gaiak

Artea itsasoak garbitzeko
2019-05-312019-05-30Albisteak, gaiak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa

Artea itsasoak garbitzeko

Ane Eslava

Datuek argi erakusten dute: ozeanoak zaborrez betetzen ari dira. 1950eko hamarkadan gizakia plastikoa masiboki erabiltzen hasi zenetik, kontsumoko oinarrizko material bilakatu da. Dagoeneko 8.300 milioi tona plastiko baino gehiago ekoitzi dira, eta, aurreikuspenen arabera, mende erdirako 34.000 milioi tonaraino irits daiteke, AEBetako Georgiako Unibertsitateak emandako datuen arabera. Zientzialariak aspaldi hasi ziren ohartarazten itsasora botatako plastikoak bost gune nagusitan biltzen ari direla eta, erritmo horri eutsiz gero, 2050ean arrain baino plastiko gehiago egon daitekeela itsasoan.

Egoera larria da, beraz. Eta, horretaz jabetuta, asko dira arazoaren inguruko kontzientziazioa zabaltzeko lanean dihardutenak, baita Nafarroan ere. Hain zuzen, Iruñerriko Mankomunitateak helburu horrekin antolatu du Skeleton Sea erakusketa. Itsasotik bildutako zaborrekin sortutako hamahiru artelan jarri dituzte Iruñerriko hiru tokitan.

Joao Parrinha, Xandi Kreuzeder eta Luis de Dios surflariek egin dituzte eskulturak. Lisboakoa, Munichekoa eta Alacantekoa dira, hurrenez hurren, baina Portugalgo hondartza batean ezagutu zuten elkar. Surfean aritzen zirenean uretan ikusten zuten zaborrak kezkatuta, zerbait egin behar zutela pentsatu zuten.

"Beti ikusten genuen zabor pila bat hondartzetan", kontatu du Kreuzederrek surfari buruzko webgune batean; "baina behin, Indonesiako leku zoragarri batean geundela, plastiko multzo izugarri handi bat ikusi genuen uretan, eta ezin sinetsita gelditu ginen".

Orduan, hondakinak jasotzea eta artelan bihurtzea erabaki zuten, eta hala sortu zuten Skeleton Sea erakusketa, 2005ean. Ordutik hainbat herrialdetara eraman dute, eta oraingoan Mendillorriko ur biltegian eta Atarrabiako San Andres errotan zein batanean ikus daiteke. Uztailaren 5era arte egongo da zabalik hiru tokietan.

Egileek itsasoko animaliak irudikatu dituzte zaborrekin: karramarro bat herdoildutako burdin zatiekin, olagarro bat arrantzaleen sareekin, arrain bat latekin... Artelan gehienek irudi etsigarriak erakusten dituzte: ahotik plastikoa darion balea, soka artean harrapatutako izurdea... Artistek mezu argia bidali nahi dute: "Izan itsasoak garbi; errespeta dezagun natura".

Mobilizazioa helburu

Iruñerriko Mankomunitateak Libera proiektuarekin bat egin du erakusketa antolatzeko. SEO Birdlife GKEak eta Ecoembes enpresak abiatu zuten egitasmo hori, 2017an, naturara heltzen diren hondakinek eragiten dituzten kalteen inguruko kontzientzia sortzeko, eta gizartea mobilizatzeko. Mankomunitateak ere helburu berarekin antolatu du erakusketa, Igor Rico kideak azaldu duen moduan: "Gizarteak ulertu behar du zabor gutxiago sortu behar duela eta sortzen duena ongi kudeatu; izan ere, hondakinak edozein tokitara botaz gero, azkenean estoldetatik ibaira heltzen dira, eta handik, itsasora".

"Erakusketaz gain, beste hainbat jarduera antolatu ditugu Libera proiektuaren testuinguruan", esan du Ricok. Hitzaldiak eta bisita gidatuak egingo dituzte, besteak beste. Beren alea jarri nahi baitute mankomunitateko kideek itsasoa behingoz zaborretik askatzeko.

Duina eta ilustratua
2019-05-242019-05-23Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa

Duina eta ilustratua

Edurne Elizondo
Heriotzara bidea, artearen bidez. Horixe egin dute Nafarroako Unibertsitate Publikoan, Heriotza duina eta ilustratua izenburuko erakusketa baliatuz. Nafarroako Duintasunez Hiltzeko Eskubidea elkarteak antolatu du, auzia mahai gainean ja...

Badu lana errektoreak
2019-05-242019-05-24Albisteak, Euskara, gaiak, Gizartea, Hezkuntza, Nafarroa

Badu lana errektoreak

Edurne Elizondo
Mugimendu handikoa izaten ari da ikasturtearen azken txanpa Nafarroako Unibertsitate Publikoan. Hilaren 9an, errektore berria aukeratzeko hauteskundeak egin zituen erakunde horrek, eta botoen %61 lortuta, Ramon Gonzalo nagusitu zen Mar...

Kanporatze lagundua
2019-05-172019-05-16Albisteak, gaiak, Gizartea, Nafarroa

Kanporatze lagundua

Edurne Elizondo

Azken hamar urteotan bere etxe izandako herrialdetik kanporatu dute Senegalgo herritar bat. Cortesen bizi izan zen hasieran; eta Ribaforadan, berriz, azken urteotan. Maiatzaren 6an, herriko etxera joan zen, alkateak deituta. Erroldari buruzko bilera bat egin behar zuten, ustez; baina, ailegatu zenean, Espainiako Polizia zuen zain. Biharamunean Madrilera eraman zuten, eta, handik, zuzenean, Senegalera. Horixe salatu du Erriberako senegaldarren kolektiboak, eta manifestaziora deitu du, biharko, gertatu dena salatzeko.

"Hagitz larritzat" jo dute senegaldarren kolektiboko kideek alkateak herrikidea kanporatzeko prozesuan parte hartu izana. "Udalak dira herritarron etxe; gugandik hurbilen dagoen erakunde publikoa dira; baina herritarrak babestu beharrean, kanporatu egiten dituzte. Ezin dugu horrelakorik onartu".

Haserreak eta beldurrak hartu ditu Ribaforadako senegaldarrak. "Paperik gabekoak hagitz kezkatuta daude", nabarmendu dute. Aurrera egiten saiatzen dira, nola edo hala, eta kanporatzeko agindu batek kolokan jartzen ahal du haien eta beren senideen oraina eta etorkizuna. "Kanporatu duten herrikideak poltsak saltzen zituen kalean; bertze biderik ez zuen familiarentzako dirua lortzeko. Irabazitakoa Senegalgo familiari bidaltzen zion. Orain, diru sarrerarik gabe gelditu dira denak", kontatu du Ribaforadako senegaldar batek.

Nahiago du izenik ez eman. Kolpe handia izan da harentzat herrian gertatu dena. "Ez genuen espero; inoiz ez da halakorik gertatu. Ezin dugu onartu alkate batek migratzaile bat kanporatzeko prozesuan parte hartzea", erran du. Gogor salatu du, gainera, ez dela egia alkateak erran duena. "Ez dute kanporatu delituak zituelako; kanporatu dute atzerritarren legea ezarri diotelako".

"Legea bete"

PSNko Jesus Mari Rodriguez da Ribaforadako alkatea. Gertatutakoari buruz, alkateak nabarmendu du "legez" zegokiona egin duela. Alderdiak babesa agertu dio, eta sare sozialen bidez jasotako irainak gaitzetsi ditu. "Legea bete bertzerik ez zuen egin alkateak; eta hori da kargudun publiko guztien betebeharra", erran dute.

Rodriguezek berretsi du poliziak eskatutakoa bete baino ez zuela egin, eta ez duela senegaldarra kanporatzeko prozesuan parte hartu. Herrikidearen abokatuarekin jarri dira harremanetan Erriberako senegaldarrak, eta haren bidez jakin dute atzerritarren legearen bidez kanporatu dutela, indarrean dagoen araudia ezarri diotelako, alegia. "Gure herrikidearekin hitz egiteko aukera izan dut, eta hark ere argi utzi du hori. Ez da egia ustezko delituen kontua; bota dute atzerritarren legea erabili dutelako kanporatzeko", erran du kolektiboko kide batek.

SOS Arrazakeriak ere gogor salatu du Ribaforadan jazo dena, eta "lotsagarritzat" jo du udalak herritar bat kanporatzen lagundu izana. Elkartasuna helarazi dio erakunde horrek Erriberako senegaldarren komunitateari.

Senegaldarra da Modou Faye Beltxa, baina Iruñean bizi da. Iruñeko Udalerako EH Bilduren zerrendatik at utzi dute, Espainiako herritartasuna ez duelako. Africa United elkarteko kidea ere bada, eta gogor salatu du Ribaforadan gertatu dena. "Larria da hango udalak egin duena".

Beltxak argi du afrikarren arteko batasuna behar dela migratzaileen aurkako erasoei aurre egiteko. Erriberako senegaldarren kolektiboak ere batasunera deitu du. Herrikidea kanporatu eta gero, bat-bateko elkarretaratzea egin zuten herrian. Biharko, berriz, manifestaziora deitu dute. 19:00etan hasiko da, Ribaforadako kiroldegi zaharrean. Ezein pertsona ez dela legez kanpokoa aldarrikatuko dute protestaren bidez.

Lege arrazista

SOS Arrazakeriak babestu du biharko manifestazioa. Erakunde horrek behin baino gehiagotan salatu du indarrean den atzerritarren legea. Erriberako senegaldarrek ere agerian utzi nahi izan dute migratzaileen eskubideak urratzen dituela lege horrek. Lege arrazista dela erantsi dute.

Beltxak argi du egungo gizartea arrazista dela oraindik ere. Udalerako zerrendatik kanpo gelditu eta gero, aukera aprobetxatu nahi du migratzaileen eta, bereziki, afrikarren eskubideak aldarrikatzeko. Kanporatutako senegaldarra hamar urtez Nafarroan bizi izan dela gogoratu du, eta babesik gabe utzi duela bere udalak.

Literaturak eta euskarak lotuta
2019-05-172019-05-16Aisialdia, Albisteak, Euskara, gaiak, Nafarroa

Literaturak eta euskarak lotuta

Iñaki Etxeleku, Edurne Elizondo

Duela lau urte sortu zuten Maiatzaldia Iruñeko Karrikiri eta Zaldiko Maldiko elkarteek eta Baionako Maiatz argitaletxeak, euskaratik eta literaturatik. Beste gisaz mamitu nahi dute Baiona eta Iruñea hirien senidetzea, hiri bakoitzeko bestetako irudikatze sinboliko, instituzional eta erdaldunetik harago.

Baiona eta Iruñea: oraingo literaturaren bizipenak eta bizipozak izenburuko gaia jarri diete aurten Baionako ekitaldi nagusira eta Iruñekora etorriko diren hizlariei. Baionako hitzaldian parte hartuko du Zaldiko Maldiko elkarteko Kike Diez de Ultzurrun itzultzaile eta esatariak. Nafarroaren eta Ipar Euskal Herriaren arteko harremanak aspaldikoak direla azpimarratu du: "Loturak izan dira beti. Euskara zela, literatura zela, kazetaritza dela. Zer gertatu zen? Alde batetik, Nafarroa Garaiko zenbait tokitan euskara galdu egin dela, eta, euskara galtzearekin batera, harreman horiek murriztu".

Maiatz argitaletxeko Luzien Etxezaharretak ere ohar bera egin du, ez idurian, bi estatuen eraginez harreman horiek deseginez bezala joan direla: "Espainoltze eta frantseste politikekin bereizten ari garela, ohartu gabe. Luzaideko haurrak lehen beti Donibane Garazirat joaten ziren; orain, Iruñerat buruz ikasketekin".

Diez de Ultzurrunek ere Garazirekiko lotura historiko hori azpimarratu du: "Garai batean, Donibane Garaziko merkatua sekulakoa zen. Jende anitz joaten zen, ez bakarrik Baztan aldetik: Ultzamatik, Esteribar aldetik, Aezkoatik, Iruñerritik ere bai".

Nafarroako erresumaren historian ezaguna da Iruñearen eta Baionaren arteko lotura, baina Diez de Ultzurrunen ustez hori baino gehiagokoa izan da: "Iruditzen zait mendez mende euskal kulturaren eragile nagusiak edo hiri nagusiak izan direla, lotura bat izan dela Iruñea eta Baiona artean. Hori behintzat XVIII. mende bukaera arte. Gero ja XIX. mendearen hasieran, edo lehen herenetik aurrera, euskara galtzen hasi baitzen hemen Iruñerrian, gauzak aldatu ziren". Gizarte eta hizkuntza bilakaerak diren bezalakoak izanik ere, muga buruetan dela argi du, eta gainditzeko bideak badirela: "Muga psikologikoa da. Gazteen artean, bertsolaritzaren bitartez, edo rockaren bidez ere, muga gainditzeko bide franko daude. Kulturak ematen du lotzeko aukera, zalantzarik gabe".

Maiatzaldiaren antolatzaileek euskal literatura dute lokarri, beraz. Baina arlo horretako harremana ez du gaurkoa Etxezaharretak: "Adiskidetasunezko harremanak ditugu idazleekin eta argitaletxeekin".

'Herria' eta 'Escualduna'

Etxezaharretak oroitarazi du idatzitik egin harreman hori irudika zitekeela jada Herria eta Escualduna kazetetan, hala nola Iruñeko Larreko izenekoaren kroniketan. Funtsean, Diez de Ultzurrunek Baionan eginen duen hitzartzean aipatzekoa duen lotura da. "Nik landuko dudana izanen da Baionan izan zen aspaldiko Escualduna aldizkariari buruzkoa. Iruñeko zer idazlek idatzi zuten aldizkari horretan gerra baino lehen, adierazteko gerra aurrean eta aldizkari horren bitartez lotura handia izan zela".

Euskararen egoeran eta euskalkien ezaugarrietan ere ikusten du eitea Etxezaharretak: "Euskalkien mailan, Nafarroan eta Iparraldean baditugu gure berezitasunak, atxiki nahi ditugunak. Iruñeak ere euskal mundu berri bat egiten du, hemengo kostaldearekin antza zerbait lukeena—. Hori, eta Euskal Herrian periferia izateak: "Egia, periferia hitza erabil daiteke Nafarroa eta Iparraldearentzat. Ikusiz, eman dezagun, euskal kulturaren industria edo komunikabideen indarra, eta, oro har jendetza aldetik, Bizkaia-Gipuzkoak aitzindari toki bat dutela nolabait. Onerako eta txarrerako. Urbanizazioaren eta industrializazioaren ondorio larriak ere badira batzuetan".

Antzekotasunak antzekotasun, harremanak urriak dira, eta Maiatzaldiak parada sortu nahi du. Karrikiriko Juan Luis Etxaburu Ondarruk argi du helburua: "Kontua da guk hemendik haiek gehiago ezagutzea, eta haiek gu. Beharra bada. Era xume eta goxo batean bultzatu nahi dugu elkar ezagutzea". Eta, ahal balitz, loturak baluke arlo gehiagotan txirikordatzeko gutizia. "Nahi dugu berdin eragin handik honat eta hemendik harat. Polita da elkarlan hau. Poliki, baina bagoaz. Jende gehiago inplikatuko balitz, gauza gehiago eginen genuke".

Bazterretik ateratzeko
2019-05-102019-05-09Albisteak, gaiak, Gizartea, Komunikazioa, Nafarroa

Bazterretik ateratzeko

Edurne Elizondo

Azken berrogei urteotan egindako lehiaketetako bakar batean ere ez dute irrati komunitarioentzako lizentzia bakar bat ere banatu; bada garaia bazterketa historiko horren auzia konpontzeko". Horixe nabarmendu dute Eguzki irratiko eta hedabide hori babesten duen Apice elkarteko kideek, jendaurrean egindako agerraldi batean. Azaldu dute izena eman dutela Nafarroako Gobernuak irrati lizentziak emateko martxoan abiatutako azken lehiaketan. Hori ere irrati komertzialentzat antolatu dute bakarrik. Egoera hori salatu, eta konponbidea eskatu dute Eguzkiko ordezkariek.

1982. urteko abenduan egin zuen Eguzki irratiak lehendabiziko saioa, Jarauta karrikako egoitzatik. Alde Zaharrean da irratia oraindik ere, Nabarreria karrikan. Lehen saio hori egin zuenetik, lizentziarik gabe egin du aurrera proiektuak; maldan gora egin behar izan du bidea anitzetan, azken lau hamarkadetan lau aldiz itxi baitute irratia.

1983. eta 1984. urteetan itxi zuten, Euskal Herriko beste irrati libre anitz bezala, eta 1988. urtean ere bai, Espainiako erregeak Iruñera egindako bisitak eragindako istiluen inguruko informazioa zabaltzeagatik. 1992. urtean saiatu ziren isilarazten azkenekoz. Baina airean jarraitzen du irratiak. "Gurearen gisako hedabideek ezin dute duintasunez eta berdintasunean lan egin, erregularizatzen ez badituzte", erran du Eguzki irratiko kide eta esatari Jorge Riberak, halere.

Martxoan antolatutako azken lehiaketan, Nafarroako Gobernuak Iruñean banatzeko irrati lizentzia bat gorde du. Lehiaketa horrek 2017. urtean antolatutakoa ordezkatu du, duela bi urtekoa bertan behera utzi eta gero. Eusko Media erakunde pribatuak helegitea aurkeztu zuen 2017an, eta, aintzat hartu eta gero, gobernuak bazter utzi zuen lehiaketa. 2017. urtekoan bazen lizentzia bat irrati komunitarioentzat; haren ordez martxoan antolatutako lehiaketan, ordea, ez.

Eguzki irratiko kideek "tamalgarritzat" jo dute irrati komunitario bati lizentzia emateko aukera galdu izana. "Aurreko gobernuen bidetik egin du aurrera ustezko aldaketaren egungo gobernuak ere, eta ez da gai izan arazoa konpontzeko. Bere esku zegoen hori egitea; ez dugu ulertzen zer-nolako interesen arabera erabaki duten irrati komunitarioak bazter uzten jarraitzea", salatu du Otanok.

Herri mugimendua ardatz

Herri mugimenduen bozgorailu izateko sortu zuten Eguzki irratia, 1982. urtean; Iruñeko garai hartako talde ekologista eta antinuklearra izan zen proiektu horren bultzatzaile. Eguzki izeneko aldizkariarekin hasi, eta uhinetara egin zuten jauzia gero. "Beharrezkoa zen ahotsik ez zutenei ahotsa ematea", arduradunen hitzetan. Xede bera dute ardatz orain ere. "Herri mugimendua izan da beti helburua eta proiektuaren ardatza. Aurrera egin dugu; garatu dugu proiektua, baina oinarri horri eutsi diogu". Krisi ekonomikoari ere egin diote aurre, eta, bazkideen eta entzuleen babesarekin, zutik jarraitzen du Eguzki irratiak.

Zutik da, eta urratsak egiten segitu nahi du, gainera. Horregatik erabaki dute irratiko kideek martxan den lehiaketan parte hartzea. Izena emateko epea berriki amaitu da, eta datozen hilabeteetan erabakiko da. "Hurrengo gobernuaren lana izanen da", erran du Riberak.

Irratiko kideek ez dute zalantzarik Eguzkik lizentzia merezi duela. 36 urtez egindako bidea nabarmendu dute, eta erantsi dute baimena jasotzeak "hedabideen demokratizazioari eta adierazpen askatasunari" eginen liekeela mesede.

Gaineratu dute Europan anitz direla lizentzia duten Eguzkiren gisako irrati komunitarioak. "Espainiako Estatuan ere badira; aukera badago". Eguzkiko kideek salatu dutenez, ordea, borondatea falta izan da orain arte.

Irratiko arduradunak borondate hori aldarazten saiatu dira, irrati komunitarioentzako lizentziarik gabeko lehiaketa ekarri duten agindu eta dekretuen aurka eginez. Egoera jendaurrean salatzea izan da egindako azken urratsa. Eta lanean jarraitzeko konpromisoa berretsi dute. "Eguzki irratiak lizentzia lortzen duenean, Nafarroako gizarte osoak irabaziko du, askotarikoa dela erakutsiko baitu", bukatu dute Otanok eta Riberak.

Planetaren aldeko loreak
2019-04-262019-04-25Albisteak, gaiak, Hezkuntza, Ingurunea, Nafarroa

Planetaren aldeko loreak

Edurne Elizondo

Ziudadelako lurrean sortu da klima aldaketaren aurka borrokatzera deitu duen azken oihua: Naturart ekinaldiaren barruan, diseinatutako lorategiak errealitate bilakatu dituzte proiektuan parte hartu duten Iruñerriko ikastetxeetako kideek. Denera, hamar sailkatu dira azken fase horretarako. Haien lana ikusteko aukera izanen da, maiatzaren 12ra bitartean.

Iruñeko Udalak, Iruñerriko Mankomunitateak eta Emausko Trapuketariek bultzatuta egin dute Naturart, bigarrenez. Ingurumenari so egiteko ekinaldia da, eta Iruñerriko Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako, Lanbide Heziketako eta Batxilergoko ikasleak batu ditu planetaren aldeko borrokara. Plastikoek eragindako kutsadura, tenperaturaren igotzea eta gisako auziak jarri nahi izan dituzte mahai gainean, hitz egiteaz gain ekitea "premiazkoa" dela nabarmentzeko asmoz.

Hori egiteko, ikasleek landareak izan dituzte tresna nagusi. Denera, hamalau ikastetxek hartu dute parte egitasmoan. Ikasturtearekin batera hasi ziren beren ideiak lantzen eta garatzen, Ziudadelak orain hartu dituen behin-behineko lorategiak diseinatu ahal izateko. Asmoa zen, iaz egindako Naturart ekinaldian bezala, lorategi horien bidez laburbiltzea ingurumenaren alde zabaldu nahi duten mezua.

Ehunka ikasle lanean

Hamalau ikastetxe horietan, 12 eta 18 urte bitarteko 624 ikasle aritu dira lanean, irakasleen laguntzarekin. Horretarako, gela barruko saioak aprobetxatu dituzte, eta sarean ere egin dituzte urratsak beren diseinuak osatzeko. Sustatzaileek haietako hamar aukeratu dituzte, azkenean, Ziudadelan lorategiak egiteko. Ikasleek beren herrietako udaletako lorezaintza zerbitzuen laguntza izan dute beren diseinuak gauzatzeko.

Lorategiak ikasleen diseinuaren arabera gauzatu eta gero, hain zuzen ere, Ziudadelan hartu duten eremua herritarrentzat zabaldu du Iruñeko Udalak, lanak ikusi ahal izateko. Maiatzaren 12ra bitarte egonen da espazio hori zabalik. Gainera, azken fase horretarako sailkatu ez diren ikastetxeek egindako lana ezagutzeko aukera ere izanen dute iruindarrek, haien lorategien maketekin osatu baitute Ziudadelako erakusketa berezia.

Hamar lorategiak egiteko, 1.500 metro koadroko eremua erabili dute. Bakoitzaren ondoan, ikasleen lana azaltzen duen kartela jarri dute. Iruñeko Udaleko eta Iruñerriko Mankomunitateko arduradunek bisitatu dute erakusketa jada. Nekazaritza eta Basogintza Institutuko, Cuatrovientos zentroko, Ochoa de Olza ikastetxeko, Jaso ikastolako, Mendillorriko institutuko, Nuestra Señora del Huerto ikastetxeko, Sagrado Corazon eskolako, San Cernin zentroko, Iturrama institutuko eta La Compasion ikastetxeko ikasleek diseinatutakoak dira ikus daitezkeen lorategiak. Maketek, berriz, Sierra de Leire, Vedruna, Luis Amigo eta Isterria ikastetxeetako kideek egindako diseinuak islatzen dituzte.

Naturart ekinaldiaren bidez, ingurumenaren aldeko borroka eta artea uztartu nahi izan dituzte egitasmoaren bultzatzaileek. Klima aldaketaren aurkako neurriak hartzeko premia da lorategien bidez ikasle gehienek zabaldu nahi izan duten mezu nagusia. Eta loreekin idatzi dute, lurrean.

Herri kirolak herriarentzat
2019-04-262019-04-25Albisteak, gaiak, Kirola, Nafarroa

Herri kirolak herriarentzat

Ainhoa Larretxea Agirre
Isiltasunaren gainetik aizkora hotsa gailentzen da Oronozen (Baztan, Nafarroa) iluntzetan. Aizkorak egurra moztean egiten duen hots berezia. Hantxe dago Gure Kirolen Kluba herri kirolen eskola, eta hangoxea da aizkora hotsa. Pat...

Arteak argituta
2019-04-192019-04-23Albisteak, Euskara, gaiak, Gizartea, Nafarroa

Arteak argituta

Edurne Elizondo

Gorputza, emozioak, eremu soziala, burua eta identitatea. Bost ardatz horiek hartu ditu oinarri aurtengo Artea Oinez erakusketak. Iruñeko Kondestablearen jauregiko lehendabiziko solairuan dago jada ikusgai, maiatzaren 12ra bitarte. Hego Euskal Herriko hirurogeita hamar artistak parte hartu dute, nork bere proposamen, teknika eta mezuarekin, denen artean gorputzari, buruari, emozioei, identitateari eta gizarteari buruzko gogoeta saioa osatuz.

"Kontent" da Nafarroako Ikastolen Elkarteko zuzendari Josu Reparaz erakusketarekin. Komisario lanak egin ditu, eta argi du bildutako lanak egungo Euskal Herriko artearen lagin interesgarria direla.

Iruñean erakutsi eta gero, bertze hilabete batez ikusi ahal izanen dira obra horiek Tuterako Almirantearen Etxean. Harago joan nahi izan du ikastolen elkarteak aurtengo bere erakusketarekin, gainera, eta ikasgeletan jorratzeko proposamen didaktikoa ere prestatzen ari da, erakusketak berak dituen bost ardatzak oinarri hartuta.

Altsasuko ikastolako kideen eskutik jaso zuten Tuterako Argiakoek aurtengo Nafarroa Oinez besta antolatzeko arduraren lekukoa. Lanean ari dira jada, jo eta ke, Izan argi! lelopean antolatzen ari diren besta prestatzeko. Arteak toki nabarmena izan du, azken urteotan, Nafarroako ikastolek Oinez-aren giroa berotzeko antolatutako programetan, eta Tuterak ez du arlo horretan hutsik egin nahi izan. "Argia ikastola eta bere komunitatea bezain bizia da", erran du Argiako presidente Maru Erizek, erakusketari buruz.

Artea Oinez erakusketan parte hartzen duten artisten artean, batek toki berezia du: Tuterako Javier Sueskunek, alegia. Bere obra bat jaso ez ezik, artista bera omentzeko ekinaldi gisa ere antolatu du Argia ikastolak erakusketa osoa, hain justu. "Sueskunen eskuzabaltasuna eskertu nahi izan dugu, eta, aldi berean, artearen arloan egin duen ekarpen zabala txalotu", nabarmendu dute ikastolako kideek.

Askotariko euskarriak

Eskultura, pintura, argazkigintza, teknika mistoak, bideoak... Askotarikoak dira Kondestablearen jauregian bat egin duten lanak egiteko erabilitako teknikak eta moduak. Artelan horietako hainbat, gainera, propio Artea Oinez erakusketan parte hartzeko osatu dituzte artistek. Halakoak dira, adibidez, Naroa Lizarrenak. Plastikozko gailu elektriko bilakatu ditu kaikuak. Argia ikastolakoentzat propio egin du bere obra Ibon Aranberrik ere: Li-lu-ra-rik-ez izenburuko argazkia, alegia.

Dora Salazar, Mari Jose Rekalde, Lorea Alfaro, Xabier Morras, June Crespo, Miren Doiz, Fernando Pagola eta Txuspo Poyo dira erakusketan parte hartu duten artistetako zenbait. Clemente Bernaden argazki bat ere zintzilikatu dute Kondestablearen jauregian. Artista horrek urtebeteko kartzela zigorra eta 3.000 euroko isuna jaso berri du, hain zuzen ere, Iruñean meza frankistak antolatzen dituen anaidiaren "intimitatea urratzea" egotzita. 2016. urtean, Erorien Monumentuko irudiak grabatu zituzten Bernadek eta Carolina Martinezek, A sus muertos (Beren hildakoei) dokumentala prestatzen ari zirela. Monumentuko azpiko kriptan ere jaso zituzten zenbait irudi. Ondorioz, hango meza frankistak antolatzen dituen Gurutzearen Zaldun Boluntarioen anaidiko kide batek salaketa jarri zuen haien kontra.

Epaiak Martinez absolbitu eta Bernad zigortu du. Horri buruz, halere, erakusketako komisario eta ikastolen elkarteko kide Josu Reparazek ez du hitz egin nahi izan, lanak aurkezteko egindako agerraldian. "Ez da halakoak baloratzeko unea". Eskertu du, halere, Bernaden parte hartzea. Artea Oinez erakusketan da haren lana, bertze obrekin batera.

Bertze sententzia bat zentralaren kontra
2019-04-192019-04-23Albisteak, gaiak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa

Bertze sententzia bat zentralaren kontra

Edurne Elizondo

Bertze bat. Hamaikagarren sententzia Castejongo zentral termikoen aurka. Espainiako Auzitegi Gorenak berretsi du Elerebro enpresaren azpiegituraren baimenak ez duela betetzen ingurumen araudia, eta, ondorioz, ixteko agindu dezala eskatu dio Sustrai Erakuntza fundazioak Nafarroako Gobernuari.

Castejongo zentral termikoak 2002. urtean egin zuen bat argindarraren sarearekin. Orduan, Castejon I izena zuen zentralak osatzen zuen azpiegitura. Handik gutxira, 2005. urtean, handitzeko baimena eman zuen administrazioak, eta horrela jarri zuten martxan Castejon II proiektua. Orduan hasi zuen zentral termikoen aurkako oposizioak bere ibilbidea epaitegiz epaitegi.

Bide horrek emaitzak eman ditu, Espainiako Auzitegi Gorenak berriki plazaratutako zentralen aurkako sententzia ez baita bakarra izan. 2008. urtean, jada, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak indargabetu egin zuen zentralaren inguruko udalerriz gaindiko eragina duen plana. 2011. urtean, Madrilgo Justizia Auzitegi Nagusiak eman zuen auziari buruzko bere iritzia, eta bere ebazpenaren bidez argi utzi zuen Castejon II zentrala legez kanpokoa zela; bertan behera utzi zuen Espainiako Industria Ministerioak azpiegitura hori eraikitzeko emandako baimena.

Sententziak mahai gainean egon arren, ebazpen horiek ez dute ondoriorik izan zentralen egoeran, orain arte. Hau da, urratsik ez da egin Castejon II proiektuaren baimena hutsean uzteko eta, ondorioz, sententzia betetzeko. Madrilgo Justizia Auzitegi Nagusiak berak, 2013. urtean, erran zuen bere sententziak ez zuela enpresa urratsik egitera behartzen, "adierazpen hutsa" zelako. Kontua da epaileek sententzia betearazi baino lehen Espainiako Energia Ministerioak baliozkotu egin zuela zentralaren baimena, 2012an.

Auzi jakin hori da oraingo sententziaren gako nagusia, hain zuzen ere, Sustrai Erakuntza fundazioak nabarmendu duenez. "Gorenak argi utzi du gobernuak baimena baliozkotzeko egindako urratsak lotura zuzena duela Madrilgo epaileen kontrako sententziarekin. Epaiak berretsi du zentralak jasotako baimena ez dela legezkoa", nabarmendu du talde ekologistak.

Frantziara eramateko

"Herritarrek hamalau urte egin dituzte jada zentralen aurka borrokan; epaileek ontzat eman dituzte haien eskaerak, eta, hala eta guztiz ere, Nafarroako Gobernuak ez du deus egin", gaineratu du Sustrai Erakuntza fundazioak. "Espainiako Auzitegi Gorenak bitan egin du bat Sustrai Erakuntzaren argudioekin, zentralen auzian; zer gehiago behar du gobernuak zentralaren jarduera bertan behera uzteko agindu dezan?", galdetu dute taldeko kideek.

Sustrai Erakuntza fundazioak bertze auzi batekin lotu du Castejongo zentral termikoena: Castejon eta Muru Artederreta arteko linea elektrikoarekin, alegia. "Une honetan, bada proiektu bat linea hori Ezkio-Itsasoraino (Gipuzkoa) eramateko. Linea horren helburua izanen da Castejongo eta bertze hainbat herritako zentraletan sortutako energia Frantziara garraiatzea", salatu dute Sustrai Erakuntzako arduradunek.

Goi Tentsioko Linearen Aurkako Plataformak, hain zuzen ere, jendaurrean salatu ditu berriki asmo horiek. Proiektuak 49 herri ukituko lituzke; herri horietako udalek jasoa dute proposamena, aztertzeko. "Ehunka hautetsi lanean ari dira jada proiektuaren aurkako adierazpena onartzeko", azaldu du plataformako bozeramaile Alberto Friasek, Iruñean egindako agerraldian.

Adierazpen hori jendaurrean aurkezteko, hain zuzen ere, batzar batera deitu ditu plataformak hautetsi horiek. Hilaren 27an eginen dute, Nafarroako hiriburuan.

Plataformako kideek berretsi dute ez dagoela beharrik goi tentsioko linea egiteko, eta bat egin dute Sustrai Erakuntza fundazioak errandakoarekin: proiektua argindarra kanpora eramateko asmoekin lotu dute, alegia.

Friasek salatu du goi tentsioko lineak kaltea eraginen lukeela ingurumenean, eta kulturaren, ekonomiaren eta gizartearen arloan ere izanen lituzkeela ondorioak. "Hori guztia ezkutatzen saiatzen dira bultzatzaileak, ordea", erran du.

Plataformak ontzat jo du hasierako proiektuan aldaketak egin izana. Hasierako asmoa zen, hain zuzen, Deikaztelun azpiestazio bat egitea, eta halakorik ez du jasotzen proiektu berriak. Plataformakoen lanak eragin du, neurri batean, erabaki hori, Friasen hitzetan. Halere, argi utzi du proiektuak ez duela "zentzurik". Hau da, azpiestazioa egiten ez badute ere, goi tentsioko linea berririk ez dela behar nabarmendu du plataformako bozeramaileak. "Lanean jarraituko dugu".