Iritzia

2015-05-222015-05-29Iritzia

Iritzia: Usainaren memoria

Jaiotzeko momentutik bertatik bortz zentzumen eskuratzen ditugu: ikusmena, usaimena, ukimena, entzumena eta dastamena. Bizitza eta mundua hautemateko ezinbertzeko tresnak. Ez beti, noski. Zoritxarrez, nahi baino kasu gehiagotan horietakoren bat ez dabil behar bezala, edo ez digu nahi adina gaitasun ematen errealitatea den moduan geureganatzeko. Edo, bertzerik gabe, zuk modu batean hauteman dezakezu aurrean daukazuna, eta nik bertze batean.

Urrutiago joan gabe, hor dago soineko famatu haren adibidea. Askok zuria eta urre kolorekoa ikusten zuten, eta bertze askok, berriz, beltza eta urdina. Edo niri gustatzen zaidan ardoa nire ondokoari agian ez zaio gustatuko. Edo zure belarriak rockarekin dantzan jartzen diren moduan, nireek mina senti dezakete. Mila aukera daude. Zenbat buru hainbat aburu! Ongi dio esamoldeak.

Gainera, askotan ahantzi egiten dugu uneren batean gure bizitzaren zati izan den hori. Izan ezagutu berri dugun pertsona baten aurpegia, izan atzo jan genuen bisiguaren zaporea, edota gure atzeko kamioiak jotako bozinaren hotsa. Baina atzo gauean ohartu nintzen badagoela hain erraz ahazten ez dugun zerbait. Usaina. Momentu batek, txoko batek, xaboi batek… duen usaina.

Momentuan ez gara ohartzen, edo, bizitzak hainbertze usain dituenez, zuzenean ez dugu horretan erreparorik jartzen. Ohitu egiten gara. Egia da usain batzuk nabarmenagoak direla. Adibide bat jartzearren, nork ez du pentsatu noizbait ondoko etxean bazkari goxoren bat prestatzen ari direla guk oraindik tripa huts- hutsa dugun momentuan? Usain hori barruraino sartzen zaigu, eta norbaitekin baldin bagaude, erran ere erraten dugu: "Kontxo! Hor patata tortilla prestatzen ari dira". Gauza bera lagunen batek zure ingurukoren baten xaboi bera erabiltzen duenean: "Garnier erabiltzen duzu? Nire arrebak ere usain hori du ilean".

Baina atzo gauean ahaztuta neukala uste nuen usain bat berreskuratu nuen. Lanetik etxera itzuli eta nire gelan sartu nintzenean, usain berri bat sentitu nuen; bueno, ez zen berria. Baina nire etxean bai. Antza, amak gelako girotzailea aldatu zuen, eta ohartu gabe sekulako oroitzapenak ekarri zizkidan gogora. Dirurik batere gastatu gabe izugarrizko bidaia egin nuen. Zazpi urte egin nituen atzera, eta itsaso oso bat zeharkatu. 2008ko udan hilabete oso bat Kanadako Hamilton hirian pasatu nuen, eta han gauero-gauero ohean sartzean lurrin bera usaintzen nuen. Azkenean ohitu egin nintzen arte. Ohitu eta ahaztu. Atzo gauera arte.

Polita izan zen sentsazioa. Nostalgia pixka bat ere izan nuen garai zaharrak gogoratzean, baina polita izan zen. Eta, egia esateko, txundituta gelditu nintzen usaimenaren indarrarekin. Harrigarria da erabat ahaztuta neukan zerbaitek edo, bueno, ia existitu zenik ere ez nekien usain batek nola mugiarazi zidan gorputz osoa berriz usaindu nuenean. Une batez neure burua ingelesarekin ezin moldatuz irudikatu nuen. Egun osoa burua nekatzen ibili ondotik, gelan sartu eta neure buruarekin nola hasten nintzen euskaraz hitz egiten, nolabaiteko ihesbide moduan. Han, auskalo zenbat kilometrotara, duela 2.500 egun, ia ezagutzen ez nuen familia batekin… Eta guztia nire amak gelako usaina berritzea erabaki zuelako. Luze idatz nezake nire amak oharkabean lortzen dituen emaitza harrigarrien inguruan, baina oraingoz eskerrak ematearekin konformatuko naiz; jaiotzean eman zenidan usaimenari esker hain sentsazio itzelak oparitzeagatik. Eta gainontzekook, disfrutatu udaberriaz, eta usaindu bizitza! Ederra da eta!

2015-05-152015-05-15Iritzia, Laguntzaileak

Iritzia: Aritmetika ezinezkoa (2015)

Barkatuko didazue, irakurle estimatuok, baina duela lau urte berripaper honetantxe idatzi nuen artikulu baten egitura kalkatuko dut jarraian. Ordu hartan izkiriatu nuen ergelkeria are ergelagoa, eta beraz (ustez) interesgarriagoa, baita lau urte geroago. Hortaz, irudika maiatzaren 25a dela.

UPN (19), PSN (8), EH Bildu (8), GeBai (7), PP (3), Ezkerra (3), Podemos (1), Ciudadanos (1). Bada jendea Senda Viva basamortuko zoologikoa gustuko duena; eta Los Arcosko zirkuitu apenas bisitatua; eta Reyno Arena ireki gabea; eta loturarik gabeko AHTa; eta osasun etxea baztertu duen Fiteroko kuartela; eta eraikuntza enpresak neurriz kanpo aberasten dituzten autobiak eta Nafarroako Ubidea; eta Noaingo aireportu ezertarako handitua; eta Agoizko Udalaren zulo hondo gabea… Eta jende horrek guztiak UPNri eman dio botoa berriz, lotsa gabe. Hasiera batean etxean gelditu behar zuten, baina azken asteetan Esparza ikusi dute Nafarroak Nafarroa izateari uzteko nahi duten nafar ukatzaileei oihukatzen, errieta egiten, eta adoretu egin dira. Eta tropelka joan dira hauteslekuetara. Eta inertziaz, beraiekin batera eraman dituzte triste samar zebiltzan PSNko boto-emaileak.

Podemos (18), EH Bildu (11), UPN (8), PSN (5), GeBai (4), Ezkerra (2), PP (1), UpyD (1). Navarrometro inkesta fantastikoak iazko azaroan eman zituen emaitza zinez sinesgarriak errepikatu dituzte nafarrek txintxo-txintxo. Zaila zirudien, baina Laura Perezen lan taldearen koherentziak, argitasunak, lasaitasunak eta zehaztasunak nafar asko eta asko konbentzitu ditu. Eta aldaketaren zirimolak lagunduta, ezker abertzalea eta bertze batzuk biltzen dituen koalizioak abertzaletasunaren hegemoniari txukun eustea lortu du. Eta horren guztiaren usaina zutenez, UPNko boto-emaile fidelenak ere etxean gelditu dira, lotsatuta.

UPN (15), EH Bildu (9), Podemos (7), GeBai (7), PSN (5), PP (3), Ciudadanos (2), Ezkerra (2). Kostatu zaie, ederki kostatu ere. Baina, azkenean, botoa ematera joan diren nafar guztiek lotu dute akordioa boto banaketak parra egin dezan, eta beraz erregimenaren aldeko alderdiek 25 eserleku lor ditzaten eta erregimenarekin zerikusirik ez dutenek, bertze 25. Barreak ziurtatu nahi izan dituzte horrela. Eta bigarren itzuli bat. Edo nork daki, akaso hirugarren bat ere bai.

GeBai (13), UPN (12), Podemos (7), EH Bildu (6), PSN (6), PP (3), Ezkerra (2), Ciudadanos (1). Inkestek hobekien baloratu ohi duten politikaria, Uxue Barkosek, azkenean erdietsi du balorazio on hori boto uholde bilakatzea. Nafarroan eskela gehien saltzen dituzten egunkarien zerrendan bigarren sailkatua dagoen berripaperak eginiko lanak eman du fruiturik, eta Geroa Baik lasai asko eratu ahal izanen du aldaketarako gobernua, barnean PSN sartuta.

PP (17), PSN (15), Podemos (7), Ciudadanos (6), Ezkerra (2), UPN (1), EH Bildu (1), GeBai (1). Tele5 eta La Sexta telebistetako larunbat gauetako eztabaidek izan dute ondoriorik: Nafarroak Nafarroa izateari utzi dio.

OHARRA: Goiko zenbaki segida horiek guztiek ez dute batere oinarri zientifikorik (egunkarietan argitaratzen dituzten inkesta anitzen gisara, bide batez erranda).

2015-05-082015-05-08Albisteak, Iritzia

Iritzia: “Errespetua”

Ozen eta irmoki eskatzen dugu errespetua euskararentzat, behin eta berriz, toki guztietan, urte guztian zehar, milaka ahots batuz edo norbanakoaren egunerokotasunean. Badakigu gure hizkuntza bertzeak bezain baliagarria dela, eta bertzeek ere jakin dezaten egun guztia pasatzen dugu horren aldarria egiten. Euskararen normalizazioa meta izanik, egun euskaldun izatea militantzia hutsa da. Edo behar luke... ezta hala?

Aunitzetan aditzen dut "ez gara espaloitik jautsiko", dos cañas por favor-en ondotik errana... edo Nafarroaren zonifikazioak eragiten dituen kalteak behin eta berriz entzun gutxi batzuk bertzerik ez dutenean kexa orri bat sekula bete edo Behatokia zer den jakin edo euskararen telefonoa existitzen denik ezagutu. Gure hizkuntza eskubideak zapaltzen direnean aunitzetan ez dakigu egoera horri nola aurre egin behar diogun, ez dakigu "Ogi barra bat, faborez", "¿una barra de pan?" galderari "bai" erantzuten ahal diogula, euskaraz, irribarre batekin nahi izanez gero, errespetuz.

Eta iduritzen zait ez goazela ikastearen bidetik... Duela gutxi Anaitasuna bete genuen (erdizka), euskaraz bizi nahi dugulako. Jende aunitzek lan egin zuen egun hori aurrera ateratzeko, egunerokoan euskararen alde lan egiten dutenek gainera, eta aldez aurretik erran nahi dut arras eskertzekoa dela egin zuten guztia, baina diskurtsoari betiko kutsu bera hartu nion nik: kexak. Harresiak ditugula, oztopoak han eta hemen, eremu ez-euskaldun deituriko horretan euskara ikastearen traba handiak, euskaldun berriek euskara ikasteko egin beharreko esfortzuak eta haietan dagoela esperantza.

Ados, hori guztia existitzen da, gauzak ez daude erraz, baina, aldi berean, hori guztia badakigu, ezta? Ba, goazen aurrerapauso bat ematera: horrekin guztiarekin, zer egin dezakegu? "Bi kaña, faborez" erraten ahal dugu? Bi behatz altxatu behar baditugu ere, euskaraz eskatzen ahal dugu? "Ogi barra bat" egunero eskatzen badugu, egunero galdetuko digute horrek una barra de pan erran nahi duen? Euskaldun berrietan dago esperantza edo euskaldun zaharrek ere badugu zer egin?

Erantzukizuna guztiona da, baina Anaitasuna betetzen dugun egunean mezu hori argi ulertzeko moduan ere erran behar da. Zer dagoen badakigu, zer egin dezakegun teorian ere bai, baina horrelako egunetan teoria hori praktikara nola eraman ikasiko bagenu, indar hori egondako pertsona bakoitzarekin biderkatuko bagenu, gauzak aldatzen hasiko liratekeela pentsatzen dut. Egin dezakegunaren kontzientzia izan, gauza txikietan, egunerokoan, esfortzu handirik gabe egiten ahal ditugun gauzak, ez militantziaz, normaltasunez. Errespetuz.

Eta errespetuz jokatu baita ere, Anaitasunakoa bezalako ekitaldi batean agertokian gauzak gertatzen diren bitartean futbolean, eskubaloian edo sokasaltoan ibili gabe, hori ere gertatu zen eta. Zaila izanen baita euskararekiko errespetua eskatzea euskaraz bizitzeko eskubidearen aldeko ekitaldiaren antolatzaileak ere errespetatzen ez baditugu.

Analisia: eztabaidaren atzeko aldea
2015-05-072015-05-07Iritzia

Analisia: eztabaidaren atzeko aldea

Joxerra Senar / BERRIA Nork irabazi du? Nork galdu du? Telebistako eztabaidok eraginkorrak al dira? Eztabaida dei al dakioke herenegun Navarra TV-n Jose Javier Esparzak eta Adolfo Araizek izandako elkarjotze dialektikoari? Galderak bata bestearen atzetik ateratzen dira eta, zintzotasunez jokatzeko, ziurtasunik ez da erantzunetan. BERRIArako eguneko kronika amaitu eta sare sozialeko lehen erreakzioak irakurtzean, espero...

2015-04-232015-04-23Iritzia, Laguntzaileak

Javi eta Miren gogoan

Juan Manuel, Arantza, Ramon, Araceli eta Karmen Paniagua Gure anaia Javi Paniagua sistemak erail zuen 2013an, duela gutxi Miren Peñarekin gertatu zen bezala.  Horregatik Javiren senideok elkartasuna adierazi nahi diogu Mirenen senitartekoei. Mirenekin gertatutakoa oso gogorra izan da guretzat, gure anaia, aita edo aitona kaleratua izan zenean  sentitutakoa biziberritu dugulako. Javiren kaleratzearen inguruan gertatutakoak antza...

2015-04-172015-04-23Iritzia

Jesu Kristorena

Atzean geratu zaigu Aste Santua. Bukatu da aurtengoa ere. Baina nik hainbat kontu berreskuratu nahiko nituzke. Anitzek uste dutenaren aurka, txikitatik izan naiz oso fededuna. Bai, bai. Hagitz sinesgarria da hiru egunen ondoren berpiztearen kontua. Niri ere antzeko zerbait pasatu zitzaidan. Eta ez pentsa, nik ere sufritu nuen Kristoren heriotza. Kontatuko dizuet nolakoa izan zen Aste Santua sinestun amorratu honentzat.

Ortzegunetik hasiko naiz; ortzegun santutik. Goizean goiz mendira paseotxo bat ematera joan nintzen, ondotik zetozen egunei aurre egiteko indarrak hartzeko asmoz. Eguerdian lagun batzuekin bazkaria izan nuen. Badakizue duela 2.000 urte gure jaunak ere afari eder bat egin zuela lagunekin egun horretan. Ohitura onak ezin dira alde batera utzi, alajainkoa! Hari eskerrak ematearren, guk ere Jesu Kristoren bazkaria egin genuen. Guri ere ogia eta ardoa eman zizkiguten, guztiok hartatik jan eta edan genezan. Eta dena erran behar bada, oso goxoak zeuden.

Handik Zarauzko garagardo feriara joan ginen batzuk. Orduan hasi zen gure kalbarioa. Jainkoak emandako ardo hori kolorez aldatzen hasi eta hori bihurtu baitzen. Ardoa Kristoren odola bada, ez dut pentsatu nahi garagardoa zer izango den. Bueno, zalantza existentzialak alde batera utzita, jarrai dezagun. Bazkaritik Zarautzera, eta Zarauztik gure azken afarira; edo egun horretako azken afarira bai behintzat. Bapo afaldu eta etxera joan ginen, hurrengo egunean gurutzea hartu eta Lekunberritik Irurtzunera joatea tokatzen baitzen.

Ortziralean, goizeko seietan jaiki eta motxila izeneko nire gurutze partikularra prestatzen hasi nintzen. Bederatzietarako, Lekunberrin geunden, Gazte Martxaren Gurutze bidea hasteko prest. Irurtzuneraino 15 kilometro daude; eskerrak bidea nahiko erraxa den. Bertzela ere, a zer kalbarioa! Bezperatik zetorren buruko mina, sekulako eguzkia, motxilaren karga… Jesu Kristo sentitu nintzen une batzuetan. Irurtzunera iritsi eta ekitaldiak hasi ziren. Berriz edan genuen jaunaren odola, fededun zintzoen modura.

Larunbat santua doluaren eguna zen. Gutxi iraun zuen doluak, ordea. Goizean autoa hartu eta Doneztebera abiatu ginen, eguerdian bertso bazkaria baikenuen. Larunbatean, Sagardo Eguna zegoen nire herrian, eta bazkaldu baino lehen denok ur bedeinkatua edan genuen. Eta ez gutxi. Errango nuke han geunden guztiak urte osorako bedeinkatuta geratu ginela. Gauza bera bertso bazkarian. Bijilia egin genuen guk ere. Bueno, bazkaria diot, baina ia-ia afarira luzatu zen. Eta afaria gosarira. Kristoren gaua izan zen, eta guk ere Kristok bezala sufritu genuen biharamunean.

Iritsi gara igandera. Hilzorian geunden guztiak. Baina iratzargailuak jo bezain azkar, miraria gertatu zen. Gu ere berpiztu ginen. Indarrak hartu eta ohartzerako, Aberri Egunean geunden, Iruñean; gure berpiztea ospatzen. Batek baino gehiagok errezatu zuen gure alde, eta guk errezoei erantzun genien. Behar den bezala.

Eta azkenik, pazko astelehena. Gertatutako guztia barneratzeko eguna. Ez al duzue uste horrelako hiru egun pasatu eta gero, oraindik bizirik jarraitzea Jesu Kristoren miraria dela? Nik baietz errango nuke. Hortxe nire fedearen oinarria.

2014-07-042014-07-04Iritzia

208

Gizakia helbururen programetan artatutakoakIaz, 208 pertsona artatu zituen Nafarroan Gizakia Helburu elkarteak. Kokaina, speeda eta bestelako pizgarriak kontsumitzeagatik jo zuten elkartera gehienek, artatutakoen %43,7k. Alkohol kontsumitzaileak %41,3...

2014-07-042014-07-04Iritzia

16.806

kRISIAN ekonomia ezkutuan mugitu diren milioi euroak

Nafarroan, ekonomia ezkutuan 16.806 milioi euro mugitu dira 2008 eta 2013 bitartean. Hala diote, behintzat, Ignacio Mauleon eta Jordi Sardak La economía sumergida en Navarra lanean (Ekonomia ezkutua Nafarroan). Zerbitzuetan eta eraikuntzan mugitzen da diru beltz gehien.

2014-07-042014-07-04Iritzia

Laffageri omenaldia Gazteluko plazan

2008ko uztailaren 7an hil zuen Jose Diego Yllanesek Nagore Laffage Irungo (Gipuzkoa) gaztea. Geroztik ia zortzi urte igaro dira, eta Andrea elkarteak, urtero bezala, Laffageren omenezko ekitaldia egingo du, bihar, 12:00etan, Gazteluko plazan. Gainera,...