Iaz, Nafarroako egunkarietako azalak bete zituen Eguesibarrek. Arrazoia: ustelkeriak hartua zuen udala. Jose Andia UPNko alkateak Catalunya Caixako lehentasunezko akzioak erosi zituen diru publikoa erabilita. Osotara, 100.000 euro gastatu zituen. Hori...

Hilabete frenetikoak izan dira politika orokorrean, UPNren gobernua kili-kolo jartzeraino: Yolanda Barcinaren taldeak jarraituko du, ordea, itxura guztien arabera —hauteskundeak aurreratzeko eskatzeko epea hortxe da: martxoaren 31—. Aztarna sakona utzi dute, bai, Kontuz elkarteak salatutako CAN auziko ustelkeria kasuak eta Ogasuneko kontseilari eta presidenteorde Lourdes Goikoetxearen ustezko delituen zapriztinak. Baina arazoek izan al dute eraginik goi politikaz gaindi? Krisia iritsi al da herrietako udaletara ere? Zenbait udalerriren egoera aztertu nahi izan du Nafarroako Hitza-k. Horretarako, hiru herri aukeratu ditu, bertako egoera politikoa eta herri bakoitzaren pisu politikoa kontuan hartuta: Tuterako, Iruñeko eta Tafallako udalak.

Simon Santamariak hamabost urte daramatza Iruñeko udaltzainburu. Urte horietan hainbat salaketa jaso ditu. Eta udalbatzak hura kargutik kentzeko eskatu du behin baino gehiagotan. Bere postuan dirau, ordea. Martxo hasieran jakin zenez, Iruñeko Udaltzainen Elkarte Profesionala sindikatuak haren aurka jarritako bi salaketa onartu ditu Nafarroako Probintzia Auzitegiko Maria Paz Benito epaileak, eta martxoaren 27an deklaratuko du zazpi deliturengatik: hala nola mehatxuak, indarkeria, botere gehiegikeria eta langileen eskubideen aurka eta biltzeko eskubidearen kontra aritzeagatik. Udaltzainak eta sindikatuko kideak dira Maite Santos (Iruñea, 1973) eta Unai Lerga (Barañain, 1975). Santosek jarritakoa da epaileak onartu dituen salaketetako bat, eta sindikatuko Nafarroako idazkari nagusia da Lerga. Euren aburuz, Santamariak hankaz gora jarri du Udatzaingoa, eta bere aginduak betetzen ez dituenak larrutik ordaintzen du. Santosek dio zazpi urte daramatzala lan jazarpena pairatzen.

Nola dago Iruñeko Udaltzaingoa?

MAITE SANTOS. Simon Santamariak hamabost urte daramatza udaltzainburu. Yolanda Barcinaren konfiantzazko pertsona da, eta Udaltzaingoa haren kortijo bihurtu du. Beldurraren legea inposatu du. Eskubideak zapaldu izanaren aurka ahotsa altxatzen saiatu denari diziplina txostenak ireki dizkio. Gero, fiskalaren aurrean salatu ditu. Erabateko zigorrak jasan dituzte hainbat udaltzainek, legez kontrakoak ziren aginduak zalantzan jartzeagatik.

Zein da Santamariaren lan egiteko modua?

M.S. Nik beti esan dut Santamaria oso azkarra dela. Bere burua zaindu du Udaltzaingo barruan eta kanpoan. Kanpoan, mesede asko egin dizkie hainbat fiskal, politikari eta epaileri. Jende askok mesedeak zor dizkio Santamariari. Barrura begira, taldea zatitu du. Sariak eman dizkie hainbati, berak sortutako postuekin. Goiko solairuan badakigu nortzuk dauden, baina ez dakigu zein lan egiten duten. Jende horrek ez du gurekin bat egingo. Kalean gaudenok, eta noizbait ezetz esan dugunok, legearen aurka doazen aginduak jaso ditugulako, zigorrak izan ditugu.

UNAI LERGA. Bi alde daude: batetik, men egiten dutenak; eta bestetik, ezetz esaten dugunok. Men egiten dutenak bakean uzten dituzte, gutxi batzuk izan ezik, gehienek ez dutelako inolako pribilegiorik jasotzen.

Ezetz esan dugunoi jazarri zaizkigu. Hamaika eraso pairatu ditugu, hala nola txostenak ireki dizkigute, eta egutegi eta unitateak etengabe aldatu.

Zer aldatu da Udaltzaingoan Santamariak zuzentzen duenetik?

U.L. Lan baldintzak okertu dira, erabat. Aurreko batean, Ignacio Polo Segurtasun zinegotziak esan zuen Santamaria gizon zintzoa dela, eta Polizia modernoa eratu duela. Kontrakoa da. Udaltzaingoa hankaz gora dago, hainbat unitatetan karguen %70 jardunekoak dira, hau da, Santamariak izendatutakoak. Horrez gain, Udaltzaingoaren unitaterik garrantzitsuena, trafiko unitatea, bertan behera utzi du. Udaltzaingoak duen eskuduntza garrantzitsuena trafikoa da. Baina, Iruñean, egun ez dago motorzale unitaterik. Nik uste dut Iruñea motorzale unitaterik gabeko hiriburu bakarra dela.

M.S. Motorzale unitatea bertan behera uztea Polo zinegotziaren egoskorkeria izan zen. Unitate horrek egiten zituelako alkohol proba eta dokumentazio kontrolak. Poloren semea taxilaria da. Halabeharrez, unitateak Poloren semea salatu zuen hainbat aldiz, besteak beste, drogen menpe gidatzeagatik.

Zenbait irregulartasun izan ziren, unitateak egiten zituen salaketekin. Orduan, poliziakideek egoera hori salatu zuten. Eta egun batetik bestera, unitatea bertan behera utzi zuten.

U.L. Komisario batek ere onartu zuen, motorzale unitatea desegin zutela, haren izaera aldarrikatzailearengatik.

Zer lan egin behar du Udaltzaingoak?

M.S. Legeak agintzen duena egin behar du. Lan handia egin dugu, legeak aitortzen dizkigun funtzioak bakarrik lantzeko. Baina Santamariak eskuduntza horiek gainditu nahi ditu. Ordena publikoko eskuduntzak eskuratu nahi ditu. Guk aurka egin dugu.

Azken urteetan, udaltzaingoak bere gain hartu ditu Espainiako Poliziak egin beharreko hainbat lan, besteak beste, gai politikoekin lotutako atxiloketak. Zer uste duzue?

M.S. Hortaz ari gara. Udaltzaingoak hurbileko polizia izan behar du. Segurtasun publikoa ere eduki behar dugu, baina gure eskuduntza nagusia trafikoa da.

Santamariak udaltzain talde bat bidali zuen ordena publikoko ikastaroa egitera, eta ez dugu gai horretan eskuduntzarik! Diru publikoa xahutzen ari dira, hainbat pertsona bete behar ez duten funtzioetan hezteko.

U.L. Espainiako Poliziaren lana egiten ari gara. Horregatik okertu da Udaltzaingoaren irudia.

Iruñeko Udaltzaingoak egin duen protesta ezagunena, esaterako, betaurreko zuriak janztea izan da. Nola sortu zen ideia hura?

M.S. Guk oso arautegi zorrotza dugu. Zuhur ibili behar genuen presio neurriak hartzeko orduan, Udaltzaingotik bota ahal gaituztelako. Beraz, arautegia berraztertu, eta ikusi genuen ez zuela ezer esaten betaurreko zuriak janzteari buruz. Bagenekien Santamaria haserretu egiten zuela udaltzainek betaurreko zuriak janzteak, behin poliziakide bati kentzeko agindu ziolako. Beraz, janztea erabaki genuen.

U.L. Santamaria militarra da, eta irudia asko zaintzen du. Betaurrekoak janztea erabaki genuen bagenekielako ezin zuela ezer egin.

M.S. Hala ere, sei diziplina txosten ireki zituzten. Guk Nafarroako Administrazio Auzitegira jo genuen, eta hark txostenak eskatu zizkion udalari. Orduan, udalak atzera egin zuen. Baina, handik gutxira, jakin genuen udalak poliziakide guztientzako betaurreko beltzak erosi zituela.

Yolanda Barcinak eta Enrique Maiak besteak beste, Santamariaren alde egin dute. Nola hartu dituzue euren hitzak?

M.S. Barcinaren hitzek mindu egin naute. Ez ordezkari sindikal edo salatzaile gisa, poliziakide jazarri gisa baizik. Nik jarri dut onartutako bi salaketetako bat. Barregura ematen dit Barcina andereak eta Maia jaunak esatea Santamariaren aurkako delitu zantzurik ez dagoela. Egia da, ez dira zantzuak bakarrik, haren kontrako epaiak daude. Adibidez, nire aurka zabaldutako hainbat espedienteren ondoren, hainbat epaitegik nire alde egin zuten. Horrez gain, fiskalak nire aurkako salaketa bat artxibatu zuen, oinarririk ez zuelako.

Epaiketari dagokionez, jabetzen gara inputazioa ez dela zigorra; are gutxiago, Nafarroako Kutxako dietekin gertatutako ikusita. Lasai gaude. Uste dugu, epailea lana ondo egiten ari dela, modu objektibo eta serioan. Bestalde, itxaropentsu gaude, inoiz baino urrunago heldu garelako. Gurea ez baita Santamariaren aurka jarri duten lehen salaketa. Aurrekoak beti artxibatu dituzte.