Meskita dela ere ukatzeraino
Urr 7, 20162016-10-06Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Meskita dela ere ukatzeraino

Edurne Elizondo

Elizak memoria ezabatu nahi izan du; historia itxuraldatu; Kordobako meskita katedral huts bilakatu du; izaera katolikoa nabarmendu du, meskita badela ere ukatzeraino". Miguel Santiago haserre da. Kordobakoa da (Andaluzia, Espainia), eta argi du hiriko meskita-katedrala hiritar guztiena dela. "Inorena ez eta denona". 2006. urtetik, baina, Elizaren esku dago. 30 euroren truke, eraikin hori Elizaren izenean jarri zuen orduko apezpiku Juan Jose Asenjok. 2010ean, Sevillako apezpiku izendatu zuten Asenjo, eta, urte berean, Giralda eta hiriko katedrala ere Elizaren ondare bilakatu zituen.

Azken urteotan, Kordobako meskita-katedrala herritarrei itzultzeko plataforman aritu da Santiago lanean. Ez da bakarra. Nafarroan, eta hemendik at, hamaika talde badira, Elizak bereganatutako ondarea berreskuratzeko lan horretan murgilduta. Topaketa eginen dute asteburuan, Iruñean; esperientziak trukatzea, elkarri laguntzea eta batzea da jardunaldien asmoa, eta Nafarroako plataformako kideek antolatu dute.

"Funtsezkoa da indarrak batzea eta elkarrekin aritzea; denok egin behar dugu bat Elizak berea ez dena itzul dezan". Kordobako meskita-katedralaren aldeko plataformako bozeramailea da Santiago, eta aitortu du ez dela hagitz baikorra meskitaren etorkizunari buruz. Azken egunotako berri batek "kolpea" eman diola azaldu du, Unesco Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundeak baimendu baitu eraikin horretako Laranjondoen patioan bigarren ate bat zabaltzea, Aste Santuko prozesioak barrura sartu ahal izateko. "Unescok berak hori baimentzea hagitz gogorra da; jota nago".

Santiagoren sentimendu bera dute Kordobako eta Andaluziako herritar anitzek. Meskita beren ondarearen zatitzat dute, eta ezin dute onartu Elizak bereganatu izana. 2006. urtean gertatu zen immatrikulazioa, baina 2009. urtera arte ez zen horren berri zabaldu hirian. Jakin bezain pronto, protestak hasi zituzten unibertsitatearen eta kazetaritzaren inguruko hamaika pertsonak, bai eta herritar soil anitzek ere. "Manifestua plazaratu genuen, hiru punturekin: meskitari izena aldatzea eskatu genuen, batetik; bigarrenik, jabetzak publikoa izan behar zuela nabarmendu genuen; eta hirugarrenik, kudeaketa partekatzea galdegin genuen. 400.000 sinadura jaso genituen hiru puntu horien alde", erran du plataformako kideak.

Meskita-katedrala bere egin bezain pronto, izena aldatu zion Elizak eraikinari. Katedral huts bilakatu zuen. "Turistei banatzen dieten informazioan ere eraikinaren izaera katolikoa nabarmentzen dute. Historia bera itxuraldatu nahi dute", berretsi du. Horretan atzera egin behar izan du Elizak, plataformak egindako presioaren ondorioz. Orain, berriz ere, meskita-katedrala da Kordobakoa. "Meskita izaera ukatuz, gure iragan arabiar-andaluziarra ezabatu nahi izan dute denon memoriatik".

Ontzat jo du Santiagok Kordobakoa meskita-katedral gisa izendatu izana, berriz ere; beldur da, hala ere, aldaketa horrek bertzelako urratsik ez egitea justifikatzeko balioko ote duen. "Hasierako izendapena berreskuratu izana ongi dago, baina ez da nahikoa. Eraikin publikoa dela onartu behar du Elizak, eta kudeaketa partekatu".

Elizaren jarrera gogor salatu du Santiagok, baina administrazioak ere meskita-katedralaren egungo egoeran ardura baduela nabarmendu du. "Erakunde publikoek ez dute deus egin eraikina herritarrei itzultzeko". Ate guztiak jo dituzte plataformako kideek: arartekoarena, Andaluziako eta Espainiako parlamentuetakoak, bai eta Europakoarena ere. Baina ez dute, oraingoz, deus lortu.

Kudeaketaren esparruan administrazioak esku hartzeko aukera izan duela eta baduela erantsi du Santiagok, legeak halaxe jasotzen duelako: "Eskumen hori bazter utzi dute beti erakunde publikoek, ordea, Elizaren alde". Bozeramaileak gaineratu du meskita-katedrala liturgiarako ere erabiltzen duela Elizak. "Ez dugu erran nahi erabilera hori bertan behera utzi behar denik, baina argi dugu Elizak ezin duela hori baliatu kudeaketa osoa bere esku hartzeko".

Izan ere, meskita-katedralarekin lotutako jardueren %90 baino gehiago turismoaren ingurukoak dira, plataformako bozeramaileak nabarmendu duenez. Eta jarduera horren atzean, gainera, dirutza mugitzen da. "Elizak kudeatzen du jarduera hori; Elizak saltzen ditu eraikina bisitatzeko txartelak. Urtean 12-13 milioi euro jasotzen ditu, eta ez du inolako zergarik ordaintzen. Kordobako apezpikutzarentzat meskita da diru iturri nagusietako bat". Eraikinean obrak egin behar izan direnean, berriz, administrazioak jarri du dirua.

Udalaren txostena

Elizaren aurkako borroka ez dela erraza argi du Miguel Santiagok. Onartu du baikor izateko arrazoi anitz ez duela. Aurrera jarraitzeko heldulekuak baditu, hala ere, nabarmendu duenez. Horietako bat da Kordobako Udalak berak joan den martxoan egindako txostena: "Idazkariak egin zuen, eta agerian utzi zuen Elizak ezin zuela eraikina bereganatu, meskita-katedralaren dimentsioak momentu jakin baten testuinguru historikoa gainditzen duelako".

Udalak bertzelako urratsak eginen dituela espero du orain Santiagok. Izan ere, alkateak zerbitzu juridikoari eskatu dio txostena egin dezala. Noiz aurkeztuko duten zain dira plataformako kideak, baina laster izanen dela uste dute. "Gure eskaerak ontzat jotzen baditu, udalak batzorde tekniko-juridikoa osa dezala eskatuko dugu, epaitegian salaketa aurkeztu ahal izateko". Aurrera egin nahi dute, "meskita itzuli arte".

Fantikorena etxea, iraganaren gordailu
Urr 7, 20162016-10-06Aisialdia, Albisteak, Nafarroa0

Fantikorena etxea, iraganaren gordailu

Kattalin Barber

Hainbat hilarri dira Artetako Fantikorena etxeak gordetzen dituen pieza zaharrenak. Erdi Arokoak dira gehienak. Etxe nabarra da Fantikorena, beheko solairutik azkeneraino. Nafarroako Erresuma izan zenaren gordailu da: 10.000 pieza baino gehiago daude gordeta, antzinako bizimoduaren erakusle. Joxe Ulibarrena eskultore eta etnografoak bildu ditu urte hauetan guztietan arbasoen piezak, eta museo bihurtu du bere tailerra izan zena. Aurten, 30 urte bete ditu Artetako Iruñeko Erresumaren Museo Etnografikoak, eta ospakizunak dituzte asteon.

"Nire aitak beti esaten du piezak biltzen hasi zela gure arbasoak tontoak ez zirela frogatzeko". Elur Ulibarrenaren hitzak dira, eskultorearen alaba eta, egun, museoaz arduratzen dena. 40 urte baino gehiago daramatza eskultoreak pieza etnografikoak biltzen, eta horren emaitza XII. eta XX. mende arteko 10.000 objektu baino gehiago dira. "Herriko bizitza desbalorizatu zen, eta garai horretan hirian bizitzea zen onena. Aurrerapena hori zen", azaldu du alabak.

Testuinguru horretan hasi zen Ulibarrena materiala biltzen: "Berak zeharo baloratzen du hain desprestigiatuta zegoen bizimodua". Elur Ulibarrenak argi du, gainera, horrelako piezak egiteko azkarra izateaz gain teknika ere oso ongi menperatu behar zela. Hamaika gremiok dute txokoa Artetan, lurrari lotutako lanbideak guztiak: artzaintza, abeltzaintza, hargintza, burdinola, aroztegia, ferratzaileak...

Beheko solairuan pieza zaharrenak daude, eta lastategian, berriz, XX. mende hasierako piezak, berrienak. "Betirako piezak egiten zituzten, iraunkorrak". 1972. urtean erosi zuen Fantikorena etxea Ulibarrenak, eta 1986. urtean museo bihurtu arte, bere tailerra izan zen. Bitxikeria bat kontatu du haren alabak: "Erosi baino lehen hiru jabe zituen etxeak, jarauntsi zuenak jokoan galdu zuelako".

Artetakoa ireki baino lehen, Berriobeitin beste museo bat izan zuen Ulibarrenak. Nafarroako Erresuma zenaren piezak bildu ditu sortzaileak. "Eta mugak gainditu zituen. Bordeleko piezak ditugu hemen, adibidez. Batik bat, Pirinioetako kulturako piezak interesatzen zitzaizkion".

Besteak beste, Joxe Ulibarrenak harria, zura, buztina eta burdina erabiltzen zituen eskulturak egiteko. Beti pertsonak edota pertsonaiak zizelkatu izan ditu bere obran. "Urtez urte bildu dituen piezak, ordea, objektuak dira. Pertsona horiek erabili behar zituzten erremintak", azaldu du Ulibarrenak. Museoak pertsona horiei falta edo kendu zizkieten objektuak gordetzen ditu. "Nik uste dut museoa bera bere obra bat dela, instalazio artistikoa".

Nafarroako Pedro Mariskala maite zuen eskultoreak. Eta izen hori jarri zion museoa kudeatzen duen familia fundazioari. "Hein batean, aita mariskala sentitzen da". Museoak eskultorearen obra konpentsatzen du, edota alderantziz: "Balantza orekatua osatzen dute".

Diru laguntzarik gabe

1987. urtean, Nafarroako Gobernuarekin hitzarmena sinatu zuen fundazioak, eta lortu zuen Nafarroako museoen sarean sartzea. Ordutegi finko bat, bisita gidatuak eta erakusketak antolatzen zituen Artetako museo etnografikoak. 2009an, berriz, krisia dela eta, murrizketek erabat jo zuten Arteta. "Sarea osatzen genuen 33 museoetatik, 11 museo geratu ziren. Bitxiki, Nafarroako museo etnografiko guztiak kanpoan gelditu ginen", azaldu du Ulibarrenak. Ordutik ez dute aurrekonturik, eta egiten dutena museoa maite dutelako egiten dute. Uda garaian, asteartetik igandera irekita edukitzen dute museoa, eta neguan, berriz, asteburuetan. Norbaitek beste egun batean bisitatu nahi badu, ematen dituzte hitzorduak deituz gero. 3.000 pertsona inguruk bisitatzen dute Arteta urtean, eta eskola asko joaten dira ikustera.

Orain dela bi urte arte eskultorea Fantikorena etxean bizi zen, baina adinak orain ez dio uzten. "Dena den, aitak egunero eskatzen du Artetara joatea".

Badute poltsa bat bete bizitza
Ira 30, 20162016-09-29Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Badute poltsa bat bete bizitza

Edurne Elizondo
Ez da amaiera, bizitzaren bertze etapa bat baizik, eta gogoz egin behar diogu aurre". Edorta Berriozabalenak dira hitzak. Gaixotasunei buruz hitz egiteak amorratzen duela aitortu du, baina ez du ezkutatzen ebakuntza baten ondorioz bere ...

Hautsak harrotu ditu
Ira 30, 20162016-09-29Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Hautsak harrotu ditu

Kattalin Barber

Ez dute beilatokia herri barruan nahi. Hori da Etxarri Aranazko hainbat bizilagunen eskakizuna, herriko kale nagusian ezarri nahi duten beilatokiaren aurka. "Ez gure kalean, ez beste inon, beilatokia herritik kanpo egotea eskatzen dugu", azaldu dute beilatokiaren aurkako taldeko kideek. Haien kezka eta gaitzespena adierazi dute. Sinadurak biltzen ere hasi dira.

Ez da lehen aldia Nafarroan beilatoki bat jartzeak herritarren gaitzespena jasotzen duena. 2014. urtean, Berako beilatokiaren aurka sinatu zuten 800 pertsonak, eta Iruñeko Txantrea auzoan eta Uharten ere gaiak hautsak harrotu ditu uda honetan.

"Nafarroako Arartekoak beilatokiak etxebizitzen beheko solairuetan debekatzea iradoki, eta beste kokapen bat bilatzea gomendatzen du", azaldu du Etxarri Aranazko beilatokiaren aurkako taldeak. Hori dela eta, udalari bilera eskatu diote gaiaz mintzatzeko, eta, bide batez, hildakoen inguruko osasun udal ordenantza bat eskatzeko: "Beilatoki eta tanatorioak herritik kanpo egitea arautzea nahi dugu".

Izarralore SL enpresak beilatokia eraikitzeko eskakizuna egin zuen, eta Etxarri Aranazko Udalak baimena eman zion, legearen barnean dagoelako. Herriko bizilagunek beldurra dute ea beilatokia ez den tanatorio bihurtuko: "Baimen berezia beharko luke tanatorioa izateko, baina ez dugu oso argi ez duten beilatokia tanatorio moduan erabiliko". Tanatorioetan tanatopraxia —hilotzen hondatze prozesua gelditzeko tekniken multzoa— egiten da; beilatokia, berriz, hil beila egiteko aretoa da, eta ez dago inolako kontakturik hildakoarekin.

Beilatokiaren aurkako bizilagunek uste dute beilatokia etxe azpian izateak eguneroko bizitza baldintzatzen duela: "Auzolaguna ataritik ateratzen den bakoitzean, hildakoaren senide eta lagunekin topo egiten du, eta aldiro behartuta dago horren saminarekin bizitzera". Gainera, taldeak adierazi du Etxarri Aranazko beilatokiak legea betetzen duen arren, "traba egin eta gehiengoaren bizikidetza hondatzen" badu, administrazioak hori aintzat hartu behar duela. "Legez jokatzea ez da administrazioaren betebehar bakarra", adierazi dute.

Kale Nagusiko 2. zenbakiko, Eraga etorbideko 1. zenbakiko eta Artola kaleko 2. eta 4. zenbakietako bizilagun gehienek bat egin dute beilatokiaren aurkako taldean. Inguruko herriekin ere harremanetan jarri dira haien iritzia jakiteko, eta sinadura bilketa martxan jarri dute herriko taberna zein dendetan. "Beilatokia erabiliko dute inguruko herriek ere, eta haien iritzia zein den jakitea garrantzitsua da".

Hildakoaren senide eta lagunek giro lasaia eta barea behar dutela eta herriko kale nagusia ez dela horretarako batere egokia salatu dute bizilagunek. "Trafiko gehien duen kalea da, aparkaleku gutxi ditu, eta ez dago leku irekirik lasai egoteko eta hitz egiteko ere".

Beran ere, aurka

2014an Berako Iturlandeta auzoan beilatokia jarri behar zutela eta, ezinegona agertu zuten auzoko eta herriko hainbat bizilagunek. 800 sinadura bildu zituzten udal ordenantza aldatzeko eta beilatokia "toki egokian" jartzeko eskatuz. Marisol Taberna zen orduan Berako alkatea, eta, hark zioenez, ez zuten ordenantza aldatu, beilatokia egiteko eskaria egin zenean indarrean zegoen ordenantzak beilatokia jartzea baimentzen zuelako. Hortaz, ordenantzaren aldaketak ez lioke eraginen aldez aurretik onartuta zegoen lizentziari. Beilatokiko lanak hasterakoan, zenbait istilu izan ziren. Egun, beilatokia egina dago, baina ez da erabiltzen. Aurretik zegoen beilatokia erabiltzen dute herritarrek eta ingurukoek.

Bera eta Etxarri Aranazko beilatokien aurkako taldeak ez dira kasu bakanak. Uda honetan bertan, Uharten eta Iruñeko Txantrea auzoan elkarretaratzeak izan dira egin nahi dituzten beilatokien aurka. Sinadurak biltzen aritu dira Uharteko bizilagunak ere, eta udalari eskatu diote udal ordenantza alda dezala, halako eraikuntzak ez baimentzeko. Eguneroko bizitza normal egitea oztopatzen dutela eta bizilagunei kalte egiten dietela diote Txantrea eta Uharteko bizilagunek. Uharteko Udala enpresarekin negoziatzen ari da beilatokia lekuz aldatzeko. Udalak ere uste du Alde Zaharra ez dela toki "egokiena", eta dauden aukeren artean Uharteko beste tokiren batean jartzea begi onez ikusten du.

Iruñeko Donibane eta Ermitagaña auzoetan tanatorio bana dago, gaur egun; Iratxek Donibanen duenak ere auzoko bizilagunen protesta piztu zuen, egin zutenean. Egun, inguruko bizilagunen etxebizitzen artean, normal-normal funtzionatzen du.

Ira 30, 20162016-09-29Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Mola eta Sanjurjo, Sanjurjo eta Mola

Lur Albizu Etxetxipia

Aste batzuk pasatu dira abuztu amaieran Iruñeko Udalak berria eman zuenetik: Mola eta Sanjurjo kolpisten gorpuzkiak, beste sei pertsonarekin batera, Erorien Monumentuko hobitik aterako ditu, azaroaren 16an. Estatu kolpearen buruzagi, diseinatzaile... izanak, biak hegazkin istripuetan hilak.

Sinbolismo handia duen pausoa iruditzen zait, justiziazkoa izateaz aparte. Nola egon daitezke laurogei urteren ondoren oraindik hantxe, eraikintzar horretan lurperaturik? Nola da posible oraindik Memoria Historikoaren Legea toki askotan ez betetzea? Legea ez al dago, haien ahotan, betetzeko?

Erabakiak hautsak harrotu ditu. Normala izan beharko lukeen eginbeharra probokazio bihurtu da. Politikaren erdigunera ekarri du gaia erabakiak eta, erabakiak ez ezik, horren ondorioz (ala ez?) nafar faxismoak egin dituen erakustaldiak: alkateari mehatxu margoketak (Asirón, atrévete con los vivos), taberna, elkarte, gaztetxe, muralei erasoak, German Rodriguezen plakari erasoa, Iruñeko fusilatuen plakari erasoa... gehienetan adierazpen nagusia Espainiako (Una, grande, libre) bandera izateak ere zer pentsatua ematen du, edo eman beharko lioke bati baino gehiagori, nire iritziz.

Hautsak harrotu ditu, bai, eta irudipena dut ez ote gauden beste batzuk oso isilik, gehiegi, agian. 1936an estatu kolpearen harira hil zituzten milaka lagunei omenaldiak egiten ari zaizkie egunez egun Nafarroako hainbat eta hainbat txokotan. Gobernua ere han izaten da, eta antolatzen ditu omenaldiak (duela aste pare bat, maisu-maistrei eskainia). Hala ere, beste apunte bat gehituko nuke nik: ez dakit aski ari garen ospatzen; Mola eta Sanjurjoren gorpuzkiak aterako zituztela jakin genuenean, nork ospatu zuen? Eta nor atera da kalera? Nor nabarmendu da? Ezinbestekoa iruditzen zait halako erabakiak hartzen direnean, halako pausoak ematen direnean, kalean ere poz eta giro hori islatu beharko litzatekeela. Eta azaroaren 16an (joan zaitezte agendetan tokia egiten; asteazkena da) bertan askok egon beharko genukeela Askatasunaren Plazan udalaren pausoa ospatzen.

"Batzuek, 40 urteren ondoren, gerra irabazi nahi dute", esan zuen joan den astean Fernandez Diaz Espainiako Gobernuko Barne ministroak. Ez dugu gerrarik irabazi nahi, memoria nahi dugu, egia, aitortza, justizia. Berandu da, baina bi kolpistaren eta beste sei pertsonaren hilobi sakratuak ez ukitzea ezin da onartu. Ez dugu gerrarik irabazi nahi, ministro jauna; ez dugu gerrarik irabazi nahi, batez ere, errealitate batengatik: hemen ez zen gerrarik egon; kolpe bat egon zen, eta milaka izan ziren biktimak. Mespretxu gutxiago, memoria gehiago.

Abel Azkonaren erakusketa, Askatasunaren plaza/Serapio Esparza plazaren izenaren inguruko polemika, gorpuzkiak ateratzea... nahikoa gerra ematen ari da Erorien Monumentua eta haren ingurua. Azken galdera: zer eginen dugu/egin beharko genuke auzolotsa besterik ematen ez duen monumentuarekin? Zergatik ez ospatu, beste egun batean, hemendik hilabete/urte batzuetara, eraikinaren eraistea?

“Niretzat, onena da txori bati begira ere hunkitzeko gai izatea”
Ira 23, 20162024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Niretzat, onena da txori bati begira ere hunkitzeko gai izatea”

Edurne Elizondo

Munduari itzulia eman zion Andoni Canela natura fotokazetari nafarrak, duela bi urte. Familiarekin egin zuen bidaia, Looking for The Wild izeneko proiektuaren eskutik. Kontinentez kontinente egin zuten bidea, tokian tokiko animalien bila. Liburua osatu zuen Canelak iaz, argazkiekin. Orain, dokumentala aurkeztu du, El Viaje de Unai (Unairen bidaia) izenburupean. Urrian ikusi ahal izanen da Tuteran, eta gero Iruñean. Bidaiaz eta filmaz aritu da dokumentalari izena eman dion Unai Canela (Castellar de n'Hug, Bartzelona, 2004).

Filma ezagutzen ez duenari nola azalduko zenioke zer den El Viaje de Unai?

Familia osoak egindako bidaia bat da. Nire aita argazkilaria da, eta lanagatik, hain zuzen, hamaika tokitara joan izan da, sumendien erupzioen argazkiak egitera, edo Artikoan bizi diren foken argazkiak egitera. Egun batean, Amaia nire arrabari eta niri erran zigun urtebete luzeko bidaia eginen genuela, denok elkarrekin.

Eta zer erantzun zenion zuk?

Ideia izugarri ona iruditu zitzaidan! Denok ginen bidaia egiteko gogoz. Hamaika plan egiten hasi ginen Amaia eta biok, eta amets hori egia bilakatu zen, azkenean.

Aurretik ere lagundu zenuen aita bere lan bidaietan, ezta?

Bai. Elkarrekin egin genuen Looking for Fochas izenburuko proiektua. Egunero, eskolara bidean, argazki eta bideo bat egiten genuen Banyoles lakuan. Kopetazuriei egiten genien so. Proiektua handituz joan zen, eta, azkenean, Ameriketako Estatu Batuetara eraman gintuen.

Oraingoan, are bidaia luzeagoa egin duzue; kontinentez kontinente egin duzue salto, hainbat animaliaren bila.

Bai. Esperientzia zoragarria izan da denontzat. Bidaia bukatu eta gero, bizi izandakoa gogoratzen hasi, eta pena ematen dit zenbait tokitan denbora gehiago eman ez izana. Gustura gelditu izanen nintzateke hamaika txokotan, hango animaliei buruz gehiago ikasi ahal izateko. Kontent naiz, halere, etxera bueltatu eta filmarekin gozatzeko aukera dudalako, bai eta betiko lagunekin egotekoa edo eskolara joatekoa ere. Dena den, bidaiatzeko irrikan naiz, berriz ere; animalien bila berriz joateko irrikan.

Nora itzuliko zinateke?

Australiara, adibidez. Toki berriak ezagutzeko gogoa ere badut, halere.

Tokiak eta han bizi diren animaliak ezagutzeaz gain, hango bertako jendearekin egoteko aukera ere izan duzu?

Lagun anitz egin ditut bidaian, egia erran. Eta haietako zenbaitekin harremana badut, oraindik ere, sare sozialen bidez. Jende anitz ezagutu dugu, eta, kasu guztietan harremanari eutsi ez badiogu ere, denak ditut gogoan, ezagutu ditudan pertsona guztiekin bizi izandakoak.

Zure bizimoduaren hagitz bertzelakoak diren bertze zenbait ezagutuko zenituen. Nolakoa izan da esperientzia hori?

Hagitz ona da bertze kulturak ezagutzea. Ezagutu dudan jendearekin anitz ikasi dut. Ez dakit haiek nirekin zerbait ikasiko zuten, baina esperientzia hagitz polita izan da, eta polita da harreman horietako anitzi eutsi ahal izana. Amaiak ere anitz gozatu du, eta ederra izan da horren lekuko izatea.

Dokumentala egin baino lehen, liburua egin zenuten.

Bai. Liburua aitaren argazkiek osatzen zuten, baina azken zatian nik eta Amaiak egindako hainbat marrazki eta argazki ere sartu genituen. La llamada del puma izena du. Liburu horrek, nolabait, bidaia horretako argazkiak eta bizi izandakoak jasotzen ditu.

Zein da euskarririk gogokoena zuretzat?

Biak gustatzen zaizkit, baina, akaso, dokumentala osoagoa da. Denetarik duelako. Irudiak eta hitzak. Liburua egiteko prozesuan parte hartzea anitz gustatu zitzaidan, hala ere.

Dokumentala ikusten duenak zure ahotsa du gidari, hain zuzen. Nolakoa izan da lan hori?

Nahiko gogorra, baina gustura nago emaitzarekin. Uste dut jendeari gustatu zaiola. Ni, egia erran, aspertu egiten naiz zenbaitetan neure burua behin eta berriz ikusita!

Otsoak, elefanteak, krokodiloak, pumak... hamaika espezietako animaliak ikusi dituzue. Zein aukeratuko zenuke ?

Animalia guztiak ikustea eta ezagutzea izan da zoragarria, baina onena, zalantzarik gabe, puma. Bidaia hasi baino lehen, nire helburu eta desio bakarra zen pumak ikusi ahal izatea. Horregatik jarri genion La llamada del puma izena liburuari.

Helburua bete zenuen. Nolakoa izan zen animaliok ikusi zenituen unea?

Ez zen batere erraza izan. Kosta egin zitzaigun. Zenbait egunetan, hamasei ordu ere eman genituen eguzkipean, pumak ikusteko zain, eta ez genuen zorterik izan. Baina azkenean agertu zen, eta aitak argazki ederrak egiteko aukera izan zuen. Ni biziki poztu nintzen pumak ikusi genituenean. Ametsa zen niretzat. Denok baditugu ametsak, eta amets hori egia bilakatzeko unea da... zoragarria! Zaila da hitzez azaltzea. Ziur naiz une hori sekula ez dudala ahaztuko.

Zure adineko gazte anitzek ez dute zurearen gisako bidaia bat egiteko aukera.

Egia da, baina natura maite baduzu, eta naturan bizi diren animaliei so egitea maite baduzu, edozein toki da aproposa hori egin ahal izateko. Hori da garrantzitsuena. Ez duzu urrutira joateko beharrik. Niretzat, onena da txori bati begira ere hunkitzeko gai izatea. Eta ni banaiz. Animalia guztiek badituzte beren sekretuak.

Otsoen inguruko liburua aurkeztu zuen zure aitak, bidaia luzea hasi baino lehen. Kantauriar mendikatean ibili zen haien atzetik, zurekin batera. Ikusi zenuen otsoa?

Bai. Hemendik gertu otsoak eta hartzak ikusteko aukera ere badugu. Otsoen argazkiak egitera anitzetan joaten zen nire aita, gertu zituelako. Eta nik lagundu nuen, zenbaitetan. Seme-alaba anitz joaten dira tarteka aitaren edo amaren bulegora, eta nire aitaren bulegoa natura da. Otsoa ikustea hunkigarria izan zen niretzat. Uste dut mugitu ezinik gelditu nintzela!

Zuk ere eramaten duzu argazki kamera bidaietara edo animaliei so egitera joaten zarenean?

Eramaten dut, bai, baina anitzetan kamera dudala ere ahaztu egiten zait! Animaliak ikusterakoan anitz hunkitzen naiz, eta ez naiz argazkiak egiteko gai ere! Argazkiak egitea anitz gustatzen zait, hala ere. Aitak anitz erakutsi dit, eta gozatzen dut kamerarekin. Ea noizbait aitak egiten dituenak bezain liburu eder bat egiten dudan.

Nahiko zenuke?

Bai, bai, gustatuko litzaidake. Nahiko nuke, adibidez, elurretako lehoinabarra ikustera joan. Hagitz zaila da animaliok ikustea, eta ez dakit noizbait aukera izanen ote dudan. Baina nire ametsa hori da. Ea betetzen den.

Bonbak bakearen egunerako
Ira 23, 20162016-09-22Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Bonbak bakearen egunerako

Edurne Elizondo
Ez dira isildu. Iraganeko eztanden oihartzunak bat egin du egunotan Bardea zulatzen ari diren bonben hotsarekin. 1951. urtetik dago martxan Erriberako tiro eremua, baina lehergailuen burrunba ez da izan Erriberan geroztik entzun den bak...