Asteko Gaiak

Estoldetatik espaloietara
2015-05-292015-05-29Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Estoldetatik espaloietara

Katrina urakanak New Orleans hiria (Louisiana, AEB) suntsitu eta ehunka hildako eragin zituen 2005eko udan. Kalteak konpontzeko eta hiria berreraikitzeko sortutako mugimendu hiritarrari N.O.L.A After Katrina (New Orleans-Louisiana, Katrina ondoren) izena eman zitzaion. Eta hiri horretan egiten den gauza orotan bezala, musikak ere garrantzi handia izan zuen orduko prozesuan.

Paralelismoa Iruñera ekarrita, "Barcina erauntsiaz" mintzo da Jon Zelestino musikari eta Broken Brothers Brass Band taldeko kidea. Haren eta inguruko beste hainbat musikariren ekimenez, NOLA? Iruñea after Barcina jaialdia egingo da asteburuan Iruñerriko hainbat tokitan. Hiru egunez, kalea hartuko du musika beltzak, Barcinaren aroaren amaiera ospatzeko. Zelestinok aipatu du ideiaren abiapuntua: "Lagun artean, aspalditik erabiltzen genuen Yolanda Barcinaren erauntsiaren ideia, Iruñeko alkatetzan zegoenetik guretzat erreferentziazkoak ziren hainbat gauza eta mugimendu suntsituak izan direlako, hala nola Euskal Jai gaztetxea, txosnen mugimendua eta Gazteluko plaza". Iruñeko alkate izan ostean, "suntsiketa" horien arduradun izandakoak, Yolanda Barcinak, Nafarroako presidente kargua hartu zuen 2011n, eta orain utzi berri du. Eta haren agintearen bukaera ospatzeko ere New Orleansko eredua hartu dute jaialdiaren antolatzaileek. "Han oso errotua dago bizitzaren ospakizuna, eta hiletak, adibidez, jai handia izaten dira". Hala, Iruñean ere, "ospakizuna" egingo dute asteburuan.

Zelestinok dioenez, "protesta egiteko modu eraginkorra" izango da jaialdia bera, "pozez eta ospatuz" egina. "Zer ez dugun nahi eta gauzak nola egin nahi ditugun pentsatzeko ere balio izango du", haren hitzetan. Eta hor kokatzen da jaialdiaren izenaren hitz-jokoa. NOLA? horrek New Orleans-Louisiana siglei egiten baite erreferentzia, baina baita euskarazko hitzari ere: "Aldaketa dator, bai, baina nola egingo dugu?".

Ezkutuko musika, kalera

Badago bestelako lotura bat ere New Orleans eta Iruñearen artean, Zelestinok dioenez: "Azken urteetan Iruñeko estoldapeetan musika beltzaren inguruko mugimendua sortu da, bai Sustraian Recordsen inguruan, eta baita Katakrak, Jazar, Barañaingo Nabea eta halako tokietan ere. Txantxetan esaten genuen horiek guztiak estoldetan zeudela, eta uholde bat gertatzen denean estoldetan dagoena kalera ateratzen dela, eta espaloietan geratu. Bada garaia hori bistaratzeko". Musikariak gaineratu duenez, berriro kalera atera nahi dituzte "erauntsiak iraun duen bitartean lur azpian, ezkutuan izan diren gauzak".

Asteburuko jaialdiak, beraz, musika talde horiek guztiak plazara ateratzeko eta elkarren arteko loturak sendotzeko aukera ere eskainiko du. "Topaketa kolektiboa" izango da, antolatzaileen hitzetan. "Aitzakia bat", Zelestinok dioenez, "jendea elkartu eta martxan jartzeko". Horregatik, bereziki iganderako antolatutako jarduerei ematen diete garrantzia: New Orleansen estilora, desfilea izanen da Alde Zaharreko kaleetan, Iruñea Nola Brass Bandek lagunduta, eta, ostean, piknika Argako ibaiertzean. "Elkarrekin harremanetan jartzeko" aukera izanen da horrela.

Bada, azkenik, New Orleansko esperientziatik Iruñera ekarri nahi duten beste elementu bat. Zelestinok dioenez, Katrina urakanaren aurretik batez ere, "New Orleansko kultura turismoa erakartzeko balio ekonomiko bezala" erabili zuten, "eszena oso komertziala sortuz". Katrina-ren ostean, ordea, "jendea musika auzotik eta auzoarentzat sortzen hasi zen berriro". Eta, hain zuzen ere, espiritu hori nahi dute Iruñera ekarri, "jendeak bere musika egin dezan, auzoari begira". Hausnarketa baten ondorio da nahi hori: "Ikusten genuen 80ko hamarkadatik hona rockak ez diola herriari musikarik edo ereserkirik eman, sakonki identifikatzeko musikarik ez diola eman, beste garai batzuetan gertatu den bezala". Egoerari konponbidea emateko saioa ere bada, beraz, jaialdia bera. "Azken 30 urteetan rockak ez duena lortu nola lortu pentsatzea da asmoa. Eta gure proposamena da hori guztia musika beltzetik, rapetik eta dantzarako musikatik egitea".

Zeregin horretan ez dira bakarrik izango musikariak. Are gehiago, parez pare ireki dituzte jaialdirako ateak. "Topaketa parte hartzailea" nahi dute egin, eta, horretarako, konpartsak sortzeko gonbita egin diete antolatzaileek herritarrei. Beste behin ere, New Orleanskoa izango da eredua: desfileetan jotzen ari diren taldeei laguntzeko konpartsak izango dira, mozorroekin, dantzan. Eta publikoak ere izango du dantzatzeko eta parte hartzeko aukera.

Kate berriak, aro berrirako
2015-05-292015-05-29Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Komunikazioa, Nafarroa

Kate berriak, aro berrirako

Aldaketa politikoa gobernura, parlamentura eta gainontzeko botere guneetara iritsi baino lehenagotik ere, beste esparru batzuetan hasia da islatzen: besteak beste, ikus-entzunezko sektorean. Ahotsa.info, Euskalerriairratia.eus eta Nafarroa.hitza.eus bezalako atarien agerraldiaz gainera, LTD lurreko telebista digitalaren esparruan ere ikusgarria izan da iraultza, lehen basamortu zena oasi bihurtzen hasia baita, euskarazko programazioari dagokionez. Hilabete gutxiren buruan, euskara modu nabarmen batean erabiltzen duten hiru hedabide azaldu dira herrialdeko telebistako emankizunen zerrendan: Xaloa, Hamaika eta Nafar telebista, 2013an lortutako lizentziei esker.

Xaloa telebista izan zen lehenengoa, iragan abenduan, eta haren eskutik heldu dira beste biak ere —multiplex bera erabiltzen baitute—. Finantzaketa kolektiboko kanpaina baten bidez lortutako 36.000 euroei esker, hedagailuak jarri ahal izan zituzten Elomendin eta Ezkaban. Ordutik, tokiko informazioak izan du lehentasuna Xaloaren programazioan, albistegiak nahiz magazinak eskaintzen baitituzte, euskara hutsean.

Hamaika telebistak, berriz, iragan astean zabaldu zuen emisioa, Iruñerrian ikusi ahal izateko. "2013an lortu genuen baimena, Nafarroako Gobernuak lizentzien lehiaketa egin zuenean, baina orain arte ez da posible izan emisioak abiatzea", azaldu du Iñaki Uria Hamaika telebistako zuzendariak. "Xaloa telebistaren izenean egin zen arren, iazko crowdfunding-ak balio izan zuen beharrezko azpiegitura teknikoak ordaintzeko, eta horri esker posible izan dugu seinalea Donostiatik Iruñera zabaltzea. Ahal izan dugun momentuan egin dugu eskaintza".

Iruñerrian emititzen hasi zirenetik ikusleengandik jasotako iritziak "oso positiboak" izan direla nabarmendu du Uriak. "Euskal Herrian eta euskaraz egindako hedabideen egarria handia da Nafarroan. Lehorte handiko eremua izan da hau, eta jendeak eskertzen du egiten dugun ahalegina".

Hamaika telebistak Iruñerrian emititzen du, 38. kanalean, eskualde horretako lizentzia bakarrik eskuratu zuelako lehiaketa publikoan. Hala ere, erronka handia dela uste du zuzendariak: "Nafarroa osoko euskaldunen %65 inguru bizi dira Iruñerrian, eta guretzat aukera garrantzitsua da haiengana iristea".

Dena den, oraingoz, Donostiako programazioa eskainiko dute soilik. "Ez dugu beste aukerarik une honetan", laburbildu du Uriak. "Nahiago genuke hau baino gaitasun handiagoa izan, baina egungo testuinguru ekonomikoan, ezinezkoa da. Ozta-ozta berma dezakegu egungo eskaintza; beraz, ezinezkoa da Iruñerrian azpiegitura tekniko oso bat antolatzea eta programazio propioa ekoiztea".

Hala ere, Hamaikak Iruñerrian duen harreraren arabera, bertoko errealitateari buruzko eduki gehiago sartzea planteatzen ari direla aipatu du zuzendariak. Erabaki horretan, balizko gobernu berri batek izan dezakeen rolaz ere mintzatu da: "Aldaketa politikoaren aukera gauzatzen bada, ikusteko dago diru laguntza publikoen zirrikitua zabaltzen zaigun ala ez. Hala ere, bide hori ere luzea izanen da, denbora pasatuko baita gobernu berri bat osatu arte, eta hedabideontzako irizpide berriak lege bihurtu arte. Baina, tira, esperantza ez dugu galduko".

Nafar telebista, maiatzetik

Maiatzaren 16an hasi zituen emisioak NTB1 Nafar telebistaren lehen kateak. Olaizola II.ak eta Altuna III.ak buruz buruko txapelketako final-laurdenetan jokatu zuten partida izan zen kate berriaren lehen emankizuna. Horren ostean, hauteskundeei buruzko mahai inguruak eta Sortzen jaiari buruzko saio bat eskaini dituzte, baina oraindik ez dira hasi emisio jarraiarekin.

2013ko lehiaketa publikoan, bi lizentzia eskuratu zituen Nafar telebistak: bata Iruñerrirako eta bestea Nafarroa osorako. NTB1 hasia da herrialde osoan emititzen euskaraz eta gaztelaniaz. NTB2k, berriz, Iruñerrirako emitituko du euskara hutsean. Datozen asteetan jarriko da abian hori ere. Oraingoz, LTDko 26. kanala sintonizatu behar da, Nafar telebista ikusi ahal izateko.

Aldaketaren sudokua
2015-05-152015-05-15Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Aldaketaren sudokua

Orain ala inoiz ez. Aldaketa politikoa lortu nahi dutenen artean, ideia hori zabaldu da azkenaldian. Ziklo baten amaierarekin identifikatu izan dira legealdi honetan azaleratu diren eskandaluak —CANen desagertzea, Osasuna auzia, agintarien dieta opakuak, Volkswagenen BEZa, Navarra Arenaren gisako azpiegitura antzuetan diru publikoak xahutu izana, Simon Santamariaren kontrako salaketak...—. Arrakala sakonak, gainbeheran den erregimen zaharraren azalean. Baina gauza bat da egungo botere politiko eta ekonomikoaren higadura identifikatzea, eta oso bestelako bat alternatiba sendo eta iraunkorra osatzea. Diagnostikoa argia da. Tratamendua, ez hainbeste.

Nafarroako Legebiltzarrean ordezkaritza lortzeko aukera errealak dituzten zortzi alderdiak bi multzotan banatuak daude: aldaketaren aldekoak eta statu quo-a mantendu nahi dutenak. Orain arte argitaratu diren inkesta gehienen arabera, gainera, bi blokeek antzeko babesa jasoko lukete maiatzaren 24ko bozetan; beraz, diputatu bakar batek mugiarazi lezake balantza alde batera zein bestera.

Indar parekotasun horrek inoiz baino errealago bihurtu du hainbat urtez ezinezkoa zirudien aldaketaren aukera (baita PSN bazterrean utzita ere), baina, aldi berean, ez dago argi aritmetika hutsak aukera hori ahalbidetuko duen. Ziurrenik, 26 legebiltzarkidek ziurtatzen duten gehiengo osotik urrun, oso urrun, ibiliko dira alderdi guztiak, eta naturalak diruditen balizko koalizioek ere (UPN-PP, UPN-PSN, EH Bildu-Geroa Bai...) ez dute nahikoa indarrik izanen gobernatzeko, beste zenbait alderdirekin unean uneko akordioak sinatu ezean. Sudokua osatzera kondenatuak daude indar politiko guztiak.

Inkestak, nahieran

Iazko martxotik hona, dozena bat inkesta argitaratu dira Nafarroan, baina egoera argitu beharrean, areagotu egin dute ziurgabetasun sentsazioa. Izan ere, ikerketa ordaindu duen erakundearen interesen arabera kozinatuak izan dira gehienak. Horrez gainera, Podemos Ahal Dugu edo Ciudadanos-en gisako alderdi berriek lurrikara eragin dute esparru politiko osoan, eta inkestetan distortsiorako faktore bihurtu dira.

Inpactos ikerketa etxeak argitaratu zuen lehen hauteskunde inkesta, 2014ko martxoan, eta orduko datuak zaharkituak gelditu diren arren (ez zituen kontuan izan Ahal Dugu eta Ciudadanos, adibidez), geroztik azaleratu diren ikerketa guztietan antzeman daitezkeen joerak ere ikus zitezkeen txosten horretan. Hala, UPNk jaitsiera bortitza pairatuko duela (hemeretzitik hamahirura) eta aldaketaren aldeko indarrek, berriz, egoera iraultzeko adina babes izan dezaketela nabarmentzen zen.

Iazko azaroan, berriz, Navarrometro polemikoa argitaratu zen. Podemos-en hazkunde betean kaleratu zuten txostena, eta Laura Perezen alderdiak hemezortzi jarleku lortuko zituela ondorioztatzen zen bertan. Lehen indarra, alde handiz. Hala ere, inkestaren sinesgarritasuna zalantzan jarri dute hainbat analista politikok, arazo tekniko ugari dituela argudiatuta. Ziurrenik, Podemos-k emaitza onak lortuko ditu Nafarroan, baina hemezortzi horietatik urrun geldituko da.

Ordutik argitaratu diren inkesta gehienetan, joera bertsuak igarri litezke; azalekoak batzuk, lerro artean irakurri beharrekoak, beste asko. Guztietan argiena: erregimenaren parte izan diren indarren gainbehera. Gaur egun, inork gutxik ukatzen du UPNk zaplaztekoa jasoko duela maiatzaren 24an. Ikerketa nahiz galdetegi gehienek diotenez, Javier Esparzaren alderdiak ez du hamabi-hamahiru parlamentarien langa gaindituko. Uzta eskasa, 2003an 23 eserleku lortu zituen indar hegemoniko harentzat.

Hainbat urtez UPNren makulu izan den PSNk ere beheranzko joerari eutsiko diola uste dute soziologo eta politologo gehienek. 2011koak bere historiako emaitzarik txarrenak izan ziren, baina lan handia izanen dute sozialistek, gaur egun dituzten bederatzi parlamentariei eusteko ere. Analistak, ordea, ez dira ados jartzen PSNk jasoko duen erorikoaren inguruan. Inkesta batzuen arabera, kolpe latza izanen da: bost eserleku lortuko lituzke alderdi sozialistak CIES etxearen eta Onda Cero irratiaren ikerketek diotenez. Beste batzuen irudiko, ordea, beherakada ez da hain nabaria, batez ere, UPNk Nafarroan eta PPk Espainian nozitutako higaduraren ondorioz.

Balantzaren beste aldean leudeke aldaketaren aldeko indarrak. Zantzu guztien arabera, lehia estua izanen da EH Bilduren, Ahal Dugu-ren eta Geroa Bairen artean, bigarren indar politikoa izateko. Ezkerra koalizioak, berriz, bat eta lau eserleku arteko babesa jasoko luke, Ahal Dugu-ren agerraldiak kaltetuta. Parlamentutik at geratzeko aukera ere badu Jose Miguel Nuinen alderdiak, CIESek apirilean egindako inkestaren arabera.

Espainiako Estatistika Institutuak argitaratutako CIS inkesta izan da argia ikusten azkena. Horretan, pisu handiagoa eman diete Ahal Dugu-ri (11) eta Ciudadanos-i (lau-bost), UPNren, EH Bilduren eta Geroa Bairen kaltetan. Ondorioz, bi blokeek —UPN, PP, Ciudadanos eta PSN alde batean, eta EH Bildu, Geroa Bai, Ahal Dugu eta Ezkerra bestean— berdinketa lortuko lukete Parlamentuan, 25na eserlekurekin, eta horrek ia ezinezko bihurtuko luke gobernagarritasuna.

Adituen arabera, abstentziora jotzeko joera duten sektoreak mobilizatzeko helburua izan dezake halako inkesta batek, egoera kaotiko bat aurkeztuta. Aldi berean, Ahal Dugu-ren aurreikuspenak puzteak kontrako efektua eragin dezake: ezkerreko boto-emaileak gehiegi lasaitzea eta demobilizatzea, helburuak aise lortuko direla sinetsaraziz. Zer gerta ere, argi dago alderdiek negoziatu egin beharko dutela maiatzaren 24tik aurrera, eta beraz, hauteskundeon itzala luzea izanen dela.

Gobernu itunak

Hauteskundeen ondorengo gobernu itunena izan da hauteskunde kanpainaren leit motiv nagusienetakoa. UPNko hautagai Javier Esparzak deia egin zien gainontzeko alderdiei, bozen osteko negoziazioak eta balizko akordioak "argi eta garbi" azaltzeko.

Indar politikoetako batzuek zurian beltz adierazi dute zein izanen liratekeen euren bidelagun kutunak. UPNko hautagaiak berak kartak ahoz gora paratu zituen lehen egunetik: ituna sinatu nahi du indar espainiarzaleekin, eta zehazki, PSNri luzatu dio negoziatzeko gonbita, Miguel Sanzen gaztatxoaren teoria berritzeko ahaleginetan.

EH Bilduk eta Ahal Dugu-k ere beren marra gorriak zeintzuk diren adierazi dute jada: ez dute itunik sinatuko erregimenaren parte izan diren alderdiekin; hau da, UPNrekin, PPrekin eta PSNrekin. Geroa Baik eta Ezkerrak, ordea, ez dute PSNrekin gobernu ituna sinatzeko aukera baztertzen.

Sozialistek, azkenik, esana dute ez direla EH Bildurekin negoziazio mahaian eseriko, eta Maria Txibitek gaineratu duenez, independentistei ez diete "gobernurako bidea erraztuko".

Panorama konplexu horretan, EH Bildu, Ahal Dugu, Geroa Bai eta Ezkerra alderdien arteko koalizio bat izanen litzateke, aldaketaren aldeko aukeren artean, agintea lortzeko adina babes izanen lukeen bakarra. Lau indarren arteko koalizio bat gobernatzeak, ordea, negoziazio lan itzela eta metodikoa eskatuko die parte hartzaile guztiei. Beste formula guztiak (UPN-PSN-PP edo Geroa Bai-Ahal Dugu-Ezkerra balizko koalizioak, adibidez), gutxiengoan gobernatu beharko lukete. Aukera horren alde azaldu da, besteak beste, Uxue Barkos.

Aukera galduen historia
2015-05-152015-05-15Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Aukera galduen historia

Frankismoaren osteko lehen udal hauteskundeek ezustekoa ekarri zuten Iruñera. 1979ko apirilaren 3an, UCD indar garailetik 804 botora geratu zen Herri Batasuna. Emaitzek alkatetzarako atea ireki zioten ezker abertzaleari. Horra iristeko, ordea, PSNren botoak behar zituen Patxi Zabaleta HBko alkategaiak. Bi indarrek negoziazioak abiatu zituzten, alferrik. PSN prest agertu zen alkatetza HBren eskuetan uzteko, koalizio abertzaleak Nafarroako Parlamentuko presidentetza eta Altsasuko Udala sozialisten esku uztearen truke. Azkenean, HBk ez zuen onartu eskaintza, eta Julian Balduz PSNko hautagaia babestu zuen Iruñeko alkate izateko.

Gaur, ezinezkoa da HBk Iruñeko alkatetza hartzeak zer ekarriko zuen jakitea, baina, akaso, ezberdinak izango ziren hurrengo belaunaldietako indar korrelazioak. Kontuak kontu, PSNk hartu zuen boterea udalean. Eta geroztik, han bezala Nafarroako Gobernuan ere, alderdi horrek eta UPNk kudeatu dute boterea, ia salbuespenik gabe. Egun, maiatzaren 24ko hauteskundeek ekar dezaketen aldaketaz mintzo da kalea. Eta, hainbatek dioenez, inoiz baino agerikoa da "erregimenaren" aurkako gobernua osatzeko aukera. Aldaketa eskura egon daiteke, baina gobernu alternatiboa osatzeak zailtasunez betetako bidea ekarriko du. Aurretik ere ezerezean geratu da aldaketarako hainbat aukera.

1996, HIRUKO ESPERIMENTUA

1995eko maiatzeko hauteskundeek UPNren lidergoa berretsi zuten. Alderdi erregionalistak Nafarroako Gobernua hartua zuen lau urte lehenago, Juan Cruz Alliren eskutik, eta hauteskunde berrietan emaitza onak errepikatu zituen. Sendotasun horri aurre egiteko, formula berria estreinatu zen: Javier Otano sozialista presidente zuen hiruko gobernua osatu zuten PSNk, CDNk —UPNtik banatu eta Alli zuen buru— eta EAk. Urtebete baino ez zuen iraun esperimentuak: 1996ko ekainean Otanok Suitzan zituen kontu korronteen inguruko informazioa argitaratu zuen Diario de Navarra-k. Albisteak soka luzea ekarri zuen, Nafarroako historia garaikideko ustelkeria kasurik handienetakoa —Urralburu kasuarekin batera— argitara ateraz. Egoera ikusirik, Otanok dimisioa eman zuen.

Informazioa kaleratu baino astebete lehenago, Nafarroaren eta EAEren arteko lankidetza organorako egitasmoa onartu zuen Nafarroako Parlamentuak. Hainbatek horrekin lotuta ikusi du Suitzako kontuen informazioa argitaratu izana, nafar eskuinak ustelkeria kasua nahita kaleratu izan balu bezala, lankidetza organoaren proiektua hondoratzeko. Patxi Zabaleta orduko HBko parlamentariarentzat, ordea, horrek "ez zuen zerikusirik izan"; batez ere, balizko organo horrek "ez zuelako inolako ahalmenik", eta, hortaz, ez omen zelako eskuinarentzako mehatxua. Hiruko gobernua deseginda, UPNk berreskuratu zuen boterea, eta Miguel Sanz jarri zuen presidente.

2007KO ABUZTU ZOROA

UPNren hamar urteko agintaldiaren ostean, 2007ko hauteskundeek aldaketarako aukerak ireki zituzten erabat. Nafarroa Bai koalizioak ezker abertzalea ez bestelako indar abertzaleak eta Batzarre bildu zituen, legez kanporatzearen garai bete-betean, eta emaitza onak bildu zituen bozketan: 12 parlamentari. Horrek mahai gainean jarri zuen PSN eta Ezker Batuarekin batera gobernua osatzeko aukera.

Balizko gobernua osatzeko negoziazioak abiarazi zituzten indar horietako ordezkariek. Fernando Puras PSNko presidentegai eta Carlos Txibite alderdiko idazkari nagusiak akordioa lortu zuten NaBai eta Ezker Batuarekin. Baina gobernu berria benetako aukera zenean, Ferrazek bidea moztu zuen. PSNko arduradunek Madrilen erabakia irentsi zuten, Sanzi gobernu berri baterako bidea irekiz. Eta nafar gizartearen aurrean egindako promesak —PSNk erabakitzen zuela Nafarroan— ezerezean geratu ziren.

Denborarekin, argituz joan da orduko negoziazioetan gertatutakoa. PSN, NaBai eta EB gobernu berrirako ados jartzen ahalegintzen ari zirela, Miguel Sanz eta Jose Blanco PSOEko antolamendu idazkaria batu ziren Madrilen, eta akordioa erdietsi: UPN eta PPren arteko akordioa haustearen truke gobernuan jarraitzeko baimena emango ziola agindu zion Blancok Sanzi. Purasek, iaz BERRIAri eskainitako elkarrizketan aitortu zuenez, "komunikabideen bitartez" izan zuen bilera haren berri. Sanzekin egindako tratuaren ondorioz, Blancok ezezko borobilarekin jaso zituen Puras eta Txibite, Ferrazera gobernu alternatiborako akordioa aurkeztera joan zirenean. "Etsipena eta erantzukizuna" sentitu zuen orduan Purasek, eta handik egun gutxitara dimititu zuen.

NaBaiko presidentegai gisa, Patxi Zabaletak parte hartu zuen gobernua osatzeko negoziazioetan. Haren ustetan, "zintzoa" izan zen Puras eta Txibiteren jokaera. Zerbait leporatzekotan, "ausardia falta" leporatuko lioke Zabaletak Purasi, behin dimisioa emanda ere ez zelako ausartu Ferrazen inposizioa salatzen. Orduko hartan, dioenez, "Ferrazen borroka izan zen", eta Purasek eta Txibitek "beren papera jokatu zuten, baina galdu zuten".

Azkenean gauzatu ez bazen ere, balizko gobernu berrirako aukerak urduritasuna sortu zuen ordura arte boterea kudeatu zuten sektoreen artean. "Erregimena erotuta" ibili zela dio Zabaletak, eta, besteak beste, gogoan du Enrique Goñi CANeko zuzendaria haiekin bildu zela, haren etorkizunaz arduratua. Aldaketarako aukera horretan geratu zen, aukera hutsean, baina, Zabaletaren ustez, ordukoak "izugarrizko aurrerakada" eman zion abertzaletasunari, "giltzarri izan ondotik alternatiba" bihurtu zelako.

"NAFARROAN, PSOE NI NAIZ"

PSN aldaketaren aldeko aldarriarekin aurkeztu zen 2011ko hauteskundeetara, Roberto Jimenez buru zuela. Kanpainan, UPNrekin akordioak egitearen aurka sendo mintzatu zen Jimenez. Baina, hauteskundeen ostean, gobernuan sartzeko gonbita egin zion Barcinak PSNri, eta eskaintza onartu zuen hark. Barcinak, ordea, nahi izan duen modura kudeatu du gobernua azken lau urteetan. Legealdia hasi eta urtebetera, gobernu akordioa hautsi eta bertatik kanporatu zituen PSNko kideak. Jimenez oposiziora pasatu zen, eta UPNren aurkako diskurtsoa berreskuratu zuen. Ordurako kalean zen gizarte mobilizazioarekin bat egin nahian, Barcina gobernutik kentzeko mehatxua egin zuen.

Hitz horiek praktikara eramateko aukera izan zuen 2014 hasieran. Idoia Nieves Ogasuneko zuzendariak gobernuaren faborezko tratuak salatu zituen, eta lurrikara politikoa eragin. PSNk Barcina boteretik kentzeko mugimenduak iragarri zituen. Jimenez sendo mintzatu zen erabakiaren inguruan, eta argi utzi nahi izan zuen bere zilegitasuna: "Nafarroan, PSOE ni naiz". Ferrazek, ordea, zentsura mozioa jartzeko debekua ezarri zion PSNri, eta hitzak irentsi behar izan zituen Jimenezek. EH Bilduk, orduan, Barcinaren kontrako zentsura mozioa aurkeztu zuen, baina sozialistek ez zuten babestu.

Hala pasatu zen, beste behin alferrik, aldaketarako azken aukera. Eta gorabeherak direla medio, legealdiari eustea lortu du Barcinaren gobernuak. Hauteskunde berriek, ordea, UPNren nagusitasunaren amaiera ekar dezakete. Horretarako ados jarri beharko dute aldaketaren aldeko indarrek. EH Bilduk honezkero iragarri du PSNrekin ez duela kontatzen, baina Geroa Baik eta Podemosek ez dituzte erabat argi utzi marra gorriak. Aldaketa matematika kontua izango da, baina baita borondate kontua ere.

“Iraultza txikien” asanblada
2015-05-082015-05-13Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Gizartea, Hezkuntza, Nafarroa

“Iraultza txikien” asanblada

Nafarroako kultur politika ofizialaren zein kultur mugimenduaren erronken inguruan hausnartu, eta balizko aldaketa batek kultur panoramari ekarriko lizkiokeen aukerak aztertzea. Helburu horrekin, mahai ingurua antolatu zuten Nafarroako Hitza-k, BERRIAk eta Euskalerria irratiak joan den asteartean, Iruñeko Katakrak kultur gunean. Aldaketarako aukera ardatz hartuta hiru hedabide horiek antolatu dituzten hiru solasaldietan bigarrena izan zen Kultura: eduki eta edukiontziak izenekoa. Eta, eztabaidarako, Mikel Soto Txalaparta argitaletxeko editorea, Oskar Estanga bertsolari eta musikaria eta Leire Urbeltz artista plastiko, ilustratzaile eta Nafarroako Arte Gaztearen azken topaketen irabazlea batu zituzten mahaiaren bueltan. Iñigo Astiz BERRIAko kazetariak egin zituen gidari lanak, eta, hasi eta berehala, anekdota bat jarri zuen mahai gainean: parez pare daude agintean dagoen gobernuko eta oposizioko kideak, Nafarroako Parlamentuko kultura batzordean. Kultur bonuaren xehetasunak azaldu ditu kargudunak, eta bonu horrentzako diru sailaz kexu oposiziokoa, gutxiegi delakoan. Halako batean bota dio arduradunak oposiziokoari: "Dena den, zergatik kexatzen zara hainbeste, gero ez bazara kultur ekitaldietara joaten?". Eta erantzun dio besteak: "Kultur jarduera askotara joaten naiz ni, eta zu ez zaitut bertan ikusten".

Adibidea baliatu zuen Astizek, gonbidatuei galdetzeko politikariekin topo egin ote duten kultur jardueretan. Umorez erantzun zuen Estangak, baietz, bertsolari izateak ekarri diola "mota bateko politikariekin" batzea. Eta umorez erantsi zuen "beste motakoak" ezagutuko lituzkeela jota kantaria balitz. Urbeltzek ere aitortu zuen politikariekin topo egin izana, eta azaldu zuen berea obra "atsegina" delako joan izan direla beragana. Berari sarri aitortutakoa ere bota zuen, eta bildutakoen barre algarak piztu: "Ze ona zure lana; besteak ez ditut ulertzen".

Kontuak kontu, ondorio bat zekarren Astizen anekdotak, nabarmenen: askotarikoak dira kultur ereduak, kulturaren kontzepzioa eta hedadura zabaltzeko aukerak beste. Gobernuko kargudunak badu berea, oposizioko kideak beste bat, eta horrela. Astizen amuari helduta, Soto izan zen UPNren kultur eredua kritikatzen lehena: "Nik pentsatzen dudan kultur eredutik oso urrun dago gaurko eredua". Eta salatu zuen eraikia dagoen ondare materiala zaintzeko erabiltzen dela inbertsioetan gehiena, sortzeko erabili beharrean. Hala, Nafarroan "benetako kultur politikarik ez" dagoela adierazi zuen, eta esandakoa azaldu: "Ez da bakarrik kultura prozesu gisa ez dela ulertzen, baizik eta helburu ere ez dela. Baliabide ekonomiko hutsa da". Eta bide horretatik segika ondorioztatu zuen: "Inbertsioak egiten dira kulturan, baina ekarriko dituzten etekinen araberakoak".

Planoa zabaldu eta kulturaren beraren esanahia argitu nahi izan zuen Estangak. Azaldu zuenez, txikitan egin zion galdera bera amari: "Zer da kultura?" Eta erantzunen faltan, berak arakatu du esanahian, "ondorio nagusi" batera iritsi arte: "Jendeak bere beharretatik harago egiten duena da kultura, gure bizitzetan gure izaera landu eta garatzeko egiten dugun oro". Horren haritik, "herri bakoitzak bere berezko kultura" duela nabarmendu zuen, baina, azaldu zuenez, "gobernu bakoitzak kultura hori komeni zaion lekura bultzatzen du". Eta, kasu honetan, Nafarroan kultura "sistema bat mantentzeko" bitartekoa dela salatu zuen, "kontsumoaren eta itxuraren" sistema, hain zuzen ere.

Aitorpen falta

Bide horretatik, herritarrak "kontsumitzaile" eta "izaki pasibo" bihurtu izana kritikatu zuen Estangak. Kultur sortzailearen estatusa gutxi batzuentzat erreserbatu izana, nolabait. Adibide batekin azaldu zuen: "Dantzari izateko, edo ez dakit zenbat klase hartzen dituzu, edo ez zara dantzaria".

Kultur sortzailearen aitorpen faltarekin du horrek zerikusia, Urbeltzen ustez. Nafarroako Arte Gaztearen Topaketetako saria jaso berri du hark, "eta pozik" badago ere, aitorpen falta sumatzen du. Nafarroako Hitza-ri eman zion elkarrizketan ere nabarmendu zuen bere kezka: "Tristea da sariak izatea gure baliabide bakarra". Eta astearteko mahai inguruan ere azaleratu zuen ezinegon bera: "Ez dut beste inor baino garrantzitsuago izan nahi. Ile-apaintzailea edo iturgina bezala, nire ofizioa aitortua izan dadin baino ez dut eskatzen".

Era berean, kulturak gainerako arloak —"ekonomia, osasuna edo hezkuntza"— eraldatzeko izan dezakeen balioa nabarmendu zuen Urbeltzek. Eta, bide horretan, artearen heziketaren garrantzia nabarmendu zuen, "bizitzari aurre egiteko beste modu baten" gisara aurkeztuz.

Gaur-gaurkoz, ordea, "elitista" eta "klientelismoan oinarritua" da UPNk eskaintzen duen kultur eredua, Sotoren ustez. Adierazi zuenez, askoz handiagoa da kultura sariei eskainitako dirua, bekei, alegia, sorkuntzari eskainitakoa baino. Alde horretatik, beka sistemaren "tranpa" gaitzetsi zuen Urbeltzek, beka jasotzen duenak dirua aurreratu behar izaten duelako kultur proiektua aurrera ateratzeko.

Esperantzarako zirrikituak

Salbuespenik gabe, UPN agintean dagoenetik martxan jarritako kultur politika kritikatu zuten solasaldiko hiru gonbidatuek. Baina poztasunerako eta esperantzarako arrazoiak ere aipatu zituzten. Batetik, modu kolektiboan, askotariko proiektuak martxan jartzeko elkartzen ari direlako sortzaileak. Jazar eta Katakrak egitasmoak dira horren adibide. "Gure herrietan, zain bagaude, argi dago betirako zain gera gaitezkeela", Estangak adierazi zuenez. Horregatik, "elkartuz gero ametsak errealak" direla azpimarratu zuen, eta "utopia" erreal bihurtzeko apustua egitearen alde agertu zen. Bere burua jarri zuen prozesu horren adibidetzat: "Gaztea nintzenean Gaintzako baserrian gitarra jotzen hasten nintzenean ez nuen pentsatuko, adibidez, gaur goizean gitarra horren aitzakian kantuan arituko nintzakeenik Iparraldeko haurrekin". Izan ere, azaldu zuenez, "ameslaritzat" hartu ohi da artea bizimodu egin nahi izaten duena. Eta, hala, muga horiek apurtzeko deia egin zuen.

Urbeltzen ustez, indibidualismorako joerak badu lotura horrekin: "Merituak behar izaten ditugu", eta horrek elkarrekin lehiatzera eraman ohi ditu sortzaileak, haren ustetan. Lehiaketek, kasurako, "ez dute laguntzen sortzaileen elkar ezagutzan". Baina, halere, taldeak sortzen ari dira haren ustez, "badagoelako kolektibizaziorako joera".

Hori dela eta, baikorra da Soto ere. Orain arte esan bezala, "alderdi negatibo bat" badagoela onartuta ere, "badago beste alderdi bat, behar beste baloratzen ez duguna, eta miragarria dena". Izan ere, "herri honetako kultur adierazpideak ikaragarriak dira". Eta, utopiaren ideiari tiraka, mahai ingurua bera erabili zuen Katakraki erreferentzia egiteko: "Hau bera bada utopia bat. Duela hamar urte esan izan baligute Iruñeko erdigunean horrelako espazio bat edukiko genukeela, ez genuke sinistuko".

Badago zer aldatua, beraz, baina baita aldaketarako aukerak eta eragileak ere. Eta maiatzaren 24ko udal eta foru hauteskundeek ekar dezaketen panorama berriak indar handiagoz bultza dezake aldaketa hori. Urte luzez eraikitako eredua egun batetik bestera aldatzea, ordea, ez da gauza erraza. Sotoren ustez, "zaila izango da kultura birpentsatzea, eta iraultza txiki bat egin beharko dugu horretarako".

Iraultza horretarako elementu batzuk, behintzat, mahai gainean dira jada. Batetik, "kartografia" baten beharra azpimarratu zuen Sotok berak, "Nafarroako kultur eskaintza Iruñean zentralizatu izanari aurre egiteko", eta, era berean, herrialdeko eragile kulturalak identifikatu eta harremanetan jartzeko. "Bestalde, aniztunak garela jakinda, bertako kulturaren birbalorizazioa ezinbestekoa da"; hala uste du Txalapartako editoreak: "Behetik gorakoa, eta kultura zentzu zabal eta parte hartzailean ulertua".

Bide berean, kultur prozesuen "instituzionalizazioaren" alde egin zuen Txalapartako editoreak, eta esparrukako elkarrizketen beharra azpimarratu zuen. Urbeltzek, bestalde, aldaketak "aniztasunaren alde egin" beharko lukeela nabarmendu zuen, eta kultur eremutik hezkuntza esparruan eragitea jarri zuen lehentasuntzat. Estangak, azkenik, urrunago eraman zuen aldaketaren beharra, eta balio sistema eraldatzearen aldeko mezua zabaldu zuen, kultura prozesuak ere alda daitezen. Alde horretatik, "gobernu jator batek" urrats berriak egiten lagunduko lukeela adierazi zuen. Eta Sotok erantzun zion: "Edo hori, edo, bestela, gobernu hori behartzeko gaitasuna izan".

Marrazkilarien bidaia kaiera
2015-05-082015-05-13Aisialdia, Albisteak, Asteko Gaiak

Marrazkilarien bidaia kaiera

Eguneroko grafikoa, marrazki maratoia, ilustrazioz osaturiko bidaia kaiera... Askotariko definizioak eman zaizkio sketchcrawl izeneko egitasmoari. Baina zer da zehazki? Proiektuaren sortzaile Enrico Casarosa margolari eta ilustratzaile italiarraren arabera, marrazkien bidez egindako koadernoa da. Egun oso batean artistak ikusitako guztia jasotzen duen testigantza grafikoa.

2003. urtean hasi zen lehen sketchcrawl taldea San Frantzisko hirian (AEBak) biltzen, eta marrazkilarien topaketa horien emaitzak Interneten argitaratzen. Horrexek eman zion nazioarteko izaera, eta, gaur egun, dozenaka sketchcrawl talde daude mundu osoan zehar. Baita Euskal Herrian ere. Euskal Herria's SketchCrawl taldea 2011n sortu zuten Nafarroako eta Gipuzkoako zenbait artistak, eta, ordutik, egun osoko elkarretaratzeak antolatzen dituzte hiru hilabetean behin, ikusten duten guztia arkatz, errotuladore eta akuarela margoen bidez jasotzeko.

"Iruñeko eta Bergarako [Gipuzkoa] marrazkilari batzuen ideia izan zen taldea sortzea", azaldu du taldeko kide Gorka Belaskok (Artzentales, 1977). "Hainbat ekitaldi eta topagunetan parte hartutakoak ziren guztiak, baina Euskal Herrian ez zegoen talde finkorik, eta biltzen hasi ziren. Elkarrekin egon, hitz egin, marraztu, eta egindakoa webgunearen bitartez partekatu. Horixe zen bilkuren funtsa".

Taldearen barruan askotariko marrazkilariak daudela esan du Belaskok: artista profesionalak, ikasleak, afizionatuak, irakasleak... "Ni neu ez nintzen taldean sartu artista gisa, irakasle gisa baizik", gogoratu du. Marrazketa teknikoko eskolak ematen ditu Arabako institutu batean, eta ikasleak motibatzeko modu berrien bila zebilen taldearen berri izan zuenean. "Esperientzia aberasgarria da, sektore ezberdinetako marrazkilariak ezagut ditzakezulako: diseinuaren esparruan lan egiten dutenak, ikasleak, arte plastikoetan aritzen direnak... edo, besterik gabe, beste edozertan lan egin arren marrazkia gustuko dutenak".

Belaskorentzat, gainera, oso garrantzitsua da taldekideen artean sortzen den giroa: "Taldekideek egiten dutena ikus dezakezu, teknika berriak ikasi... Gainera, gure topaketek ez dute lehiaketa izaerarik, eta hori, niretzat, oso garrantzitsua da, talde berean egon baitaitezke oinarri-oinarrizko maila duten afizionatuak eta sekulako eskarmentua duten profesionalak. Jai giroa nagusi da gure artean".

Arrasatetik Garazira

Euskal Herria's Sketchcrawl taldeak ez du egitura finkorik. Kide gehiago ala gutxiago bil daitezke topaketa batean, egunaren edo lekuaren arabera. "Oso talde anarkikoa da, onerako eta txarrerako", dio Belaskok, barrez. "Bilkura batean hogei bat lagun egon gaitezke, eta hurrengoan, berriz, 70. Batetik bestera asko alda daiteke gauza. Arrasate eta Bergara inguruan, adibidez, jende asko mugitzen du sketchcrawl taldeak, eta Nafarroan ere badira zenbait".

Donibane Garazin (Nafarroa Beherea) egin zuten azken topaketa, apirilaren 25ean, eta bertan, Euskal Herritik nahiz atzerritik joandako 60 bat marrazkilarik parte hartu zuten. Hain zuzen, taldekide nafarrek antolatu zuten: Alicia Aintziburu eta Ana Garcia iruindarrek. "Ibilalditxoa egin genuen herriko karriketan barna, baxoerdi bat edan, bazkaldu... eta hori guztia, marrazten genuen bitartean. Leku ederra da Donibane Garazi, eta marrazteko aukera paregabeak eskaintzen ditu, zirriborroetan ikus daitekeen bezala".

“Hezkuntza kontrolatu nahi du gobernuak, LOMCEren bidez”
2015-05-082024-02-02Asteko Gaiak, Elkarrizketa, Elkarrizketak, Euskara, Hezkuntza

“Hezkuntza kontrolatu nahi du gobernuak, LOMCEren bidez”

Espainiako Gobernuaren LOMCE legea indarrean sartu da Nafarroan ere, eta lehen ondorioa antzeman daiteke jada. Aste honetan, azterketak egin dizkiete 8 urteko ikasleei, eta guraso elkarteek hamaika protesta antolatu dituzte Nafarroako beste horrenbeste herritan, araua bertan behera uzteko eta seme-alabei ebaluazio hori ez egiteko eskatuz. Proba horrek ikasleengan izan ditzakeen ondorioak salatu ditu Sortzen elkarteko bozeramaile Gari Torregrosak (Iruñea, 1987).

Itxialdiak, elkarretaratzeak, protestak... Erantzun gogorra eman diozue LOMCEri.

Bai, gure ustez, halako probek ez dute balio hezkuntza kalitatea hobetzeko, ezta haurren heziketa maila neurtzeko ere. LOMCE legearen eskutik ezarri nahi den hezkuntza sistema zaharkitua dago erabat. Aldaketak behar ziren, bai, baina, hain zuzen, kontrako noranzkoan. Guk defenditzen duguna da bestelako eskola eredu bat.

Auzi honetan, begien bistakoa da Espainiako Gobernuak duen ardura, baina zuek Nafarroako Gobernuari ere egiten diozue kritika. Zergatik?

Bada, azterketa berri hauen inguruan eta, oro har, LOMCEren auzi guztian, Hezkuntza Departamentuak izan duen jarrera lotsagarria iruditzen zaigulako. Probak bertan behera utz ditzatela edo, gutxienez, anonimoak izan daitezela eskatu dute guraso askok, eta, horren aurrean, gobernuaren erantzuna inposizioan oinarritua egon da.

Lehen Hezkuntzako 3. mailan ezarri dute azterketa, oraingoz, eta eragin akademikorik ez duela argudiatu du gobernuak...

Bai, baina probak eragin akademikorik ez duen arren, ezin dugu halako neurri bat normal-normal onartu. Eta aurten ez, baina datozen urteetan DBHn eta Batxilergoan ere ezarriko dituzte azterketa berriak, eta orduan bai, orduan eragin handia izanen dute ikasle bakoitzaren garapenean eta heziketan. Hori saihesteko, argi dugu errotik moztu behar dela gaitza, kalteak handiagoak izan baino lehen.

Zeintzuk izan daitezke kalte horiek?

8 urteko haur batentzat, erreakzioak askotarikoak izan litezke. Guk sumatu duguna eta gurasoek helarazi digutena da haur askori antsietate handia eragin diela azterketen aferak. Izugarrizko presioa sartu diete azken hiruhilekoan, curriculumaren edukiak azterketa hauetara bideratu dituztelako. Beraz, gaur-gaurkoz, badakigu proba hauek baldintzatu egin dutela haurren egunerokoa. Eta gure galdera da: eragin akademikorik gabeko proba batean horrelako presioa sortzen bada, zer gertatuko da DBHn eta Batxilergoan? Hori da gure kezka nagusia: eskola publikoak azterketa hauek prestatzea beste helbururik ez duten akademia bihurtzea.

Zein izan da, zure ustez, administrazioaren helburu nagusia, araua aplikatzeko garaian?

Galdera horri eman dakiokeen erantzunik onena Nafarroako Gobernuak berak eman zuen aurrekoan: hezkuntza sistema homogeneizatzeko balio dute azterketok. Izan ere, uniformizazio hori da LOMCEren helburu nagusia. Irakasgaiak kontrolatzea. Ikasle guztiak hezkuntza berbera momentu berean jasotzera behartzea. Eta nola lortzen da hori? Bada, azterketen bidez. Modu horretan, eskola bakoitzak izan dezakeen hezkuntza proiektuak garrantzi eta pisu osoa galtzen du, azterketa gaindituko bada, Hezkuntza Ministerioak ezarritako edukiak landu behar direlako nahitaez. Kontrola, hori da gakoa.

Jose Iribasek behin baino gehiagotan esan du berak legea aplikatu besterik ez duela egin. Badu alternatibarik?

Bai, jakina. Beste zenbait erkidegotan ez dituzte azterketak eginen. EAEn, adibidez, probak eginen dituzte 30 eskolatan, baina, berez, hurrengo ikasturtera arte ez dute legea aplikatuko; Katalunian ere kontra agertu dira... Dena den, argi dago ezin garela gobernu batek ala besteak esanen duenaren zain egon. Hezkuntza komunitatea kontra dago, eta mugimendu interesgarriak ari dira azaleratzen, bestelako eredu bat eraikitze aldera.

Desobedientziara jotzea pentsatu duzue?

Bai, ez dugu ezer baztertzen. Datorren ikasturtean azterketak zabaldu eginen dituzte beste maila batzuetara, eta hezkuntza komunitateak erabaki beharko du zer egin, proba horiek ahalik eta eragin txikiena izan dezaten.

Ekitaldi alaiagoa duzue lehenago, hilaren 17an Sortzen Jaia eginen baituzue Sarrigurenen. Nola doaz prestaketa lanak?

Azkeneko xehetasunak lantzen ari gara, Iruñerriko eskoletako guraso elkarteekin, irakasleekin eta, jakina, Sarrigurengo hezkuntza komunitatearekin elkarlanean, festa ederra izan dadin. Egun horretan, gainera, eguzkia lagun izanen dugula uste dut.

Ahanzturaren kontrako artea
2015-05-082015-05-13Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa

Ahanzturaren kontrako artea

Soinu berezia egiten du euriak plastiko beltzen kontra erortzean. Tap-tap-tap. Hori da Iruñeko Rodezno kondearen plazan entzun daitekeen hots bakarra, bertaratutako dozenaka lagunek isil-isilik begiratzen baitiote artistari, hark lur beltza esku artean hartu eta harlauza bustien gainean etzanda dauden boluntarioei botatzen dien bitartean. Hogeita hamar bat dira. Oinutsik. Begiak itxita. Mutu. Euritea zakartuz doa pixkanaka. Ekitaldia hasi eta berehala, dena dago blaituta: arropa, aurpegiak, harriak, oin biluziak... Honezkero, hozten hasiak dira hilotzak.

"Euria iragarria zegoen, eta zenbait lagunek galdetu didate ea bertan behera utziko dugun performance-a. Ezta pentsatu ere. Elurra edo kazkabarra botako balu ere, hementxe izanen ginateke berdin-berdin, hau beharrezkoa delako. Beharrezkoa da memoria historikoa aldarrikatzea". Hunkituta hitz egin zuen Abel Azkona artista iruindarrak (Madril, 1988) iragan den ostiralean, bere azken ekintza artistikoa egin ostean. Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkarteko hainbat kide sinbolikoki lurperatu zituen, 1936ko altxamendu faxistan eta gerraostean eraildakoak gogora ekartzeko. Enterrados (Lurperatuak) izenburua eman dio lanari.

Azkona bera izan zen performance-aren prozesu osoa gidatu zuena: parte hartzaile guztiak bere tokian kokatzen, zapatak nahiz galtzerdiak kentzen eta boluntario bakoitzaren gainean lurra botatzen ibili zen ordu erdiz. Hala ere, garrantzia kendu nahi izan zion bere egitekoari: "Gaurko protagonista ez naiz ni, fusilatuen senideak baizik. Tolosatik (Okzitania) edo Zaragozatik (Espainia) Iruñera etorri diren horiek guztiak elkarrizketatu beharko zenituzkete", esan zien bertaratutako kazetariei. "Benetan hunkigarria da 80, 85 edota 90 urteko gizon-emakumeak hemen ikustea. Euren gorputzak eman dituzte artea eta memoria uztartzen dituen proiektu honetarako, eta hori txalogarria da".

Boluntario horietako bat izan zen Arcadio Ibañez San Juan, Miranda Argako bizilaguna. Haren baratzetik ateratakoa zen performancean erabilitako lur guztia. Bost senide hil zizkioten Ibañezi 36ko gerraren ondorengo urteetan: aita eta lau osaba-izeba. Haien gorpuak desagerturik daude oraindik, baina Deikaztelu inguruan egon litezkeela uste du. "Zantzuak baditugu, baina gorpuak lurretik ateratzeak dirutza balio du, eta inork ez digu zentimo bakar bat ere eman". Azkonaren ekintza artistikoak "atsekabea" eragin ziola esan zuen. "Lur jota nago, bizipen mingarri asko gogoratu ditudalako bat-batean, eta halako oroitzapenak ez dizkiot inori opa".

Faxismoaren monumentua

Azkonarentzat, ezinbestekoa zen norbanakoen oroitzapen horiek guztiak Iruñeko Erorien Monumentuaren aurrean biltzea, "herri honetan dena baita tabu". Artista iruindarrarentzat, Rodezno kondearen plaza "memoriarik ezaren hiriburua" da. "Nik arte ikasketak egin nituen gaztetan, eta Erorien Monumentua ez da artea. Diktadoreei gorazarre egiten dien eraikin faxista bat besterik ez da. Horrexegatik, plaza hau faxismoaren biktimen senideekin betetzea itzela da, historiari buelta ematea da".

Francoren alde borrokatu zirenak omentzeko eraiki zuten Erorien Monumentua, eta ikur frankista ugari biltzen ditu eraikinak oraindik ere. Ikurren legea betetzeko asmoz, gehienak estali zituen UPNren gobernuak, baina ez zituen ezabatu. Horrez gainera, Mola eta Sanjurjo jeneral kolpisten hilobiak daude monumentuaren sotoan, eta haien omenezko meza egiten da urtero, uztailaren 18ko altxamenduaren urteurrenean. "Historia beltz hori ere azaleratu egin behar dugu", azpimarratu zuen Azkonak iragan ostiralean. "Azpijoko honek jarraipena izanen du etorkizunean ere, Espainia memoria historikoa errespetatzen hasten den arte. Pertsona hauek guztiek erantzunak behar dituzte, euren senideak lurperatu ahal izateko, harrotasun osoz, eta, batez ere, orain arte jaso ez duten errespetuarekin".

Azkonaren esanetan, Enterrados egitasmoa hainbat hiritara eramanen dute. "Madrilen, esate baterako, erakusketa eginen dugula berretsi digute, baina munduko hainbat herrialdetara ere zabaldu nahi dugu proiektua". Iruñeko performancean ateratako argazkiekin eta bideoekin osatuko dute erakusketa hori.

Azkona ibilbide luzeko artista da. Kutsu autobiografikoa duten performance ikusgarriek osatzen dute bere obraren ardatz nagusia, baina azkenaldian, salaketa, gizarte arazoak eta politika uztartzen dituzten lanek lortu dute oihartzunik handiena.

2015-04-302015-04-30Aisialdia, Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Gizartea

Aldaketa politikoaren alde, hizkuntza politika aldatzeko

  Nafarroako Gobernuak orain arte euskararekiko izan duen jarreraz, hizkuntza politika berri batek izan beharko lituzkeen ezaugarriez eta etorkizuneko erronkez solastu dira Kontseiluko, AEK-ko eta IKAko ordezkariak Nafarroako Hitza-k, BERRIAk eta Euskalerria irratiak elkarlanean antolaturiko mahai inguruan. Iñaki Lasa, Helios Del Santo eta Nekane Otamendi izan dira hizlariak.Gobernu aldaketaren alde agertu dira, UPNren agintaldiak euskalgintzari egindako...