Corpus eguneko dantzak bildu dituzte Besta berri ikuskizunean. Besteak beste, Oñatiko (Gipuzkoa) eta Heletako (Nafarroa Beherea) dantzak ikusteko parada izango da. Juan Antonio Urbeltz antropologoa (Iruñea, 1940) aritu da koreografo lanetan. Dantza ikuskizuna "zoragarria" dela aitortu du. Ildo beretik mintzatu da Aritz Ibañez (Iruñea, 1979) Iruñeko Duguna dantza taldeko zuzendaria ere. Orotara, ehun dantzari inguru izango dira agertoki gainean, 30 bat Dugunakoak. Iruñean emanaldi bakarra izango da, bihar, 20:00etan, Baluarte jauregian.
Corpus egunean egiten zen Bestaberri. Baina zer da festa hori zehazki?
JUAN ANTONIO URBELTZ. Corpus Christi egunean Euskal Herriko toki askotan egiten zen festa da Bestaberri. Ipar Euskal Herriko hainbat herritan eta Oñatin oraindik ere egiten dute. Corpus egunean arratsaldeko hiruretan ateratzen dira. Guk Heletan (Nafarroa Beherea) egiten dutena hartu dugu oinarri gisa. Niri izugarri polita iruditzen zait Heletako festa. 1992an, adibidez, Parisera joan ginen, Heletako dantzariekin; Besta Berriko dantzak Champs Elysees antzokian eskaini zituzten, eta ikaragarria izan zen. Hala ere, Besta berri ikuskizunaren atzean denetik dago: makil dantza, ezpata dantza, zomorroak...
Nola sortu zen Besta berri ikuskizuna egiteko ideia?
J. A. U. 70 urte egin nituenean, bileratxo bat egin genuen Argiako kideok. Hamarkada berri baten aurrean nengoen, eta buruan neuzkan ideia batzuen berri eman nuen bilera horretan. Besteak beste, liburu batzuk idazteko eta dantza ikuskizun batzuk egiteko asmoa nuela helarazi nien. Lehenengo xedea, Besta berri ikuskizuna gauzatzea zen, eta, zorionez, lortu dugu. Profesionalak ez diren dantzariek parte hartzen duten ikuskizuna da. Bihotzean jotzen duen geziaren gisakoa da dantza ikuskizuna. Zoragarria!
Zein dantza nabarmenduko zenituzkete biharko ikuskizunetik?
ARITZ IBAÑEZ. Biharko saioak lau zati nagusi izango ditu. Alde batetik, ezpata dantza eta brokel dantza izango dira. Brokel dantzan, garai bateko Donostiako jostunei egingo diegu keinu. Horren ostean, Heletako makil txiki eta jauzia dantzak eskainiko ditugu. Hirugarren zatia Oñatin Corpus egunean dantzatzen dituzten dantzek osatzen dute. Ikuskizunari amaiera 1989. urtean Argiak estreinatu zuten Muriska laneko dantza batzuen bitartez emango diogu.
Nolatan erabaki duzue Muriska-ko dantza batzuk dantzatzea?
J. A. U. Lehen esan dudan bezala, Muriska 1989. urtean estreinatu genuen. Ordutik belaunaldi oso bat igaro da. Muriska izugarria da, leherketa bat. Ni 1959. urtean hasi nintzen dantzan, eta orduan dantza gutxi batzuk bakarrik zeuden, Luzaidekoa, Gipuzkoakoak eta gutxi gehiago. Hura basamortua zen! Urte haiek pasatu ziren, eta orain dantzak duen egoera zoragarria da. Muriska-ren bitartez, euskaldunen gaitasunak agertuko ditugu.
Gainera, Besta berri-n, Jorge Oteiza artista ere ekarriko duzue gogora.
J. A. U. Jorge [Oteiza] zoragarria zen. Arantzazurako hamalau apostolu egin zituen, eta arrazoi zuen. Hala, ikuskizunean, Oñatiko dantzariek arkuekin ingurutxo moduko bat dantzatzen dute. Apostoluak irudikatzen dituzte. Hamabi dantzariak dira, eta aurrekari bat izaten dute aurrean eta atzekari bat atzean. Modu horretan omenaldi txikitxo bat egiten diogu artista oriotarrari. Ikuskizunak erlijioarekin lotura zuzena du. Jesukristo ere irudikatuko dugu, baina oso modu berezian. Eguzkia ere hor egongo da, eta baita deabrua ere, jolasaren adierazle gisa.
Baluarten hainbat dantza talde izango dira, tartean Duguna. Nola sortu zen Argiaren eta Dugunaren arteko hartu-emana?
A. I. Argiarekin 2007. urtean hasi ginen elkarlanean. Lehenago ere izan genituen hartu-eman batzuk, baina 2007an Gipuzkoako dantza batzuen inguruko ikastaro batean hartu genuen parte. Gainera, Iruñeko ezpata dantza berreskuratu nahi genuen, eta Juanani [Urbeltz] eskatu genion laguntza. 2009ko Aldapako sanferminetan estreinatu genuen.
J. A. U. Lehengo aldiz ikusi nuenean izugarri hunkitu nintzen. Jendeak Iruñeko ezpata dantza ikusi zuenean, pentsatu zuen betidanik egiten zela. Guk ez dugu ezer asmatu, berreskuratu baizik. Horregatik iruditzen zaio jendeari Iruñeko ezpata dantza beti dantzatu izan dela. Osagaiak garai jakin bati ez badagozkio, emaitza ere ez.
Lehen aldia da halako ikuskizun bat Baluarten eskaintzen dena.
A. I. Erronka handi samarra da. 1.300 lagun inguru sartzen dira. Lehen aldia denez, guretzat erronka handia da. Gainera, guretzat ohikoena kalean dantzatzea da. Biharkoa polita izanen delakoan nago.