Infernua belauneko gaitz batekin hasi zen. "Alde Zaharreko etxebizitza zahar batean bizi ginen. Laugarren solairuan, igogailurik gabe. Eta traumatologoak esan zidan, igogailua jartzeko proiekturik ezean, beste norabait mugitu beharko nuela, hanka oso egoera txarrean nuelako". Medikuak esandakoari kasu egitea erabaki zuen Patxi Perezek, eta, haren emazte Idoia Bikuñak zalantzak zituen arren, etxez aldatu zen bikotea. Finean, 2007. urtea zen, eta adreiluaren sektorea gorenean zegoen oraindik: bankuek erraz-erraz ematen zituzten kredituak, eta etxe bat erostea inbertsio bat zen garai hartan.

Perezek eta Bikuñak Txantrea auzoko Arguedas kalean topatu zuten bizileku egokia: lehen solairuan kokatua, mugikortasun arazoak dituztenentzako egokitua eta ez oso garestia. BBVA bankuan hipoteka mailegua negoziatzera sartu ziren unean, ordea, ametsa amesgaizto bihurtu zen. Gaur egun, kalean gelditzeko arriskuan dira, etxea enkantean ateratzeko prozesua abiatu baitu bankuak.

Garai hartan, bikotearen hileroko diru sarrerak ez ziren 1.300 eurora ailegatzen, baina hori ez zen oztopoa izan BBVAren arduradunentzat, 1.400 euroko kuota ezarri baitzieten. Operazioan Alde Zaharreko etxebizitza ere sartu zen, berme gisa. Perezek eta Bikuñak ez zekiten zer ari ziren sinatzen ere.

"Ni oso urduri nengoen, baina lasai egoteko esan zidan sukurtsaleko zuzendariak. Hipoteka gure irabazien neurrira egina zegoela", gogoratu du andreak. Kredituaren ordainagiriak iristen hasi ziren arte ez ziren iruzurraz jabetu: "Ordurako beranduegi zen. Banketxera itzuli ginen, eta esan genien ezin geniela gastuei aurre egin. Ez zela hori hitzartutakoa". BBVAko arduradunek, ordea, ez zuten erantzukizunik onartu nahi izan. "Alde Zaharreko etxea saldu gabe genuela, eta erantzun ziguten hori gertatzen ez zen bitartean kuotak altuak izanen zirela. Gainera, ezin genion kredituari uko egin, isun batekin mehatxatu gintuztelako". Hala ere, egoera eutsiezina izanen zela ikusita, baldintzak leuntzea erabaki zuen BBVAk: 500 eurora beheratu zizkieten kuotak, baina ezusteak ez ziren une horretan amaitu.

2012ko udazkenean, bankuaren zigilua zeraman gutuna jaso zuten Perezek eta Bikuñak: milaka euroren zorra zutela adierazzi zien BBVAren sukurtsaleko zuzendariak. "Guk paper bakar bat ere sinatu gabe, 3.000 euroko mikro-kreditu pertsonal bat eman ziguten, hipotekaren kuoten bidez ordaintzen ez genuena konpentsatzeko", azaldu du Perezek. Hortaz, haiek jakin gabe, beste zor bat pilatzen joan ziren bankuarekin, hipoteka maileguaz gainera. Guztira, 300.000 eurotik gora. Ordainketen erritmoari eusten saiatu ziren, baina, ordurako, lanik gabe zeuden biak. Laguntzarik gabe, egoerari buelta ematea ezinezkoa izanen zela ikusi zuten.

Txantrea Etxe Kaleratzerik Gabe mugimenduarekin kontaktuan jartzea erabaki zuten. Plataforma horren aholkuei men eginez, kuotak pagatzeari utzi zioten, eta Angel Luis Fortun abokatuaren laguntza jaso zuten. "Patxi eta Idoiarena da aspaldian ikusi dudan iruzur hipotekariorik larriena", laburbildu du Fortunek. "Lehenik eta behin, beren diru sarreren gainetik zegoen hipoteka mailegua eman zieten, eta hori legez kontrakoa da berez. Baina, horrez gainera, beste mailegu pertsonal bat ezarri die bankuak, haiei jakinarazi gabe".

Horregatik guztiarengatik, kredituaren txostena eskatu die abokatuak BBVAren arduradunei: "Edozein operazio onartzen denean, bideragarritasunari eta arriskuei buruzko txosten bat egiteko eta Espainiako Bankuari igortzeko betebeharra dute banku guztiek. Bada, txosten hori irakurri nahi dut nik. Ea nola justifikatzen duten halako operazio bat". Oraingoz, ordea, txosten hori ez da inon azaldu.

Perezek eta Bikuñak ordaintzeari uko egin diotenez, bankuak bi etxebizitzak eskuratu ditu —Txantreakoa eta Alde Zaharrekoa—, eta enkantean ateratzeko prozesua abiarazi du. Etxeek ofizialki balio dutena baino askoz merkeago atera dituzte enkantera, eta beraz, salduta ere, zorra ez litzateke desagertuko. "Bankuak etxebizitza horiek salduko balitu, kaltea bikoitza izanen litzateke Patxi eta Idoiarentzat, beren ondasunak galtzeaz gainera zorra pagatzen segitu beharko luketelako", azaldu du Fortunek.

Horregatik, epaitegian borrokan ari dira orain, Txantrea Etxe Kaleratzerik Gabe plataformarekin batera, beren etxebizitzak berreskuratzeko. Datozen egunetarako espero dute kaleratze agindua. "Edozertarako prest gaude. Segur aski, beharrezkoa izanen da auzoaren mobilizazioa, baina hasiak gara prestatzen eta kontzientziazio lana egiten, etxe kaleratze hori gauzatzen bada, geldiarazteko", esan du plataformako eledun Albaro Sadak.

Perez eta Bikuñarena ez da Txantrea auzoan zabalik duten auzi bakarra. Iragan astean salatu zutenez, beste bi familia daude desjabetze agindu baten zain.

Irune Tobajas txantrear gaztea da kalean gelditzeko arriskuan dagoen pertsonetako bat, baina haren egoera zeharo ezberdina da. Okupatzailea da, beste zenbait lagunekin batera, Nafarroako Gobernuak hutsik zeukan etxe batean.

Gobernuaren etxeak, hutsik

"Txantreako Gazteriaren Batzordeak diagnosi bat egin zuen, eta ondorioetako bat zen hemengo gazteek arazo handiak zituztela gurasoen etxetik alde egiteko eta emantzipatzeko. Arazoari irtenbidea eman nahian genbiltzala, jakin genuen gobernuaren etxe batek urteak zeramatzala hutsik, eta okupatzea erabaki genuen", azaldu du Tobajasek.

Urtebete luze daramate han bizitzen, eta ez dute arazorik izan bizilagunekin. Aitzitik, auzokideek harrera beroa egin diete. Baina azken hilabeteetan segika izan dituzte foruzainak. Tobajas bera atarian harrapatu zuten, eta identifikatzera behartu. Etxebizitza uzteko eskaera ere igorri zieten abenduan.

Txantrea Etxe Kaleratzerik Gabe plataformako bozeramailearen aburuz, "lotsagarria eta onartezina" da "jendeak beharrak ase gabe dituen bitartean administrazioak etxebizitza hutsak izatea".

Sentimenduak esaten, baina, ez da hain gauza erraza", halaxe dio Mikel Urdangarinen kanta batek. Ados nago, baina ez guztiz. Garaiak daude. Haurrak garenean, adibidez, ez dugu bi aldiz pentsatzen. "Gustuko zaitut, nahi duzu nire 'nobioa' izan?". Makina bat aldiz egingo nuen galdera hori txikitan; niri ere egingo zidaten, seguruenik. Oraindik ez nekien zer zen pertsona bat gustuko izatea, zer bikotekidea izatea. Bost axola. Bota eta listo.

Gaztetxo garenean, aurkako jarrera izaten dugu. Norbait gustuko dugunean, gure esku dagoen guztia egiten dugu pertsona hori zirikatzeko; bere arreta geureganatzeko. Iletik tira, adarra jo, borragoma bota, zangotraba jarri… edozer. Hori bai, ez dugu sentitzen duguna onartzen. Lagunekin, ordea, ez dugu bertze gairik. "Zenbat maite zaitudan; ez dakit zer egingo nukeen zu gabe; betirako lagunak izango gara…". Atzo ezagututako pertsona bat ere laguntzat jo, eta, ziurrenik, bizitza osorako maitasuna aginduko diogu.

Hortik urte gutxira, bestelako maitemin eta maitasun istorioak iristen dira. Ez beti. Ez du batere inporta bikotea dugun edo ez. Sentimenduak adierazteaz ari naiz, zentzu zabalean. Lagunei, gurasoei, anai-arrebei, bikoteari… Pertsona batzuk ur garbia bezain gardenak dira. Bertze batzuek, berriz, ez dute barrua askatzeko ohiturarik. Agian, beldur dira. Bertzeek ahul edo sentiberatzat hartuko dituzten beldur. Badakizue, gizonek ez dutela negarrik egiten, eta hori guztia.

Bueno, ni sentimenduak hitzez azaleratzeaz ari naiz lerrootan, baina maiz, askoz ere esanguratsuagoa da besarkada bat, irribarre isil bat, laztan goxo bat, masailean emandako muxu bero bat... Unean unekoa.

Helduaroan —orokortu gabe-, bi hitz magikoak oroimenaren kutxan gordetzen hasten gara. Ez dut uste lotsa denik hitz egokia. Beharbada, ziurtzat jotzen dugu ondokoak baduela gure sentimenduen berri. Zahartzaroan, berdin. Urteen poderioz sortutakoa ez da hutsaren hurrena, baina hitzezkoak ez diren baliabidetara jotzen dugu maizen.

Egia erran, niri bost axola aurreko guztia. Une honetan barruan dudana askatzeko beharra dut, eta hori eginen dut. Bat eta bakarra zarelako nire bizitzan. Goizero-goizero, zure mugimenduek alaitzen naute. Eskuinera, ezkerrera, aurrera, atzera. Gelditu gabe. Alde batetik bertzera lasterka. Ni ikusteak pozten zaitu, antza. Horrek pozten nau ni. Zure besarkadek indarra ematen didate. Zure muxuen truke laztanak eskatzen dizkidazu; eta nik eman. Gustura. Gogaikarria izaten ere badakizu, baina tira!

Sekula ez dizut hitzik entzun, ezta behar ere. Orain ere niri begira zaude, ordenagailuan idazten dudanaren jakin-minarekin-edo. Uste dut badakizula zutaz ari naizela. Zuri ari natzaizula. Ez diote alferrik txakurrak direla gizakiaren lagunik onenak. Baina zu niretzat laguna baino askoz gehiago zara. Horregatik, gaur ez naiz isilik geldituko, eta inoiz entzungo ez dizkizudan hitzei erantzungo diet: nik ere izugarri maite zaitut, Haika!

Sarera eraman nahi du Euskalerria irratiak urteetan uhinetan landutako "topagunea". Horretarako, Iruñerriko Euskaldunon Agerkaria (www.euskalerriairratia.eus ) jarri du gaur martxan. Juan Kruz Lakasta (Jaka, Espainia, 1970) esatariak hartu du, oraingoz, ardura nagusia.

Zer da Iruñerriko Euskaldunon Agerkaria?

Euskalerria irratiak Tokikom-ekin (tokiko euskarazko hedabideen elkartea) elkarlanean garatu duen proiektua da. Informazio lokala jorratuko duen webgune bat izango da, independentea, irekia, parte hartzailea eta komunitateari protagonismo handia emango diona.

Zer beharretatik sortua da?

Tokikomek oso metafora polita erabiltzen du: agerkaria ez da izanen hedabidea, baizik eta komunikabidea. Zein da ezberdintasuna? Bada, hedabideak informazioa banatzen duela norabide bakarrean, eta aldiz komunikabidea hari bat dela, bi norabideetan funtzionatzen duena. Aspalditik genekusan beharra Iruñerrian halako bat sortzeko. Zergatik? Iruditzen zaigulako komunitateak geroz eta gehiago duela elkarren berri edukitzeko beharra. Eta Iruñerria bezalako leku batean, non euskaldunok oso sakabanaturik bizi garen fisikoki, halakoak oso garrantzitsuak dira. Urteetan Euskalerria irratiak bete izan du lan hori, topagunearena. Orain bistan da teknologia berriek biderkatzen dituztela aukerak, jendeak elkarren berri izan dezan eta komunikazioa bi norabideetan heda dadin. Iruditzen zitzaigun halako plaza bat irekitzea garrantzitsua zela, eta, gainera, horretarako masa kritikoa bazela. Bitarteko gutxirekin gauza handiak egin daitezke.

Zergatik hartu du Euskalerria irratiak egitasmo honen ardura?

Besteak beste, Iruñeko euskarazko komunikabide bakarra delako. Tokikom halakoak bultzatzen ari zen Euskal Herria osoan, eta bat zetorren guk identifikatzen genuen beharrarekin. Egitasmoa Iruñerrira egokitu beharra zegoen. Beraz, hona ekarri dugu, eta uste dut nahiko egitasmo interesgarria izanen dela.

Eta badu plaza izaera, jende ezberdina bertan topatu dadin.

Bai, noski. Euskalerria irratiak bere mugak ditu, eta argi dago oraingoz Internetik ez duela dirurik ematen. Orain arte irratia egiteko baliatu ditugun bitartekoekin ere egin beharko diogu aurre honi, eta ez da erraza izanen. Baina txunditurik gaude erantzunarekin, ikusi da beharra agerkari horretan komunitate gisa agertzeko. BERRIArekin eta Nafarroako Hitza-rekin hitz egin dugu eta akordioa lortu dugu Nafarroako edukiak ekartzeko; baita Argia-rekin ere. Xaloa telebistak ere ateak zabalik dauzka, aukera duenean sar dadin; baina bistan da orain proiektua abiarazten ari direla, eta ez dela haientzako erraza. Izan ere, Iruñerriko euskaldunok sakabanatuta gaude fisikoki, baina digitalki ere bai, eta badaude barreiatuta dauden gauza oso interesgarriak. Adibidez, Karrikirik agenda itzela du, eta Karrikaluzekoek badute 2.0 izeneko aldizkari zoragarria, baina paperean banatzen da haien eskualdean eta ez du oihartzunik Interneten. Iruñerriko euskara elkarteekin, eragile politikoekin, sindikalekin... jende askorekin hitz egin dugu, eta erantzun zoragarria izan dugu. Oso ongi dago hasi aurretik halako erantzuna izatea. Komunitatearen aldetik ekarpen majoa ia ziurtatua dago.

Komunitateaz galdetu nahi nizun, hain zuzen ere. Zer erantzun espero daiteke Iruñerriko euskaldunen komunitatetik?

Ikusteko dago. Erabiltzaileen aldetik bi baldintza behar dira profila zabaltzeko, euskaraz aritzea eta identifikatzea. Taldeen aldetik erantzuna oso ona izan da, eta batzuk jada martxan daude. Beste indargune bat da Euskalerria irratian iritziaren leihoa landu izan dugula iritzi-emaile talde zabala izateko, eta horiek ere haien profil pertsonalekin sartuko dira agerkarian. Beraz, ikusteko dago jendeak, pertsonalki, zer-nolako ekarpena eginen duen. Ez da erraza, guk uste dugu asko ematen ahal digula, baina ez da erraza. Eta badira ahalegin honetan porrot egin duten egitasmoak.

Hori guztia Interneten eginen duzue. Zertan datza sarearekiko apustua?

Internetek diru gutxi ematen du, baina zerbitzu handia ematen ahal diozu euskaldunon komunitateari. Ez bakarrik ikuspegi soziolinguistikotik, bazik eta komunikazioaren ikuspegitik ere; badu bere zentzua. Garai berezian bizi gara Nafarroan; berria ez dakigu sortuko den, baina argi dago erregimen zaharraren gainbeheraren aitzinean gaudela. Jendeak gauza asko esateko gogoa du, taldeka eta bakarka, eta aintzat hartuta Nafarroako panorama mediatikoa zein den, plus bat eskaintzen ahal diogu euskaldunei. Ez bakarrik euskaraz ariko garelako, baizik eta plaza bat izanen dugulako iritziak trukatzeko, erdaldunek akaso ez dutena.

Zer aurkituko du agerkarira sartzen denak?

Tokiko informazioa landuko dugu, baina ezin ahantz daiteke hiriburuan gaudela, eta, alde horretatik, Nafarroa osoari dagozkion gaiak ere landuko ditugu. Nafarroa ofizialaren berri emango dugu, baina Nafarroa errealaren berri ere bai. Eta tokikoagoa edo zerbitzuzkoa izan daitekeen informazioari ere lekua egin nahi diogu. Oso bateratzailea eta oso soziala izatea nahi dugu. Agendari ere garrantzi handia emango diogu. Eta umoreari ere tartea egin nahi diogu Nafarroa WOW (Nafarroa, the wonder of the world) izeneko atalarekin. Satira, umorea eta ironiaren bidez errealitatearekin lehian aritu nahi dugu. Nafarroan hori gaur egun ez da erraza, azkenaldian errealitateak fikzioa gainditzen duelako.

Ikastaro bat egin berri dute Huescan (Aragoi, Espainia), balizko arriskuaren araberako urtegien sailkatzeari buruz. Cesar Gonzalez Cebollada izan da arduradunetako bat (Zaragoza, Espainia, 1973). Esako urtegiari buruz mintzatu da, eta argi erran du ha...

Edukiera txikiko aretoak hautatu ditu Mikel Urdangarin musikari bizkaitarrak 2015. urterako. Getxon abiatu zuen bira, otsailaren 8an; eta igande honetan Irurtzunen emango du kontzertua. Kantu zaharrak abesteaz gainera, sortzen joan ahala abesti berria...

Mikak, txantxangorriak, txepetxak, lertxunak eta gerri-txori arruntak; buztanluzeak, amilotx urdinak, kaskabeltz handiak eta erregetxo bekainzuriak; mokolodiak, tarinak, urretxindorrak eta txinbo kaskabeltzak. Horiek ere badira NUP Nafarroako Unibertsitate Publikoak Iruñean duen campuseko biztanle. Ikasleen auzolagun hegodunak. Unibertsitatea etxe edo tartekako aterpe duten hegaztiak. Haietako zenbait, zerrenda zabalagoa baita. 58 espezie jaso ditu Gorosti Natur Zientzia Elkarteko kide Gonzalo Deanek, unibertsitateak berak argitaratu berri duen gidan.

Urrutitik ikusi, eta zalantzarik gabe erran du ornitologoak: "Gerri-txori arrunta dago enbor horretan". Biologia ikasi du Deanek. Ikasketen amaierako proiektua bukatzen ari da. Txikitatik datorkio naturarekiko zaletasuna, hala ere, Gorostiko kide eta ornitologo baita haren aita Juan Ignacio Dean ere.

Sadar errekak inguratzen du NUPeko Iruñeko campusaren zati handi bat, eta han ibiltzen dira espezie gehienak. Lepotik zintzilik dituen prismatikoen beharrik ez du izan Deanek, errekaren ondoko zuhaitzetako batean gora ari den txoria identifikatzeko. Ederki ezagutzen ditu campuseko bazterrak, bai eta hango zuhaitzetan bizi diren hegaztiak ere. Urtebez egon zen haiei so, 2012ko udazkenetik 2013ko udazkenera, gida osatzeko. "Hilabetean bitan etortzen nintzen, eta ordubetez campusa zeharkatzen nuen, ikusten eta entzuten nituen espezien berri jasotzeko".

Horrela osatu du 58 espezie dituen zerrenda. Gerri-txori arruntaren ondoan amilotx urdina agertu da, eta campuseko kafetegiaren ondoan zozo arruntak eta mikak ari dira lurrean, harat eta honat. Ikasleak haiengandik hurbil pasatzen dira, baina ez diete erreparatzen. Deanen helburuetako bat da, hain zuzen, zuhaitzetan bizi diren unibertsitateko bertze kide horien berri ematea. Ikasleen jakin-mina piztea, ondoan dituztenak ezagut ditzaten. "Ezagutu behar dugulako, zaindu ahal izateko".

Unibertsitateko zerua haien hegaldiak erakusteko aukeratzen duten hegaztiak ere zenbatu ditu Deanek, Sadar errekaren ondoan eta campuseko eraikinak inguratzen dituzten zelaietan bizi diren hegaztiekin batera. Miru gorrien edo bertzelako hegazti harraparien artean, antxeta mokogorriak ikusi ditu, adibidez, NUPeko gida osatu bitartean. "Harrigarria gerta daiteke antxeta mokogorriak ikustea Iruñeko campusean, baina kontuan izan behar dugu Zolinako urmaela hurbil dugula. Hegazti horiek erakusten digute, zer jan baldin badute, barnean bizitzera ere egokitzen ahal direla", erran du.

117 espezie Iruñean

Nafarroako Unibertsitate Publikoko eraikinen artean bizi dira Iruñeko bertze hainbat parketan ere egon daitezkeen hegaztiak. "Daniel Garcia Minak ikerketa egin, eta 117 espezie zenbatu zituen Iruñean. Zuhaitz eta zelai anitz dago hirian, eta hegaztiek badute zer jan eta aterpea".

Zarata eta kutsadura hegaztien arerio izan daitezke, baina hiriak eskaintzen dituen abantailak baliatzen ere ikasi dute txoriek, Gonzalo Deanek nabarmendu duenez. NUPeko campusean bertan aurkitu du horren adibide bat, zuhaitzetako baten adarren artean mikak egiten ari diren habiei so: "Hirian tenperaturak gora egiten du, kutsaduraren eraginez, hain zuzen ere; horrek ekartzen du habia egiteko garaia aurreratzea". Campuseko mikek gainera, adarren artean jartzen dituzten makilatxoekin batera, ikasleek botatako patata zorroak eta botilen txapak ere erabiltzen dituzte. "Gure zaborra aprobetxatzen ikasi dute".

Mikekin alderatuta, txiki ageri da liburutegiaren atzeko aldeko zuhaixken artean zer jan bilatzen ari den txantxangorria. Deanen ohiko lagun bilakatu ziren gida osatzeko unibertsitatera egindako bisitetan. Txonta arruntak ere erraz ikus daitezke campuseko txokoetan. "Hegazti ugarienetakoa eta hobekien banatuta dagoena da, munduan". Gorostiko kidearentzat, hala ere, txori txikirik ez da, eta denei so ikas dezake ornitologo adituak edo hasi berriak anitz. "Bizi diren eremuaz informazio anitz ematen ahal digute, eta espazio horien ingurumen kalitatearen adierazle dira".

Negua hegaztientzat gizakiontzat baino gorriagoa izan daitekeela nabarmendu du Gonzalo Deanek. "Zer jan jartzen ahal diegu gure etxeko balkoietan". Hiriko zuhaitzak gazteak direla azaldu du Gorostiko kideak, bertzalde, eta, ondorioz, hegaztien lana errazteko, habiak egiteko kutxak jartzea ere ontzat jo du. Hiria gizakiona eta bertan bizi diren bertze animaliena ere badelako.