• Osasunbidean 2010. urtetik galdu den lanpostu kopurua. Duela lau urte, 9.950 langile zituen Osasunbideak. Iazko urtea bukatu zenean, 9.513 langile baino ez zeuden. Hau da, hiru urtean 437 lanpostu galdu dira Osasunbidean. Langileen %62,7k lanpostu finkoak dituzte, eta %37,2k, behin-behinekoak. Langile gehienak, %76,78, emakumeak dira.
Azken urteetan erretiroa hartu duten Nafarroako funtzionarioak.
Datu ofizialak ez diren arren, LAB sindikatuaren arabera, azken lau urtean Nafarroako Gobernuaren menpeko diren erakundeetan lan egiten duten 2.000 langile publiko jubilatu dira.
Espazio falta eta bestelako gabeziak salatu dituzte 30 ikastetxetan
"Ikasleen familien bi herenek irakaskuntza publikoa aukeratzen dute, eta gure eskubideak errespetaraziko ditugu", adierazi du Itziar Muro Iruñeko Biurdana institutuko guraso elkarteko kideak. Nafarroako 30 ikastetxe publikotan espazio falta eta beste hainbat gabezia salatu dituzte Sortzen-ek eta Herrikoak. Egoera hori aldatzeko batu dira kaltetutako ikastetxetako guraso elkarteak, eta euren aldarrikapenen berri eman dute.
Eskola Batzordearen arabera, 2012-2013 ikasturtean 65.835 ikaslek ikasi zuten ikastetxe publikoetan. Baina eskola publikoa aukeratzen duten gurasoek ez dute gobernuaren sostengua sentitzen. "Nafarroako Gobernuak ez du hezkuntza publikoa lehenesten", adierazi dute. Hainbat aldarrikapen egin dizkiote Hezkuntza Departamenduari.
Hasteko zonifikazio bakarraren aurka egin zuten. "Neurri horrek indargabetu egiten du, hein handi batean, gobernuak auzo eta herri guztietan ikasteko leku publikoa bermatzeko duen ardura", ohartarazi dute Sortzen-ek eta Herrikoak. Era berean, gogoratu dute legediaren arabera ikasle orok haren etxetik gertuen duen zentroan hezkuntza jasotzeko eskubidea duela. Horrekin batera, ohartarazi dute Hezkuntza Departamenduak euren ikasleak aukeratzeko eskubidea bermatzen diela itunpeko eskolei. Gaineratu dute behin ikasturtea hasita ez dutela atzerritik datozen ikasle berrientzako lekurik gorde behar. Euren arabera, diru publikoa jasotzen duten ikastetxe guztiek jaso beharko lituzkete atzerriko eta gutxiengo etnikoetako ikasleak.
Gurasoek atzeman dituzte Hezkuntza Departamenduak itunpeko eskolen alde eginiko beste neurri batzuk; izan ere, murrizketetan "desorekak" daude. "Irakasleak ez kontratatzeak eta funtzionamenduko murrizketek ekarri dute hezkuntza publikoan urtero 30 milioi euro gutxiago inbertitzea. Itunpeko eskoletan, berriz, inbertsioa lau milioi eurokoa izan da", adierazi du tinko Txentxu Juaniz Sarrigurengo eskola publikoko guraso elkarteko kideak.
Ikastetxe publiko berriak eraikitzeko oztopoez ere hitz egin du Murok. Biurdanako guraso elkarteko kideak salatu du hainbat herritako eta Iruñeko zenbait auzotako ikastetxeak handitzea oztopatu duela gobernuak. Horretaz gain, gogoratu dute eraikin berriak behar dituztela Iruñeko Biurdana institutuan eta Sarrigurengo eta Erronkariko eskoletan. Lehen bietan ikasleentzako tokirik ez dagoelako, eta Erronkarikoan, eraikinak 130 urte dituelako. "Hezkuntza publikoan distortsioa eragiteko estrategia darabilte familiek itunpeko eskolak aukeratzeko", esan du Murok. Orotara, hamaika ikastetxek handitzeko beharra dute, hamalauk azpiegituretan hobekuntzak behar dituzte eta bostek mantentze lanen falta dute.
Era berean, Nafarroako Gobernuak Espainiako Hezkuntzaren Kalitatea Hobetzeko Lege Organikoaren alde egitea salatu dute. "Gobernuaren lege berriarekin, sexuaren arabera ikasleak bereizten dituzten ikastetxe pribatuek itunpeko bilakatzeko aukera izango dute, Nafarroako legediari kontra eginez". Baina zailtasunen gainetik, familia guztiei dei egin diete hezkuntza publikoa aukeratzera.
Ehunka lagunek omendu dituzte Ezkabako presoak
Ezkabako gotorlekuko presoek Europako ihesaldirik handiena egin zuten 1938. urteko maiatzaren 22an. Egun hartan, espetxean zeuden 2.500 presoetatik 795ek ihes egin zuten. Horietatik hiruk baino ez zuten askatasuna lortu, ordea. Gainontzekoak berriro e...
UPNri euskara errespetatzeko eskatu diote
"Batzordeetan eta osoko bilkuretan udal gobernuak euskararen araudia urratzen jarraitzen duela etengabe salatzen dugun arren, UPNk ez du inolako borondaterik euskararen araudia betetzeko", adierazi du EH Bilduk. Iruñeko Udalak euskaren erabilera arautzeko ordenantza "maltzurkeriaz eta mespretxuz" urratzen duela gaineratu dute. Euren aburuz, udal gobernuko kideek "ongi dakite legez kanpokoa dela euskararekin duten jarrera".
Jokaera hori salatzeko, hainbat adibide jarri ditu mahai gainean koalizio abertzaleak. Esaterako, udalaren webgunea gaztelania hutsean eguneratzen dutela jakin zutenean, eskaera formal bat egin zuten erregistroan webgunea bi eletan egoteko. Hala ere, udalak eskatutakoa ez duela aintzat hartu adierazi dute.
Horrez gain, koalizioak beste urraketa baten berri eman du: Iruñeko igerileku publikoetan gaztelaniaz eta katalanez soilik eman daiteke izena. Egoera horrek bereziki sumindu ditu EH Bilduko kideak. "UPNk ongi daki euskara gutxiestea Iruñeko euskaldun guztiei burla egitea dela", azaldu dute.
Ildo horretatik, Iruñeko Euskalgintza taldeak jakinarazi zuen Iruñeko hizkuntza paisaia aldatzen hasia zela, nahiz eta poliki izan. Hain justu, hizkuntza paisaiarekin udalak duen jarrera ere salatu du EH Bilduk. Izan ere, Rodezno kondearen plazan dagoen erakusketan euskara "gutxiesten" dela salatu dute. Euskarazko izenburuak gaztelaniazkoak baino hizki xeheagoa dauka. Horregatik guztiagatik udal araudia bete dezala eskatu dio EH Bilduk Enrique Maia alkateari.
HERRIAN BARRENA KANTUA AURKEZTEN
Heldu den urriaren 19an izango da Nafarroa Oinez, Nafarroako ikastolen jaia, Zangozan. Jaiaren bideoklipa eta abestia, esaterako, joan den larunbatean ezagutarazi zituzten, modu berezian gainera. Tafallako Zartakok taldeko kideek —haiek arduratu dira abestia egiteaz— kamioi baten gainean zeharkatu zuten Zangoza, herritarrek abestia ezagut zezaten. Antolakuntzak balorazio oso baikorra egin du, halako aurkezpena egiten den lehen aldia izan delako.
Txanpon beraren bi aldeak
Sufrikarioz betetako hogei urte luze behar izan ziren 1936 aurreko elikadura maila berreskuratzeko", esan du Emilio Majuelo Nafarroako Unibertsitate Publikoko Historia Garaikideko irakasleak. Espainiako Gobernuak errazionamendu politika martxan jarri ...
Wilsonen irakaspenak
Sanchez de Muniain Nafarroako Gobernuko bozeramaileak jakinarazi du gobernuak Euskalerria Irratiari lizentzia emateko prozedura martxan jarri duela, azken urteetako jarrera diskriminatzailea izan dela aitortu ostean. Luis Zarraluki Sustapen kontseilariak AHTko lanak bertan behera uzteko agindua eman berri du, Iruñean hasi eta Kastejonen amaitzen den 80 kilometro eskaseko korridoreak zentzurik ez dutela diotenen argudioak errepikatuz. Enrique Maiak kargutik kendu du Simon Santamaria udaltzainburua, eta informazio brigadaren paperak desklasifikatzeko agindua eman du, hiritarrek azken hamasei urteetan euren azaletan bizitako jazarpen eta espioitzak kontsultatu ahal izan ditzaten. Roberto Jimenezek Yolanda Barcinaren aurkako zentsura mozioa aurkeztu berri du, bizkarrez eta oharkabean, Nafarroako jendartearen gehiengoaren borondatea hori dela "konstatatu ostean" eta martxoan hartutako erabakiarekin okertu egin zela ametituz. Gallardonek izozkailuan gorde du abortuaren legea berritzeko (zaharkitzeko) proposamena, hemezortzi urteko alabak pasa den larunbat gauean antisorgailu pitzatuekin bizitakoak gorabehera. Gary Wilsonek, Eskoziako Elkarrekin hobeki unionisten kanpainako koordinatzailea kargua utzi eta independentziaren alde lerrokatu da, "argudio guztiak entzun ostean".
Aurreko baieztapenetatik bakarra da egiazkoa; azkena. Eta ez da kasualitatea gure mugetatik urrun gertatu den bakarra izatea. Zailagoa da hemen halakoak jazotzea. Autokritikarik ezaren erresuman bizi gara, atzera begira, eta gaizki egindakoa konpontzea zer den ez dakiten agintarien lurraldean. Dimisioak, ematekotan, Twitterreko despisteren batean esandakoagatik ematen dira. Esandako hori bera esan ez baina praktikan egiteagatik, ordea, inork ez du dimisiorik ematen. Irudiak inporta du. Agintariak egiten duenaren gainean ematen duen irudia, alegia, eta ez egiten duena bera.
Wilsonenak, jarrerak egokitzeko eta aldatzeko gaitasunetik harago, beste irakaspenik ere badakarkigu bestelako Nafarroa bat nahi dugunontzat. Bai, behintzat, Sanzen gaztatxoaren heren horretatik harago hazi nahi dugunontzat. Abertzaletasuna ez da unionismoari aurre egiten dion bloke zurrun eta identitario hutsa, beti homogeneoa. Abertzalea jaio daiteke, baina egin egiten da batez ere. Eta argudioak behar dira horretarako. Ez da erraza, baina ez zen askoz errazago izanen eskoziarrak Londresera batuta segi zitezen konbentzitzeko ardura zuena Eskoziaren independentziarako konbentitzea. Wilson ohartu da, nonbait, unionistekin, hots, ordezkatzen zituenekin ez duela "ezer komunik". Nafar langileak, langabeak, ikasleak, emakumeak eta gazte prekarizatuak UPNk babesten duen erregimen eta pribilegioekin "ezer komunik" ez dutela ohartaraztea falta zaigu orain.
“Gosaltzeko txokolate tableta jatea osasungarria da”
Birraitona, aitona eta aita txokolategileak zirelako egin zen Jesus Subiza ere txokolategile (Erro, 1920). Familiako tradizioari halabeharrez eutsi zion, nahiz eta hartutako erabakiarekin ez den batere damutzen; are gehiago, erretiroa hartuta ere txokolategiletzat jotzen du bere burua. Sasoi betean dago; harro kontatzen du inoiz ez dela gaixorik jarri, eta osasun ona txokolateari esker duela. Goizero, gutxienez 125 gramo txokolate jaten ditu. "Gosaltzeko txokolate tableta jatea osasungarria da, oso, gainera", dio pozik.
Osasuntsu dagoen arren, zaildutako eskuak ditu Subizak. Hamarkada luzeetan egindako lan gogorra seinale dute esku horiek. Dena den, badira urte batzuk txokolatea egiteari utzi ziola. Lekukoa alabek hartu zuten. Baina, goizero-goizero, Iruñeko Amaia kalean duten txokolate denda irekitzera joaten da. "Dendara etorri eta lana nola egiten duten ikustea gustatzen zait". Izan ere, txokolatea baita bere bizitzaren funtsa. "Beste gauzarik egiten ez dakit; txokolatea da egiten dakidan gauza bakarra", dio irri artean.
Emaztea alzheimerrak jota dauka, eta, horregatik, etxetik ateratzeko beharra sentitzen du. Emazteaz hitz egitean begiak bustitzen zaizkio, izan zirena gogoan hartuta. Hala ere, baikorra izaten saiatzen da. "Txokolategiak ematen dit niri indarra. Bezeroak etorri, eta 'bai txokolate ederra' esaten dutenean", azaldu du. Subiza txokolatearen sekretua zein den galdetuta, "sekretua sekretu" dela azaldu du. Izan ere, ohartarazi duenez, txokolatea egiten dutenek bakarrik ezagutzen dute Jesus Manuel Subiza birraitonaren errezeta.
Iruñean gelditzen den txokolategile bakarra da Subiza. Nostalgiaz mintzatzen da Iruñea izan zenaz. Dioenez, garai batean hamabost txokolategile izatera iritsi ziren. "Hemen, lehen nonahi zegoen txokolategi bat; orain, ordea, ez da horrelakorik". Azaldu duenez, enpresa multinazionalek ekoizten dituzten txokolateak ez dira "ez txokolate, ez ezer!". Hark enpresan ekoitzitakoak soilik jaten ditu.
Hala ere, ez zaio gustatzen besteek egindako txokolateak kritikatzea. "Batzuek diote belgikarra dela onena; beste batzuek, berriz, suitzarra. Niri berdin zait, nik besteena ez baitut probatzen", azaldu du tinko. Gainera, nabarmendu du hemengo produktuak kontsumitzea "izugarri" garrantzitsua dela. "Azkenaldian, izugarri galdu da elikadura zaintzeko ohitura, eta horregatik sortzen dira dozenaka eta dozenaka gaixotasun".
Egungo elikagai gehienenen kalitatea "eskasa" dela adierazi du: "Frutek eta barazkiek ez dute lehen zuten zaporerik. Orain dena da artifiziala". Ildo beretik, azken hamarkadetan Iruñean merkataritzak izan duen beherakadaz ere mintzatu da Subiza: "Lehen hemen, Amaia kalean, dozenaka denda txiki zeuden, eta orain asko eta asko itxita daude". Iruñerrian ireki dituzten merkataritza gune handiek sektorearen pattalaldian "zerikusi zuzena" dutela irizten dio.
Arazoak arazo, onartu du oraindik badela artisauen lana estimatzen duenik: "Gipuzkoa eta Bizkaitik jende andana etortzen da gurera txokolatea erostera, eta horrek izugarri pozten nau". Izan ere, Subizak egindako txokolatea, Amaia kaleko dendan ez ezik, Euskal Herriko dozenaka txokotan eros daiteke. Bezeroen artean txokolate purua dela estimatuena irizten dio Subizak,%80 kakaoa duena. Horrekin batera, laranja zatiekin egindakoa ere asko saltzen dutela nabarmendu du.
Orotara, hamabost txokolate mota baino gehiago egiten dituzte, tartean turroiak ere bai. Kakaoa gehienbat Boli Kostatik ekartzen dutela azaldu du Subizak: "Oso kalitate oneko kakaoa ekoizten duten Boli Kostan". Hala ere, noizean behin, gutxitan bada ere, Venezuelako kakaoa ere baliatzen dutela adierazi du. Egunean 5.000 tableta inguru ekoizten dituzte, eta gosaltzeko 100.000 kilo txokolate hauts urtean. Ekoizpen hori aurrera ateratzeko lan handia egin behar dela ohartarazi du Subizak.
Lana guztiaren gako
XIX. mendean hasi zen Subiza txokolatearen ibilbidea. Ordutik, garai onak zein zailak izan dituzte, baina guztiak gainditu dituzte. Jesus Subizaren birraitona izan zen familiako lehen txokolategilea. Antza, 1820an, birraitona astero Arnegiko Polit etxera (Nafarroa Beherea) joaten zen txokolatea nola egiten zen ikastera. "Polit etxea eskualdeko txokolate lantegirik onena zen", azaldu du Subizak. Birraitonari, soldata eman beharrean, gauzaz ordaintzen zioten Arnegin. Hala, ekartzen zuen kakao eta azukrearekin Erroibarko txokolatea egiten zuten, ondoren emazteak sal zezan. Enpresa, ofizialki, 1841ean sortu zuten. Birraitonaren tokia lehenik aitonak eta ondoren aitak hartu zuten. 1950eko hamarkadan hartu zuen lekukoa Jesus Subizak. Halako enpresa batek horrenbeste denboran irauteko sekretua zein den galdetuta, argi erantzun du: "Garaian garaiko egoerara moldatzen jakin behar da". Onartu du horri esker ekoizten dutela oraindik txokolatea.