buruz ari gara. Azken lau hilabeteotan, bortz pertsona hil, eta bortz larri zauritu dira errepide horretan; bertze bat, berriz, arin zauritu da.

Kamioilarien lan baldintzek ere badute zer ikustekorik?

Badakigu lan baldintza gogorrak dituztela. Sistemak ditu modu onartezin eta bidegabe batean. Zalantzarik gabe, egoera hori ere kontuan hartu behar dugu, eta arazo horri eutsi.

Baztango herritarrentzat funtsezkoa da N-121 errepidea?

Egunerokorako oinarrizko errepidea da guretzat. Baztanek zilbor heste bat du Iruñearekin. Aldi berean, egia erran behar da: egoera hori da hainbertze urtetako lurralde antolaketa jakin baten emaitza; egunean gero eta gehiago mugitzera behartzen gaituzte. Lana, irakaskuntza, osasuna... ezinbertzean mugitu behar dugu Iruñera, edo, bertzela, Bortzirietara. Eta N-121 errepidea da bietarako bidea ematen diguna. Belateko tunelak ixten dituztenean, kamioi guztiak Belateko mendateko bide zaharretik joanen dira.

Hori da datozen hilabeteotan eginen dituzten lanen inguruko zuen kezka nagusia?

Bai. Belateko tunelak zazpi hilabetez itxi behar badituzte lan horiek egiteko, ezin dugu onartu nazioarteko zama garraioa Belateko mendi gainetik ibiltzea. Onartzen dugu eskualdea helburu duten kamioiak ibiltzea, baina ez, ordea, nazioarteko zama garraiorik. Errepidetik pasatzen den kamioien kopurua mendateak duen ahalmenaren gainetik dago.

Gobernuak zer erran dizue?

Gobernuak erran du ezetz. Aholku hori emanen dutela. Beraz, gidari bakoitzak eginen du nahi duena. Neurri erabakigarririk hartzen ez bada, segur aski, kamioiek Belateko mendi gaina hartuko dute pasabide gisa.

Gobernuak neurri horiek har ditzan, hain zuzen ere, protestak hasi dituzue obrek kalte egindako herrietako alkateek. Zer espero duzue?

Hilaren 19an bilera egin genuen Nafarroako Gobernuko kideekin, eta, biharamunean, modu sinboliko batean, agerian utzi nahi izan genuen ez dugula etsiko, eta eskatzen duguna eskatzeko arrazoiak baditugula. Errepidea moztu genuen Arraizko bentetan, horretarako. Arrazoiak mahai gainean jartzen jarraituko dugu, eta herritarrak mugiaraziko ditugu. Nafarroako Gobernuari eskatu nahi diogu kasu egiteko.

Herritarren artean kezka sumatu duzue?

Kezka handia sumatu dugu. Nazkatuta daude eguneroko egoerarekin. Gainezka egin du jendeak. Hori azaldu diegu, argi eta garbi, Nafarroako Gobernuko ordezkariei. Ibilgailu guztiak Belateko mendatetik pasarazi gabe ere, nazkatuta daude herritarrak.

Obrek, beraz, lehendik ere mahai gainean zegoen egoera bat are okerrago bilakatuko dute?

Hori da. Obrak egin behar izan gabe ere, arazoa hor dago. Egoerak okerrera egitea ekarriko dute lanek, eta horrek eragin du jendearen haserrea. Baztandik, behintzat, mobilizazio dinamika bat proposatuko dugu. Alkate gehienok bat egin dugu egoera hau salatzeko. Herritarren atxikimendua ere lortu nahi dugu.

Belateko errepide zaharraren egoerak ere kezkatzen zaituzte?

Bai, noski. Zolaren egoeraz harago, Belateko mendateko bide zaharrak baditu zortzi bihurgune estu. Kamioiek, anitzetan, kontrako norabideko bidea hartu behar izaten dute pasatzeko. Uste dugu Belateko mendateko errepide zaharrak badituela objektiboak diren arrisku batzuk; kontua ez da zola konpontzea, edo babes hesiak jartzea. Egiturazko arazoak ditu errepideak.

Zergatik egin du hainbertze gora kamioien kopuruak?

Produkzio prozesua nazioarteko bilakatu dugulako, eta prozesu horiek zatikatu ditugulako. Salgaiak harat-honat mugitzen ditugu. Garraioak gora egin du, eta horrek ditu ondorio anitz. Bideraezina den sistema ekonomiko bat dago atzean.

Zer iritzi duzu kamioiek bidesaria ordaintzeko aukeraz?

Solastatu gaitezke nazioarteko garraioari buruz.

Hariztiak lotzen ditu herriak
Mar 28, 20182018-04-03Aisialdia, Albisteak, gaiak, Nafarroa0

Hariztiak lotzen ditu herriak

Kattalin Barber
Bertako basoetan galdu eta toki miresgarriak aurkitzeko parada eskaintzen du Irati Aritzak. Orotz-Beteluk, Garraldak, Garaioak eta Aribek beren basoen eta ibaien berri zabaltzeko prestatu duten ibilbide sarea da. Elkarlanean aritu dira ...

Mar 27, 20182018-04-03Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Terrorismo sistematikoa

Lohizune Amatria
Oraindik ere, askotan irakurri eta entzuten dugu terrorismoari gorazarre adiera komunikabideetan; eta, oraindik ere, askotan erabiltzen dute gure herria eta herritarrak kondenatzeko. Asteotan jaso dugu azken adibideetako bat. Eta honek...

Presoak boteretu zirenekoa
Mar 23, 20182018-03-22Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Presoak boteretu zirenekoa

Edurne Elizondo

Erabat aldatu ninduen". Horixe erran du Daniel Pontek (Madril, 1959) kartzelari buruz. 17 urte zituenean sartu zuten lehenengoz preso; Francoren garaiko Alferren eta Gaizkileen Legeak eraman zuen espetxera. Carabanchelgo, Teruelgo eta Zamorako kartzeletan izan zuten Espainian, bai eta Arabako Langraiz Okan ere. 22 urterekin atera, eta handik urtebetera berriz espetxeratu zuten, hainbat banketxetan lapurreta egin eta gero. "Bertze sei urte egon nintzen barruan. Kartzelak erabat aldatu ninduen. Jarrera otzana nuen sartu nintzenean, bai eta beldurra ere. Baina espetxean boteretu nintzen, lortu nuen presoon eskubideen alde borrokatzeko indarra, bai eta gure aldarrikapenak zabaltzekoa ere".

Espetxean, Copel koordinakundeko kide izan zen Pont. Sufritzen zuten errepresioari eta kartzelako baldintza gogor eta bidegabeei aurre egiteko altxatzea eta borroka egitea erabaki zuten preso sozialek osatzen zuten Copel. Milaka izan ziren, Espainiako Gobernuaren administrazioaren pean ziren espetxeetan, eta haien historia jaso dute koordinakundeko hainbat preso ohik, orain, Copel: una historia de rebeldía y dignidad (Copel: errebeldia eta duintasun istorio bat) izenburuko dokumentalean. Iruñean aurkeztu du Pontek, Copeleko kide Fernando Alcatrazekin batera.

1976ko abenduan sortu zen Copel, eta hiru urtez egon zen indarrean, 1979an desegin zuten arte. Denbora horretan, dozenaka mutin, gose greba, protesta eta ihesaldi egin zituzten hamaika espetxetan. Trantsizioa hasi zen garaian, duintasuna eta beren giza eskubideak errespetatzea exijitu zuten, bai eta amnistia ere, preso sozial guztientzat. Estutasunean jarri zuten estatua, eta garai hartako politikarien agendetan kokatu zuten presoen auzia. Espetxeetako teilatuetara igo ziren, beren burua zauritu zuten, su eman zieten ziegetako koltxoiei. Antolatzeko gai izan ziren, koordinatzeko gai, inolako buruzagirik gabe.

Antolatzeko eta lan egiteko modu hori da Fernando Alcatrazek (Valentzia, 1959) Copeli buruz nabarmendu nahi izan duena. Copeleko presoen alde hiriz hiri sortu ziren babes taldeetako batean aritu zen lehendabizi; gero, 18 urterekin kartzelan sartu zutenean, banketxeen kontra molotov koktelak botatzeagatik, koordinakundeko kide bilakatu zen. "Zortzi urte egon nintzen barruan. 26 urterekin atera nintzen. Oraindik ere beharrezkoak ditugun esperientziak eta ikasketak mahai gainean jartzea da Copelen historia kontatzea. Copel sortzeko izan ziren arrazoiak indarrean dira, oraindik ere", erran du.

Alcatrazen hitzekin bat egin du Salhaketako kide Libertad Francesek. Argi du Copeleko presoek salatzen zituzten giza eskubideen urratzeak gertatzen direla egun ere. Horregatik antolatu du Salhaketak dokumentalaren Iruñeko aurkezpena, hain zuzen ere. Lana egiteko prozesuan ere parte hartu du elkarteak, proiektua diruz lagunduta. Izan ere, hamabi urteko bidea dago Copeli buruzko dokumentalaren atzean. Baliabideak urriak izan dira, eta, azken txanpan, finantzaketa kolektiboaren alde egin zuten bultzatzaileek. Laguntza horri esker amaitu zuten lana, eta iazko azaroan estreinatu zuten.

14.000 preso

"Gizarteak ez dio espetxeari so egiten. Hirietatik atera dituzte kartzelak horretarako. Guztiz beharrezkoa da espetxeetan gertatzen dena agerian uztea, eta presoen eskubideak aldarrikatzea", nabarmendu du Francesek. Copeleko kideen xedea ere horixe zen. Hirietako erdiguneetatik hurbilago baziren ere, espetxeetako errealitatea ikusezina zen herritar gehienentzat, orduan ere. Hori aldatu nahi izan zuten Copelekoek beren protesten bidez.

Frankismoaren amaieran, 14.000 preso zeuden Espainiako administrazioaren peko kartzeletan, preso politikoak eta sozialak kontuan hartuta. Haietako 8.000 inguru Alferren eta Gaizkileen Legeak eraman zituen espetxera. Diktadorea hil eta gero, hainbat amnistia prozesuk kartzelatik atera zituzten preso anitz, baina milaka preso sozial barruan gelditu ziren. Horren aurka altxatu zen Copel. "Argi genuen une horretan kartzelan ginen preso guztiak ginela preso politikoak, eta irmo defendatu genuen preso guztien amnistia, espetxea errepresio gune bat zelako", gogoratu du Pontek.

Espetxeak ahaldundu zuela nabarmendu du solasaldiaren hasieran, eta mezu hori berretsi nahi izan du. "Copelek denoi ekarri zigun boteretzeko aukera. Ikasi genuen gure biktima izaera ez onartzen, ez behintzat jarrera kritiko eta erresistentziazkoa erakutsi gabe".

Boterea beren esku izan zutela erantsi du. "Arazo larria eragin genion estatuari kartzeletako teilatuetara igota eta ziegei su emanez". Estatuak ikasi zuen, ordea, pultsuari erantzuten. "Preso nor zegoen orduan? Pobreak, gizarteak baztertuak, orain bezala. Benetan sinetsi zuten demokraziaren aldeko beren aldarrian, baina estatuak errepresioa baino ez zien eman", erran du Alcatrazek.

Errepresio horrek, gainera, hainbat aurpegi ezberdin erakutsi zituen. Batetik, estatuak sakabanatu egin zituen Copeleko kide nagusi gisa identifikatu zituenak. "1.000 preso inguru mugitu zituzten espetxe batetik bertzera", azaldu dute Copeleko kideek. Bertzetik, tratu txarrak eta torturak areagotu ziren. "Indarkeriak goia jo zuen Herrera de la Manchako espetxea inauguratu zutenean. Istiluetarako poliziak sartu zituzten espetxeetan". 1978ko ekainean zabaldu zuten Herrera de la Manchako kartzela.

Urte horretako otsailean errepresiorik gordinena sufritu zuen Agustin Rueda Copeleko presoak. Koordinakundeko kide izateagatik Carabanchelera mugitu zuten urtarrilean. Ihesaldi batean parte hartu eta gero, jipoia eman zioten Ruedari, eta, kolpeen ondorioz, hil egin zen.

Hirugarren elementua jarri du mahai gainean Pontek estatuak presoen borroka indargabetzeko erabilitako tresnen adierazgarri: droga. "Espetxeetan heroina sartzen hasi ziren". Laugarren auzia aipatu nahi izan du Alcatrazek: Carlos Garcia Valdes Espainiako Espetxe Erakundeetako zuzendari nagusiaren jokabidea eta haren jarduerak izan zuen eragina, alegia. "Izendatu zutenean, Copeleko kide anitzek konfiantza zuten harengan, baina errepresioarekin baino ez zuen erantzun". Garcia Valdes bertzelako irudi bat ematen saiatu zela erantsi du Alcatrazek. "Partekatutako kudeaketaren auzia jarri zuen mahai gainean, presoen protestak baretzeko. Baina garrantzirik gabeko kontuetan baino ez zuen ezarri". Gogoratu du oraindik indarrean dagoen Espetxeen Lege Organiko Orokorraren atzean Garcia Valdesen lana dagoela, eta, haren bidez, "Copelen protestak indargabetu eta errepresioa legitimatzea" bertzerik ez zutela helburu. "Lege horren arabera, edozer gauza har dezake estatuak mutin gisa", erantsi du Francesek, araudiaren eragina egungo errealitatera ekartzeko.

Alcatrazek ikuspuntu kritikoa du Copel koordinakundearen azken garaiari buruz, uste baitu Garcia Valdesek zabaldutako bidetik beren aldarrikapenak lausotu, eta, neurri batean, amore eman zutela preso anitzek. Ez da iritzi berekoa Pont: "Copelek inoiz ez zuen erran mutinen bidetik jarraitu behar ez genuenik, eta preso sozial guztientzat indultua lortzeko borrokan segitu genuen; partekatutako kudeaketaren bidetik negoziazioak gertatzen ziren bitartean, ihesaldiak egiten jarraitu zuten presoek, gainera".

Emakumeak, ikusezin

Copeleko kideek ez zuten preso sozialen amnistia lortu. Baina orduko irakaspenen garrantzia nabarmendu nahi izan dute Pontek eta Alcatrazek. "Geure burua batzarren bidez antolatzeko gaitasuna erakutsi genuen; antolatzeko eta koordinatzeko gai izan ginen". Francesek txalotu egin du Copeleko presoen esperientzia, eta nabarmendu du lortu zutela trantsizioaren garaiko ardatzeko bat bilakatzea presoen auzia.

Gizonen espetxe barruko borroka islatzen du Copeli buruzko dokumentalak, baina aipamen berezia egin die lanak preso ziren emakumeei. "Matxistak ginen", onartu du Pontek. Orain, bereziki nabarmendu eta eskertu nahi izan du babes taldeetan aritu ziren emakume guztien lana. "Anitz egin zuten". Senideek osatutako babes taldeetan emakumeak izan ziren nagusi. Copeleko kideak laguntzen aritu ziren abokatuen artean ere anitz ziren emakumeak.

Espetxeetan gutxiago ziren. "300 inguru, 1970eko hamarkada hartan", azaldu du Pontek. "Madrilgo eta Bartzelonako espetxeetan ziren, eta Talavera de la Reinako zentro batean. Mojek zuten preso ziren emakumeen ardura; emakume pobreak ziren, ikasketarik gabeak, gehienak. Mojen zaintzapean, politizatzeko aukera gutxiago izan zuten", erran du Copeleko kideak.

Hala eta guztiz ere, antolatzeko eta protesta egiteko gai izan ziren preso ziren emakumeak ere. "Madrilgo espetxeko teilatura igo ziren, eta gose grebak ere egin zituzten. Kontua da emakumeen borroka ezkutuan gelditzen zela; are ikusezinagoa zen", gaineratu du Alcatrazek. Copeleko kideak nabarmendu nahi izan du preso anitzen ihesaldietan ere laguntzaile izan zirela emakumeak.

Gaur egun preso direnak laguntzeko eta babesteko sareetan ere emakumeak dira nagusi. Orain, halere, 1970eko hamarkadan baino zailagoa da Copelen gisako esperientzia bat martxan jartzea, preso sozialen eskubideen alde. Saiakerak badirela erran du Fernando Alcatrazek. "Dozenaka presok osatutako talde bat bada, gure bidetik aurrera egiteko urratsak egiten saiatzen ari dena". Ezkor agertu da, halere, valentziarra. Daniel Pontek ere beltz ikusten du egungo egoera. "Gure garaian baino okerrago daude espetxeak". Kartzelei so egiteko eskatu diote gizarteari.

Mugarik gabeko ofizialtasuna
Mar 23, 20182018-03-23Albisteak, Euskara, gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Mugarik gabeko ofizialtasuna

Edurne Elizondo

Erdigunean. Egungo testuinguru politikoaren erdigunean jarri nahi du EHE Euskal Herrian Euskaraz taldeak hizkuntza. Erdigunean, oraindik ere, euskarari ezartzen zaizkion mugek "lehen eta bigarren mailako herritarrak" sortzen dituztela salatzeko; erdigunean, muga horiek, oraindik ere, euskaraz bizitzea "ezinezko" bilakatzen dutela agerian uzteko. Mezu hori zabaltzeko, manifestaziora deitu ditu EHEk Euskal Herriko herritarrak: Iruñean eginen dute protesta nazionala, bihar, 17:30ean, autobus geltoki zaharretik abiatuta, Mugarik gabeko euskara lelopean.

"Herrialde guztietan eztabaida erabakigarriak gertatzen ari dira orain, eta horietan eragin behar dugu", erran du EHEko kide Azaitz Gartziak, egungo testuinguruaren garrantzia azaltzeko: "EAEn estatutu berriari buruzko eztabaida dago mahai gainean, eta Ipar Euskal Herrian, berriz, lurralde elkargoari buruzkoa. Nafarroan hauteskundeak izanen dira urtebete barru, eta euskararen legea dute mahai gainean", erran du.

Duela bi aste, hain zuzen ere, euskararen lege berri bat ontzeko batzordea osatu zuten Nafarroako Parlamentuan. Euskararen ofizialtasuna, hizkuntza eskubideak eta egungo egoera soziolinguistikoa oinarritzat hartuta, lege proposamen bat prestatu beharko du lantaldeak, sei hilabetean. "Berandu bada ere, batzorde horrek euskarari ematen badio behar duen lehentasuna, izan dadila ongi etorria", erran du Gartziak.

Legegintzaldiaren erdia baino gehiago joan dela argi du EHEko kideak, baina uste du gelditzen den urtean badela denbora nahikoa euskarak behar dituen aldaketak egiteko. "Borondate politikoa izatea da kontua; ausardiaz jokatzeko borondatea behar da". Orain arte gobernuak egindako bideak uste baino gutxiago eman duela aitortu du Gartziak: "Hainbat esparrutan aurrerapauso txikiak eman dira, baina ez dira nahikoak. Tamalez, aldaketa gutxi ekarri dio egungo gobernuak euskarari. Euskarak behar du lehentasun bilakatzea, euskarak behar du ofizialtasuna Nafarroa osoan, Euskal Herri osoan", erran du, argi eta garbi, Gartziak.

Gobernuak ez du eman euskalgintzako kideek espero zutena; eta gobernuko kideen artean euskararen inguruan gertatu diren tirabirak ere ez ditu ontzat jo EHEko kideak. Oposizioko taldeen jarrerak, ordea, ez du ezustean harrapatu: "Lehengo lepotik burua". Legegintzaldiaren hasieratik, euskararen aurkako diskurtsoa nagusitu da oposizioko taldeen artean. Duela bi aste, bertze urrats bat aurrera egin zuen PPNko parlamentari Ana Beltranek bide horretan, eta Nafarroako Parlamentura gonbidatutako Soziolinguistikako Klusterreko kideei erran zien "molestatzera" eta "min ematera" baino ez zirela joan legebiltzarrera, euskaraz egiteagatik. Beltranen hitzek hautsak harrotu zituzten parlamentuan.

Estrategiarik eza

"Ana Beltran zuzen da euskara ofiziala ez dela esaten duenean", erran du Gartziak. "Hori da, hain zuzen ere, aldatu nahi duguna". Euskararen kontrako gisa horretako erasoak gerta ez daitezen, eta euskaldunek "lehen mailako herritarrak" izateko aukera izan dezaten. "Euskara ez da baztertzailea", nabarmendu du Euskal Herrian Euskaraz taldeko kideak. "Euskarak balio du jendartea osatzeko, herria egiteko, ezberdinak batzeko. Horretarako, ofizialtasuna behar du", erantsi du.

Hori lortzeko bidean Nafarroako Gobernuak du ardura nagusia, baina bertze hainbat erakundek ere badute zer egin, bertzeak bertze, udalek. Iruñekoa da herrialdeko nagusia. Karrikiriren Karrika aldizkarian, hain zuzen ere, udal horrek euskararen inguruko estrategiarik ez duela aitortu zuen Iruñeko alkate Joseba Asironek, otsailean egindako elkarrizketan. Iruñean euskararen egoera diglosikoa bazter uzteko estrategiarik ote zegoen galdetu zion Karrika-k Asironi, eta ondokoa izan zen alkatearen erantzuna: "Ez dut uste. Baina hori da, zalantzarik gabe, inoiz serio hartu beharko dugun erronka, euskarak behar du eta". Alkateak onartu zuen, gainera, bere ustez erakunde publikoek ez dietela herritarren premiei erantzuten, hizkuntzen gaiari buruz. "Inoiz ez dute egin", gaineratu zuen alkateak.

Asironen adierazpenek bertzelako azalpenik ez dutela behar erran du Gartziak: "Estrategiarik ez badago... larria da. Planik ez badugu, ezer gutxi lortuko dugu. Jende askoren buruan dago euskara gatazka dela; euskarak gatazkak ditu, ordea, eskubideak urratzen direlako. Gure pentsamendua ere aldatu behar dugu. Behar diren plan estrategikoak egin behar dira udaletan eta gobernuan, euskara lehentasun bilakatzeko".

Mugarik gabeko ofizialtasuna nahi dute EHEko kideek, eta horixe aldarrikatzera aterako dira bihar arratsaldean Iruñeko karriketara. Aldarrikapen hori gauzatzeko bidean bi elementu "funtsezko" jo ditu Gartziak, hain zuzen ere. Batetik, euskaraz bizitzeko esparruak irabaztea. "Ahaldundu behar dugu, eta kalera atera euskaraz bizi nahi dugula erakustera; horretarako behar ditugu mediku euskaldunak, behar ditugu euskaldunak lanaren, hezkuntzaren esparruan". Bertzetik, burujabetzarekin lotu du Gartziak euskaraz bizitzeko bide hori. "Herri gisa ere urratzen dituzte ditugun eskubideak. Espainiak eta Frantziak gure erabakiak gustuko ez badituzte, helegiteak aurkezten dituzte. Norbanako eta herri gisa egin behar diogu aurre egoera horri. Katalunian ezarri dute 155. artikulua, eta gurera ere etorriko dira", erran du EHE taldeko kideak.

Ofizialtasunaren eta burujabetzaren aldeko bidean urratsak egin nahi ditu EHEk biharko protestaren bidez. "Euskaraz bizitzeko eskubidea dugula erakutsi behar dugu; eskubidea eta nahia". Herritarrak deitu ditu Gartziak EHE taldearen deialdiarekin bat egiteko, eta karrikara eramateko euskararen aldeko aldarria. Karrikan errateko mugarik gabeko euskara nahi dutela; mugarik gabeko ofizialtasuna.