Baimenarekin, edo gabe; hor dago koska
Mai 20, 20162016-05-19Albisteak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa0

Baimenarekin, edo gabe; hor dago koska

Edurne Elizondo

Gezurretan ari dira". Horixe nabarmendu du Gurelur talde ekologistako Toño Munillak, Nafarroako Gobernuak Urbasa-Andia natur parkeko harrobiari buruz emandako azalpenak entzun eta gero. Gurelurrek Landa Garapen, Toki Administrazio eta Ingurumen Departamentuan salatu du, berriki, Lizarragako tunelaren ondoan dagoen harrobian 1997tik ari direla baimenik gabe lanean. Salaketa horri txosten batekin erantzun dio departamentuak, eta erran du behar dituen lizentzien jabe dela harrobia, eta 2023ko abenduaren 28ra arte indarrean dagoen baimena baduela.

"Gezurra da harrobiak baimena duela", berretsi du Munillak. 1994. urtean salatu zuen Gurelurrek harrobiaren jarduera, lehendabizikoz, "ingurumenari eragiten dion kalteagatik". "Gobernua ere bada egoera horren jabe", erantsi du Munillak. Izan ere, 1991. urteko eta Ingurumen Zerbitzuko zuzendariak sinatutako agiri batean, gobernuak onartu zuen 1997an amaitzen zela harrobiaren baimena, eta jaso zuen, gainera, urte horretatik aurrera ezin izanen zela berritu, harrobiaren jarduerak "ezin konponduzko kaltea eginen liekeelako babestu beharreko balio naturalei".

1999. urteko bertze agiri batean, Ingurumen Departamentuak onartu zuen harrobia zabaltzeko baimenik gabe ari zela, eta nabarmendu zuen, halaber, Gurelurrek erran bezala, harrobia ustiatzeko kontzesio administratiboaren iraungitze data 1997ko abenduaren 31 zela.

Urbasa-Andia natur parkea erabiltzeko eta kudeatzeko plan gidariak ere jasotzen du harrobiaren berri. Zehazki, plan horrek harrobia ixteko epea zehaztu zuen, eta jaso zuen epe horrek ezin izanen zuela inolaz ere gainditu kontzesio administratiboaren data; hau da, 1997ko abenduaren 31.

"Legezkoa da"

Harrobiaren egoerari buruzkoak bertze modu batera azaldu ditu Nafarroako Gobernuak. "Legezkoa da, erabat", erran du Ingurumen Departamentuak. Lizarragako tuneleko harrobia ustiatzeko baimena 1946. urtean eman zuten, lehen aldiz, eta 1983an berritu egin zuten. Gero, 1990ean, Manufacturas de Productos Minerales SL izeneko etxeak eskatu zuen ustiatzen jarraitzeko baimena.

Auzi horri buruzko txostena Deierriko Udaletxean zabaldu zuten, baina Nafarroako Gobernuak onartu du erakunde horrek ez ziola enpresari bere jarduerarako baimenik eman. "Administrazioaren isiltasunak ekartzen du, halere, baimen hori jasotzat hartzea", azaldu du Ingurumen Departamentuak. Erantsi du 1993. urteko ebazpen baten bidez erabaki zutela harrobia ustiatzeko baimena 30 urtez luzatzea; gainera, badago aukera baimen hori gehienez ere 90 urtez luzatzeko.

Egindako salaketari eutsi dio Gurelur talde ekologistak, eta natur parke batean Lizarragan dagoenaren gisako harrobia egotea "onartezintzat" jo du Toño Munilla kideak. "Kaltea sekulakoa da". "Hagitz larria da gertatzen ari dena", erantsi du. Munillaren ustez, Nafarroako Gobernuak azaldu beharko lituzke harrobiaren baimena luzatzeko egindakoak: "Nola da posible baimena luzatu izana, kontuan hartuta hamaika agiritan jasotzen dela 1997. urteko abenduaren 31 ezin gainditu daitekeen data badela?", galdetu du Antonio Munillak.

Parkea erabiltzeko eta kudeatzeko plan gidariak berak jasotzen duena jarri du Munillak mahai gainean: "Argi eta garbi erraten du baimena iraungita ezin izanen dela berritu, eta eremua lehengoratzeko lanak baino ezin izanen direla egin", erran du Gurelurreko arduradunak.

Munillak Departamentuko kontseilari Isabel Elizalderen jarrera ere gogor kritikatu du. "Karguak Urbasa-Andia natur parkeko patronatuko buru bilakatu du; bitan egin du patronatu horrek bilera, eta bietan saihestu du Elizaldek harrobiaren auziari buruz hitz egitea. Duela bi aste egindakoan zuzenean galdetu nion nik gaiari buruz, eta isildu egin zen. Idatziz erantzunen duela erran zuen", salatu du Munillak.

Departamentua ez dela gardentasunez ari uste du Gurelurreko kideak, eta benetako parte hartzea ere ez dela ahalbidetzen nabarmendu du. Departamentuaren arazo nagusitzat jo du, halere, aurreko gobernuko organigramari eutsi izana. "Ez da aldaketarik gertatu".

Urbasa-Andia natur parkeko harrobiaren auzian aldaketa nahi du Gurelur talde ekologistak, hain zuzen, eta, ondorioz, ez du epaitegietara jotzeko aukera baztertu. Natur parkean jarduera horri eustea "hagitz larria" dela berretsi du Toño Munillak, eta "hagitz larritzat" jo du, halaber, Nafarroako Gobernuko Ingurumen Departamentua erakusten ari den jarrera.

Mai 20, 20162016-05-19Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Txuria, gorria eta berdea

Izaskun Etxeberria Zufiaurre

Nekez uzten baitu elurrak zuritasuna", kantatzen zuen Mikel Laboak. Kolore zuriaren erabilerak euskal usadioan, alde batetik, gauzen benetako muina estaltzea esan nahi badu ere, alegia, zurikerietan, faltsukerietan ibiltzea: gezurra zuri baita Euskal Herrian esana idatzi zuen Orixek edota izerdi eta edari zuriarena, hau da, alferkeria eta patarrarena. Beste alde batetik, gauzen azaleko estalkia kendu eta barruko benetako mamia azaltzea ere esan nahi du. Horrela, edozein fruta klase zuritu egiten da, eta haserre aldiaren ondoren ere kontuak zuritu egiten dira. Zuritasunari lilura, dohain, magikotasuna dario, eta zoriontasunaren seinalea ere bazen, jainkotasunaren eta alaitasunaren adierazlea zen bezala. Zozo zuriak zorionaren arrautza bana eman zien J. M. Satrustegik bildu zuen ipuin bateko bi mutikoei, adibidez. Maitasun lilura kolore zuriaz janzten zen, eta ongietorria ematen zitzaion eguzkiari ere xuria zen. Edozein herritan bezala, gurean ere, garbitasunaren seinalea da.

"Gorria aurrez aurre begiratzen duen kolorea da, eta gorritu eginen da aurpegi zurbila lotsatzean", idatzi zuen J. Sarrionandiak. Kolore gorria kolore erabakigarria da, eta sinbolismorik ugariena duen kolorea euskaldunentzat. Neke, ezin, gatazka, amorrazio eta soiltasunarena: premia gorria, gorriak ikusi, gorroto gorria, larru gorritan, lur gorria; gaiztakeria eta bihurrikeriarena: sugegorria, Galtzagorriak; suarena: labe gorria, gori-gori; lehorteak bazterrak gorritzen ditu, eta landareetan mingorria edo herdoila sortzen da; Europako kultura guztietan kristau fedetik urrundu den guztia gorria izan da: ateoak, heterodoxoak, komunistak; sexua gorria da, baita erotismoa ere: gona gorria emakumeentzat, gerriko gorria gizonezkoentzat; bizitasuna, indarra eta osasuna ere gorriak dira. Festa giroan gorri, "xuri, ubel, musker, urdin, bainan guziz gorri", idatzi zuen J. Etxeparek.

Badira "xuri, beltz, gorri, urdin, hori, nabar, ubela, bainan zoin hitzek erran dezakegu belarraren itxura?", jarraitu zuen J. Etxeparek: muskerra, perde frantsesari kendua zelako. Manezaundik deskribatu bezala: "Iruñerat urbiltzean harriturik zeuden eremu agortu eta idor horiek ikustean. Gaizoek uste zuten mundu guzian bazirela Garazi aldeko larre pherde muskerrak. Muskerra". Berdea kolore arrotza eta berantiarra izan da euskal kulturan, lur emankorrena, eguraldi bustiarena, sexuaren inguruko gordinkeriena, gaitzak jotakoarena. Usadio zaharrean, beltzak bereganatzen zuen berdearen gerozko ñabardura.

Euskal usadio zaharrean zuria, gorria eta beltza baitziren hiru kolore nagusiak, abereak, haizea, lurra, ura, harria, mendia… banatzeko balio zutenak, ederki asko esplikaturik eta literatura aipuek zein ahozko testigantzek lagundurik agertzen direnak Patziku Perurenaren Koloreak euskal usarioan 1992ko saiakera aberatsean.

Sabino Aranak, ordea, orlegia asmatu zuen berdea izendatzeko, beltzarena behar zuena deskribatzeko eta zuria, gorria eta orlegiarekin ikurrina sortu zuen Luis anaiarekin batera, 1894an. Zuriak Jainkoa, gorriak Bizkaia eta berdeak independentzia eta askatasuna irudikatzen zuten. Euskal Herriko ikur bilakatu zen, zigortua izan zena 1979 arte, EAEko bandera ofizialtzat legeztatu arte. Nafarroan eta Iparraldean ez da oraindik ofiziala, baina beste aldean ez dago bere erabilera arautzeko legerik. Sakanan, adibidez, kale gorrira baztertu behar izan da. Altsasun, aldiz, ezta kale gorrian ere!

“Ospitaleen antza dute hemen zaharrentzako egoitzek”
Mai 13, 20162024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Ospitaleen antza dute hemen zaharrentzako egoitzek”

Edurne Elizondo

Zaharrentzako egoitzen inguruko mahai ingurua egin zuen Krisiaren Aurkako Zaharren Koordinakundeak joan den astean. Hizlari aritu zen Pertsonen Autonomia eta Garapenerako Nafarroako Agentziako kide Carmen Maeztu (Valtierra, 1962). Zuzenean entzun zituen zahar anitzen kexak. Haserrea erakutsi zioten hainbatek. Gobernuarentzat lehentasun izan nahi dutela esan zuten denek.

Zer moduzkoa izan da halako foro batean parte hartzea?

Hagitz interesgarria iruditu zait. Argi dut zaharren ahotik entzun behar dugula zer pentsatzen duten. Harritu nau parte hartzeak. Jende askok hartu du hitza, eta hitz egin dutenek agerian utzi dute benetako kezka dutela zaharrentzako egoitzen inguruko gaiekin.

Anitzek aipatu dute dirua. Ez dute uste arazoa hori denik, dirua gastatzeko lehentasunak zehaztea baizik. Zer deritzozu?

Egia da, oraindik ere, behar anitz daudela bete gabe. Lau urterako plangintza egin dugu guk, eta argi dago martxan jarri nahi ditugun neurriek dirua behar dutela. Egia da, halaber, politikarien lana dela dagoen dirua erabiltzeko lehentasunak zehaztea, eta azken urteotan gauzak ez dira ongi egin. Gobernuak behar baino toki gutxiago eskaini ditu zaharrentzako egoitzetan, adibidez.

Senarra zaharrentzako egoitza batean duen emakume baten gutuna irakurri dute antolatzaileek. Bien pentsioarekin 1.700 euroko sarrera dute; egoitzak, berriz, 2.200 euro balio du.

Nafarroako Gobernuak bermatu behar du mendekotasun handia eta larria dutenentzako tokia. Horiek ere ordaindu behar dute, hala ere. Mendekotasun handia dutenek, 1.529 euro, eta larriek, 1.460. Familiaren babesa ez dutenei eta baliabide ekonomikorik ez dutenei ere bermatzen diegu tokia. Horiek 850 eta 1.300 bitartean ordaintzen dute. Gaur egun, 1.900 pertsona daude egoitza publikoetan, eta bertze 850 inguru, berriz, pribatuetan dira, plaza publiko bat jasotzeko zain. Horiei ere ematen diegu laguntza.

Baina laguntzak ez du denen arazoa konpontzen, ezta? Iruñerrian 850 pertsona daude egoitza pribatutik publikora joateko zain, adibidez.

Hala da. Arazo bat dago hor. Iruñerrian egoitza pribatuekin 2.100 euroko ituna du gobernuak sinatua; gobernuak, ondorioz, gehienez ere diru hori ematen du laguntza gisa, baina egoitzak gehiago kobratzen die erabiltzaileei: 2.800 euro, hain zuzen. Aldea, noski, erabiltzaileek ordaintzen dute. Iruñerrian dago beharra, batez ere, eta toki publiko gutxien hor daude.

Zuk ere onartu duzu egoitza publikoetan direnen erdiek ezin dutela behar dutena ordaindu.

Hala da. Guk finkatzen dugun kopurua, 1.500 eurokoa, adibidez, finkatzen da errentarekin eta ondarearekin. Errenta nahikoa ez dutenek ondarearekin kitatzen dute zorra, hil eta gero.

Ordaindu beharrekoa mendekotasun mailaren arabera zehazten da, ez errentaren arabera. Bidezkoa da hori?

Ez dugu uste, eta horregatik ari gara sistema hori aldatzeko lanean. Gure asmoa da ordaindu beharrekoa errentaren arabera zehaztea. Guretzat hori lehentasun bat da, eta ari gara lanean jada.

Nafarroan zaharrentzako 72 egoitza daude; gehienen jabegoa da publikoa, baina gobernuarenak bi baino ez dira.

Bai. Urteotan ez da urratsik egin egoitza berririk eraikitzeko. Kontuan izan behar dugu, halaber, historian zaharrentzako egoitzek egin duten bidea. Anitzek izan dute lotura irabazi asmorik gabeko erlijio ordenekin eta fundazioekin.

Mahai inguruan anitzek eskatu diote gobernuari egoitza publiko gehiago eraikitzeko.

Ez dugu aukera hori aztertu ere egin. 5.400 toki badira Nafarroan, eta 3.000 ari gara erabiltzen. Oraingoz, ez dago agendan egoitzarik eraikitzea.

Asmoa agertu duzu, ordea, zaharrak haien etxean artatzeko sistema indartzeko.

Bai, hori da gure erronketako bat. Etxean laguntza jasotzeko programak eta sistemak bultzatu behar ditugula uste dut, eta zerbitzu horiek hartzeko bideak erraztu, bertzeak bertze, malgutasunez jokatuz ordutegiekin, eta abar. Zaharrek etxean bizi nahi izaten dute.

Zaharrentzako egoitzetan eskaintzen duten arreta ona dela erran duzu; baina jendeak ez du joan nahi. Zergatik?

Uste dut eredua dela jendea beldurtzen duena. Finean, egungo egoitzek neurri batean bakartu egiten dute pertsona. Europako ereduek, gaur egun, gehiago bultzatzen dituzte elkarrekin bizitzeko unitateak. Egoitza txikiak izaten dira. Hemen, berriz, egoitzek ospitaleen antza dute.

Zer alda daiteke?

Ordutegiak, bertzeak bertze. Ez dira batere malguak. Bertzalde, pertsonek anitzez ere rol aktiboagoa bete beharko lukete egoitzaren egunerokoan.

Egoitza batean dagoen 86 urteko gizon batek salatu du zuzendariak ez ziela talde bat osatzen utzi.

Zahar izateak ez du erran nahi autonomo ez izatea. Egoitzetan bizi diren pertsonek badute eskubidea beren iritzia agertzeko, entzunarazteko. Hori bultzatuko duen eredua behar dugu. Bada zer hobetu.

Langileen baldintzei buruz ere bai?

Zalantzarik gabe. Ez dago Nafarroan lan hitzarmenik, eta estatukoak soldata txikiak ezartzen ditu. Ratioak ere aztertu behar dira; baldintzak hobetu.

“Nahi eta ezin”
Mai 13, 20162016-05-12Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

“Nahi eta ezin”

Edurne Elizondo

A gerikoak dira, oraindik ere, azken istripuaren arrastoak N-121-A errepidean. 47 urteko Zaragozako (Aragoi, Espainia) kamioi gidari bat hil zen haren ondorioz, apirilaren 29an, Lantz ondoan. Joan den astean, karrikara atera ziren CGT, ESK, ELA, LAB, Steilas, EHNE eta Hiru sindikatuak, azken istripu hori salatzera. "Errepidea oso gaizki dago; ez da inbertsiorik egin, eta egoera kaskarra da", nabarmendu du Hiru Garraiolarien Euskal Herriko Sindikatuko komunikazio arduradun Jaione Ugaldek.

Iruñea eta Behobia lotzen ditu N-121-A errepideak. Batez beste 12.000 ibilgailu inguru pasatzen dira egunean bide tarte horretatik. Haietako 2.700 dira astunak. Datu horiek islatzen duten egoera onartu du Nafarroako Gobernuko presidenteorde eta Garapen Ekonomikorako Departamentuko kontseilari Manu Aierdik: "Trafiko oso handia dago. Azken urteotan, gainera, ez da gutxieneko inbertsiorik egin errepidea mantentzeko lanetarako; ondorioz, Nafarroako errepide sare osoaren kalitateak egin du behera". Hainbat irizpideren araberako zerrendetan Nafarroa "azken postuetan" dela zehaztu du Aierdik, hain zuzen: asfaltoaren eta seinaleen egoerari dagokionez, adibidez. "Egoerak konponbide orokor bat behar du, baina ez dago dirurik. Hori da kontua. Nahi eta ezin", laburbildu du presidenteordeak.

N-121-A errepidean dauden arazoak ez dira oraingoak; aspaldikoa da bide hori hobetzeko aldarria. Azken hamarkadetan egin dituzte lanak, eta horien ondorio dira, adibidez, Belateko eta Almandozko tunelak. 1993. urtean hasi zituzten obrak, eta 1997an inauguratu zituzten. Bera eta Behobia artekoa izan da moldatu duten azken zatia; 2009. urtetik dago zabalik egungo bidea. Obra horien ondorioz, hain zuzen, gora egin du errepide horretako trafikoak, batez ere ibilgailu astunenak. Ugaldek onartu du: "Errepidearen egoera kaskarra izan arren, motzagoa da, eta merkeagoa". Bi faktore horiei hirugarrena erantsi die Hiruko kideak: kamioilariek Leitzarango autobian dauden aldapak baino nahiago dutela N-121-A errepidea. "Leitzarango bidea gogorra da".

"Errepide berria egin zutenean uste genuen seguruagoa izanen zela, baina ez da hala izan. Jendea ere azkar ibiltzen da autoarekin. Beratik Behobiarakoa zazpi minutuko bidaia da; zenbatean egin nahi dute?", galdetu du Berako alkate Josu Iratzokik. Bortzirietako, Baztango, Malerrekako eta Bertizaranako alkateentzat, hain zuzen ere, betiko kezka izan da N-121-A errepidea. Hamaika aldiz egin dituzte bilerak gobernuko garaian garaiko arduradunekin, konponbideen bila. Argi dutelako abiadura ez dela arazo bakarra, eta errepidea moldatzeko egin dituzten urratsak ez direlako nahikoak izan, haien ustez. 2013an, adibidez, errepidean izandako luiziek eragindako egoerak ekarri zuen alkateek bat egitea neurriak eskatzeko. Tunelak itxi, eta errepide zaharretik joan behar izan zuten ibilgailuek hainbat egunez; Belateko mendatetik, alegia.

"Oraingo agintariekin ere egon gara, eta dirurik ez dagoela erran digute", azaldu du Iratzokik. Beran hainbat puntu beltz ditu N-121-A errepideak. Zalain auzo inguruan dago horietako bat. 2014. urtean hainbat istripu izan ziren toki berean. Asfaltoa moldatzeko lanak egin zituen orduan gobernuak. "Egoerak hobera egin zuen, baina gertatzen dira istripuak, oraindik ere".

Lan osasunaren egunaren harira, hain zuzen, Zalaingo toki arriskutsu horretan protesta egin zuen Bortzirietako Sortuk, apirilaren 28an. Elkarretaratzearekin bat egin zuen LAB sindikatuak ere. "Argi dago arazo bat dagoela: errepide nagusi bat dugu hemen, baina ez dago prest jasan behar duen trafikoari eusteko", nabarmendu du Koldo Saenzek, Baztan Bidasoko LABeko kideak.

Hori dela eta, egoera horren inguruan eztabaida pizteko beharra badela erantsi du Saenzek. "Eztabaida sozial sakona eta benetakoa egin behar da egun dagoen arazoari konponbidea emateko".

Hainbat kontu daude mahai gainean. Abiadurarena da bat. Autoena aipatu du Iratzokik, baina kamioiei buruz ere bada zer erran. 2011. urtean, N-121-A errepidean gertatutako hainbat istripuren ondorioz, ibilgailu astunen abiadura kontrolatzeko operazioa egin zuen Guardia Zibilak, istripu horietako gehienetan halakoak zeudelako tartean. 154 kamioi gidariri jarri zieten isuna, abiadura mugak ez errespetatzeagatik.

Sei errepide nagusi

Abiadura, kamioien kopurua, toki arriskutsuak... arazo horiek hor daudela baina ikuspuntu zabalagoa behar dela nabarmendu du Manu Aierdi presidenteordeak. N-121-A errepidearen auzia, ondorioz, herrialdeko errepide sarearen egoerari buruzko hausnarketaren barruan jorratu behar dela erran du. Nafarroan sei errepide nagusi zehaztu ditu Aierdik: Pirinioetako eta Bideko autobiak, Tuterako autobidea, Leitzarango eta Gasteizerako autobiak eta N-121-A bera. "Tuterakoa eta N-121-A errepidea daude egoera kaskarrenean", onartu du Nafarroako Gobernuko lehendakariordeak.

Ikuspuntu zabala eskatu du Aierdik N-121-A errepidearen auziari buruz. Bat egin du konponbidea bilatzeko beharrarekin, bai eta gaiari buruz eztabaida egitekoarekin ere. Argi eta garbi erran du, hala ere, bere departamentuaren egungo aurrekontuak gauza handirik egiteko tarterik ez duela uzten. "180 milioi euro ditugu, eta 60 Bideko eta Pirinioetako autobien itzalpeko sariek eramaten dituzte", azaldu du.

Hori dela eta, Europak zehaztutako zuzentarauen harira, errepideen erabiltzaileek ordaintzeko aukera aipatu du Aierdik. "Europak dio etorkizunean moduak bilatu beharko ditugula gutxienez errepideak mantentzeko lanetarako diru sarrerak lortzeko". N-121-A errepidean ere nolabaiteko saria ordaintzeko aukera, beraz, mahai gainean jarri du. "Ez da nire asmoa legealdi osoa ematea dirurik ez dugula esaten; erronka handia da errepideena, eta eutsi beharko diogu. Gizarteak, hala ere, argi izan behar du egoera zein den. Onartu behar du egun baliabideak urriak direla", azaldu du.

Berako alkate Josu Iratzokik uste du kamioien kopurua mugatu beharko litzatekeela. LABeko Koldo Saenzek ere argi du egunean ia 3.000 pasatzea "gehiegizko zama" dela errepidearentzat. Hala ere, ez da agertu ibilgailu astunei saria ordainaraztearen alde. Hiruko Jaione Ugaldek ere argi du konponbidea ez dela hori. "Finean, gu lanean ari gara, eta ez da bidezkoa guk ordaindu behar izatea. Gipuzkoan ari dira Etzegaraten saria ordainarazteko aukera aztertzen; Nafarroak esan du koordinazioa bilatuko duela haiekin. Horrek esan nahi du Nafarroan ere ordaindu beharko dugula?", galdetu du. Zergen bidezko ordainketaren alde egin du Ugaldek.

Saenzek argi du garraiolariek ere zer erran badutela N-121-A errepideari buruz proposatu duen eztabaida horretan. Eragile guztiek parte hartu beharko luketela uste du. Errepide mota izanen da eztabaidagaietako bat, ziurrenik, auzi horri buruz iritzi ezberdinak baitaude jada. "Herritar batzuek autobia eskatzen dute; nik ez dut uste hori behar denik", erran du Berako alkate Josu Iratzokik. Eztabaidarako prest da LABeko Koldo Saenz, baina zehaztu ditu marra gorriak: "Proiektu txikitzailerik ez dugu nahi, noski".

Egungo egoerak markatzen duen abiapuntutik mintzatu da Aierdi, bertzalde: "Noski, sekulakoa izanen litzateke autobia izatea, baina ez dugu aztertu ere egin zer-nolako aurrekontua izanen lukeen gisa horretako proiektu batek".

30 milioi euro

Errepideari buruzko azterketa egin du, hala ere, Nafarroako Gobernuak. Azterketa hori oinarri hartuta bide horren egoera hobetzeko hamaika neurri zehazten dituen aurreproiektua ere bai. Baina Garapen Ekonomikorako Departamentuko tiradera batean dago, gaur egun. "30 milioi euro inguruko proiektu bat da. Ez dugu gauzatzeko aukerarik, ordea". Bertzeak bertze, Berako toki arriskutsuetako bat konpontzeko neurriak jasotzen ditu proiektu horrek; zehazki, Alkaiagako tunelaren ondoko sarbidetik Iruñerako bidea hartzeko bidegurutzea moldatzeko neurriak jasotzen ditu. "Proiektua hor dago, baina geldirik", erran du, etsita, Iratzokik.

Errepideen auziari "modu oso batean" aurre egiteko beharra berretsi du Aierdik. "Ez dugu ahaztu behar errepideek ere lurraldea egituratzen dutela, eta, ondorioz, eskualde batzuen eta besteen arteko oreka bilatu behar dugula konponbideak zehazterakoan", erran du gobernuko kideak. Badu lana Aierdiren departamentuak. Konponbidea eskatzen jarraituko dute garraiolariek eta tokian tokiko agintariek; eta jarraituko dute ibilgailuek N-121-A errepidetik pasatzen. Egunean 12.000.

Berriz ere gerta ez dadin
Mai 13, 20162016-05-12Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Berriz ere gerta ez dadin

Asier Garcia Uribarri

Hiesak jota eta inolako arreta medikorik gabe. Horrela hil zen 1993ko maiatzaren 15ean Pello Mariñelarena euskal presoa, Parisko Antoine Beclere ospitalean. Igandean, heriotzaren urtemugarekin, Mariñelarenaren margo eta olerkien erakusketa aurkeztuko du Sarek Etxarri Aranatzen. "Pello [Mariñelarena] gogoratzeko eta haren lana aitortzeko egin dugu erakusketa. Baina baita gaixorik dauden presoen eskubideak aldarrikatzeko ere. Hark pairatu zuena inork berriz paira ez dezan", azaldu du Mikel Mundiñano Sareko kideak.

Mariñelarena Etxarri Aranatzen jaio zen, 1963. urtean. Nerabea zenetik lan egin behar izan zuen etxeko ekonomian laguntzeko. Horrez gain, goiz piztu zitzaion inguruan zuen munduarekiko ezinegona. Era berean, beste hainbat garaikideri gertatu bezala, droga mendekotasunak harrapatu zuen Mariñelarena. Zuen arazoaz jakitun, Mondoñedoko desintoxikazio zentrora jo zuen, Galiziara. Han lortu zuen drogaren atzaparretatik ihes egitea. Baina, handik gutxira, militantzia politikoaren ondorioz erbestera jo behar izan zuen. "1987. urtea berezia izan zen Pellorentzat [Mariñelarena]. Lagun eta militantziako kide bat hil zitzaion, istripuz. Garai hartan, ihes egin behar izan zuen".

Erbestean hasi zen margotzen eta olerkiak idazten. "Haren ibilbide osoa ikus daiteke haren margoetan: droga mendekotasuna, sendatzea, konpromiso politikoa eta ihesa". 1990. urtean atxilotu zuten, Bretainian. Zailtasunak zailtasun, La Santeko espetxean (Frantzia) margotzen jarraitu zuen. Espetxean bi urte eta erdi zeramatzala hiesa diagnostikatu zioten, eta hilabete baten buruan hil zen.

Gaixo dauden presoen askatasuna da Sareren aldarrikapen nagusietako bat. Mariñelarenaren lana baliatu nahi dute aldarrikapen horretan sakontzeko. Presoen eskubideen alde, Eskubideen trena egitasmoa garatzen ari da Sare. Alor ezberdinetan lan egiten duten pertsonen ekarpenak jasotzeko. Kanpaina horretan kokatu ditu Mundiñanok erakusketa eta igandeko aurkezpena. "Erakusketa aurkezteaz gain, Sakanako sortzaileen ekarpena garrantzitsua izango da". Aurretik, antzeko ekinbide parte hartzaileak egin dituzte eskualdeko kirolari eta musikariekin.

Erakusketa igandean Etxarri Aranatzen aurkeztuko badute ere, datozen asteetan Sakanako hainbat herritan egongo da ikusgai. Ekainaren 6tik 17ra, berriz, Iruñeko Katakraken izango da.

Egitarau zabala

Egun handia igandea izango bada ere, gaur egingo dute lehen ekitaldia. Etxarri Aranazko Leku Ona tabernan Burdin hariak eta plastikozko koilareak ikuskizuna taularatuko dute. "Markel Ormazabal eta Oier Gonzalez preso ohiek landutako solasaldia da, espetxearen ingurukoa, bideo eta musikarekin lagunduta. Galdera bati erantzutean otu zitzaien ideia: berdin pisatzen du koilara batek espetxearen bi aldeetan?", azaldu du Mundiñanok.

Igandean, 11:00etan aurkeztuko dute erakusketa Etxarri Aranazko plazan. "Badakigu ez dela egokiena erakusketa bat kalean jartzea. Baina herriak ikustea nahi dugu. Eguraldi txarra eginez gero, udaletxeko arkupeetan jarriko dugu". Ordu berean, Uribe Crew grafitigileek Mariñelarenaren irudia margotuko dute herriko horma batean.

Eguerdian, Artie Kalia Etxarri Aranazko sortzaileen taldeak serigrafia tailerra eskainiko du. "Pelloren [Mariñelarena] lanen irudiekin zorroak eta elastikoak egingo dituzte. Bertan izango dute materiala; beraz, ez da etxetik eraman beharko".

Horrekin batera, sormen parte hartzailerako ekinbidea prestatu du Altsasuko Artebide taldeak. Eskualdeko hainbat margolariren topagunea da Artebide. "Pentsatu dute biltzen den jendearen artean Pelloren [Mariñelarena] olerkiak banatzea. Bertan, panel handi batzuk jarriko dituzte. Orduan, bakoitzak olerkiak irakurtzean, norberari ateratzen zaiona margotzeko aukera izango du".

Goizeko azken ekitaldia 13:00ean hasiko da. "Froga txiki" gisa definitu du Mundiñanok. Triki edo bertso poteoa egin beharrean, "olerki poteoa" egingo dute. Horretarako, sortzaile ezagunen laguntza izango dute.

Oraingoz, Jon Arretxe idazleak eta Maider Ansa abeslariak eman dute baiezkoa. Baina beste hainbatekin harremanetan daudela nabarmendu du Mundiñanok. "Tabernetan sartu eta isiltasuna eskatuko dugu. Orduan, Edur Zubeldia musikariak akordeoiarekin musika inprobisatuko du, eta sortzaileek Pelloren [Mariñelarena] olerkiak irakurriko dituzte. Ez dugu sekula egin, baina uste dugu oso interesgarria izango dela".

Prismatikoak hartzeko ordua
Mai 13, 20162016-05-12Albisteak, Ingurunea, Nafarroa0

Prismatikoak hartzeko ordua

Edurne Elizondo
Teknologia berrien erabilerak nabarmen eragin dio ornitologiaren esparruari. Hegaztiei so egitea gustuko dutenek, ohiko paperezko libretarekin batera, bertze hamaika tresna dituzte orain eskura, behatutako txoriei buruz jasotako datuak ...

Mai 13, 20162016-05-12Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Alderantzizko mundua

Lohizune Amatria

Salatzen bada, baina ez bada zigortzen, ez da torturarik gertatu". Bai, bada hori sinesten duenik. Telebistan entzuteko aukera izan genuen, gainera; eta esaldia bota zuen pertsonari ahotsak ez zion dardararik egin. Espainiako Gobernuak Nafarroan duen ordezkari Carmen Albarenak dira hitzak, eta beraz luze batekin amaitu zuen esaldia, tortura gure asmakeria bat dela iradokiz edo.

Nafar Telebistako kazetariak zuzenean galdetu zion. "Espainian torturatzen da?". Eta beste erantzun irmo bat eman zuen Albak: "Ez, demokrazian ez da inor torturatzen, eta ez da inor torturatu". Iraingarriak suertatu zaizkit bere hitzak. Ezagutzen ditugu adibideak, gehiegi. Ez al zituen Guardia Zibilak Lasa eta Zabala demokrazian hil? Ez al du Amnesty International taldeak tortura kasurik salatu? Ez al du Estrasburgoko Auzitegiaren ebazpenen berri?

Euskal Herrian torturatzen da. Bai. Baina ezin da hori esan, adierazi edo idatzi. Iñigo Iruin abokatuak aurreko astean EHUn antolatutako mahai inguruan esan bezala, epaileak Poliziaren laguntzaile dira, alderantzizkoa baino. Isiltasun arau batek babesten du torturatzailea, eta estalki horren pean zigorgabetasunez joka dezakete. Auzitegiek, gobernuak, estatuak eta sistemak berak egiten dute posible hori gertatzea; eta legeen babespean, bai, esan dezakete tortura salatzea "gezurra" eta "irain" bat dela. Torturatuaren hitza sistemaren aurka jartzen dute, eta dena du galtzeko.

Aztnugal kanpainak piztu egin du azken hilabeteotako eztabaida. Mural batetik hasi, eta ehunka ditugu orain Euskal Herriko txoko ezberdinetan. Agoitzen dago horietako bat, Merkatuko plazan. Tortura hitza ezabatuta azaltzeaz gain, Agoizko mural horretan, gainera, Mikel Zabalza gogoan! leloa, haren aurpegia, eta 1960 eta 2013. urteen bitartean Euskal Herrian 3.587 tortura salaketa izan direla azaltzen da.

Delitua. Bai. "Terrorismoari gorazarre egitea" izan daitekeela adierazi dio Carmen Albak Agoizko Udalari. 30 eguneko epea eman dio instituzioari margoketa ezabatzeko, Espainiako Auzitegi Nazionalaren 2009ko uztailaren 7ko instrukzio baten arabera, "ETA erakunde terroristarekin erlazioa duten sinbolo denak (ETAko kideen argazkiak, pankartak eta anagramak edo erakunde terroristaren aldeko babes leloak dituzten afixak...)" kendu behar dira eta. Egunero igarotzen naiz horma horren paretik, eta oraindik ez diot ETArekiko loturarik aurkitu.

Euskal Herrian bizikidetza baketsu bat lortzeko, ezinbestekoa da egiaren aitortza. Guardia Zibilaren eskuetan hil zen nire osaba Mikel Zabalza, torturapean, duela 30 urte, eta demokrazian. Eta estatuak hori onartzen ez duen bitartean edo hormetatik haren irudia, memoria, ezabatzen duten bitartean, ez gara bakean biziko.

"Alderantzizko munduan" kokatu zuen bere burua Carmen Albak Nafarroako Parlamentuak haren dimisioa eskatu zuenean. Eta esanen nuke ez dabilela oker: alderantzizko munduan bizi gara.

“Gustuko soinu bat ere kutsadura izan daiteke, eta min egin dezake”
Mai 6, 20162024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Gustuko soinu bat ere kutsadura izan daiteke, eta min egin dezake”

Edurne Elizondo

Iruñea ez dela Madril nabarmendu du Estibaliz Altunak (Gasteiz, 1984), baina Nafarroako hiriburuan ere kutsadura akustikoa badela erantsi du, kutsadura mota horren aurkako nazioarteko egunaren harira. Apirilaren azken asteazkenean ospatzen da, urtero. Iruñean, trafikoa da kutsadura akustikoaren iturri nagusia. Gustuko soinuak entzuteak ere min egiten ahal duela erran du Altunak, halere. Hari gertatu zaio. Entzumena galdu du, musika entzungailuekin aditzeagatik.

Hiritik urruntzen garenean konturatzen gara, benetan, egunerokoan inguratzen gaituen zarataz?

Hala izaten da. Egunerokoan, askotan, ez gara inguratzen gaituen zarata guztiaz jabetzen. Zenbaitetan gerta daiteke lantokian, adibidez, soinu bat etengabe errepikatzea. Ez du zertan zarata handi bat izan. Baina hor dago etengabe, eta, askotan, urruntzen edo bat-batean isiltzen den arte ez gara konturatzen. Halako soinuek eragin psikologikoa izan dezakete guregan, eta estresa sortu, edo urduritu.

Zarata ez bada handia, har daiteke kutsadura akustikotzat?

Askotan kutsadura akustikoaren sinonimo gisa erabiltzen dugu zarata. Baina ez dira gauza bera. Zarata kontu subjektiboa da. Zarata da guretzat atsegina ez den soinu bat. Nik gustuko dudan musika mota bat, adibidez, zarata izanen da beste batentzat. Kutsadura akustikoa, berriz, kontu objektiboa da.

Neurgarria, alegia?

Hori da. Kutsadura akustikoa dagoenean soinuak eragin bat du guregan eta gure inguruan. 65-70 dezibeletan dago muga. Hortik gora, kutsadura akustikoa bada. Osasunaren Mundu Erakundeak 65 dezibeletan jartzen du muga.

Zeintzuk dira kutsadura akustikoaren iturri nagusiak Iruñean?

Soinu askok eragin dezakete, une batean edo bestean. Iruñean, hala ere, kutsadura akustikoaren sorburu nagusia trafikoa da. Hiriko kutsadura akustikoaren mapa egin dute, eta hor agerian gelditzen da zaratarik handiena zer-nolako eremuetan sufritzen duten: hiria inguratzen duten saihesbideetan, hain zuzen ere. Noaingo aireportuan ere bada. Hegazkin bat aireratzen denean 120 dezibel inguruko zarata sortzen da.

Zarata hori, hala ere, ez da etengabea; trafikoarena, berriz, bai.

Hala da. Eta uste dugun baino handiagoa, gainera. Museoaren kanpoko aldean trafikoak 80 dezibel inguruko zarata eragin dezake. Neurtu dugu. Kontua da hirian bizi den jendea zarata horretara ohitu egin dela, eta ez dela sufritzen duen horretaz hainbertze jabetzen. Osasunaren Munduko Erakundeak dio, halere, astean 40 ordu baino gehiagoz ez genukeela 80 dezibel inguruko zaratarik entzun behar.

Trafikoa mugatzea ez da erraza. Bada konponbiderik?

Gure gizartean autoa toki guztietan dago, eta zaila da, bai, erabilera mugatzea. Baina hainbat neurri har daiteke. Abiadura mugatu daiteke, adibidez. Abiadura gero eta handiagoa, gero eta zarata handiagoa. Hainbat tokitan orduko 30 kilometroko abiadura mugak ezarri dituzte jada. Errepideen ondoan, halaber, landareekin egindako hesiak jar daitezke. Zuhaitzek eta zuhaixkek autoek eragiten duten zarata xurgatzen dutelako. Gauza bera egiten dute CO2arekin, gainera.

Hiriko zaratara ohitu garela erran duzu. Alde handia dago Iruñearen eta herrien artean?

Museoan ikastetxe eta institutuetako gazteak hartzen ditugu, eta hiritik edo herrietatik datozenen jarreran aldea badela sumatzen dugu guk. Herrietan ez dago hainbertze trafikorik, eta honat etortzen direnean, haiek ohartzen dira sufritzen dugun kutsadura akustikoaz. Iruñeak badu gauza on bat, halere: badituela kutsadura horri ihes egiteko tokiak. Arga ibaiaren ondoko parkea da horietako bat. Eta hor ere zuhaitzek eta zuhaixkek lortzen dute kutsadura hori bazter uztea. Noski, Madril edo Bartzelonaren gisako hiri batekin alderatzen badugu Iruñea, hemengo egoera ez da hain txarra.

Gauez behera egiten du trafikoak; asteburuetan, halere, aisialdiak eragindako zarata pairatu behar dute zenbait auzotako bizilagunek. Hori ere kutsadura akustikoa da?

Bai. Egia da kutsadura akustikoarena, oraindik ere, ez dela asko zabaltzen den gaia, baina herritarrak hasi dira halako egoerak salatzen. Alde Zaharrean hasi dira bat egiten arazo horren aurka. Auzo horretan, behintzat, tabernetatik kanpo edan ahal izateko ordutegia murriztu dute. 23:00ak arte egin daiteke bakarrik.

Zarata gustuko ez dugun soinua dela erran duzu. Atsegina zaigun soinu bat izan daiteke kutsadura akustikoa?

Bai, zalantzarik gabe, esan bezala dezibelen kopuruak zehazten duelako kutsadura zer den eta zer ez den. Adibide baten bidez azalduko dizut hau. Nik musika asko maite dut, eta urte luzez aritu naiz musika altu aditzen entzungailuekin. Horren ondorioz, entzumena galdu dut, eta soinu altuak jada ez ditut entzuten. Honat etortzen diren gazte askok ere entzuten dute musika entzungailuekin. Neurtu izan ditut dezibelak, eta 90 zituzten kasu askotan. Argi izan behar dugu horrek kalte egiten ahal digula.

Zeintzuk dira kutsadura akustikoak gugan izan ditzakeen ondorioak?

Belarri barruan zelula zeliatuak ditugu. Ileen antzekoak dira, eta soinuaren dardararekin alde batera eta bertzera mugitzen dira. Beren onera itzultzeko aukera ez badiegu ematen, azkenean hil egiten dira. Horrek dakar entzumena galtzea, baina badira bertze hainbat arazo ere. Akufenoak izan ditzakegu, adibidez, eta horrek ekartzen du txistu modukoak entzutea, etengabe. Behin-behineko egoera izan daiteke hori, edo behin betikoa. AC/DC taldeko abeslariak, adibidez, kontzertuak egiteari utzi behar izan dio, bestela gor gelditzeko arrisku handia zuelako.

Zaila da kutsadura akustikoak duen eraginari ihes egitea?

Ikerketa baten arabera, hirietan bizi diren herritarren %75ek badute entzumen arazoren bat. Berriki irakurri dut, halaber, munduan 12 eta 35 urte bitarteko 43 milioi pertsona gor gelditzen ari direla, musika entzungailuen bidez aditzeagatik. Txarrenak dira belarri barruan sartzen diren horiek, ez baitute kanpoko zarata bazter uzten. Ondorioz, are altuago entzun behar duzu musika.

Erran duzu kutsadura akustikoak inguruan ere baduela eragina. Zer-nolakoa?

Hegaztiei eragiten die, adibidez. Zarata handi baten ondorioz, adibidez, hiltzen ahal dira. Gasteizen, aurten, Urte Zahar gauean piroteknia erabiltzeko denbora mugatu zuten. Txakurrei ere eragiten die. Bestalde, hiriko zaratak, adibidez, eragina du hegaztien ohituretan. Zailtasunak izan ditzakete, adibidez, harremanak izateko, txioen bidez egiten baitute. Egokitu edo hirietatik alde egin behar izaten dute.

Indarkeria gelan sartzen denekoa
Mai 6, 20162016-05-05Albisteak, Gizartea, Hezkuntza, Nafarroa0

Indarkeria gelan sartzen denekoa

Edurne Elizondo

Bederatzi edo hamar urte nituenean hasi zen dena. Ez nuen gaztelaniaz ongi egiten, eta nire aurka egiten zuten horregatik gelako kideek. Etxeraino etortzen ziren nire atzetik, korrika; lurrera bota eta jo egiten ninduten; liburuak lapurtzen zizkidaten. Baina uste dut okerrena ziberbullying-a izan zela. Suntsitu egin ninduen. Bizi izandako guztiak suntsitu ninduen"

Save The Children gobernuz kanpoko erakundeak bere azken txostenean jasotako testigantza da aurrekoa; eskola jazarpena sufritu zuen gazte baten hitzak. Hitzezkoa izan daiteke jazarpen hori, mehatxuen eta irainen bidezkoa; indarkeria psikologikoa, baina baita fisikoa ere. Bakarra izaten da erasotzailea zenbaitetan; talde bat bertze anitzetan. Gelakideen isiltasuna izaten du gehienetan lagun. Nafarroan, txosten horren arabera, ikasleen %5,2k pairatu dute bullying-a. Kopurua handiagoa dela uste dute, halere, Altxatu Bullying-aren Aurka elkarteko kideek. Urtarriletik daude martxan herrialdean, eta orain arte, 34 kasuren berri jaso dute. Jazarpenaren aurkako astea egin dute egunotan, arazoaren berri zabaltzeko.

Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuko Bizikidetzarako Sailean eskola jazarpenarekin lotutako 138 kasu hartu dituzte, joan den uztailaren 1etik. "Guk esku hartzen dugun kasuak dira horiek, ez baitugu gertatzen diren guztien berri jasotzen. Eta hori ona da, ikastetxea auzia bere kabuz kudeatzeko gai izan dela erran nahi baitu", nabarmendu du saileko arduradun Nerea Serranok. Ikastetxe bakoitzak baditu bere datuak, eta departamentuaren eskura daude, baina Serranok onartu du gobernuak estatistika propiorik ez duela, eta horrek zailtzen duela arazori buruzko "ikuspegi oso bat" izateko aukera. "Hori egitea, finean, ez da gure eskumenetako bat", zehaztu du.

Departamentura ailegatu diren kasuen kopuruak gora egin duela nabarmendu du Serranok. "Ez dut uste egoerak okerrera egin duenik; gorakada horren arrazoia da, nire ustez, ikastetxeek laguntza gehiago behar dutela, eta horregatik jotzen dutela lehen baino gehiago guregana". Murrizketak daude egoera horren atzean, Serranoren hitzetan. "Irakasleek ez dute bullying kasuak behar bezala kudeatzeko denborarik eta aukerarik, kasu anitzetan", onartu du.

Bizikidetzarako Saila 2004. urtetik dago martxan. 2010etik, berriz, eskola jazarpenari aurre egiteko protokoloa bada herrialdean. Haren eskutik, bizikidetzarako batzordeak daude, adibidez, ikastetxeetan, bullying-aren auzia lantzeko. Laguntza izeneko programa prestatu du gobernuak orain, gainera, jazarpenaren aurka urratsak egiten jarraitzeko. "Helburu nagusia da haurrek eta nerabeek ez sufritzea ikastetxean; berdinen arteko harremanetan indarkeria bazter uztea. Argi izan behar dugu, hala ere, une zehatz batean bi ikasleren artean gerta daitezkeen interes gatazkak ez direla, berez, jazarpena. Bullying-ak ekartzen du gatazka horri eustea denboran", erran du Serranok.

Jazarpenak infernu bilakatzen du eskola, pairatzen dutenentzat. Horri buruz anitz dakite Iñakik eta Maiderrek. Asmatutako izenak dira. Iñakiren ama da Maider. Nahiago du benetako izenik ez eman. Urte luzez sufritu du gazteak eskola jazarpena. "Hagitz gogorra izan da, eta bada. Orain 17 urte ditu, baina 8-9rekin hasitako amesgaiztoaren ondorioak hor daude, oraindik ere. Ama batek ez luke inoiz entzun behar semearen ahotik nahiago duela bere buruaz bertze egin eskolara joan baino. Niri hori erran zidan. Beldur nintzen, amorruak eta tristurak jota", azaldu du Iñakiren amak.

Harentzat ere hagitz gogorra izan da semeak bizi izandako guztia. Gogoan ditu hasierako kolpeak. "Ubeldurak ikusten nizkion semeari gorputzean; kosta egin zitzaion sufritzen ari zena onartzea". Igande arratsaldeak ere fresko ditu memorian: "Igandero gaixotu egiten zen; ez zuen eskolara joan nahi".

Herri batetik bertzera mugitzea erabaki zuen familiak. "Gertatzen ari zenaz jabetu nintzenean ikastetxera joan nintzen, baina ez zuten auzia batere ongi kudeatu. Ez zidaten inolako konponbiderik eman. Jazarpena ezkutatu nahi izan zuten. Erabat babesgabe sentitu gara prozesu osoan", salatu du Maiderrek.

Altxatu Bullying-aren Aurka elkartearekin bat egin nahi izan du, hain zuzen ere, "bertze familiak laguntzeko". Taldeko arduradunek argi utzi dute Maiderrena ez dela gisako kasu bakarra. "Egia da hezkuntzaren esparruan ari diren gehienak profesionalak direla, eta halaxe jokatzen dutela eskola jazarpenaren auzian ere; baina hainbatetan ikastetxeak saiatu izan dira bullying kasuak ezkutatzen", erran du elkarteko sail psikopedagogikoko arduradun Maria Luisa Duranek.

Kexak parlamentuan

Duran eta Altxatu Bullying-aren Aurka elkarteko buru Julen Sesma Nafarroako Parlamentuan izan ziren, apirilean, eta han mahai gainean jarri zituzten haien kexak. Ez bakarrik Hezkuntza Departamentuari buruz; baita Osasunbideari buruz ere. "Ezin da onartu eskola jazarpena sufritu duen neska batek hiru hilabetez zain egon behar izatea psikologoak artatzeko", erran zuten elkarteko kideek, parlamentarien aurrean egindako agerraldian.

Errandakoa berretsi dute. "Hezkuntza Departamentuak, anitzetan, jazarpena jaso duena bertze eskola batera mugituz konpondu nahi izaten du arazoa. Baina hori ez da konponbidea. Erasotzaileak bertze biktima bat aukeratuko baitu", erantsi du Sesmak.

Hainbat kasutan proposatutako neurria hori dela onartu du Bizikidetzarako Saileko buru Nerea Serranok; jazarpena jasan duen ikaslea bertze eskola batera aldatzea, alegia. Zehaztu du, hala ere, eraso egiten duenarekin eta erasoa sufritzen duenarekin lan egitea dela lehentasuna. "Kontua da zenbaitetan arazoaren berri jasotzen dugunerako denbora luzea pasatu dela, eta jazarpena jasan duenak aurrera egin dezan eta haren autoestimuak gora egin dezan beharrezkoa izaten dela bertze eskola batera mugitzea, hutsetik hasteko aukera izan dezan. Hainbatetan gertatzen da, bertzalde, gurasoek zuzenean eskatzen dutela jazarpena jaso duen haurra bertze eskola batera mugitzea".

Neurri hori ez dela lege nabarmendu du Serranok. Are gehiago, Laguntza programaren bidez, ikastetxetik erasotzailea mugitzeko aukera ari dira lantzen, batez ere. "Urtebete barru edo hori egiteko moduan izanen garela uste dut".

Bertze hainbat berrikuntza ekarriko ditu Laguntza programak. Helburua da ikastetxeetan jada existitzen diren bizikidetzarako batzordeetan pertsona bat eskola jazarpenarekin lotutako kontuetan aditu bilakatzea. "Ikastetxeetako batzordeetako pertsona horiek trebatzeko ikastaroak eginen ditugu; helburua da aditu horiek jazarpenaren aurkako lan guztien bultzatzaile eta dinamizatzaile bihurtzea", azaldu du Nerea Serranok.

Bullying-aren aurkako borrokak gizarte guztia ukitu beharko lukeela argi utzi du Bizikidetzarako Saileko arduradunak. "Denon arazoa da, eta denon artean konpondu behar dugu. Azken finean, helduok ere bagara eskoletara zabaltzen den indarkeria horren erantzule; gizartean, oro har, indarkeria bada berdinen arteko harremanetan, eta halako egoeren ispilu dira eskoletan gertatzen diren kasuak".

Familiek ere zer erran badute. Horixe nabarmendu du Serranok. "Zailena erasotzaileen gurasoekin hitz egitea izaten da; ez da erraza halako egoera bat onartzea". Jazarpena egiten duen ikasleari buruz, Serranok argi utzi du enpatia landu behar dela harekin. "Ezin dugu ahaztu eraso egiten duena ere ez dela pertsona segurua; harreman sozialei beldur diela; eta barneratuta dituela, tamalez, harreman horiek indarkeriaren bidez bideratzeko pautak".

Serranok erantsi du erasotzaileari argi utzi behar diotela bere jokabideak ez duela zilegitasunik, eta taldearen arauen arabera jokatzen ikasi behar duela. "Taldeak adostutako arauak dira horiek". Eta errespetua dute oinarri.

"Kasu gehienetan, arazoa landu eta gero, erasoa egin eta jasan dutenek eskola berean jarraitzen dute. Argi izan behar dugulako indarkeria baliatzen duenaren jokabidea bideratzen ahal dugula. Anitzetan, erasoa jaso duena bilakatzen da erasotzaile, eta, halakoetan, enpatia tresna hagitz baliagarria da bere jokatzeko modua alda dezan. Biktima zenean bizi izandakoak gogoratuz egin daiteke hori".

Aldagelak edo jolastokia dira jazarpena gertatzeko ohiko tokiak. "Erasoa hor egin, baina gelan deus gertatu izan ez balitz bezala jokatzen dute ikasleek", azaldu du Nerea Serranok. Bullying-ak, hala ere, eskolako mugak gainditu ditu, teknologia berrien eta sare sozialen bitartez. "Eskola jazarpenaren beste eszenatoki bat da ziberbullying-a", erran du Hezkuntza Departamentuko kideak.

Altxatu Bullying-aren Aurka elkarteko kideek nabarmendu dute jazarpen mota horrek "arrastoa" uzten duela, eta, anitzetan, erasotzaileen aurka egiteko tresna bilakatzen dela. Elkarteak, hain zuzen, arlo juridiko bat ere badu. Duranek nabarmendu du, hala ere, "bitartekari" izatea dela haien lehentasuna, "familien, ikastetxeen eta gobernuaren artean". Serranok, oraingoz, ez du proposamen hori onartu. "Hasi berri dira; oraindik ez dakigu zein den haien funtzionamendua". Eskola jazarpenaren aurka Nafarroan dagoen elkarte bakarra da hori.

Bizikidetzarako Saileko kideak lehen errandakoa berretsi du. Gizarte osoarena dela bullying-aren arazoa, eta gizarte osoak egin behar duela haren aurka.