Ioseba Fernandez patinatzaileak oinezko batzuekin izandako liskarraren berri eman du, Iruñeko pista publiko bakarrean dituzten "zailtasun handiak" salatzeko. Pasealeku bat dago erdian.
Kirola
Denentzako herri bat nahi baitute
'LHL Erronka Inklusiboa' izeneko proiektua jarri dute martxan Leitzan. Iraitz Uriartek eta Iker Gomezek 24 orduko ibilaldia eginen dute. Helburua dirua lortzea da, Leitzan inklusioaren aldeko urratsak egiteko, auzolanaren bidez
Ahaleginak ordaina jaso dezan
Ados sortu dute, eskuzko pilotari emakumezkoen lehen klub profesionala. Bide bat egin nahi dute kantxan exijitzen dieten maila emateko baliabideak izateko. Gaur hasiko dute Plazaz Plaza binakako txapelketa, Leitzan.
Tuterak golf zelai bat egiteko aukera jaso du bere lurralde estrategian
Navarra Sumak eta PSNk babestu dute proiektua. Erriberako Graas elkarteak bultzatu du. Ezkerrak kontra bozkatu du, eta ekologistek protesta egin dute salatzeko
Gozabide izan nahi dute kirola
Zurbano eta Astrain aldi berean kirolari eta emakume izatearen argi-ilunez mintzatu dira. Ibilbidean egindako urratsak azaldu dituzte, baita "arrakalak" salatu ere.
Iraganari so, berrindartzeko
Altafayllak 'Historia de la pelota vasca en Tafalla' liburua argitaratu berri du; Miguel Zubirik idatzi du, kirol hori aldarrikatu eta harrobia indartzeko bideak eskatzeko.
Gorrien memoria
Edurne Elizondo
Suhiltzailea da lanbidez, baina Mikel Huartek artxiboetako agirien artean sartu du burua azkeneko hilabeteotan, helburu garbi batekin: frankisten errepresioa sufritu zuten Osasuna taldeko kideen memoria jaso eta zabaltzea. Sare sozialetan hasi zuen bide hori, eta liburu batean jaso du orain, Txalaparta etxearen eskutik: Rojos. Futbol, política y represión en Osasuna (Gorriak. Futbola, politika eta errepresioa Osasunan). Gaur aurkeztuko dute, Iruñean.
Felix Monreal kazetariak emandako pistek eman zioten atentzioa Mikel Huarteri gaia lantzen hasteko. "Osasunako hainbat kidek 1936ko altxamendua gertatu eta gero errepresioa sufritu zutela aipatu zuen; izen batzuk eman zituen, eta gehiago ote ziren pentsatuz, bila hasi nintzen", gogoratu du Huartek.
Soziologiako eta Gizarte Laneko ikasketak egin zituen Huartek, baina futbola beti izan du pasio; jardunaldiak antolatu zituen Futbola ere lapurtu ziguten izenburupean, 2015ean, bertze hainbat kiderekin batera, dirua oinarri duen oraingo futbolari buruz hausnarketa egiteko.
Jardunaldi horien bidetik sortu zen Twitterren kontu bat irekitzeko asmoa: Huartek kontu horren bidez zabaldu zuen frankisten errepresioa sufritu zuten Osasunako kideen berri, iazko uztailaren 18an.
Interneten bidez egindako lan horri esker, ezagutzen ez zituen testigantzak eta datuak jaso ditu Huartek. Eta jasotako hori guztia behar bezala gordetzeko beharrak eraman du liburua egitera. "Osasunari buruzko liburuetan jaso izan da frankisten aldean hildako kideen berri Antonio Oloriz, Jose Bezunartea, Angel Avizcuri, Otxoa de Olza eta Dueñas; ez, ordea, frankisten errepresioa sufritu zutenena. Argi nuen memoria hori jaso eta errepresioa pairatu zutenei aitortza egin behar zitzaiela; arrastoa utzi zuten hamaika arlotan", nabarmendu du Huartek.
Bengarairen biografia
Frankistek Osasunako zuzendaritzako kide edo jokalari izandako sei fusilatu zituzten, 1936ko altxamendua gertatu eta gero: Eladio Zilbeti, Natalio Cayuela, Fortunato Agirre, Filomeno Urdiroz, Alberto Lorenzo eta Ramon Bengarai. 1920ko udazkenean sortu zen Osasuna kluba, eta Agirre eta Zilbeti izan ziren sortzaileetako bi. 1922an, Donibaneko zelaia ireki zuten, eta Espainiako Ligan 1928an egin zuen debuta taldeak. 1934-1935eko denboraldian aritu ziren gorritxoak lehen mailan aurrenekoz. 1936ko apirilean berriz jaitsi ziren. Uztailetik aurrera, halere, zelai barruko arazoak hutsean gelditu ziren, militarrak altxatu eta gero.
Frankistek hildakoen artean, nabarmentzekoa da Ramon Bengaraik egin zuen bidea. Horregatik, Huarteren eskutik sortutako proiektu beraren barruan, Osasunako zuzendaritzako kide izandakoaren biografia argitaratu du Katakrakek: Ramon Bengaray, Osasuna y república (Ramon Bengarai, Osasuna eta errepublika). Esther Aldabe historialariak sinatu du, baina argi utzita "talde lana" dagoela liburu horren atzean. Josu Chueca historialariak idatzi du hitzaurrea.
Historialaria ez ezik, "futbolzale amorratua" ere bada Aldabe: "Erraza izan zen Huarteren proposamenari baiezkoa ematea". Artxiboko agirien artean ezagutu zuten elkar, eta proiektuaren berri jaso bezain pronto erabaki zuen Aldabek Bengarairen biografia idazteko lanean inplikatzea. Lanbidez tipografoa zen Bengarai, baina "hamaika arlotan" egin zuen bidea: "Sindikalista izan zen, Iruñeko Orfeoiko abeslari, bai eta politikari ere", aipatu du Aldabek. Fronte Popularreko presidente izan zen Nafarroan; 1936an fusilatu zuten.
Bengarairen eta errepresioa sufritu zuten Osasunako gainerako kideen memoria "ezabatu" egin dutela nabarmendu du Aldabek. "Klubak berak ez du ahaleginik egin gertatu zena zabaltzeko. Orain plazaratu diren liburuen atzean ere herritarren ekimena dago", erantsi du historialariak. "Gorritxoen memoria jaso beharra zegoen; futbolaren esparruan egindako lanaz gain, herrialdeko gizartearekin eta kulturarekin ere konpromisoa hartu zuten", bukatu du Huartek.
Paretara lotuta, aske
Edurne Elizondo
Txori jaio nintzen, eta inbidiaz egiten diet so lurrean zoriontsu bizi direnei". Miriam Garcia Pascual eskalatzaile tafallarrak bere egunerokoan idatzitakoak dira hitzok. 14 urterekin hasi zen paretak igotzen, eta grina horrek Indiako Meru mendiko iparraldeko tontorrera eraman zuen, 1990ean. Han hil zen, duela 30 urteko maiatzean, Jesus Buezo Risi eta Miguel Lausin espedizioko kideekin batera: elur jausi batek harrapatu zituen bidean.
"Min egiten dit nire bizimoduak maite ditudanei eragiten dien tristurak, baina kaiola batean sartuko banindute, ahituko nintzateke". Alabak egunerokoan jasotako sentimendu hori berretsi du Mari Carmen Pascualek: "Sehaskako hesiek ere egiten zioten traba. Aske jaio, eta aske bizi izan zen", erran du, harrotasunez.
Lasai mintzatu da Mari Carmen Pascual bere alabari buruz; eskalatzailearen heriotzak eragindako zauria inoiz ez zaio erabat itxiko, baina "konformatzen" ikasi duela nabarmendu du. Alaba zen bezala maite zuelako. "Mendirako grinarekin jaio zen; barruan zuen". Horregatik, orain ere haren tokia mendia dela argi du Garcia Pascualen amak. "Inoiz gorpua aurkituko balute ere, ez nuke ekarriko; han libreago da".
Tafallan jaio zen Miriam Garcia Pascual, 1963ko uztailaren 14an. "Hamabost egun aurreratu, eta etxean erditu nintzen, senarraren, amaren eta 85 urteko emaginaren aurrean". 9 urte zituen Garcia Pascualek familia Iruñera mugitu zenean. "14 urterekin hasi zen mendira joaten, lagun batekin. Paseoan aritzen zela uste nuen nik, Etxauriko paretak eskalatzera joaten zela jakin nuen arte!".
Etxauriko paretetatik, hain zuzen, bide berri bat ireki zuen Garcia Pascualek, eskaladarena gizonen esparrua baitzen garai hartan, orain baino gehiago. "Aitzindaria izan zen", "emakume ausarta". Horixe nabarmendu dute Juanjo Sansebastian mendizaleak eta Antxon Iturriza kazetari eta idazleak tafallarrari buruz.
Josune Bereziartu eskalatzaileak ere argi du Garcia Pascualek bide bat ireki zuela. Tafallarra eta Monica Serentil dokumental batean ikusi zituen Bereziartuk, Verdoneko arroiletako paretak eskalatzen, Frantzian: "Irudi haiek asko jo ninduten. Segituan hasi nintzen eskalatzen; izugarri erakarri ninduen emakume haiek egiten zutenak", gogoratu du.
"Orduan ez zegoen rokodromorik, orain bezala, eta herriko harresietan entrenatzen ginen", erantsi du Bereziartuk. Garcia Pascualek ere Iruñeko harresiak baliatu zituen entrenatzeko espazio gisa: "Bizilagunek erraten zidaten alaba Gaztelugibeleko paretetan gora ikusten zutela". Txapelketa bat Donostiako Viktoria Eugenia antzoki barruan egin zutenekoa ere ekarri du gogora Antxon Iturrizak. "Han izan nuen Miriamekin aurrez aurre hitz egiteko aukera, lehen aldiz".
Paretan eta mendian
Tafallako eskalatzailearen eta kazetariaren arteko harremana, halere, lehenago hasi zen. "Egin-en ari nintzen, eta elkarrizketa bat eskatu nion. Ez zen agertu, ordea, eta hutsik nuen orria betetzeko, irudizko elkarrizketa bat idatzi nuen. Miriamek irakurri zuen irudizko elkarrizketa, eta gustatu zitzaiola esateko gutun bat bidali zidan, eskuz idatzita".
Lehen gutun horrek bertze anitz ekarri zituen gero: "Gutun bidezko lagun bilakatu ginen. Harreman berezia genuen". Mendiaz idazten zuen kazetaria zen Iturriza, eta eskaladaren arloan gaitasun bereziak zituela erakusten zuen emakumea, berriz, Garcia Pascual.
Madrilen, Patonesen, Espainiako eskalada txapelketa irabazi zuen tafallarrak 1986an. Urte berean, Pedagogiako ikasketak amaitu zituen, Bartzelonan. "Txapelketak ez zituen maite, halere; kirol eskaladatik mendizaletasunera egin zuen bidea", azaldu du Iturrizak. Mendian, hain zuzen, anitzetan egin zuen bat Juanjo Sansebastianek Miriam Garcia Pascualekin. "Riglosen, besteak beste; Bilbon ere askotan egon ginen, Jose Carlos Tamayo lagun genuelako".
Tamayoren ahotik izan zuen Sansebastianek Tafallako eskalatzailearen heriotzaren berri. Argentinan eta Txilen egon zen mendizalea udaberri hartan, eta Tamayo Bilboko aireportura joan zitzaion bila. Han erran zion. Oraindik ere, samina sumatzen zaio ahotsean, une hura gogoratzen duenean; batez ere, Garcia Pascualen espedizioa hasi aurreko egunekoak oroitzen dituenean. Iruñean elkarrekin bazkaldu zuten egun batean, eta eskalatzaileak Indian zain zuen erronkaren "beldur" zela onartu zion Sansebastiani. "Egun hartan, autoz eraman nuen Gasteizera, handik abiatu behar zutelako Indiarantz. Besarkada handi bat eman zidan autotik jaitsi aurretik. Atera, eta berriz ireki zuen atea, barruan sartu eta beste besarkada bat emateko. Agurtu nahi zuela sentitu nuen".
Mari Carmen Pascualek bezala, eskalatzailearen askatasun gogoa nabarmendu du Sansebastianek, gauza guztien gainetik. Grina horrek atzean duena ezin dela bazter utzi argi du mendizaleak, halere: "Politikaren esparruan, independentzia askatasunarekin lotzen du jendeak; nire ustez, baina, gutxi dira erabateko askatasunari aurre egiteko gai, eta horietako bat izan zen Miriam, zalantzarik gabe".
Bere askatasun grina gauzatzeko ausardia izan zuela erantsi du Sansebastianek: "Bururatu zitzaizkion gauza guztiak egitera ausartu zen; eta disfrutatu zuen, batez ere, bere ahaleginak emandako sariekin". Pareten bila, bertzeak bertze, AEBetako Yosemitera joan zen Garcia Pascual. Hango esperientziak markatu zuela nabarmendu du Sansebastianek. Miriam Garcia Pascualen amak ere erran du: "Yosemite bihotzean zuen".
Ordukoak eta bertze esperientzia anitz idatzita utzi zituen eskalatzaileak bere egunerokoan, eta, testu horiek oinarri hartuta, Eman izar bat liburua argitaratu zuen Desnivel etxeak. Juanjo Sansebastianek izen bereko dokumentala ere egin zuen, lagunari buruz. "Oso esperientzia polita izan zen, eta, aldi berean, oso gogorra".
Mari Carmen Pascualentzat alabari agur errateko aldi oro zen gogorra: "Miriamek erraten zidan negarrik ez egiteko; baina joan orduko, negarrez hasten nintzen". Pascualek, halere, ulertzen zuen alabaren zoriontasuna mendira lotuta zegoela. "Behin erran nion ezin zuela ahaztu ni ere bere sokara lotuta nengoela; horrelakorik ez errepikatzeko eskatu zidan, menditik urrun, kaiola batean hil eginen zelako. Ez nion berriz ere horrelakorik erran. Aske izateko ekarri nuen, eta aske izaten utzi nion".
Parke bat Tafallan
Lanean zen Mari Carmen Pascual familiaren etxean alabaren heriotzaren berri emateko deia jaso zutenean. "Senarrak deitu, eta etxera joateko eskatu zidan. Ailegatu bezain pronto, inork deus erran gabe, jakin nuen".
Oihu egin zuela kontatu du eskalatzailearen amak. Alabaren izena oihukatu zuela, galdu zuela jakin zuenean; eta alabaren izena oihukatu zuen, berriz ere, handik hiru urtera, eskalatzailearen gorpua gordetzen duten pareten aurrean, azken agurra ematera joan zenean. "On handia egin zidan hil zen tokira joateak. Maite zituen gauzak eraman genizkion, tartean Belaguako loreak. Han bota genituen, Miriamentzat. Maite zituenekin gelditu zen".
Pascualek, halere, hurbil sentitzen du alaba; bereziki, Tafallan, 2006tik eskalatzailearen izena duen parkeko monolitoari heltzen dioenean. "Harria bigun sentitzen dut, alaba besarkatuko banu bezala. Miriamek izugarri maite zuen parke hori, eta opari ederra da denontzat".
Ez da bakarra. Antxon Iturrizak Miriam Garcia Pascualen omenez idatzitako ¿Vendrás a casa por Navidad? (Etxera etorriko al zara Gabonetan?) izenburuko ipuina oparitu dio eskalatzailearen amari. "Miriamen heriotzaren berri Mari Carmenek eman zidan: alabarekin nuen harremana amarekin dut orain. Miriam gogoratzeko modu bat da biontzat".
Aske gogoratzen dute; kontent eta mendian. Behin, arrakala batean zegoen apo txiki batekin egin zuen topo: "Biok maite ditugu buztinaren usaina eta granitoaren kolorea. Irribarre batekin erran diot agur. Inbidia diot: bera El Capitanen bizi daiteke, eta ni ez", idatzi zion.
Enegarren kolpea pilotari
Edurne Elizondo
Zazpi saio, azken urteotan". Erriberan golf zelai bat eraikitzeko egon diren egitasmoez ari da Eduardo Navascues. Denak hutsean gelditu direla nabarmendu du Erriberako Ekologistak Martxan taldeko kideak. Behintzat, orain arte; Tuterako Udalak azken hilabeteotan egindako urratsek, baina, egoera aldatzeko atea ireki dute: hirian golf zelai publiko bat egiteko Graas elkarteak sustatutako asmoa jaso du udalak bere Lurraldearen Okupazioaren Udal Estrategian.
"Erriberan aspalditik egon da jende multzo bat golf zelai bat eraikitzeko asmoa bultzatzen; asmo horren atzean daude eraikuntza enpresen arloko interesekin lotutako pertsonak". Hori argi du Navascuesek, eta horren adierazgarri aipatu ditu mahai gainean egon diren azken egitasmoak: 2000ko hamarkadan, Tuteran, Eco-City proiektua garatu nahi izan zuten, eta helburua zen 3.500 biztanle inguru izanen zituen auzo berri bat eraikitzea, golf zelai batekin, bertzeak bertze; Fontellasen, berriz, Monrepos eraikuntza enpresak herri horretako Cerro Fontellas kirol elkartearekin egin zuen bat, etxebizitzak eta golf zelai bat eraikitzeko.
Bi proiektuon bideragarritasunik ezak utzi zituen hutsean golf zelaia egiteko asmoak; Fontellaskoa egiteko proiektua onartu egin zuen Nafarroako Gobernuak, halere. "Ez zuten egin, behar zuten dirua ez zutelako lortu, baina proiektu horren udalez gaindiko eragina duen plana indarrean da, oraindik ere", gogoratu du Eduardo Navascuesek.
Fontellasko proiektuak huts egin eta gero sortu da Tuterako azkena, Ekologistak Martxan taldeko kideak erantsi duenez. Iazko martxoan, Graas izeneko elkartea aurkeztu zuten Erriberako hiriburuan, Tuteran golf zelai publiko bat egin dezatela eskatzeko. Aurkezpen ekitaldi horretan parte hartu zuten Graas elkarteko presidente Ignacio Lopezek eta Nafarroako Golf Federazioko buru Joaquin Anduezak, bertzeak bertze. "Tuterako UPNko alkate ohi Luis Casado ere han zegoen", gaineratu du Navascuesek.
Casadok 2015ean amaitu zen legegintzaldian utzi zuen postua; duela bost urteko maiatzean egindako hauteskundeetara ez aurkeztea erabaki zuen, hamabi urtez Tuterako alkate izan eta gero. 2015eko hauteskundeetan udal gobernutik at gelditu zen UPN, eta Ezkerra, Tudela Puede eta PSNk hartu zuten agintea.
Hiruko udal gobernu horrek martxan jarri zuen, berriz ere, 2009tik ukitu gabe egon zen Tuterako Hiri Antolamenduko Plan Orokorra osatzeko prozesua. Lehen urratsa izan zen Lurraldearen Okupazioaren Udal Estrategiaren agiria garatzea. "Legegintzaldia amaitu baino lehen, estrategia behin-behinean onartu genuen", azaldu du hiruko udal gobernuarekin Tuterako ingurumen zinegotzi izan zen Olga Risueñok.
Behin-behinean bai; ez, ordea, behin betirako. Azken urrats hori oraindik ez du egin Tuterako Udalak, hain zuzen ere, eta noiz eginen duten ere ez dago argi, hiriko agintarien jarduera egungo alarma egoerak baldintzatu baitu. Kontua da azken hauteskundeetan Navarra Sumak lortu zuela Tuterako Udaleko agintea, eta koalizio horrek jaso egin ditu, estrategia behin-behinean onartu eta gero, testua moldatzeko egindako iradokizunak. Horietako bat da Graas elkarteak aurkeztutakoa, hirian golf zelai publiko bat eraikitzeko asmoz.
"Egoera ez da samurra guretzat; estrategia guk garatu dugu, baina ezezkoa eman beharko diogu, golf zelaia egiteko aukera zabaltzen badu", nabarmendu du Risueñok. Argi utzi du estrategiak golf zelaia eraikitzeko asmoa jasotzeak ez duela erran nahi proiektua garatu eta gauzatuko dutenik. "Estrategiaren asmoa da zehaztea zer-nolako azpiegiturak nahi ditugun hirian, nolako garapena nahi dugun. Ez gara orain proiektu zehatz bat eztabaidatzen ari". Egoerak, halere, kezka eragin dio Tuterako zinegotziari: "Golf zelai bat egiteko asmoa jasotzen duen estrategia onartuz gero, proiektu hori errealitate bilakatzeko aukerari atea zabaltzen diogu. Ez hori bakarrik; eginez gero, non egonen litzatekeen ere zehazten dugu", azaldu du.
"Egitasmo elitista bat"
"Lotsagarria da. Egitasmo elitista bat da", nabarmendu du Eduardo Navascuesek. 2008. urteko Eco-City proiektua bizi-bizi du memorian, garai horretan egin zuelako bat Erriberako Ekologistak Martxan taldearekin. "Prozesu luze eta gogorra izan zen, baina borroka irabazi genuen", gogoratu du.
Fontellasko egitasmoaren kasuan, arazo nagusia dirua izan dela nabarmendu du Navascuesek. Monrepos eraikuntza enpresa izan zen proiektua bultzatu zutenetako bat, eta etxe hori hartzekodunen konkurtso batean sartuta dela erran du. "Beren hasierako asmoa zen hemezortzi zuloko zelai bat egitea; Cerro Fontellas kirol elkarteak jarriko zuen lurra, eta enpresak obra ordainduko zuen zelaiaren inguruan eraikitako etxebizitzen salmentaren bidez. Gero, zelai txikiago bat egitea proposatu zuten, baina asmo horrek ere ez zuen aurrera egitea lortu", kontatu du Navascuesek.
Golf zelai publikoa
Oraingoan, Graas elkarteko kideek golf zelai publiko bat bultzatu nahi izan dute. "Tuterako Udalaren eta Nafarroako Gobernuaren parte hartzea beharko luke". Graasek duela urtebete eman zuen bere asmoen berri, baina orduan urratsik ez egitea erabaki zuten ekologistek. "Elkarteak nahi duena eskatzeko aukera du". Orain, proiektuaren aurka egitea erabaki dute, Tuterako Udalak asmo hori jaso eta gero proiektua gauzatzeko prozesua martxan jar daitekeelako.
Apirilaren 21ean, Ekologistak Martxan taldeak bilera batera deitu zituen herritarrak, baina ezin izan zuten egin, martxoan osasun krisiak eragindako alarma egoera indarrean sartu eta gero. "Baina ez genuen deus egin gabe egon nahi", erantsi du.
Ekologistek argi dute Erriberako herritarrek golf zelairik ez dutela behar, ezta nahi ere. Aurreko legegintzaldian hamaika bilera egin zituzten Tuterako Udaleko agintariek hiriko herritarrekin eta elkarteekin, Lurralde Antolamenduaren Udal Estrategia prestatzeko, baina egindako bilera eta jardunaldi horietako bakar batean ere ez zuen inork aipatu golf zelai bat egiteko aukera. "300 orriko dokumentu bat osatu genuen, herritarrekin behin eta berriz hitz egin eta gero; Tuteran ez du inork horrelako azpiegiturarik eskatu", nabarmendu du Olga Risueñok.
Graas elkarteko kideek, hasieran, zelaia eraikitzeko balizko hiru toki aztertu zituzten, baina, Tuterako Udalak jasotako iradokizunaren testuan, azkenean bat aukeratu zuten: Valdetellas izeneko eremua. "Ureztatzeko lurrak dira eremu horretakoak; nekazari handientzat balio handiko lurrak, alegia", azaldu du Navascuesek. Ekologistak harremanetan jarri dira jada UAGN sindikatuko arduradunekin, eta, antza, UAGNko kideek ere ez dute ontzat jo Tuteran golf zelai bat eraikitzeko aukera.
Ingurumenaren ikuspuntutik, asmo horrek inolako zentzurik ez duela erran du, argi eta garbi, Eduardo Navascuesek: "Tuteran euri gutxien egiten duen tokietako bat da hori; golf zelai batek behar duen ur kopurua beldurgarria da. Erriberako nekazariak urte luzez aritu dira erraten ura behar zutela beren lurrentzat; Itoizko urtegia eta Nafarroako ubidea egin eta gero, agerian gelditu da proiektuon errentagarritasunik eza; lehen faseko nekazari batzuek uko egin diote Itoizko urari, garestiegia delako. Eta orain, zer, eta golf zelai bat egin nahi dute batzuek, pilota bati kolpeak emateko. Ez dute lotsarik", salatu du, gogor, Ekologistak Martxan taldeko kideak.
Ekologistek bilera bat eskatu diete Tuterako Udaleko Hirigintza arduradunei, baina ez dute erantzunik jaso, orain arte. Oraindik ez dute zehaztu Lurralde Antolamenduaren Udal Estrategia behin betiko onartzeko data, baina ekologistak jada alarma egoeran dira.
Epaiaren zain, erantzun bila
Joxerra Senar
Gaur amaituko da Osasuna auziko epaiketa nagusia. Mailu kolpeen ostean, epaiaren zain geratuko dira 11 auzipetuak. Hilabete eta erdi honetan, mahai gainean jarri dira bost urtean bildutako frogak eta akusazioaren eta defentsen estrategiak. Epaimahaiaren esku geratuko da, halaber, mahaigaineratutako galdera nagusiei erantzuna ematea. Irabazteagatik pizgarri gisa dirua ematea legez kanpokoa al da? Osasunako zuzendaritzak dirua partidak erosteko erabili al zuen? Eta hala ez bada, zertan erabili zen dirua?
Ezinbestean, epaiketako protagonista nagusietakoa Angel Bizkai izan da, 24 urtez Osasunako kudeatzaile izan zena. Espainiako Futbol Liga Profesionalak (LFP) behartuta, Bizkaik 2015eko otsailean aitortu zuen Miguel Artxankoren agintaldiko bi denboraldietan (2012-2013 eta 2013-2014) sei partida erosi zirela. Aitorpen haren haritik tiraka egituratu dute akusazioa fiskaltzak eta bi akusazio partikularrek (LFPk eta Osasunak). Bizkaik aitorpen hura zergatik egin zuen susmo ugari piztu baditu ere, kudeatzaile izandakoak epaiketa hasieran ukatu egin zuen inongo presio edo mehatxu larririk jaso izana. "Osasunagatik" egin zuela aipatu zuen. Hitz egiteko borondate hori azkenean ez bide zaio hain garesti aterako: epaiketaren hasieran, fiskalak hamalau urte eta lau hilabeteko espetxe zigorra eskatzen zuen, baina amaieran, jarrera on horregatik, bost urte eta 11 hilabetera jaitsi zion.
Javier Tebas LFPko presidentea da auziko beste protagonistetako bat. Urtarrilaren 30ean deklaratu zuen epaitegian, eta, azaldu zuenez, 2013-2014 denboraldi amaierako zurrumurruen ondorioz, Osasunaren atzetik zebiltzan. Valladolideko presidenteak ohartarazi zion Sisik —une hartan Osasunan, baina hainbat denboralditan Valladoliden jokatutakoa— informazioa pasatu ziela. Detektibeak jarri zituzten zuzendaritzako kideen atzetik, baina pertsonaz erratu ostean, Bizkai izan zuten jomugan, kontuetan irregulartasunak atzeman ostean. Behin auzi judiziala irekita, Sisi izan zuen Tebasek beste jomuga. Egun Japoniako talde batean ari da jokalari gorritxo ohia, eta epaiketan jakinarazi zuen Fermin Otamendi instrukzio epaileak eta Tebasek eskaintza egin ziotela zekiena azal zezan. Sisik esan zuen ez zekiela ezer. Asteon, fiskalak, "gezurrezko lekukotza" ematea leporatu dio Sisiri.
Jokalariaren salaketa larria da, Otamendi epailea kinka larrian utz dezakeelako. Horrek guztiak agerian uzten du zer zailtasun izan dituzten ikerketaren arduradunek egia jakiteko eta, batik bat, frogatzeko. Izan ere, Bizkairen aitorpenaz harago, epaiketari begira bildutako frogek —batik bat Betiseko jokalarien sakelakoen gaineko entzuketek eta kokaguneak— agerian uzten dute Artxankoren zuzendaritzak dirua ordaindu ziela Sevillako talde horretako jokalariei. Auzia da zenbat eta zertarako.
Bizkaik aipatu zuen Osasunak 650.000 euro ordaindu zizkiola Betisi, 2013-2014 denboraldiko azken-aurreko partidan Valladolidi irabaz ziezaion, eta azken partidan Osasunaren aurka gal zezan. Alta, mahai gainean dauden frogen jakitun, auzipetuen defentsek onartu dute 400.000 euro eman zirela, soilik Valladolidi irabaz ziezaion. Aitorpen horren ondorioz, epaimahaiak lehenik eta behin argitu beharko du ea garaipena sustatzeko diru sariak legez kanpokoak ote diren edo ez. Defentsak ahalegindu dira erakusten, halaber, Betisek ez zuela nahita galdu Osasunaren aurkako azken partidan, hori baita akusaziorik larriena —kirol ustelkeria—.
Diruaren mugimenduak
Horretan datza auziaren mamia, Artxankoren agintaldian 2,3 milioi eurotik gora atera zirelako kontuetatik: 900.000 lehen denboraldian eta 1,4 milioi bigarren denboraldian. Bizkairen arabera, diru mugimenduok sei partida erosteko baliatu ziren, eta, ikerlarien arabera, diru mugimenduok bat datoz Bizkaik aitortutako partiden datekin. Haatik, zantzu hori nahikoa al da Osasuna auziko akusazioa frogatzeko?
Erantzunaren zain, gerta liteke auziak hutsune handi bat uztea. Izan ere, partiden erosketa zehatz-mehatz frogatzerik ez badago, orduan non daude desagertutako ia 2,4 milioi euroak? Akusazioek diruaz bidegabe jabetzea leporatu diete Artxankoren zuzendaritzako kideei, baina eurek ukatu egin dute irmo salaketa. Berriro ere froga argirik gabe, fiskaltzak eta LFPk euren eskaeretan alternatiba gisa proposatu dute zuzendaritzako kide ohiei administrazio bidegabearen akusazioa leporatzea: diruaren erabileraren helburua dena delakoa, administrazio desegokia egin zelakoan.
Bi denboraldi horietako diruaren joan-etorrietan beste hainbat delitu egin ziren. 2012-2013 denboraldiko kontuetan 900.000 euro atera zirela justifikatzeko, gezurrezko fakturak izenpetu ziren Cristina Valencia eta Albert Nolla higiezin arloko agenteekin. Ondorengo denboraldian, 1,4 milioi euro atera izana justifikatzeko, Flefield enpresarekin gezurrezko kontratuak eta fakturak izenpetu ziren. Hori guztia"kontuak manipulatzeko" egin zen, fiskalaren arabera.
Epaiketan, hainbat auzipetuk faltsutze horren errua elkarri bota diote. Halere, bi kontratuok Bizkairen ordenagailuan egin ziren. Hark adierazi zuen beste pertsona batzuek bazutela bere ordenagailuan sartzeko pasahitza. Fiskalak hari egotzi dio errua, baina "zuzendaritzaren aginduetara" zegoela zehaztu du. Epaimahaiak argitu beharko du batzuen eta besteen erantzukizuna.