Asteko Gaiak

2015-06-262015-06-26Albisteak, Asteko Gaiak, Komunikazioa, Nafarroa

Erregimena, sarean mokoka

Twitter ezkerreko taldeen eta erabiltzaileen esku egon da orain arte, baina egoera hori irauli behar dugu. Boluntarioak behar ditugu, gure alderdiaren ideiak eta lorpenak zabaltzeko, eta gainontzeko alderdien mezuei kontra egiteko". Carlos Floriano PPko Antolakuntza idazkari ohiaren hitzak dira. Voz Populi aldizkariak iragan martxoan argitaratu zuenez, Florianok konfiantzazko militanteei igorri zien oharra, alderdiaren estrategia mediatikoa berritzeko eta konfrontazio politikoa sare sozialen eremura hedatzeko. Ordutik, askotariko profilak agertu dira Twitter eta Facebooken (anonimoak gehienak), baina eztabaida politikoa aberastu beharrean, sare sozialetako giroa gaiztotu egin da, irainen, mehatxuen eta gezurren lokatzean.

Nafarroan, aldaketa politikoaren aukera izan da troll zibernetikoen bazka. Maiatzeko hauteskundeen aurreko hilabeteetan sortu ziren profil horietako asko, UPNren argudioak eta leloak errepikatzeko eta, aldi berean, ezkerreko alderdien koalizio batek eraginen lituzkeen kalteez ohartarazteko.

Komunikazio politikoan aditua da Javier Dominguez kazetari iruindarra; haren aburuz, "eztabaida eta argumentazioa apurtzea" da troll baten jokabide ohikoena: "Leloak eta mantrak errepikatzen dituzte, eta, normalean, ez zaie komeni gehiegi argumentatzea; asko jota, sorgin gurpil baten gisara, eztabaida antzuetara bultzatzen dituzte gainontzeko erabiltzaileak". Jarrera hori da, Dominguezen ustez, trollen ezaugarririk garbiena. "Batzuetan, txantxa baten gisara aurkezten dituzte euren mezuak, baina ez dira erabiltzaile umoristikoak edo parodikoak; jendea manipulatzea da euren helburu nagusia".

Horren ondorioz, sare sozialetako erabiltzaileen artean mesfidantza handia sortu dela nabarmendu du kazetariak. "Duela bi edo hiru urte, egoera zeharo ezberdina zen: eztabaida gogorrak genituen sare sozialetan, baina fair play-a galdu gabe. UPNko batek eta ezker abertzaleko batek sekulako borroka dialektikoa izan zezaketen, eta handik bi egunera, kafe bat hartzeko gelditu. Orain ezinezkoa da hori, zenbait erabiltzailek egin duten distortsio lanarengatik, batez ere".

Etsipen apur bat igartzen zaio Dominguezi. Auzitara jo behar izan zuen behin, troll batek zabaldutako irainengatik. "Ez-dakit-noren soldatapekoa nintzela zabaldu zuten Twitterren, eta nire profesionaltasuna zalantzan jarri. Lan esparruan min handia eman ziezadaketen irainak ziren horiek, eta salaketa aurkeztu nuen". Epaileak, ordea, artxibatu egin zuen. "Justiziak beste alde batera begiratzen du, irainen jatorriaren arabera. Tristea da, baina hala da. Umore beltzeko txio bat egiten baduzu, berehala atxilotzen ahal zaituzte, baina edozeinek ETAren konplizea izatea aurpegiratzen ahal dizu lasai asko, eta hemen ez da ezer gertatzen".

Pasadizo hark, ordea, aukera eman dio fenomenoaren inguruan ikertzeko. "Nafarroan, bi fase ezberdinetan agertu dira troll gehienak: lehenbizikoa, iazko martxoan, eta bigarrena, aurtengo urtarriletik martxora bitartean". Bi fase horiek, gainera, gertaera politiko zehatzekin lotura zuzena dutela uste du Dominguezek: "Lehenbiziko troll eskuindarrak agertu ziren Yolanda Barcinaren kontrako zentsura mozioaren bezperan; eta azkenekoak, berriz, UPNk Garantia de Navarra izeneko kanpaina aurkeztu zuen egunetan. Horrekin ez dut esan nahi trollen sortzaileak UPNko arduradunak direnik, edo alderdiaren estrategia ofizial bat denik, baina kointzidentziak argiak dira. Nire ustea da muturreko sektore bat dela erabiltzaile hauek guztiak koordinatzen dituena".

Izan ere, troll eskuindar guztien arteko koordinazioa da Dominguezen arreta bereganatu duen beste ezaugarrietako bat: "UPNk Navarrisimo leloa aurkeztu eta bi minutu eskasera, ustez independenteak ziren erabiltzaile asko aldi berean hasi ziren #Navarrisimo traola erabiltzen. Halako koordinazio maila ez da kasualitate hutsa". Gainera, erabiltzaile faltsu horien hazkundea eta ugaritzea ere planifikatua egon dela uste du: "Enpresa handiek erabiltzen dituzten teknika bertsuak sumatu ditut trollen jardunean ere; besteak beste, egun batetik bestera milaka jarraitzaile lortzea edota, astebeteren buruan, antzeko itxura, estiloa eta idazkera duten dozena bat profil sortzea, mezu bera errepikatzeko".

Hori frogatzea, ordea, ia ezinezkoa dela onartzen du kazetariak. "Marketin politikoan eta sare sozialetan aditua den jendea dago kontu horien atzean. Batzuetan, tonto plantak egiten dituzte, baina ez ditugu gutxietsi behar. Badakite euren burua ondo babesten: identitate bat asmatzen dute, euren arrasto digitala ezabatzeko softwarea erabiltzen dute... Gainera, halako profilen atzean pertsona bat baino gehiago egon daiteke, eta, halakoetan, zaila da errutinak edo idazkera identifikatzea".

Sorgin ehiza

Askok uste zutenaren kontrara, sare sozialetako giroa ez da baretu hauteskundeen ostean. Aitzitik, okerrera egin du, eta ezkerreko hautagaien nahiz erabiltzaileen kontrako irainak eta mehatxuak ugaritu egin dira azken asteetan. "Ez nekien abertzaleen putatxoa bihurtua zinenik" edo "ETAren lagunak Iruñeko Alkatetzara iristen badira, zuek ere erantzule eginen zaituztegu" bezalako mezuak jaso dituzte zenbait txiolari nafarrek.

Eskuin muturreko trollen jazarpena pairatu duten erabiltzaileen artean daude Nekane eta Andoni —horiek ez dira euren benetako izenak, baina nahiago izan dute anonimotasuna atxiki—. Txiolari ezagunak dira biak ala biak Nafarroan, eta bakoitzak 2.000 jarraitzailetik gora dauzka Twitterren. "Profil faltsuek azken hilabeteotan izan duten bilakaerak ongi islatzen du UPNren etsipena. Hasiera batean harroxko zebiltzan, oldarkor, baina hauteskundeen ostean, gogortu egin dituzte euren erasoak, ezintasunak jota. Eskuinak pentsatzen zuen aginteari eusteko aukerak izanen zituela, baina aldaketa errealitate bat zela ikusi dutenean, irainekin eta mehatxuekin erantzun dute", azaldu du Nekanek.

Joseba Asiron, Uxue Barkos eta Laura Perezen gisako hautagaiez gainera, txiolari ezagunenak izan dira eskuindarren jo-puntuan: "Gure kontra denetarik esaten dute, baina jazarpena ez da horretara mugatzen. Jakin badakigu guri buruzko informazioa biltzen ibili direla han-hemenka, hori gure kontra erabiltzeko. Sorgin ehiza izan da", gaineratu du Andonik.

Besteak beste, aspaldiko mezuak kopiatzea eta arma gisa erabiltzea izan da erregimenaren aldeko erabiltzaile batzuek erabili duten taktika. Ainhoa Aznarez (Podemos Ahal Dugu) parlamentuko presidente izendatu zuten momentuan, adibidez, haren kontrako erasoak gogortu egin ziren sarean, iazko sanferminetan ateratako argazki baten kontura. BERRIArentzat idatzitako txio batean argitaratu zen argazki hori, eta, bertan, garagardoa edaten ageri zen Aznarez, edalontzia erabili gabe. Sare sozialetan jaiotako afera hark, gainera, hedabideetara egin zuen jauzi, eta El Mundo egunkariak ondoko lerroburua jarri zion argazkiari: Horrela prestatzen ditu sanferminak Nafarroako Parlamentuko presidente berriak.

Andoni erabiltzailearen irudiko, Aznarezen kontrako jazarpena "gerra zikina" izan zen, baina ez da kasu bakarra, joera baten azken adibidea baizik: "Gutako askoren mezu zerrenda osoa norbaiten ordenagailuan kopiatua egonen da seguruenik. Madrilen, [Guillermo] Zapata zinegotziari gertatu zaion bezala, gutxien espero dugun momentuan azaleratuko da gure txio zaharren bat".

Turuta hotsen deiadarra

Nekaneren arabera, armada baten gisara ibiltzen dira trollak Nafarroan; denak batera, turuta hotsen erritmora. "Iazko Europako hauteskundeak inflexio puntua izan ziren eskuineko alderdientzat. Sare sozialak ezkerreko indarren gotorleku zirela antzeman zuten PP eta UPNko buruek, eta, ordutik, etengabe ari dira troll berriak sortzen, jendearen iritzia bairatzeko". Twitterren izaera askea izan da, txiolari nafarraren irudiko, estrategia aldaketa horren arrazoi nagusia: "Stablishment-aren gezurrak eraisteko tresna bikaina da Twitter. Espainiako edo Nafarroako gobernuek gezur bat esan eta handik ordu gutxira, diskurtsoa desmuntatzen zien txiolari talde batek. Hemeroteka erraldoi baten rola bete dute sare sozialek, eta erregimenak ezin izan du hori onartu".

Ironikoki, adierazpen askatasuna aldarrikatzen dute troll eskuindarrek, erasoak justifikatzeko. "Bildu-ETAren erregimen berriak ez gaitu isilduko!", txiokatu zuen berriki profil horietako batek. "Bitxia da askatasunaren bandera astintzea, nork eta haiek, hainbat txiolari zelatatzen gaituzten horiexek!", dio Andonik.

Eskuinaren barruan, ordea, bada estrategia horrekin bat egiten ez duenik ere. "Gure belarrietara heldu da PPko buruzagi batek errieta egin ziola alderdikide gaztetxo bati, halako txio iraingarriak zabaltzeagatik. Finean, euren teilatuaren kontra harrika ibiltzea da hori, ustez babestu nahi duten alderdiari kalte egiten diolako halako diskurtso erasokorrak. Hausnarketa egin beharko lukete, ez ote den errentagarriagoa euren produktua ongi saltzea, besteen kontra mokoka ibiltzea baino", gaineratu du Nekanek.

Sare sozialak guda leku bihurtu izanak, gainera, beste albo kalte bat izan du: zenbait txiolariren erretiratze behartua. La Txistorra de Navarra taldeak, adibidez, Twitter kontua itxi zuen, erasoen ondorioz. Andonik eta Nekanek, ordea, argi dute: "Sare sozialak utzi? Ezta pentsatu ere. Hori da eskuinak nahiko lukeena. Eta ez diegu garaipen hori emanen".

2015-06-192015-06-19Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Nafarroa

Borondateak josteko eguna

Eskuak lotzetik borondateak jostera. Giza katea osatzetik plazak nahiz estadioak betetzera. Aldarrikatze hutsetik, gauzatzeko bidean lehen pausoak ematera. Erabakitzeko eskubidearen aldeko deiadarrak elkartu zituen iaz Iruñea eta Durango; igandean, aldarrikapen horren gauzatzea irudikatuko dute milaka eta milaka lagunek Bilbon, Donostian, Gasteizen, Baionan eta Iruñean, hautetsontzi erraldoiak eraikita. Giza katearen kontzeptua gainditu eta urrats bat harago egiteko borondatea agertu du Gure Esku Dago dinamikak, bost hiriburuak aldarrikapen beraren epizentro bihurtuz.

Iruñean, zezen plazak hartuko du igandeko ekitaldi nagusia. "Ezustez beteriko jaialdi ikusgarria" izanen dela nabarmendu zuten Gure Esku Dago-ren antolatzaileek, egitasmoaren aurkezpenean. Musika, ikus-entzunezkoak, hitzaldiak eta bestelako jarduerak uztartuko dituzte agertokian, baina ez da eguneko saio bakarra izanen.

Askotariko kultur eskaintza prestatu du Gure Esku Dago-k egun horretarako, eta haurrek, gaztetxoek eta helduek gozatu ahalko dute dantzaldi, bertso saio, grafiti eta kontzertuekin.

Eguerdian, adibidez, oihal katea eginen dute parte hartzaileek. Antolatzaileen esanetan, "urtean zehar jositako borondateak" irudikatzen dituzten oihal zatiekin osatuko dute katea, eta Alde Zaharreko bost plaza lotuko dituzte: Udaletxeko plaza, Santa Ana, San Frantzisko, Burgoen plaza eta Gazteluko plaza.

Iruñean, gainera, esanahi berezia izanen du ekitaldi horrek. Izan ere, Alde Zaharra osatzen duten hiru burgoak ere harilkatuko ditu kateak: San Zernin, San Nikolas eta Nabarreria. 1423. urtean, Batasunaren Pribilegioa sinatu zuen Karlos III.a erregeak, eta hiru gune horiek hiriburu bakarrean bildu zituen. Historiaren pasarte hori gogora ekarrita, nafar guztien batasuna aldarrikatu nahi dute antolatzaileek.

Oihal katea osatu ostean, kultur ekitaldiak hasiko dira plaza bakoitzean: Santa Ana plazan, adibidez, haurren txokoa paratuko dute; San Frantzisko plazan jarritako agertoki gainera, berriz, bertsolariak igoko dira; Udaletxe plazan, dantza erakustaldiak eskainiko dituzte; eta Burgoen plazan, herri kiroletako probak; Gazteluko plazan, azkenik, grafitilariak ariko dira mihise gainean margotzen.

Horrez gainera, txarangak, kiliki eta erraldoien konpartsak, jota kantariak eta bestelako animazio taldeak ibiliko dira Alde Zaharreko karriketako giroa berotzen.

16:30ean zabalduko dituzte zezen plazako ateak, jendea hurbiltzen has dadin. Ordubete geroago hasiko da eguneko ekitaldi nagusia. Ikuskizunaren "ikus-entzunezko izaera" nabarmendu dute Gure Esku Dago-ko antolatzaileek. Aitor Merino aktoreak aurkeztuko du emanaldia, eta, harekin batera, Estitxu Fernandez, Urko Aristi, Drogas, Peio Martinez de Eulate, Mikel Goñi eta Nafarroako beste hainbat pertsona ezagun igoko dira taula gainera, erabakitzeko eskubidearen aldeko aldarriari atxikimendua adierazteko. Ekitaldiko une garrantzitsuena, ordea, hautetsontzi erraldoiaren aurkezpena izanen da. Oihal zatiekin eraikiko dute, eta "herritarren borondatearen gauzatzea" irudikatuko du, antolatzaileen esanetan. Bukatzeko, 20:00etatik aurrera, kontzertua eskainiko dute Esne Beltza, Drogas, Petti eta Juantxu Piperra musikari eta taldeek.

Bi urteko ibilbide luzea

Igande honetako ekitaldia urrats bat gehiago izanen da Gure Esku Dago dinamikaren ibilbidean. Bi urte igaro dira lehen herri batzordeak antolatzen hasi zirenetik, eta, ordutik, asko ugaritu dira Nafarroa Garaian. Egun, 65 herri batzorde daude herrialde osoan, eta dozenaka ekitaldi antolatu dituzte azken hilabeteetan, erabakitzeko eskubidearen gainean kontzientzia pizteko.

2015-06-192015-06-19Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Gizartea, Nafarroa

Plaza bete ilusio erabakia bermatzeko

Egia aitortuko dizut: beldurrak jota nago", esan du Jon Zirizak (Barañain, 1986), grabagailuaren argi gorria piztu den unean. Gure Esku Dago dinamikak Nafarroan duen koordinatzailea da Ziriza, eta igandeko ekitaldi handia hurbildu ahala, betebeharrak ari zaizkio pilatzen. Tartetxo bat hartu du Nafarroako Hitza-rekin solastatzeko. Bitartean, beste lau boluntario dabiltza Sarasate pasealekuko egoitzan gora eta behera, kamisetak multzoka sailkatzen, telefono deiak egiten eta azken xehetasunak lotzen.

"Data hurbildu ahala, urduritasuna areagotzen da", azaldu du barañaindarrak, sorbaldak astinduz. Ez da gutxiagorako. Iruñeko zezen plaza betetzea eta, horrez gainera, egun osoko kultur egitarau mardula osatzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Iazko giza katea antolatzea baino askoz zailagoa dela uste du Zirizak: "Iazkoa ikusgarria izan zen, eta aurreikuspen guztiak gainditu genituen, baina egina dago jada. Horren kopia egiteak ez du zentzurik. Urrats kualitatiboa behar genuen, eta horixe da igande honetako ekitaldia. Iruñean, zezen plaza aukeratu genuen, eta badakigu alimaleko erronka dela hori, jendeak uste duenaren kontrara, Sadar futbol zelaiak baino ikusle gehiago har ditzakeelako. 20.000 inguru. Munduko zezen plazarik handienetakoa da".

Baina, urduritasuna ez ezik, ilusioa ere nabari da antolatzailearen begiradan. "Iaz ere, giza katea egin baino egun batzuk lehenago, antzeko azkura genuen sabelaldean, eta begira zeinen ongi atera zen hori", esan du Zirizak, irribarrez.

Barañaindarrak argi du antolakuntzan eta boluntarioen lanean sakontzea dela iazko arrakasta errepikatzeko modurik eraginkorrena. Gure Esku Dago dinamikak 65 batzorde ditu Nafarroako herri eta auzoetan, eta horiek guztiak koordinatzeaz arduratzen da herrialdeko talde eragile nagusia: "Herri edo auzo bakoitzean antolatutako egitasmoen jarraipena egitea; batzordeei laguntza, informazioa edota baliabideak eskaintzea; koordinazio lana egitea... Horiek guztiak dira talde eragilearen betebeharrak. Hilean behin, herrialdeko batzarra egiten dugu, eta hor jorratzen ditugu kontu horiek guztiak".

Aezkoa, Araitz-Betelu, Izarbeibar, Tafalla, Cascante, Tutera, Leitza, Zangoza, Ultzama, Iruñerria... Nafarroa Garai osoa ehuntzeko moduko sarea sortu dute Gure Esku Dago-ko boluntarioek, baina egitura hori kudeatzea konplexua dela uste du Zirizak: "Ez da lan samurra, Nafarroa eremu zabala delako eta populazioa oso sakabanatuta dagoelako. Hala eta guztiz ere, oso pozik gaude egindako lanarekin; Erriberan, adibidez, bederatzi batzorde sortu dira, eta parte hartzea handitzen ari da etengabe. Hasieran, ohitura falta sumatu genuen Erriberako zenbait herritan, batzordeak antolatzeko garaian batez ere, baina hango boluntarioen ilusioa hain da handia, oztopo guztiak gainditzeko gai dira".

Ilusio horren frogarik argiena da azken hilabeteetan batzordeek antolatutako ekitaldi sorta: Ehuntze egunak, hitzaldiak, aurkezpenak... "Jostunak dokumentalak arrakasta handia izan du, eta jendeari asko gustatu zaio; bestalde, Ehuntze Egunak ere oso ongi atera dira... Oro har, jende andana joan da ekitaldi horietara, eta giro ederra sortu da. Dena den, dinamika honekin ez ditugu ikusle soilak bilatzen, parte hartzaileak baizik; proiektuan sinesten duen jendea".

Izaera integratzailea

Orain arte izandako arrakastaren arrazoi nagusia Gure Esku Dago-ren "izaera integratzailea" dela uste du Zirizak. "Gure helburuekin bat egitea oso erraza da, finean, mezua oinarri-oinarrizkoa delako. Ez gara politikaz ari, ezta demokraziaz ere —eskatzen duguna erabat demokratikoa izan arren—. Eskubide bati buruz ari gara, eta eskubide horren bermatzea herritar guztion kontua da, ez alderdi edo ideologia konkretu batena".

Horregatik, balizko erreferendum batean ezezko botoa emanen luketen herritarrak ere bairatu nahi dituzte. "Independentziari baietz esanen lioketen pertsonez gain, ezezkoaren aldekoak ere inplikatu nahi ditugu. Izan ere, kontsulta bat egiteko garaian, zer-nolako zilegitasuna ematen dizu %30eko parte hartzeak? Muga hori gainditu nahi dugu, eta hori lortzen dugun heinean lortuko dugu zilegitasuna".

Alde horretatik, Kataluniako eredua "oso garrantzitsua" dela gaineratu du koordinatzaileak, baina prozesu bakoitzaren ezaugarri propioak ahaztu gabe.

Azkenik, erabakitzeko eskubidearen aldeko bidean gobernuak eta gizarte zibilak elkarrekin lan egin beharko dutela dio Zirizak. "Administrazioa beharrezkoa izanen da independentziaren gaineko kontsulta antolatzeko. Gure lana da herritarren bultzada erabiltzea, administrazioak urratsak egitera behartzeko".

2015-06-192015-06-19Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa

Alfonso Etxeberria (GBai): “Bakoitza bere tokian jarri dute bozek”

"Garai aztoratuan" lortu zuen alkatetza Alfonso Etxeberriak (Iruñea, 1965), 2013an, orduko alkate Josetxo Andiak (UPN) dimisioa eman zuenean, ustelkeria zantzuek bultzatuta. Orain, orduko aldaketa berretsi dute hauteskundeek. Eta duela bi urte martxan jarritako aldaketari jarraipena eman nahi dio Geroa Baiko alkateak.

Nola gogoratzen duzu 2013ko inbestidura?

Oso garai aztoratua izan zen, UPNko alkateen ustelkeria eta kudeaketa negargarriak erabat zipriztindu zutelako udala. Horren aurrean, gainerako talde politikoak elkartu ginen, utzikeria egoera horri buelta emateko, uste genuelako udala bidezkoa ez zen irudia ematen ari zela. Alde batetik, ilusionagarria izan zen, baina baita ardura handikoa ere, errealitate horri konponbidea eman behar geniolako.

Hauteskundeek orain arte behin-behinekoa zen aldaketa berretsi dute. Hala uste duzu?

Bai, argi eta garbi. Esan beharra dago orain dela bi urte gehiengo aurrerakoi eta ezkertiarra zegoela udalean, eta, oraingoan, gehiengo horrek gainezka egin du, babes handia lortu dutelako talde aurrerakoi eta ezkertiarrek, eta zehazki gureak, hain zuzen ere, azken bi urteetan lema eraman duenak. Ikaragarria izan da Geroa Baik jaso duen babesa: duela lau urte baino 800 boto gehiago jaso ditugu, eta, beraz, herriak azken bi urteetan egindako politikak babestu ditu. Herritarrei udaleko ateak ireki dizkiegu, eta udala kudeatzeko orduan, norabide aldaketa argia eman dugu, eta herriak ongi ulertu du. Alde horretatik, hauteskundeek bakoitza bere tokian jarri dute. Ez diegu huts egingo babesa eman digutenei.

Luzaroan, ustelkeriarekin lotu izan da Eguesibar. Zaila da itzal horren zamatik askatzea?

2003an Ignacio Galipienzo alkatearekin lehen ustelkeria kasua agertu zenetik, argi ikusi da UPNren gobernuek zein politika daramaten Eguesibarren. Galipienzok alkatetza utzi zuenean, gauzak ongi zihoazela zirudien, baina gerora ikusi zen ezetz, agintariak politika negargarrietara eta irregulartasunetara itzuli zirela. Azken urteetan, hedabideen lehen lerrora itzuli da Eguesibar, diru publikoaren inbertsio irregularrak egin direlako, agintarien gertuko enpresa pribatuei mesede eginez. Espainiako Estatuan Marbellaz hitz egin izan den bezala, Nafarroan Eguesibar izan da ustelkeria kasuek markatutako udalerria. Ustelkeriaren mapan, beti izan da puntu beltz bat Eguesibarren gainean.

Aipatzen duzun azken kasu horretan, absolbitu egin dute Josetxo Andia alkate ohia. Geroa Baik helegitea jarri dio erabaki horri. Zer espero duzue?

Justizian sinesten dugu, baina epaitegiak dioenaz harago, badakigu Josetxo Andiak lehentasunezko partaidetzak erosi zituela diru publikoarekin, non eta bere bankuan [eszedentzian zegoen], eta inori baimenik eskatu gabe. Justiziak dioena dioela, galdutako dirua izan da hori. Arduragabekeria handia izan da. Beste eztabaida bat da hori delitua den edo ez.

Gertatu dena gertatuta, nola azaltzen da UPN, oraindik ere, lehen indarra izatea?

Bada esaten duenik: "Galduta ere, ni Betis beti". Honetan ere antzera gertatzen da: jende batek ez du botoa aldatzen, nahiz eta jakin alderdi horretako agintariak herriaren interesen aurkako kudeaketa negargarria egin duela. Jende horrek agintzea nahiago dute, baskoak etortzeko beldur direlako. Guk behin eta berriro esan dugu guk ez dugula inondik etorri beharrik, ez garelako inora joan, eta mendeak daramatzagulako hemen. Bestalde, Eguesibarren Gorraizko berezitasuna dugu. Maila erdi-altuko urbanizazioa da Gorraitz, eta bertan bizi direnak, oro har, UPN eta PP bozkatzen duten kontserbadoreak dira. Hori bai, oraingoan gu [Geroa Bai] izan gara bigarren indarra.

Gorraitzek argi adierazten du Eguesibarko aniztasuna. Nola kudeatzen da halako udalerri plural bat?

Zaila da. Sarrigurenen, udalerriko populazio gunerik handienean, ongi islatzen da botoen aniztasuna. Kontzejuek presidentea dute, eta haiek esaten digute zer behar duten. Bi urte hauetan haien babesa izan dugu. Argi dago hainbeste populazio gune dituen udalerri bat kudeatzea ez dela hirigune bakarra duena kudeatzea bezain erraza, baina uste dut ongi ari garela herri guztietara iristen. Eta hobeto iristeko, talde eta elkarteen laguntza nahiko genuke, haien beharrak ezagutzeko.

Geroa Bai, EH Bildu, Eguesibar Gara eta Ezkerrak eman dizute alkatetza. Udal gobernuan ere denek parte hartuko dute ?

Akordioaren lerro nagusiak kenduta —gardentasuna, parte hartzea, era guztietako eskubideen defentsa, enplegua...—, gobernuaren osaketari dagokionez ez dugu ezer erabaki. Guk nahiko genuke denok parte hartzea, bai akordioaren bitartez edo gobernuaren parte izanda. Eta azken egoera hori lortuko ez balitz, gu prest gaude gutxiengoan gobernatzeko, baina gobernagarritasuna bermatuko duen akordio zabal baten barnean.

Ikaragarria da azken hamar urteetan Eguesibarrek izan duen hazkundea. Etxebizitzen eraikuntza neurrigabea izan da?

Eguesibarrek, Iruñearen mugakide izanda, askotan ezagutu ditu hiriaren garapen prozesuak bere lurretan. Urbanizazioen arazo nagusia zerbitzuak dira. Sarrigurengo eskolako kasua ikustea besterik ez dago: epeka egiten ari da, eta bailarako beharrak ase gabe. Beraz, bai, uste dugu gure udalerriko hazkundea neurrigabea izan dela, baina, batez ere, ez direlako hasieratik zerbitzuak bermatu. Etxebizitzak eskaini behar dira, noski, baina baita zerbitzuak ere. Ezin dugu bata eman bestea eman gabe.

2015-06-122015-06-15Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Aginte makilak, ezkerrera

Maiatzaren 24ko hauteskundeek, Nafarroako Parlamentuan aldaketaren aukera errealitate bihurtzeaz gain, akaso sakonagoa izan litekeen iraultza eraman dute udaletara. Adibiderako, lehen hogei udalerri jendetsuenetatik bakarra (Cintruenigo) kontrolatuko du UPNk, eta ezkerreko alderdiek hartuko dute agintea. EH Bildu da lehen indarra zinegotzi kopuruari dagokionez (297), UPNri aurrea hartuta (281).

IRUÑEA (EH BILDU)

Ezusteko handirik ezean, lehen aldiz alkate abertzale eta euskalduna izango du hiriburuak. Joseba Asironek (EH Bildu), Geroa Bai, Aranzadi eta Ezkerra taldeen babesa ziurtatu du biharko. Hala, hamalau boto batuko dituzte aldaketaren aldeko indarrek; UPNk hamar ditu, eta PSNk, hiru.

TUTERA (EZKERRA)

1995tik hona, azken bost legealdietan izan du UPNk Nafarroako bigarren udalerriko agintea. Maiatzaren 24ko hauteskundeek, ordea, aldaketa ekarri zuten: UPN izan zen lehen indarra, baina Ezkerrarekin berdindu zuen zinegotzi kopuruan, sei lortuta. Hala, PSNren eta Ahal Duguren hautagaitzaren babesa ziurtatuko balu, Eneko Larrarte (Ezkerra) litzateke Tuterako alkate berria.

BARAÑAIN (EH BILDU)

Barañainen UPNk irabazi zituen hauteskundeak, baina zazpi zinegotzitik seira pasa zen —beherakada handiagoa da kontuan hartuta 2007an hamar lortu zituela—. Hala, aldaketarako atea ireki da: Ohianeder Indakoetxea EH Bilduko hautagaia (lau zinegotzi) izan daiteke alkate, baldin eta Geroa Bai (hiru), Ahal Duguren zerrenda (bi) eta Ezkerra-Equoren (bi) babesa lortuko balu.

EGUESIBAR (GEROA BAI)

Josetxo Andiaren (UPN) kontrako zentsura mozioaz geroztik, Geroa Baiko Alfonso Etxeberria izan da Eguesibarko behin-behineko alkatea. Oraingoan, ordea, hautetsontzietan lortu du koalizio abertzaleak agintean segitzeko babesa. UPNk jaso zuen boto gehien bozetan, baina zinegotzi bakarrera geratu zen Geroa Bai. Kargua berritu dezake Etxeberriak, EH Bilduren, Ahal Dugu-ren eta Ezkerraren botoak jasota.

BURLATA (BA)

Burlatan ere UPNk izan du alkatetza azken legealdian, baina egoera irauli zuten bozek: Geroa Baik eta Ahal Dugu-k babestutako Burlata Aldatuz hautagaitzak irabazi zituen bozkak, eta sei zinegotzi eskuratu zituen, EH Bilduk beste. UPN, aldiz, hirugarren postuan geratu zen. Ezustekorik ezean, beraz, litekeena da Txema Vidal BAko hautagaiak hartzea alkatetza, UPNri kenduta.

ZIZUR NAGUSIA (GEROA BAI)

Zizur Nagusian ere aldaketa zenbakiak utzi zituzten hauteskundeek: UPNk irabazi zituen (bost zinegotzi), baina lau eserleku lortu zituen Geroa Baik, eta beste horrenbeste EH Bilduk. Abertzaleen botoez gain, Zizur Elkarturik taldearen babesarekin (Ezkerra eta Ahal Dugu) nahikoa luke Jon Gondan Geroa Baiko hautagaiak UPNri agintea kentzeko.

LIZARRA (EH BILDU)

Lizarran ere boterea gal dezake UPNk biharko bozketan, EH Bilduren mesedetan. Koalizio abertzalea bigarren indarra izan zen hauteskundeetan, baina zinegotzi kopuruan UPNrekin berdinduta geratu zen, bost lortuta. Horrela, EH Bilduko Koldo Leoz izan daiteke alkate bihartik aurrera, dirudien bezala, Orain Lizarra (Ahal Dugu) eta Geroa Bairen babesa jasoko balu.

ANTSOAIN (EH BILDU)

1991tik hona, PSNk izan du aginte makila Antsoainen. Joan den maiatzaren 24ko hauteskundeek, ordea, bigarren postura bidali zuten alderdi sozialista, EH Bilduren mesedetan. Ezkerrak babesa adierazi dio koalizio abertzaleari, eta horrekin nahikoa luke Ander Oroizek alkate bilakatzeko.

ATARRABIA (EH BILDU)

Duela lau urteko nagusitasuna are gehiago zabaldu du EH Bilduk Atarrabian, bost zinegotzitik zortzira igarota. Geroa Bai da bigarren indarra, hiru hautetsirekin, eta UPNk kopuru bera du. Mikel Oteiza hautagai abertzaleak, beraz, beste indarren boto bakarra behar du gehiengo osoa lortzeko.

BERRIOZAR (EH BILDU)

Nagusitasun nabarmena erakutsi du EH Bilduk. Koalizio abertzaleak sei zinegotzi lortu ditu, bigarren indarra den PSNk (bi) halako hiru. Emaitza horien arabera, Raul Maiza izango da hurrengo lau urteetan alkate, eta boto bakar bat gehiago beharko luke gehiengo osoa eskuratzeko.

BAZTAN (EH BILDU)

Azken orduko ezustekorik ez bada, EH Bilduk aginteari eutsiko dio du Baztanen hurrengo lau urteetan, Joseba Otondoren eskutik. Koalizio abertzalea lehen indarra izan zen hauteskundeetan, eta UPNk zinegotzi kopuru bera lortu zuen, lau. Alderdi erregionalistak Geroa Bairi eskaini zion alkatetza, baina aukera baztertu zuen koalizioak.

NOAIN (ELORTZIBAR)

Ahal Dugu-ren inguruko Elortzibar hautagaitzak har dezake alkatetza Noainen, eta, hala, UPNren 16 urteko agintea bukatu. Jose Ignacio Erro buru duen zerrendak hiru zinegotzi lortu zituen, EH Bilduk bezala, eta, bi indarrei Ezkerraren botoa gehituz, nagusitasuna lortuko luke, UPN gaindituta (bost).

CORELLA (ACI)

Corellako alkatetza galtzeak pisu sinboliko handia izan dezake UPNrentzat —hangoak dira Miguel Sanz eta Alberto Catalan alderdiko buruzagi historikoak—. Alderdi erregionalista lehen indarra izan zen hauteskundeetan, baina ACI (Corellako Alternatiba Independenteak) har dezake agintea, PSNren babesarekin.

CINTRUENIGO (UPN)

Nafarroako hogei udalerri jendetsuenen artean, Cintruenigo izan daiteke UPNk agintea lortzen duen bakarra —gainbeheraren tamaina erakusten du horrek—. Alderdiak bozak irabazi zituen udalerrian, sei zinegotzirekin.

2015-06-122015-06-15Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Eta Tafallak abestu zuen

Tafallak abesten badu, Euskal Herriak abestuko du, dio esaerak. Eta iragan maiatzaren 24ko bozetan, Tafallan eta Nafarroa Garaian (ez hainbeste Euskal Herrian), aldaketaren aldeko kanta ozen aditu zen. Beste inon baino ozenago, kasik, Zidakos ibaiaren ertzeko hirian.

Inor gutxik espero zituen emaitza horiek, alternantzia hutsaz harago, ezkerreko indarren blokearen aldera lerratu baitira Tafallako boto-emaileak. Finean, hauteskunde paisaiaren goldatzea eragin zuten bozek. EH Bildu izan zen garaile garbia, zortzi zinegotzi lortuta, eta gehiengo osotik eserleku bakarrera. 2.405 botopaper jaso zituen koalizio abertzaleak (boto guztien %40 inguru); Bilduk 2011n baino 600 boz eta bi zinegotzi gehiago. Eta duela lau urteko emaitzak, jada, "bikainak" izan ziren ezker abertzalearentzat —2007an, bina zinegotzi lortu zituzten EAE-ANV alderdiak eta Nafarroa Bai koalizioak—. Garaipenaren benetako neurria ematen du horrek.

Txanponaren ifrentzua, berriz, UPNri egokitu zaio. Nafarroako Gobernua zipriztindu duten polemikek, murrizketa bortitzek, hautagaiaren erakarmen-gaitasunik ezak eta Tafallako Udalean erakutsitako jarrera zurrunak hondora bultzatu dute alderdi erregionalista.

Guztira, 618 boto eta hiru zinegotzi galdu ditu UPNk, eta seguruenik, alkatetza ere galduko du, zortzi urteren ostean. Kolpe latza nafar eskuinarentzat, batez ere, Tafallaren izaera sinbolikoa kontuan hartuta. Izan ere, 2003-2007 agintaldiaren salbuespenarekin, erabatekoa izan da UPNren nagusigoa 1991etik aurrera, Luis Valero eta Cristina Sota alkateen agintaldi sendoek zedarrituta.

Eskuinaren blokean, PPk ere boto ugari galdu ditu: 68 tafallarren babesa besterik ez zuen jaso maiatzaren 24an (botoen %1); duela lau urte baino 188 gutxiago. Ondorioz, udalbatzatik kanpo gelditu da.

PSNk jasotako uzta ere aspaldiko txarrena izan da. 2003an alkatetza lortu zuen alderdia laugarren indar politikoa izanen da udalbatza berrian, bi zinegotzi lortuta. 2011n, hiru eserleku egokitu zitzaizkien sozialistei; eta 2007an, berriz, lau. Bi agintalditan, beraz, Tafallan zeukan babesaren erdia galdu du Maria Txibiteren alderdiak.

UPNren eta, batez ere, PSNren galerak mesede egin dio IT Iniciativa por Tafalla hautetsien zerrendari, bi zinegotzi izanen baititu agintaldi honetan (ordezkari bakarra izan du 2011tik). Ezkerra koalizioa, azkenik, estreinakoz izanen da Tafallako Udalean, zinegotzi bat lortuta.

Ilusioa pizten

EH Bildu, IT eta Ezkerra alderdien goranzko joeraren eta eskuinaren amiltzearen atzean dauden faktoreak aztertzea ez da erraza. Hauteskundeen osteko lehen agerraldian, aginteak eragindako higadura eta krisialdi ekonomikoaren eragina aipatu zituzten UPNko agintariek, emaitza kaskarrak justifikatzeko. Tafalla, ordea, ez da krisiak gehien zigortu duen herria, inondik inora; udalaren egoera ekonomikoa, txarra izanagatik, beste administrazio askok dutena baino dezente hobea baita. Gainera, UPNk aise maneiatu zituen krisiaren lehen urteak, eta 2011ko hauteskundeetan, gehiengo zabala lortu zuen. Beraz, aldaketaren arrazoia ez da soilik ekonomikoa.

Abstentzio txikiak ere zerikusia izan du udal hauteskundeetako emaitzekin. %73,05ekoa izan zen parte hartze tasa iragan maiatzaren 24an, azken urteotako altuena. Datuek agerian utzi dutenez, gainera, ezkerreko indarrek modu eraginkorrean mobilizatu zuten botoa, abstentziora jo zuten gehienak eskuineko alderdien boto-emaile ohiak izan baitziren.

Badago, baina, inkestetan eta alderdien txostenetan azaldu ez den beste faktore bat. Balantza ezkerrera mugiarazteko lagungarria izan den elementua: pertsonalismoa. Izan ere, UPNren agintaldirik egonkorrenek ezaugarri hori izan dute komunean. 1995etik 2003ra, kudeatzaile onaren irudia landu nahi izan zuen Luis Valero alkate ohiak, baina udalak dituen betebeharren gainetik irudi pertsonala lehenestea leporatu zion oposizioak. Azken bi agintalditan alkate izan den Cristina Sotari, berriz, Tafallako Barcina izengoitia jarri zioten, Nafarroako Gobernuko presidentearen jarrera pertsonalistak imitatzeagatik.

Aurtengo bozetan, berriz, Pablo Larrasoaña zinegotzia izan da UPNren alkategaia, eta hautagaitza horrek desmobilizatu egin ditu eskuineko boto-emaileak.

2015-06-122015-06-15Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Arturo Goldarazena (EH Bildu): “UPNk garesti ordaindu du bere itsukeria”

Tafalla eta Iruñea artean dabil egunotan Arturo Goldarazena (Tafalla, 1965). Ezusteko handirik ezean, bere sorterriko alkate izanen da, eta galtzak bete lan dabil, gobernu taldea osatzeko negoziazioetan murgilduta. Aldi berean, eskolak ematen ditu Nafarroako Unibertsitate Publikoan eta Nafarroako Goi Mailako Kontserbatorioan. Ez du zailtasun handirik espero, ezkerreko gainontzeko indarrekin batera, aldaketaren doinua udalera eramateko.

EH Bilduk zortzi zinegotzi lortu ditu, eta UPNk, lau. Espero zenuten halako aldearekin irabaztea?

Gure arrakastak bainoago, UPNren amiltzeak harritu gaitu. Jakin bagenekien Tafallako jendeak egoera irauli nahi zuela, erakunde publikoak berritu nahi zituela, eta hori guztia kalean nabari zen. Horregatik, EH Bilduren igoera espero genuen, baina UPNk behea jo izana ezusteko handia izan zen.

Zeintzuk izan daitezke UPNren gainbeheraren arrazoiak?

Nire ustez, UPNren jarrera intransigentea izan da faktore nagusietako bat. Kontabilitate kontuetan, batez ere, bizkarra eman diete gainontzeko udal taldeei, eta jendea jabetu da horretaz. Sei zinegotzirekin, ezin diozu gizartearen gehiengoaren aurrean entzungor egin, garesti ordaintzen baita gisa horretako itsukeria. Bestalde, udalaren kudeaketa bera oso opakua izan da, hertsia erabat. Den-dena maneiatu dute udal gobernu taldeko kideek, eta ezinezkoa izan da ikuskaritza lana egitea. Oro har, esanen nuke UPNk udalaren ateak itxi egin dizkiela herritarrei.

Krisiaren kudeaketari eta aginteak eragindako higatzeari leporatu dizkie UPNk emaitza txar horiek. Ados zaude irakurketa horrekin?

Ez dut uste hori Tafallako kasuan aplika daitekeenik. Ez da erreala. Gure herrian, beste hainbat tokitan bezala, egoera ekonomikoa ez da sobera ona, baina udala ez dago itota, zorpetzearen muga ez baitugu gainditu. Langabezia tasa, berriz, bai. Handia da, batez ere gazteen artean, eta horrek, seguruenik, eragina izan du UPNren gainbeheran. Baina halako eroriko bat ez da azaltzen erraza, eta faktore asko hartu behar dira kontuan.

Eta, kontrara, zeintzuk izan dira EH Bilduren indarguneak?

Nik bi ardatz nabarmenduko nituzke, batez ere. Alde batetik, lau urte hauetan udalbatzan egin dugun lan serioa; eta bestetik, herritarren parte hartzeari eman diogun protagonismoa. Lehen ardatzari dagokionez, uste dut arduraz jokatu dugula legealdi osoan: gure printzipioei muzin egin gabe, oposizio irmoa eta gogorra egin dugu hainbat unetan, baina era berean, ez digu lotsarik eman unean uneko akordioak lotzeak, izan UPNrekin edo beste edozein alderdirekin, tafallarren mesedetan zirela uste bagenuen. Herritarrek begi onez ikusi dute jarrera hori.

Herritarren parte hartzea ere aipatu duzu...

Bai, hori izan zen gure programaren oinarrietako bat. Hauteskunde kanpainan ez genuen promesa ikusgarririk egin, egungo egoera ekonomikoan, inbertsio handiak eginen dituzula promes egiteak ez baitu zentzurik. Finean, ez dago horretarako dirurik; eta halako proiektuak, paperean itxuroso azaltzen diren arren, ez dira egingarriak. Horren ordez, printzipio argiak eskaini genituen: parte hartzea, gardentasuna eta talde lana. Ahotsa eman diogu jendeari, proposamenak egiteko garaian. Filosofia horizontala da erabat, herritarrek beraiek helarazi dizkigutelako euren beharrak, nahiak eta proposamenak. Eta hortik aitzinera, denon artean erabakiko dugu alternatiba hori eraikitzeko modua.

Gehiengo osotik zinegotzi bakarrera gelditu zarete, baina beharrezkoa izanen da itunak sinatzea, udal gobernu taldea osatzeko. Nola daramatzazue negoziazioak?

Orain arte, ezkerreko indarrekin batzartu gara: Ezkerrarekin, IT Iniciativa por Tafalla taldearekin eta PSNrekin. Hirurek ala hirurek borondatea agertu dute negoziatzeko eta gure proposamenak aztertzeko, baina gaur gaurkoz ez dugu itunik sinatu. Negoziazioak, ordea, beste zutoin bat dauka: udaleko organoen eta batzordeen banaketa. Udal gobernu taldea osatzeko elkarrizketetatik banandu nahi izan dugu karguen aukeraketa, ez dugulako negoziazioa karta-trukatze soil bat bihurtzerik nahi. Beraz, hilaren 13tik aitzinera erabakiko dugu batzordeen osaketa.

Zeintzuk izan dira zuen lehentasun programatikoak, negoziazio horietan?

Negoziazio mahaian eseri diren gainontzeko taldeei helarazi diegun lehen puntua larrialdiko aurrekontuena izan da. Izan ere, urteak daramatza UPNk aurrekontuak aurrera atera ezinik, eta hori konpondu behar dugu ahalik eta lasterren. Beraz, 2015eko behin-behineko kontuak negoziatu nahi ditugu, udal talde bakoitzaren proposamenak eta herritarrek egindako ekarpenak aintzat hartuta. Helburu hori lortzen badugu, oso mesedegarria izanen da tafallarrentzat, eta alderdiontzat ere baliagarria izanen da, 2016ko aurrekontu behin betikoen zirriborro gisa.

UPNko buruek EH Bilduren aurka zabaldutako mezuak etengabeak izan dira kanpainan. Zaila izan al da ideia horiei aurre egitea?

Ez gehiegi, jendeak naturaltasun osoz hartu baititu gure proposamenak. Guk, batez ere, ilusioa nabaritu dugu, UPNk astindu dituen mamuen gainetik, eta hori argi gelditu da hauteskundeen emaitzetan. Gizartearen zatiketa areagotu nahi izan zuen UPNk, EH Bildukoak deabruen gisara aurkeztuta. Baina kukuak oker jo dio. Beldur eta mesfidantza horiek ez dira inondik ere azaldu.

2015-06-052015-06-05Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Atea ireki du ezkerrak UPNren harresian

Urte luzez, nafar eskuinaren indarguneetako bat izan da Tutera. UPNren gotorlekua. Erregionalistek aise maneiatu dute boterea Erriberako hiriburuan —askotan, PSNren jarrera otzanari esker—; baina hogei urteko erregimena bertan behera gelditu zen iragan maiatzaren 24an, ezkerreko indarren igoera ikusgarriaren eta eskuinaren amiltzearen ondorioz.

Ezkerra koalizioa izan da bozetako garaile argiena. Orain arteko marka guztiak apurtu ditu, 2011n baino 1.000 boto gehiago eskuratuta (3.766). UPNk ere sei eserleku izanen ditu hurrengo agintaldian, baina 1.100 boto galdu ditu 2011ko hauteskundeetatik. Higadura are nabariagoa da, aurtengo emaitzak 2007ko datuekin alderatuz gero. Urte hartan, eskuindarrek hamabi zinegotzi lortu zituzten hauteskundeetan; agintaldi honetan izanen duten ordezkaritzaren bikoitza.

PSNk ere antzeko higatzea pairatu du: zazpi zinegotzi zituen 2007an; bostera jaitsi zen 2011n; eta aurtengo bozetan beste bi eserleku galdu ditu, 1.200 boto gutxiago lortuta. PSNk Nafarroa osoan izandako emaitzen isla izan da Tuterako kasua ere.

Maiatzeko bozetan, gainera, ezustea eman dute ezkerreko bi alderdi berrik: Tudela Puede (Podemos Ahal Dugu-ren zerrenda) eta ezkertiar nahiz abertzaleak biltzen dituen CUP Herritar Batasuneko Hautagaitza. Hiru zinegotzi lortu ditu lehenengoak; CUPek, berriz, ordezkari bakarra, ia 1.000 boto lortuta. Inoizko udalbatzarik ezkertiarrena osatuko dute denen artean.

Ezkerra, Ahal Dugu eta PSNko ordezkariek aste honetan abiatu dituzte bilerak gobernu alternatibo bat osatzeko eta 1995az geroztik agintean izan den erregimena eraisteko. Oraindik ituna sinatu ez duten arren, hiru alderdiek borondate argia adierazi dute aldaketa udalera eramateko. Baita UPNren makulu izandako PSNk ere: "Emaitzak ez dira onak izan guretzat, eta ez ditugu aurreikuspenak bete, baina irakurketa argia egiten dugu: aldaketa eskatu dute herritarrek, eta horren alde lan eginen dugu", azaldu du PSNko hautagai Carlos Gimenok.

Itun horretara batu daiteke CUPen zinegotzia ere, baina ikusteko dago PSNk betoa ezartzen dion hautagaitza horri. Edonola ere, aldaketaren aldeko blokeak nahikoa babes izanen du lasaitasunez gobernatu ahal izateko.

Iraultzaren gakoak

Hiru dira Tuterako aldaketa politikoaren gakoak: Erriberako atzeraldi ekonomikoa; UPNren higatzea eta herritar batasuneko hautagaitzen fenomenoa.

Krisialdi ekonomikoak ito egin ditu Erriberako udalerri asko, eta Tutera ez da salbuespena izan: Nafarroako batez bestekoa baino altuagoa da Tuterako langabezia maila (%21), batez ere gazteen artean; azken ikerketen arabera, bazterketa egoeran dauden herritarren kopuruak gora egin du nabarmen; eta hainbat azpiegitura eta zerbitzu publiko desagertu egin dira lau urte hauetan.

Testuinguru horretan, UPNk Tuterako Udalean eta Nafarroako Gobernuan eginiko kudeaketak kritika latzak jaso ditu Erriberan. Osasungintzan eginiko murrizketak, besteak beste, polemika iturri izan dira azken urteetan.

Horrek guztiak abstentziora bultzatu ditu UPNren ohiko boto-emaileak; ezkerreko indarrek, berriz, modu eraginkorrean mobilizatu dute botoa. Prozesu horretan, berebiziko garrantzia izan du herritar batasuneko hautagaitzen sorrerak. Tuterako EH Bilduk urtarrilean erabaki zuen ez aurkeztea hautagaitza propiorik, eta, horren ordez, CUP bultzatzea. Lortutako emaitzen argitara, erabakigarria izan zen hori ere.

2015-06-052015-06-05Aisialdia, Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Iruñeko kaleak, artisten esku

Iruñeko Alde Zaharreko kale eta bazterrak hartu dituzte arteak eta artistek egunotan. Duela zazpi urte sortu zenetik aurrenekoz, aste osoko iraupena hartu du aurten Artisten Auzoa jaialdiak. Astelehenean abiatu zen, eta bihar bukatuko da, Nabarreriako Zabaldi gunean egingo den jaiarekin. Sei egunez, Alde Zaharreko txoko askotan izan dira erakusketak, kontzertuak, antzerkiak eta bestelakoak.

Idoia San Matias antolatzaileetako batek azaldu duenez, duela zazpi urte, 2008an egin zen aurrenekoz Artisten Auzoa. Bi lagunen arteko ideia izan zen hasiera batean: "Bi lagun elkartu ziren, interes komun bat zutelako. Hain zuzen ere, artea kalera atera zedin nahi zuten, han egon behar baitu arteak, kalean, denontzako eskuragarri izateko moduan. Ez leku itxi batean, baizik eta Alde Zaharraren gisako eremu ireki batean". Ideia horren bueltan hasi ziren lanean orduan, eta, gutxika, interes hura partekatzen zuten pertsona gehiago bildu eta jaialdia izango zena borobildu zuten. Ordutik, otsaileko egun batean egin izan da urtero; aurten, ekainean, eta astebetez.

Ideia orokorra, ordea, modu bertsuan mantendu da: jaialdiak irauten duen denboran, sortzaileek kalera ateratzen dituzte haien lan eta ikuskizunak, jendearengana hurbildu eta publikoarekin partekatu ahal izateko. San Matiasek dioenez, "artearen bitartez elkarrizketa bat gauzatzeko jardunaldiak" dira Artisten Auzoak proposatzen dituenak, "herritarrak parte hartzaile bihurtzen dituzten jardunaldiak". Hain zuzen ere, artea da bidea artista eta herritarraren artean harremana eta elkarrizketa izan dadin.

Sortu zenetik, El Vertigo de la Trapecista elkarteak hartu du egitaraua antolatzeko ardura. Aurten, ordea, elkarte gisara eratu da Artisten Auzoa bera, parte hartzen duten artistek osatua. Erabaki horrekin, San Matiasek dioenez, "erosoagoa" izango da antolaketa eta kudeaketa. Hala, bere bestelako jardunarekin jarraituko du El Vertigo de la Trapecista elkarteak, eta Artisten Auzoaren eginkizun zehatzak hartuko ditu bere gain elkarte berriak. "Dibortzioa oso adiskidetsua" izan da San Matiasen iritziz, "eta bi aldeentzako onuragarria".

Ez da makala antolatzaileen taldeak aurreko hilabeteetan egin behar izan duen lana. San Matiasek azaldu duenez, prozedura zehatza jarraitzen dute urteroko egitaraua antolatzeko: "Lehenik eta behin, iazko jaialdiaren balorazioa egiteko elkartzen gara, zer hobetu dezakegun pentsatzeko. Gero, izena emateko epea zabaltzen dugu, nahi duen artista orok, inolako mugarik gabe, izena eman dezan". Antolatzaileak argi du ez dagoela inor baztertzerik: "Gu antolatzaile hutsak gara, eta ez dugu uste arteak inolako mugarik izan behar duenik, eta are gutxiago muga horiek guk jarri behar ditugunik". Hala, "gozatzeko gogoa eta artea pertsona guztiekin partekatzeko nahia" duen orok izena eman dezake jaialdian, eta kalera eraman bere sormena. Bestalde, finantzaketa iturriak ere bilatu behar izan dituzte antolatzaileek, aurten "oso txikia" izan baita Iruñeko Udalaren laguntza. Azkenik, jarduerak jasoko dituzten espazioen bila ere aritu dira, taberna, tailer, denda eta liburu dendetan, besteak beste.

138 ekintza, aste bakarrean

Azken hilabeteotan egindako lanak, azkenean, emaitza oparoa ekarri du, astelehenetik martxan baitira 138 arte ekintza baino gehiago. Besteak beste, 47 erakusketa iraunkor, 28 kaleko ekintza, bost antzerki pieza eta 37 kontzertu antolatu dituzte beste horrenbeste kale, plaza, txoko eta tabernatan. Horien guztien artean, aipagarriak dira Pozoblanco kaleko putzuaren gainean Lazaro H. Cano artistak jarritako instalazioa, Irla izenekoa, edota jaialdiaren ibilbidea errepasatuz Kondestable jauregian jarritako atzera begirako erakusketa, Zazpi izenekoa. "Bere parte hartze edo ekarpenagatik jaialdiarentzako garrantzitsuak" izan diren hamar artistak parte hartu dute erakusketa horretan.

Horien artean, leku berezia du duela hilabete gutxi hil zen Koldo Agarraberes margolariaren obrak. Hala, "keinua" egin nahi izan diote antolatzaileek artistaren memoriari.

Agarraberesena izan zen, hain zuzen ere, Artisten Auzoko egitaraua egun bakarretik astebetera pasatzeko ideia. San Matiasek dioenez, aspalditik zetorren asmoa, "artista askok ziotelako egun bakarrarekin motz geratzen zela". Hala, ideiaren inguruan eztabaidatzeko, antolatzaileek bilera batera deitu zituzten artistak, eta, azkenean, egitaraua sei egunetara luzatzea erabaki zuten, "gehiago zabaldu ahal izateko, jende gehiagorengana iristeko eta ahalik eta gehien gozatu ahal izateko". Amaierara iristen ari da astebete hori, baina oraindik aukera dago Alde Zaharreko kaleetara atera eta arte ikuskizunekin topo egin eta gozatzeko.

2015-05-292015-05-29Albisteak, Asteko Gaiak, Ekonomia, Gizartea, Nafarroa

Eleberrietan azaltzen ez den Nafarroa beltza

Kokaleku zehatza aipatzen zen mezu elektroniko anonimo batean: San Bartolome gotorlekua, Iruñeko harresian. "Gutun-azal bat aurkituko duzu zirrikitu batean. Bakarrik joan zaitez", zioen mezuak. Zigarretari azken kea eman, eta hara abiatu da protagonista, abenduko gau hotzaren iluntasunak lagunduta. Gabardina luzea, bufanda eta kapelua daramatza soinean, inork ezagut ez dezan. Mezuak zioen bezala, harresiko zirrikituan dago gutun-azala, baina, hartu duen unean, lau figura beltz azaldu dira itzalen artetik. Poliziak dira. Eskuburdinak jarri dizkioten arte ez dira jabetu gabardinaduna Santiago Cervera dela.

Eleberri beltz batetik ateratako pasartea dirudi, baina errealitate gordina da. Xantaiak, espioitza, ustelkeria, konspirazioak, botere ekonomikoa eta politikoa kontrolatzen duten familia aberatsak... Hamaika nobela edo gidoi idazteko adina misterio dago Nafarroako egungo erregimenaren gibelean. Horren jakitun, Nobela beltza, errealitate beltza izeneko mahai ingurua antolatu zuen Iruñeko Karrikiri elkarteak iragan astean.

Joxerra Senar BERRIAko kazetaria, Ivan Gimenez El corralito foral liburuaren egilea, Jon Alonso idazlea eta Patxi Urrutia Kontuz elkarteko kidea aritu ziren gaiaz solasean, eta foru komunitatearen alderik ilunena azaleratzen saiatu ziren.

"Nire liburuetako batean Cervera, gutun-azala eta harresiaren eszena edo horren gisakoren bat idatzi izan banu, idazle txartela erretiratuko lidakete segituan", esan zuen Alonsok, saioaren hasieran. Haren irudiko, fikzioak "egiazkotasuna" bilatzen du, errealitatea imitatzen du; baina, askotan, errealitateak berak egoera sinestezinak aurkezten ditu: "Cerverarena hain da gehiegizkoa, nobelagile txar batek asmatutako burugabekeria ematen du... egia izan arren".

Muturreko pasadizoez gainera, ordea, Nafarroak adibide ugari eskaintzen dizkio detektibe eleberri bat edo thriller bat idatzi nahi duenari. Aingeru Epaltzak, adibidez, maisuki islatu zuen Iruñea zaharreko giro kirastua —hiriaren izena aipatu gabe— eta botere politiko nahiz ekonomiko ilunen itzal luzea Rock'n'roll eleberrian. Fikzioaz harago, ordea, ustelkeriari izen-deiturak paratu dizkioten saiakera liburuak izan dira, azken urteetan, arrakasta handiena erdietsi dutenak; besteak beste, Joxerra Senarren CAN: eta hemen ez da ezer gertatu (Pamiela, 2015); Jose Mari Esparzaren La sima (Txalaparta, 2015); edota Alberto Gil, Aritz Intxusta eta Patxi Zamoraren El banquete (Txalaparta, 2014).

Horietan salatzen denak frogatzen du San Frantzisko, New Orleans edo Malmo bezain misteriotsuak eta ilunak izan daitezkeela Iruñea, Baztan edo Corella ere.

FAMILIA HANDI BAT

Genero beltzean, oso ohikoa da krimenaren gibelean hariak mugitzen dituen elite edo familia boteretsu bat paratzea. Literatura mota honetan, botere eta aberastasun handien kausa eta ondorioa da ustelkeria.

Stieg Larssonen nobeletan bezala, Nafarroan elite batek kontrolatu ditu, orain arte, baliabide ekonomikoak, enpresa handienak eta botere politikoaren gune garrantzitsuenak. Ricardo Feliu soziologia irakasleak zehaztasun zientifikoz neurtu zuen herrialdeko enpresaburu handien, politikarien eta agintarien arteko sare zurruna, bere doktoretza tesian. Haren esanetan, 90 edo 100 bat pertsonaren eskuetan dago herrialdearen botere guztia. "Tesia idatzi nuenean, Nafarroako enpresa handienak hartu eta administrazio kontseiluak ikertu nituen. Datu horiek alderatu egin nituen politikari eta legebiltzarkideen izen-deiturekin, eta kointzidentzia handiak zeudela ikusi nuen. Izenetako asko errepikatzen ziren zerrenda batean zein bestean. Alor ekonomikoaren eta politikoaren artean zubiak eraikitzen dira, eta horrek bide ematen dio ate birakarien fenomenoari, interes pribatuak eta publikoak nahasita", azaldu zuen Feliuk 2013ko azaroan, Nafarroako Unibertsitate Publikoan emandako hitzaldi batean.

Zehazki, soziologo iruindarrak 38 enpresa publiko aztertu zituen bere tesian, eta 145 zuzendaritza kargu 90 politikariren eskuetan zeudela ondorioztatu zuen. "Hori ez zen zubi bat, autobide bat baizik". Baina ate birakarien fenomenoaz harago, nafar eliteen sarean abizenek pisu handia dutela uste du Feliuk. "Nafarroan, eliteen kontzeptuak harreman estua du familia ondarearekin. Uranga, Asiain, Arraiza... Familia horiek sekulako sarea sortu zuten enpresa, boteregune eta hedabideen artean".

Beste ikerlari batek, Ivan Gimenez kazetari eta sindikalistak, erregimenaren erraiak aztertu ditu El corralito foral liburuan (Pamiela, 2015), eta, haren aburuz, sare horren epizentroa Corella herrian dago. Handik atera ziren, besteak beste, Jose Antonio Asiain PSNko legebiltzarkide, Nafarroako Gobernuko presidenteorde eta CANeko presidente ohia; Miguel Sanz presidente ohia; eta Antonio Catalan NH eta AC hotel kateen jabea.

Gimenezen arabera, familia arrakastatsu horiek guztiak Jose Luis Arrese ministro eta idazkari frankistak Corellan eraikitako sare klientelistaren gerizpean hazi ziren. Izan ere, egungo eliteen arrakasta ulertzeko eta sekretu ilunenak azaleratzeko, beharrezkoa da denboran atzera egitea.

MEMORIA LURPEAN

1936ko gerrak odol arrasto luzea utzi zuen Nafarroan. 3.000 pertsona baino gehiago fusilatu, erail edo desagerrarazi zituzten Franco eta Molaren aldeko militar matxinoek. Nafarroako egungo agintariek behin baino gehiagotan esan dute diktadura garaian gertatutako sarraskiak gaitzesten dituztela, baina, aldi berean, UPNren gobernuak ateak itxi dizkie memoria berreskuratzeko saioei. Besteak beste, Franco diktadoreari Nafarroako seme kutun eta Iruñeko seme kutun tituluak kentzeko proposamenen kontra bozkatu dute erregionalistek legebiltzarrean nahiz hiriburuko udalean, hainbat udalerritako kaleen izen frankistak aldatzeari uko egin diote behin eta berriz, eta, urtero-urtero, Mola eta Sanjurjo jeneral kolpisten omenezko mezak baimentzen dituzte Iruñeko Erorien monumentuaren kriptan.

Gimenezek El corralito foral liburuan azaltzen du horren arrazoietako bat: lotune sendoa dago 36ko gerraren ostean sortutako erregimen frankistaren eta egungo elite politiko-ekonomikoen artean. Gerraren itzalpean aberastu ziren enpresaburuak, goi politikarekiko zaletasuna (eta batzuetan, baita karguak ere) oinordetzan jaso dituzten hautetsiak eta garai batean ezarritako estatusa mantendu nahi duten agintariak nahaspilatzen dira Nafarroako boterearen bilbean.

Taberna familia da adibide garbienetako bat. Gimenezen arabera, okindegi kate xumea zena izugarri hazi zen gerraren ostean, falangisten lankidetzarekin, kooperatiba errepublikano eta ezkerrekoen baliabide eta ondasun guztiak arpilatu ostean. Prezioak adostea eta monopolio bat sortu nahi izatea leporatu diote behin baino gehiagotan enpresari, eta 2013an, 1,9 milioi euroren isuna ezarri zien Espainiako Konpetentziaren Batzordeak. 110 familia nafarren esku zegoen enpresa, eta duela lau urte saldu zioten multinazional bati 300 milioi euroren truke.

HARRAPAKINAK BANATZEN

Ezin da Nafarroako ekonomiaren egungo egoera azaldu CAN auzia edo Nafarroako Kutxaren desagerpena aipatu gabe. Thriller politiko baten antzera, interes ekonomikoak, ustelkeria eta eskrupulurik gabeko politikariak biltzen ditu Nafarroako historia hurbileko gertakari larrienak.

Azken hamarkadetan, UPNren kudeatzaile bikainaren mitoa mantentzen lagundu du kutxaren hazkunde etengabeak. Krisiaren eztandak azaleratu duen errealitatea, ordea, oso bestelakoa da, agerian gelditu baitira erregionalisten obsesioak, handinahia eta agintari zenbaiten megalomania.

Bi izan dira CAN auziaren benetako dimentsioa ezagutzeko aukera eman duten lanak: El banquete eta CAN: eta hemen ez da ezer gertatu. Lehenbizikoan, Patxi Zamora, Aritz Intxusta eta Alberto Gil egileek botere politikoaren eta ekonomikoaren arteko harreman estua ikertu dute, kutxaren sorreratik gertatutako eskandaluak haizatuz: bileretara joateagatik politikariek jasotzen zituzten dieta opakuak, Rolex eta bestelako luxuzko opariak, diru xahutze etengabea...

CAN: eta hemen ez da ezer gertatu liburuan, berriz, CANen hazkunde ikusgarriaren eta gainbehera bortitzaren kronika egiten du Joxerra Senarrek, fokua kudeaketa txarrean jarrita. Besteak beste, Miguel Sanz presidentearen eta Enrique Goñi zuzendariaren megalomania aipatzen du kazetariak, entitatearen porrotaren arrazoien artean.

POLIZIA EREDUGARRIAK

Poliziaren figurak garrantzi handia du eleberri beltzaren historian. Zenbait kasutan, heroia izan da; beste askotan, berriz, antagonista, ustelkeriak jotako pertsonaia iluna. Iruñean ere, Udaltzaingoaren kontrako ustelkeria eta gehiegikeria salaketek berripaperen lerroburuetara egin dute jauzi azkenaldian. Izan ere, Simon Santamaria udaltzainburu ohiaren ibilbide profesionalak Abel Ferrararen Bad lieutenant filmetik ateratakoa dirudi: mehatxuak, indarkeria, botere gehiegikeria, lan eskubideen kontrako delituak, elkartzeko askatasunaren aurkako delituak, bazterkeria, dokumentuen faltsutzea... Halako salaketei egin beharko die aurre, iragan maiatzaren 12an Maria Paz Benito magistratuak iragarritako ahozko epaiketa egiten bada —helegitea aurkeztu du Santamariak—.

Eskandaluek itota —eta Iruñeko Udalean aldaketa politikoa gertu egon zitekeela ikusita—, dimisioa aurkeztu behar izan zuen udaltzainburuak. Udaltzainen sindikatuak egin zituen salaketak, baina ustezko biktimen alde agertu beharrean, Iruñeko alkate Enrique Maiak Santamaria jo zuen biktimatzat. "Jazarpen etengabea pairatu du", esan zuen.

Ofizioz militarra da Santamaria. Hainbat eskandalu tarteko, erreserbara bidali zuten 1992an, eta handik, Volkswagenen segurtasun sailera egin zuen jauzi. 1999an, Yolanda Barcinak Iruñeko udaltzainen buru izendatu zuenean, hierarkia eta espiritu militarra ezartzea izan zen Santamariaren obsesioetako bat, instituzioaren ezaugarriak eta helburuak baztertuta. Pertsonaia iluna, nobela beltz baten orrialdeetatik ateratako erresuma beltzean.

Aurrekoa
1
…
42
43
44
…
71
Hurrengoa