UPN: Ez dira betiko garai onenak
Ira 25, 20152015-09-25Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa0

UPN: Ez dira betiko garai onenak

UPN, funtsean, ez da aldatu, besteak erakartzea lortu du". Harro mintzo zen Javier Gomara 2004ko martxoan, BERRIAk argitaratutako elkarrizketan. "Oro har, alderdia sortzean planteatu genituen helburu guztiak erdietsi ditugula uste dut: alde batetik, Nafarroaren nortasunari eustea, eta, bestetik, zentro-eskuinaren eremua bateratzea". UPNren sortzaileetako bat da Gomara, eta garai hartan bazuen pozik egoteko arrazoirik. Bere gorenean zegoen alderdia: 2003ko bozetan 23 eserleku eta botoen %42 lortu zituen, eta CDNrekin sinatutako gobernu itunari esker, lasaitasun osoa zuen nahieran gobernatzeko. Urrezko aroa izan zen hura, erregionalistentzat.

Ordutik hamaika urte eskasera, ordea, nekez aurkituko luke Gomarak pozik egoteko arrazoirik: barne pitzadurak handitu egin dira eta bitan zatitu dute alderdia; botere politiko osoa galdu du UPNk; eta botere ekonomikoan eragiteko gaitasuna ere izugarri murriztu zaio. Ikaroren mitoan bezalaxe, altuegi egin du hegan nafar erregionalismoak, eguzkia ukitzeraino. Eta hegalak kiskalita, lurra jo du orain.

Adituen arabera, garaietara eta unean uneko egoeretara egokitzeko gaitasuna izan da UPNren arrakastaren oinarrietako bat, baina gaitasun hori ere galdu dute erregionalistek azken urteetan. "Juan Cruz Alli eta Miguel Sanzen agintaldietan, nafar gizartean erabat errotuta zegoen UPN. Goizero ogia eta Diario de Navarra erostea, eta UPNri botoa ematea, dena zen gauza bera nafar askorentzat. Hori zen naturala, eta besteak ginen arraroak, azalpenak emateko beharra genuenak", dio Ivan Gimenez kazetari eta ELA sindikatuko kideak.

Nabarrismoaren sustrai ilunak ikertu zituen Gimenezek El corralito foral liburuan (Pamiela, 2015), eta gizartearen ikuspegiaz harago, UPNk esparru politikoa ere nahieran maneiatu zuela uste du: "Historikoki, UPNren inguruan mugitu da dena. Euritako handi bat izan dute eskuan, eta horrekin estaltzen zituzten euren ingurukoak; aterkitik kanpo gelditzen ginen, ordea, oposizioko alderdiak, eragile sozialak eta, oro har, eredu horren kontra egiten zuten guztiak".

Azken hamarkadetan, botere politikoaz gainera, botere mediatikoa eta ekonomikoa ere eskuratu dute erregionalistek. Baina nola lortu zuten halako kontrola? Gimenezen arabera, bezero-sare zurruna eratuta. "Nafar gizartea, beste guztiak bezala, piramide baten antzera egituratuta dago: erpinean, oso jende gutxi dago, eta elite horren ongizatea mantentzeko, piramideak oso oinarri zabala behar du. Horretarako, bezero sareak ehundu behar dira, hurbilekoei diru laguntzak eman, lanpostu eta enpresa publikoak nahieran sortu... Sistema ustel horri esker iraun du piramideak orain arte, pitzadurarik gabe".

Faboreen gurpila

Iaz, 35. urteurrena ospatu zuen UPNk, eta urte horietatik gehienak agintean eman ditu. Denbora izan du, beraz, sektore gehienekin negozioak edo tratuak egiteko. 2000ko hamarkadaren hasieran, adibidez, asko ziren Miguel Sanzi faboreak zor zizkiotenak.

"Nafarroako Gobernuaren aurrekontua izugarri hazi da azken 40 urteotan, eta horren itzalean, askotxo izan dira aberastu diren enpresaburuak", azaldu du kazetariak. "Garai bateko diputazioak eskuduntzak eskuratzen zituen heinean, biderkatu egiten zen aurrekontua ere. Enpresari batzuek pentsatu zuten: 'Zergatik arriskatuko dut nire dirua besteena eskura baldin badut?'. Hortaz, diru publikoetatik bizitzen hasi ziren boterearen orbitan zeuden enpresa asko: kontzesioak, azpikontratatutako lanak, adjudikazioak…".

Zenbait sindikatu ere sartu izan dira joko horretan, eta Gimenezek behin baino gehiagotan salatu du auzia: "Etengabeko prestakuntzarako funtsak Madrildik heltzen hasi zirenean, gobernuak erabaki zuen horiek baliatzea erregimena sendotzeko. UGT eta CCOO sindikatuak bairatu eta konplize bihurtu zituen, ustezko prestakuntza programen bidez milioiak ordainduta".

Faboreen gurpil horrek, baina, oreka politiko minimo bat mantentzea exijitzen du, eta Yolanda Barcina agintera iristean, lehertu egin zen UPNren aita pontekoek diseinatutako sistema.

Ricardo Feliu Soziologiako doktore eta NUPeko irakaslearen irudiko, Barcina izan da, hain zuzen, UPNren krisia eragin duten faktoreen artean nagusietako bat. "Barcinaren lidergoa eta aginte eredua ez datoz bat UPNk 80ko hamarkadan ezarritako lan ildoarekin. Kontsentsua bilatu eta harremanak estutu beharrean, alderdi barruko ezinikusiak areagotu ditu, eta are gehiago sakondu du erregionalismoa osatzen duten familien arteko arrakala".

Gimenezek ere bat egiten du ikuspuntu horrekin: "Barcinaren garaian, UPNren zuzendaritzak mespretxatu egin zuen aurreko urteetan lortutako zentraltasuna eta hegemonia. PSNrekin zuten gobernu ituna hautsi zuten, eskuinerago lerratzeko. Beraz, esan dezakegu UPNren gainbeheraren erantzuleetako bat Barcinaren handiustekeria izan dela, horren ondorioz egokitzeko gaitasuna galdu duelako alderdiak".

2008an sare sozialen bidez zabaldutako bideo batean, Miguel Sanzek berak azaltzen zuen hegemonia horren sekretua, gaztatxoaren teoria famatua erabilita. Horren arabera, PSNren beharra dauka UPNk, Nafarroan statu quo-a bermatzeko.

Zubiak birrintzen

"PSNrekin akordioak lotu eta esparru politiko osoa kontrolatzeko praxis politikoa ez zuen Miguel Sanzek asmatu. Zaharragoa da kontua. Hor ditugu, adibidez, Jesus Aizpun eta Gabriel Urralbururen arteko itunak, 'Nafarroan gobernagarritasuna ziurtatzeko'", gogoratu du Feliuk.

UPNren barruan, askok ez zuten begi onez ikusi Barcinak PSNrekin sinatutako ituna apurtu izana. "Azken finean, Barcinak PPren eta Madrilgo eskuin muturrekoaren besoetara egin zuen jauzi, eta horrek zenbait alarma piztu zituen alderdiaren barruan; jarrera horrekin, PSNrekiko zubi guztiak eraitsi zituelako".

Nafar erregionalismoaren egungo egoera ulertzeko, baina, beste faktore batzuk ere hartu behar dira kontuan: besteak beste, krisi ekonomikoa eta 2015eko foru eta udal hauteskundeen emaitzak.

"Krisi ekonomiko batek eztanda egiten duenean, nortzuk dira lehen biktimak? Beharginak, menpekotasunak dituztenak, gizarte zerbitzuak, Osasunbidea… Baina krisia luze jotzen ari da, eta beste hainbat sektore ukitzen ditu. Enpresa publiko askok, adibidez, porrot egin dute azken urteetan. Maila ertaineko kargudun ugari gelditu dira kale gorrian; hilean 3.000 edo 4.000 euro irabazten zuen jendea. Horiek ziren, finean, sistema zutik mantentzen zutenak, agian konturatu gabe", dio Gimenezek.

Nafar eskuinaren bezero sarean katebegi bakar bat apurtuz gero, mekanismoak ez du behar bezala funtzionatuko, eta ondorioz, piramidea kolokan gelditu da azken urteetan. "Krisi honek alde onik izan badu, eskuin kapitalistaren miseriak agerian uztea izan da". Negozioaren musika etenda, festa bukatu zaie UPNko buruei.

Feliuren ustez, bestalde, maiatzeko hauteskundeek orbain sakonak eragin dizkiote erregionalismoari: "UPNrentzat, galera bereziki mingarria izan da udaletan, alderdiaren arrakastaren faktoreetako bat eskualdeetan eta herrietan duen ezarpen zabala baita. Oinarri sendo hori galtzeak ondorio larriak izan ditu eskuindarrentzat. Politikoki, noski, baina baita sinbolikoki ere. UPNren boto galerarik handienetako bat Tuteran izateak, adibidez, min handia eman die".

UPN krisian, sistema ez

UPNren krisia, baina, ez da hauteskunde emaitzetara mugatzen. Identitate krisia ere bada. Agintetik atera zenetik, alderdia zatituta dago, botere ekonomikoan eragiteko gaitasuna galdu du eta aukerarik ere ez zaio igartzen etorkizunean alternatiba sendo bat eraikitzeko. "Orain arte, nafar eliteen eta sistema politiko-ekonomikoaren tresna izan da, boterearen zirrikitu guztiak kontrolatzeko. Aurrerantzean, baina, erabilgarria izan al daiteke UPNren gisako alderdi bat elite horientzat?", galdetu du Gimenezek.

Galdera horrentzako, baina, ez dago erantzun garbirik, oraingoz. "Sistemak tresna politiko bat behar du beti. UPN Nafarroa Garaian, EAJ Euskal Autonomia Erkidegoan, PP eta PSOE Espainian… Sistemak ez badu tresna politiko hegemoniko bat, arazo bat dauka. Horregatik, UPN desagertuko balitz, zeinek hartuko luke zentraltasuna berreskuratzeko ardura hori? Ciudadanos-ek? PPk? Pisu politiko urriko alderdiak dira horiek Nafarroan".

Feliuren ustez, berriz, UPNk hainbat arazori aurre egin beharko die datozen hilabete zein urtetan, baina horrek ez dio aginteko elite politiko-ekonomikoari asko eraginen: "Nafarroako eliteak ez daude larrituta. Aklimatatze prozesu bat besterik ez da haientzat. CEN Nafarroako Enpresarien Elkarteak Manu Aierdi kontseilariarekin izandako bilera oso argigarria izan zen alde horretatik, enpresaburuek konfiantza osoa adierazi baitzioten gobernu berriari. Eta Opuseko Unibertsitateak ere tonua aldatu zuen hauteskundeen ostean, garai bateko mezu erasokorrak alboratuta. Beraz, esan dezakegu egokitzapen prozesu bat dela hau eliteentzat. UPN krisian egon daiteke. Sistema, berriz, ez".

Igande honetan batzarra eginen du UPNk, behin-behineko presidentea aukeratzeko, eta Barcinak sortutako nahasmendutik ateratzen hasteko. Orduan ikusiko da erregionalismoak erronkari eutsiko dion ala nora ezean segituko duen.

Imanol Lapeña: «Euskara eta kirola lotzea da helburua»
Ira 25, 20152015-09-25Aisialdia, Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Kirola, Nafarroa0

Imanol Lapeña: «Euskara eta kirola lotzea da helburua»

Euskararen aldeko aldarria presente izango da San Fermin Txikiko jaietan. Laugarren urtez, Euskaraz bizi nahi dut lelodun lasterketaren lekuko izango dira Alde Zaharreko kaleak, bihar goizean. Euskalgintzako taldeek abiatutako lasterketa da; prestatzeko, ordea, Imanol Lapeña (Iruñea, 1963) Hiru Herri atletismo taldeko kidearengana jo zuten orain lau urte. Iñaki Mendiorozekin batera, lasterketaren prestaketarako logistikaz arduratzen da urtero Lapeña.

Dioenez, lasterketaren aurreko egunetan izaten dute lan gehien. Finean, "ongi eraman behar dira gauza guztiak, egunean, dena ongi atera dadin". Besteak beste, lasterketarako beharrezkoa den materiala lortzeaz arduratzen da, bai eta ibilbidea markatzeaz ere, adibidez. Eskarmentua du horretan, Iruñerriko bestelako kros eta lasterketen antolaketan ere ibilia baita.

"Zerbait berezia egin nahi zelako" sortu zen 2012an euskararen aldeko lasterketa bat egiteko ideia. "Zerbait berezia, kirolarekin harremana izango zuena". Izan ere, Lapeñak dioenez, "euskara eta kirola lotzea izan zen helburua lasterketa formatuan. Ez lehiatzeko, baizik eta parte hartzeko, eta, hala, egun eta festa polita sortzeko". Data aukeratzerakoan, San Fermin Txikiko festekin batera egitea erabaki zuten, "jai giroan antolatzeko". Eta bistan da asmatu zutela, "jendearen erantzuna eta sortutako giroa oso polita izaten delako", Lapeñaren hitzetan.

Euskararen aldeko aldarrikapenerako kirola aukeratu izana ez da kasualitatea, Hiru Herri taldeko kidearen ustez. Are gehiago, kirolean, eta bereziki atletismoan, euskararen erabilerako potentzial handia dagoela uste du: "Kirolarena beste mundu bat da. Agian orain arte ez gara ohartu mundu horretan euskara erabiltzeko zenbat aukera dauden. Iruñean asko dira atletismo taldeak, eta horietan dabiltzan asko dira euskaldunak". Horretaz gain, lasterketaren moduko formatuak jendea erakartzeko izan dezakeen gaitasunaz mintzo da Lapeña: "Jendea erakartzeko aukera polita da. Jendea mugitzeko gauza erraza da korrika egitea".

Errezetak emaitza onak eman ditu orain arte. Aurretik egindako

hiru lasterketetan "oso giro polita" sortu izan da, Lapeñaren hitzetan. Partaideen kopurua ere "poliki-poliki" gora doa, "bai helduen eta bai umeen lasterketetan ere". Eta orain arte behintzat, eguraldiak lagundu izan du, eta "hori oso garrantzitsua da".

Guztira, 300 bat lagunek parte hartu ohi dute lasterketan. Ez da kopuru makala. Are gehiago, Euskaraz bizi nahi dut leloarekin Euskal Herriko beste hainbat herri eta hirietan egiten diren antzeko lasterketen artean, "jendetsuena" omen da Iruñekoa. Orain hiru urte, egun bakarrean egin ziren lasterketa horiek guztiak, 30 bat herritan. Orain, ordea, "hilabeteko epea" ematen zaie antolatzaileei, "herri bakoitzak hilabete horretan nahi duen data aukeratu dezan".

Denetariko korrikalariak

Aniztuna izan ohi da euskararen aldeko Iruñeko lasterketan parte hartu ohi dutenen profila. Batetik, Lapeñak dioenez, "atleta onak izaten dira, Iruñerri ingurukoak, famosoak batzuk". Horietako askok "entrenamendu modura" hartzen dute lasterketa. Antolatzaileak dioenez, Iruñerriko klub gehienetako —Lagunak, Ardoi, Pamplona Atletico, Ederki, Hiru Herri, Beste Iruñea, Berriozar...— kideak izaten dira lasterketan. Bestalde, krosa "oso herrikoia" dela dio Lapeñak, eta "edonork" parte har dezakeela. Aniztasun horrek egiten du lasterka "polita".

Orain arteko erantzunari eustea izango da, aurten ere, antolatzaileen helburua. Horretarako ondu dute bost kilometro inguruko ibilbidea. San Frantzisko plazatik abiatuko da, 10:30ean. Eslava, Kale Nagusia, Udaletxe plaza eta Santo Domingoko aldapa igaroko ditu, Arrotxapea zapaldu aurretik. Curtidoresko zubitik ibaia zeharkatu eta ertzetik ibiliko da, Vergel zubira iritsi arte. Arantzadira eginen du salto handik, eta inguru horretan buelta eman ostean Zumalakarregiko atetik igoko da berriro Alde Zaharrera. Karmen, Navarreria, Mercaderes, Txapitela, Gazteluko plaza eta San Nicolas kaleak igaroko ditu orduan, eta San Migel kaletik iritsiko da berriro San Frantzisko plazara, han bukatzeko. 09:00etan jarriko dituzte izena emateko mahaiak. Puntual izateko eskatzen die Lapeñak korrikalariei.

Helduen lasterketaren ostean izango da haurrena, San Frantzisko plaza inguruko kaleetan. Aurten hiru talde osatuko dituzte antolatzaileek, adinaren arabera. Txikienek, 6 urtera arte, gurasoen eskuei helduta eginen dute lasterketa. 7 eta 9 urte bitartekoek haien lasterketa egiteko aukera izango dute, eta hortik gorakoei helduen lasterketan parte hartzeko aukera emango zaie, hala nahi badute. Dena bukatuta, zozketa eginen dute parte hartzaileen artean. Euskara eta kirola lotzeko aukera, bihar, edonoren eskura.

San Fermin Txikiak: talkak ahazteko festa
Ira 25, 20152015-09-25Aisialdia, Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa0

San Fermin Txikiak: talkak ahazteko festa

Urteroko zitari eutsiz, festarako prest dira Iruñeko Alde Zaharreko karrikak. Gaur goizean egingo du eztanda San Fermin Txikiko jaiei hasiera emateko suziriak. Eguerdian hasi eta igandera arte iraungo du ospakizunak. 150 ekitalditik gora izanen dira, guztira.

Aurtengo festak, gainera, bereziak izanen dira. Urteetako borrokaren ostean, baretu dira, oraingoz, Alde Zaharreko Jai Batzordearen eta Iruñeko Udalaren arteko ika-mikak. UPNk ez bezala, auzokideen programari babesa eman dio udalbatza berriak, eta azken urteetan aurrenekoz, baimena izango du aurten Redin inguruko jai eremuak. "Bazen garaia", dio, telefonoaren bestaldean, Leticia Molina jai batzordeko kideak, pozez. Ez zuten beste erabakirik espero. Eta ez bakarrik udalean izandako aldaketagatik; bide judizialak ere arrazoia eman die auzokideei: "Bere garaian udala salatu genuen, esaten zutelako guk ez genuela barra jartzerik, ez omen ginelako jaien antolatzaile. Epaiketa egin zen, eta otsailean esan ziguten irabazia genuela". Udal berriak, ordea, epaia betetzeaz harago "ahalegin handia" egin duela uste du Molinak, eta pozik mintzo da harremanen osasuna dela eta.

Orain, udalarekin ez ezik, bizilagunekin harreman ona bermatzea da jai batzordearen helburua. Jai bereziki parte hartzaileak dira San Fermin Txikikoak, auzoaren bizitzan ongi errotuak. Alde horretatik, ez luke arazorik egon behar. Baina tabernak irekitzeko lizentzien kopuru neurrigabeak —eta hortik eratorritako zaratak— arazoa sortu dute Alde Zaharreko bizilagunen artean. Gauzak horrela, jai jardueretako batzuek eragin dezaketen kaltea apaltzeko neurriak hartu ditu jai batzordeak. Izan ere, Molinak dioenez, jendea "kokoteraino" dago zaratarekin, eta ez dute nahi jaiekin "edalontziek gainezka egitea". Edonola, arduraz baina lasai mintzo da jai batzordeko kidea: "Jaiak jaiak dira, eta zarataren kontra daudenek ere nahi dituzte jaiak. Gu saiatuko gara ahalik eta kalte gutxien sortzen".

Jai batzordearen eta auzokideen hiru hilabeteko lanak gaurtik aurrera ekarriko ditu fruituak Alde Zaharreko kaleetara. Ekainean hasi ziren biltzen, "lehenik eta behin dantzaldiak kontratatzeko", eta ordutik astero elkartu dira, kolektibo zein bizilagunak, festak prestatzeko. Jai guneko txanda guztiak betetzeko "arazoak" izan dituztela aitortu du Molinak, "hainbeste urteetan halako gunerik ez egotea nabaritu delako". Baina txandak bideratzeko helbide elektroniko bat jarri dutela ere dio, eta jendeak "ongi hartu" duela.

Beste behin ere, eta eguraldiak laguntzen badu behintzat, milaka pertsona elkartuko dira asteburuan Nabarreriako inguruetan, jaiaz gozatzeko. Antolatzaileek, aurten ere, umeak izan dituzte gogoan, eta haientzako jarduera asko antolatu dituzte. Finean, Molinak dioenez, "urtean zehar eta sanferminetan ez dute aukera handirik izaten", eta, horregatik, "kontuan hartu" dituzte jaien egitaraua ontzeko unean. Haiei eskainitako ekitaldiekin batera, dozenaka jarduera gehiago antolatu dituzte. Herri bazkariek eta musika emankizunek kaleak zipriztinduko dituzte. Aurten, gainera, auzoko gazte mugimenduak duela hogei urte abiatutako eta azken urteetan desagertutako striptease herrikoia berreskuratuko du, ostiralean. Alde Zaharreko musika taldeen lehiaketa ere izango da, ostegunean. Ekitaldi berriak izango dira —jauziak, kasurako, igandean—, eta baita urteetan errepikatu direnak ere, adinekoen krosa, adibidez.

Jai bereziak

San Fermin Txikikoak festa "bereziak" dira Leticia Molina eta Alde Zaharreko Jai Batzordearentzat. Bereziak, "jende askok parte hartzen duelako; ez bakarrik gauzak ikusten, baizik eta baita prestakuntzan ere". Horregatik, trabak traba "jendeak hasieratik defendatu dituen" festak direla uste du Molinak. Urteroko egutegian gorriz markatutako egunak dira Alde Zaharreko zein Iruñeko gainerako biztanleentzat ere: "Jendeak betidanik sentitu izan ditu bere jaiak balira bezala, eta betidanik sentitu izan da kristoren jarrera jaiekiko. Jai hauetan ez du diruak agintzen. Azkeneko urteetan hori ikusi izan da: nahiz eta barrarik ezin jarri eta nahiz eta dirurik ez atera, aurrera jarraitu dugu jaiekin".

Festak festa izateko, ordea, denen arteko errespetua bermatu beharra dago. Eta, horretarako, batetik, jaien testuinguruan ugaritzen diren sexu erasoak bukatu nahi ditu jai batzordeak. Horretarako, komunikazio kanpaina bat egin dute, eta eraso sexisten aurka jarraitu beharreko protokoloa landu dute taberna eta peñetako arduradunekin. Horiek guztiek "oso jarrera ona" erakutsi dute, Molinak dioenez. Gainera, emakumeentzako autodefentsa ikastaroak ere landu dituzte, jaien aurreko asteetan.

Errespetua da Molinak gehienetan darabilen hitza. Festetan ongi pasatzeko eta parte hartzeko deia egiten die herritarrei, baina denen eskubideak aintzat hartuta; festazaleena, baina baita lo egin nahi dutenena ere.

Ira 25, 20152015-09-25Albisteak, Iritzia0

Iritzia: «Aske izan arte»

Irailaren 10ean hil zen. Hil zuten, erail. Bizitza lapurtu zioten, haurdun zegoela. El Salvadorren zebilen lanean, borrokan, FMLNko kideekin batera. Medikuntza ikasketak amaitu berri zituen, eta Gares txikitik itsasoa zeharkatzea erabaki zuen, utopiaren bidean zeuden beste batzuekin ere lan egiteko. Internazionalismoak eraman zuen haraino. Ezagutu zutenengan mirespena ikusten da hari buruz galderak egiten dizkiegunean.

1990ean hil zuten Begoña Garcia Arandigoien, Alba. Herri mugimenduak bizirik gorde du haren memoria herrian, Garesen. Udalak ere alaba kutun izendatu zuen, eta zubi berriaren azpian ditu berari eskainitako plaza, plaka eta murala. Haren omenez egin izan dira, halaber, Cómo no quererte, Alba! liburua eta La lluita a la motxilla dokumentala.

Bortizki bortxatu, torturatu eta hil zutenean batzuk jaio gabe geunden oraindik. Harritzen nau nolako lotura sortu dugun berarekiko, Alba zenarekiko. Pentsatzen dut geure ideia propioa garatzen joan garela, eta norberak Begoñaren irudi desberdina dugula. Ezin da ukatu herriaren oroimenean segituko duela urte luzez.

Hogeita bost urte bete ziren duela bi aste, eta omenaldia egin genion bere plazan. Emozioz betetako uneak izan ziren, eta bertan, Emakumeen Mundu Martxako ereitea egin genuen. Haren ondoan. Landatu genuen zuhaitza Begoñarekin haziko da. Izan ere, lurraren zati bat hura erail zuten tokitik bertatik ekarri zen.

Oroimenak egiten gaitu, memoria kolektiboak. Ezinbestekoa da geure genealogiak ezagutzea, nondik gatozen, zertarako egiten dugun egiten duguna, nora joan nahi dugun. Begoñak lagundu digu, pixka bat bada ere, bidea argitzen. Lagundu digu, eredu delako orain ere. Beste asko diren moduan. Begoñak beste mundu batekin egiten zuen amets, beste askok egiten dugun moduan.

Emakumea zen. Iruditzen zait bizirik egonen balitz geure arteko sareak fintzen, lotzen ibiliko zela. Uste dut hura ere feminismoaren harietan kiribildurik ibiliko zela. Astelehenean, irailaren 28an, Euskal Herrira etorriko den Emakumeen Mundu Martxaren antolaketan parte hartzen ibiliko litzateke, seguru nago. Bere herrian ibiliko zen egun hartan, batetik bestera.

Tafallatik joanen da martxaren karabana Garesera, astelehen eguerdian, 13:30ean. Eta ongietorria, nola ez, Begoñaren plazan eginen diogu, non bestela? Ezin da toki hoberik izan geure aldarrikapenak ozen entzun daitezen. Burujabetzaren bila goaz, eta askatasuna dugu helburu, guztiak libre izan arte. Elkartasuna eta internazionalismoa ardatz hartuta, martxan jarraituko dugu. Guregatik, eta baita zuregatik ere, Alba. Baita zuengatik guztiengatik ere.

«Rodezno plazari izena aldatzea lehen pausoa besterik ez da»
Ira 25, 20152024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

«Rodezno plazari izena aldatzea lehen pausoa besterik ez da»

Rodezno kondearen plaza, Imaz anaien kalea, Irurita gotzainaren plaza, Victor Pradera eskola... Legeak kontrakoa adierazi arren, izen frankista asko gelditzen dira oraindik kale-izendegietan. Horiez gainera, laureadak, arrano inperialak eta falangisten geziak ere ikus daitezke hainbat eraikin publiko zein pribatutan. Iruñeko Udalak urrats garrantzitsua egin du horiek desagerrarazteko bidean, eta, besteak beste, Serapio Esparza izena jarri dio orain arte Rodezno kondearen plaza zenari. Oroimenaren Autobusa elkarteko kide Carlos Otxoak (Iruñea, 1952) begi onez hartu du erabakia, baina ohartarazi du frankismoaren ikurrak ezabatzeko bidea ez dela amaitu.

Zer iruditu zaizu Iruñeko hainbat kale izen aldatzeko erabakia?

Lehenik eta behin, argitu nahi dut orain esanen dudana nire iritzi pertsonala dela, eta ez Oroimenaren Autobusa elkartearen jarrera ofiziala. Oro har, uste dut elkarteko kide gehienon iritzia antzekoa izanen dela, baina asko gara, sentsibilitate eta ideologia desberdinak ditugu, eta ez dugu balorazio bat adosteko astirik izan. Hori esanda, aitortu behar dut Rodezno kondearen plazari izena aldatuko diotela jakiteak sekulako poza eman didala. Bazen garaia. Udal gobernu taldea osatzen duten alderdiek urrats garrantzitsua egin dute kolpisten ikurrak behin betiko desagerrarazteko bidean.

Memoria historikoaren aldeko elkarte batzuek kritikatu egin dute erabakiaren kontsentsu falta. Zer uste duzu zuk?

Tira, egia da halako neurriak kolektibo eta eragile guztiekin hitzartu beharko liratekeela, eta espero dezagun aurrerantzean hala izatea. Ni baiezkoan nago. Bakearen eta Elkarbizitzaren Batzordea eratu nahian dabil udala, eta badirudi hor aukera izanen dugula parte hartzeko. Gure elkarteak aspaldi adierazi zuen memoriaren aldeko batzorde baten beharra dagoela. Ea behin betiko atzean uzten dugun dekretu bidez gobernatzeko ohitura.

Amaitutzat eman al daiteke ikur frankisten kontrako borroka?

Ez, ezta hurrik eman ere. Asko dago oraindik egiteko. Kale izen batzuk aldatu dira, baina ikur frankista ugari gelditzen dira oraindik, bai Iruñean baita beste herri askotan ere. Rodezno kondearen plazari izena aldatzea lehentasunetako bat zen, jakina. Pertsona krudela zen, frankismoaren ikur nagusienetako bat, eta milaka heriotza zigor sinatu zituen militarra. Hiltzaile bat, finean. Hala ere, hortxe ditugu oraindik Victor Eusa kalea eta Victor Pradera ikastetxea; Iruñeko hilerriko txoko batean, gainera, gorazarre egiten zaie 1936ko kolpistei, eta hori ere irain bat da frankismoaren biktimentzat eta urte hauetan guztietan justiziaren alde borrokatu garenontzat.

Zer iruditzen zaizu Rodeznoko Kondea ordezkatzeko hautatu duten izena?

Serapio Esparza ez da oso ezaguna Iruñean, baina ez zait aukera txarra iruditzen. Seguru asko, nik beste bat hautatuko nukeen; memoria historikoarekin lotura handiagoa duen bat. Baina uler dezaket zergatik aukeratu duten.

Zergatik?

Bada, nire ustez, eskuinari aitzakiarik ez emateko. Aldarrikapen kutsua duen izena jarri izan balute, errebantxismoz jokatzea leporatuko liekete. Baina Serapio Esparza arkitektoa zen, EAJkoa, Iruñeko II. Zabalgunea diseinatu zuen... Eskuindarrek helduleku gutxi dute horri kontra egiteko.

Beste kale izen batzuk ere aldatu dituzte. Besteak beste, Maravillas Lamberto izena jarriko diote Lezkairuko plaza bati.

Hori bai, hori da gehien gustatu zaidan neurria. Oroimen historikoaren ikur bilakatu da Maravillas. Premiazkoa zen haren omenez zerbait egitea.

Serapio Esparza plaza berrian Erorien Monumentu frankista dago oraindik.

Hori da hurrengo erronka, bai. Eraikinaren izen ofiziala, gaur egun, Rodeznoko Kondea erakusketa aretoa da, eta hori ere aldatu beharko dute.

Izena bakarrik? Ez al dute monumentua eraitsiko?

Egia esan, ez dakit zer asmo duen udal gobernu taldeak, eraikina bota ala espazioa birmoldatu, baina egiten dutena egiten dutela, memoria historikoa aintzat hartuko duen espazio bat sortu beharko litzateke hor. Askatasunaren aldeko borrokalariak eta historiografia ofizialak baztertutako pertsona guztiak omentzeko gune bat.

Zuk zer eginen zenuke, monumentua bota ala erabilera berri bat eman?

Auzi horrek eztabaida piztu du memoria historikoaren aldeko ekintzaileen artean. Nik neuk ere ez dut batere argi. Duela pare bat urte galdetu izan bazenit, seguru asko eraistearen alde eginen nukeen. "Emadazu pikotx bat, eta nik neuk botako dut!", erantzunen nukeen. Baina gaur egun zalantza daukat, oroimen historikoaren interpretaziorako zentro bat eraiki daitekeelako bertan.

Diotenez, balio arkitektoniko eskasa dauka monumentuak...

Ez nator bat baieztapen horrekin. Arkitektura totalitarioaren adibide garbi bat da, eta hori ere interesgarria izan daiteke, hurrengo belaunaldiei diktaduraren horroreak erakuste aldera. Kupula, zutarri erraldoiak... Halako eraikin beldurgarri gutxi ditugu Nafarroan. Egia da, bestalde, Erorien Monumentuaren gisako espazio bat zaharberritzea eta erabilera berriak ematea oso zaila dela... Ez da lan samurra izanen, baina nik bi gauza ditut garbi: alde batetik, memoria historikoarekin lotura izan beharko duela aurrerantzean; eta, bestetik, beste ezer baino lehen eraikina garbitu egin beharko dutela.

Garbitu?

Bai, hitzaren zentzu zabalenean. Monumentuaren barruan dauden ikur frankistak, gurutzadaren goraipatzea... Zikinkeria hori guztia kendu egin behar da. Eta, bestetik, elizaren azpiko kriptan lurperatuta daude Emilio Mola eta Jose Sanjurjo militar kolpistak. Gorpu horiek hortik atera behar dira lehenbailehen.

Urte asko eman dituzue frankismoaren biktimentzako egia, justizia eta ordaina eskatzen. Haize kontra ari zinetela sentitu al duzue?

Bai, elementuen kontrako borroka etengabea izan da. Lan gogorra egin behar izan dugu, ahaztutako pertsona horien guztien duintasuna eta oroimena berreskuratzeko, eta instituzio gehienak aurka izan ditugu. Askok galdetu izan didate: "Zergatik segitzen duzue hautsak harrotzen? Zergatik ez duzue iragana bakean uzten?". Nik zera erantzuten diet: iraganari buruz hitz egiteari utziko nioke, hain gaurkoa izanen ez balitz. Gaurkotasun itzela du iraganak, eta ezinbestekoa da egungo egoera ulertzeko. Eta plaza bati Maravillas Lamberto izena jartzen diotela ikusten duzunean, ulertzen duzu zerbaitetarako balio izan duela honek guztiak.

Aterpea atontzeko lanean
Ira 18, 20152015-09-18Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa0

Aterpea atontzeko lanean

Hutsik dagoen gela bat daukat etxean, bertan aterpea ematen ahal diet behar dutenei"; "etxean tokirik ez, baina ekarpen ekonomiko txiki bat egin dezaket nik"; "badakit arabiera pixka bat; ez dakit baliagarria suertatuko zaizuen". Siriako gerraren ondorioz errefuxiatuen krisiak eztanda egin zuenetik, etengabeak dira gobernuz kanpoko erakundeek jasotzen dituzten elkartasun mezuak eta telefono deiak. Emateko asko ez, baina bihotza bete ilusio duen jendea da, hein handi batean, bere burua eskaini duena. Gainera, Nafarroako Gobernua eta Iruñeko Udala errefuxiatuak hartzeko prest agertu zirenetik, gora egin du eskaintzen kopuruak, GKEen aurreikuspenak gainditzeraino. "Nafar gizartearen erantzuna hunkigarria izan da", laburbildu du Pobreziaren eta Bazterketa Sozialaren Aurkako Sareko presidenteorde Eduardo Jimenez iruindarrak.

Gobernuak eta udalak hartutako erabakia positiboa izan dela adierazi dute elkarte eta eragile sozialetako arduradunek, baina ohartarazi dute lehen pausoa besterik ez dela, eta segur aski, bidea luzea eta malkartsua izanen dela. "Bai Nafarroako Gobernuak bai Iruñeko Udalak aurrera urrats bat egin dute errefuxiatuen auzian, eta hori pozgarria da guretzat. Errefuxiatuekiko diskurtsoa moldatzen lagundu dute, eta hein batean, Espainiako Gobernuaren jarrera aldatzeko lagungarri izan dira", esan du Jimenezek. "Errefuxiatuen kuotak ezartzen dituen eztabaida lotsagarri horren erdian, elementu positiboa izan da nafar instituzioen jarrera. Pertsonak salerosgaien gisara tratatuak dira Europako estatuen artean, eta hori ikusirik, Nafarroako erakunde publikoek hartutako erabakiak balio izan du 'aski da' esateko". Iritzi horrekin bat egin du Patricia Ruiz Munduko Medikuak erakundeko ordezkariak ere: "Estatuaren diskurtsoa eraisteko balio izan du, frogatu baita laguntza ematea eta hiriak babesleku bihurtzea ez dela utopikoa, erabat egingarria baizik".

Administrazioaren jarrera txalotu arren, ordea, SOS Arrazakeria taldeko ordezkari Beatriz Villahizanek gogorarazi du harrera egitasmo horietako asko "beranduegi" heldu direla, eta borondateaz gainera, neurri konkretuak beharko direla afera konpontzeko. "Erantzun espontaneoak, asmo onekoak izan arren, ez dira nahiko krisiari aurre egiteko; beharrezkoak izanen dira ongi egituratutako egitasmoak, irtenbidea iraunkorra izan dadin".

Gobernuarekin elkarlanean

Irailaren 2an, Iruñea hiri babesleku bihurtzeko asmoa agertu zuen udalak, eta hurrengo egunean, antzeko erabakia plazaratu zuen Nafarroako Gobernuak ere, herrialdeak "200 bat errefuxiatu" hartzeko gai izanen dela adierazita. Handik egun gutxira egin zituzten lehen bilerak gobernuz kanpoko erakundeekin. "Lehen kontaktuak egiteko balio izan zuten bilera horiek", dio Ruizek.

Nafarroako Gobernuak, gainera, lan saioa baliatu zuen Espainiako Atzerri Ministeriotik jasotako informazio guztia erakunde sozialei helarazteko. "Madrilek emandako informazioa oso eskasa zen, eta agerian gelditu zen Europako estatuek ez dutela neurria eman, erreakzio gaitasun urria izan dutela, eta mantsoegi ari direla erabakiak hartzen. Hala ere, lehen urratsak egin genituen bilera hartan. Besteak beste, zerbitzu guztiak Nafarroako Gobernuan zentralizatzea erabaki genuen".

Bilera horietan argi gelditu zen, gainera, Madrilen erabakiek baldintzatuko dituztela harrera planaren nondik norakoak, eta horrek, gainera, prozesu osoa luza dezakeela. "Airean dago dena oraindik: zein izanen da etorriko diren pertsonen egoera juridiko-administratiboa? Paperak emanen dizkiete? Errefuxiatu izaera aitortuko diete?", galdetu du Jimenezek. Haren irudiko, galdera horiei erantzuna eman arte, gutxieneko koordinazio lana besterik ezinen dute egin eragile sozialek: "Oso goiz da oraindik aurreikuspenak egiteko. Ez dakigu [errefuxiatuak] zenbat diren, nortzuk diren, noiz etorriko diren, luzerako etorriko diren ala ez, zeintzuk diren haien beharrizanak... Kontingentzia plana orain diseinatuko bagenu, gerta liteke gero ezertarako balio ez izatea, ez legokeelako migratzaileen beharretara egokitua".

Munduko Medikuak eta SOS Arrazakeria erakundeetako arduradunen esanetan, berriz, kontzientziazio lan handia egin daiteke, Madrilen erabakien zain egon gabe. "Gauza asko egin ditzakegu: kalera atera, egoera salatu, sentsibilizazio kanpainak egin, informazioa eman... Ezinbestekoa da jarrera hori, Europak eta Espainiak aplikatzen dituzten migrazio politikak aldatuko baditugu", adierazi du Ruizek.

Haren ildo beretik, salaketaren eta kontzientziazioaren beharra ere azpimarratu du Villahizanek: "Gizartearen erantzuna gauza ederra da, baina hori bideratu beharra dago; instituzioak behartu egin behar ditugu, dagokien lana egin dezaten". Izan ere, SOS Arrazakeria taldeko eledunaren esanetan, erakunde publiko guztiek izan beharko lukete migratzaileei babesa emateko plan bat. "Euren betebeharra da. Nazioarteko arauak eta legediak sinatu dira zentzu horretan, baina egungo errealitatea oso bestelakoa da: pertsonen eskubideak mutilatzen dituen atzerritartasun lege bortitza daukagu, muga zurrunak, Frontex... Gaur egun, herritar askorentzat Europara etortzeko legezko biderik ez da existitzen. Eta jendeak ezagutu behar du errealitate latz hori".

Beharrak eta baliabideak

Europako gobernuek etorkinen kuotaz eztabaidatzen duten bitartean, Nafarroako administrazioa hasia da lanean, eskura dituen baliabideak zerrendatzen. Hala, migratzaileei babesa eskaini nahi dieten herritarrek telefono bakar bat izanen dute aurrerantzean —012—, laguntzaileen zerrendan izena emateko. "Oinarri-oinarrizkoena bizitokiak bilatzea da, bizimodu duina bermatuko duten azpiegiturak behar direlako. Eta horrekin batera, elikadura, osasuna eta bertako hizkuntzen ezagutza ere bermatu behar dira. Adingabeen kasuan, gainera, hezkuntza eskubidea ere kontuan izan behar da, eta, beraz, hezkuntza sisteman txertatu behar dira", azaldu du Eduardo Jimenezek.

Hori guztia migratzaileen eskura jartzea, ordea, administrazioen ardura dela berretsi du Ruizek. "Pertsonei eskubideak aitortzea eta bermatzea gobernuen lana da; ez dezagun hori ahaztu. Zergak ordaintzen ditugu, hain zuzen, gobernuek euren betebeharrak egin ditzaten, eta horietako bat da, hain zuzen, errefuxiatuei laguntza ematea".

Horregatik guztiarengatik, GKEetako ordezkariek hainbat aholku eman nahi dizkiete lagundu nahi duten herritarrei. "Jendeak jakin behar du larrialdi egoera ez dagoela hemen, Hungarian, Libanon edo Turkian baizik. Herritarrek laguntza eman nahi badute, akaso eraginkorragoa izanen da lurralde horietan lanean diren erakundeak diruz laguntzea", azaldu du Jimenezek. "Horrekin ez dut esan nahi jendearen elkartasuna eskertzen ez dugunik. Aitzitik, hunkigarria iruditzen zait, gutxien duen jendea baita laguntzeko prest agertu ohi dena. Baina beharra, gaur egun, ez dago Iruñean, errefuxiatuen kanpalekuetan baizik".

Horrez gainera, pazientzia izateko eskatu diete boluntarioei. Ruizen irudiko, Nafarroako Gobernua, Iruñeko Udala eta beste zenbait erakunde prestatzen ari diren harrera prozesua ez da batere erraza eta, seguruenik, asko luzatuko da: "Gogoan izan behar dugu hona datozen errefuxiatuak ez datozela bizpahiru asterako. Asko eta asko hemen geldituko dira hainbat urtez. Hori da, behintzat, ohikoena. Beraz, etxebizitza eskaintzen duenak jakin behar du epe luzerako izanen dela. Integrazio prozesu bat da, azken finean".

Azken eskaera bat egin die Villahizanek herritarrei, baina batez ere, erakunde publikoei: "Errefuxiatuen dramaren ondorioz, ez dezatela ahaztu beste hainbat pertsonak ere premia larriak dituztela, eta denon laguntza behar dutela. Sailkapen arriskutsua egiten hasiak dira batzuk, Siriako errefuxiatuen eta gainontzeko migratzaileen artean. Ezin ditugu lehen eta bigarren mailako pertsonak sortu, denek baitituzte eskubide berberak".

«Ez dugu atez atekoa ezartzeko asmorik; oraingoz, ez»
Ira 18, 20152024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

«Ez dugu atez atekoa ezartzeko asmorik; oraingoz, ez»

Alde handia dago herri bateko zinegotzi izatearen eta Iruñerriko Mankomunitateko buru izatearen artean, baina Aritz Aiesa (Iruñea, 1978) gogotsu dago lanean hasteko. Mankomunitatea "aldaketarako tresna" izan daitekeela uste du.

400 langiletik gora, 360.000 erabiltzaile baino gehiago, aurrekontu itzela... Ur handitan sartu izanaren sentsazioa izan al zenuen kargua onartzean?

Ilusioa sentitu nuen, batez ere. Ilusio handia, lan egiteko aukera ederra baita. Finean, aldaketarako lan tresna izan daiteke mankomunitatea. Garraio publikoan, hondakinen bilketan... Oro har, orain arte egindako lanean harago joan gaitezkeela uste dugu, irizpide ekologikoak ardatz hartuta. Aukera ederra dugu bestelako ikuspegi bat hedatzeko.

Mankomunitatearen presidentetzarako hautagai bana aurkeztu zenuten EH Bilduk eta Geroa Baik, eta horrek polemika piztu zuen. Nolakoa da bi koalizioen arteko harremana?

Ona. Guk akordio sendo eta zabal bat lortu genuen programa baten inguruan [EH Bilduko ordezkariez gainera, Podemos-Ahal Dugu, Aranzadi eta Ezkerra alderdiek nahiz hautetsi independenteek sinatu zuten], eta erabateko asmoa genuen Geroa Bairekin ere bat egiteko. Baina haiek badute lan ildo bat, eta guk, berriz, geurea. Hala ere, adostasuna bilatuko dugu aurrerantzean ere, programa ardatz hartuta.

Askok uste zutenaren kontrara, mankomunitateko presidentea hautatzeko bozketan, babes zabala jaso zuen zure hautagaitzak. Konfiantza ematen dizue horrek?

Izugarri pozik gaude izandako sostenguarekin. 26 boto jaso genituen [11 boto lortu zituen UPNk, eta PSNk, berriz, lau], eta hori sekulako marka da. Finean, programan oinarritutako hautagaitza da hau, eta gainontzeko taldeekin negoziatzen eta neurriak adosten segitu nahi dugu, baita Geroa Bairekin ere.

Zer da ugariago Geroa Bairen programaren eta zuenaren artean, adostasun ala desadostasun puntuak?

Bada, egiaren aitortzeko, hasiera batean uste genuena baino handiagoa da gure arteko adostasun maila. Besteak beste, bat egiten dugu zerbitzu publikoen aldeko apustuan.

Garraio publikoarena da jakin-min handiena piztu duen proiektuetako bat. Duela gutxi aurkeztu zen zirriborro bat hiri garraioa iraultzeko. Zein puntutan dago proiektu hori?

Gure asmoa da zirriborro horren gainean lan egitea eta Nafarroako Gobernuaren finantzaketa lortzea. Izan ere, behar-beharrezkoa da garraio publikoaren eredua goitik behera aldatzea. Buelta ematea. Garraio mota hori eraginkorrago bihurtzea da erronka: lineak aldatu, inguruko herri txikiak hiriburuarekin lotu, billabesendako bideak sortu... Berez, bi proiektu daude mahai gainean, bata garestiagoa eta anbiziosoagoa; eta bigarrena, xumeagoa. Bi horien gainean erabaki behar da orain. Edonola ere, prozesu parte hartzaile baten ondorio izanen dira bata zein bestea.

Hondakinen kudeaketak ere zeresan handia eman du, eta badirudi polemika iturri bihurtu dela, EH Bildu agintera heldu baino lehenagotik ere...

Horri dagokionez, gure planteamendua argia da: Europak ezartzen duen zero zabor helburura iritsi nahi dugu. Eta, horretarako, lau irizpide izanen ditugu: berreskuratzea, birziklatzea, berrerabiltzea eta hondakinak murriztea.

Eta irizpide horien barruan sartzen da hondakinen atez ateko bilketa ere?

Ez, oraingoz ez. Iruñerrian zabaltze bidean da bosgarren edukiontziaren egitasmoa, eta datuak ongi dauden arren, bide horretan askoz gehiago sakondu beharra dagoela iruditzen zaigu. Horregatik, une honetan, atez atekoa ezartzea ez dugu aurreikusten.

Zenbait berripaperek argitaratu dute EH Bilduk Itoizko urtegiko ur emaria "moztu" nahi duela Iruñerrian. Egia al da hori?

Eskuinak izuaren mezua zabaldu nahi du, baina errealitatea oso bestelakoa da. Urari dagokionez, afera oso sinplea da: Iruñerriak kanon izugarria ordaintzen du Itoizko ura erabiltzeko aukerarengatik, eta hori da argitu nahi duguna. Orain arte, milioi bat euro ordaintzen genuen urtean; eta hil honetan bertan, %15 garestitu digute tarifa, 1.152.000 eurora. Horren arrazoia jakin nahi dugu, aukerak berraztertu eta berriz negoziatu.

Aipatu dituzunaz gainera, zeintzuk dira programan aipatzen diren beste lan ildoak?

Alde batetik, Iruñerriko ibai parkearen bidea handitu nahi dugu, eta, bestetik, antolakuntzan, funtzionamendu berri bat ezarri nahi dugu: gehiegizko presidentzialismotik ihes egin eta ardurak zinegotzien artean banatu, gure koaliziokideak izan ala beste talde politikoetakoak izan.

Urte luzez, mankomunitateak FCCren gisako enpresa handiei adjudikatu dizkie zerbitzu asko: garraioa, hondakinen bilketa... Hori berrikusteko asmorik ba al duzue?

Bai. Ene ustez, kontrata handiak berraztertu behar dira, batez ere. Hondakin bilketa kudeatzeko kontratua iraungi zenean, beste lehiaketa bat egin zen, baina enpresa batek helegitea jarri zuen, eta prozesua stand-by moduan dago orain, auzibidean, ez aurrera ez atzera. Horrekin zer egiten dugun ikusi beharko da orain, auzia konponbidean jarri arte kontratua luzatuta baitago. Gure asmoa, behinik behin, kudeaketa publikorantz jotzea da.

Zergatik?

Kalitatea hobetzeaz gainera, merkeagoa ere izan daitekeelako. Hondakinen bilketaren kudeaketa publikoa oso eskura dugu, gainera, baliabide guztiak mankomunitatearenak direlako: azpiegiturak, kamioiak... Kudeaketa hutsa da esleitua dagoena.

Eta eperik ezarri al duzue?

Bada, hondakinen bilketarena epe laburrean konpondu beharko dugu. Garraio publikoaren kontratua, berriz, 2019. urtean amaituko da; beraz, denbora dugu publifikazio prozesua ongi antolatzeko.

Ira 18, 20152015-09-18Albisteak, Nafarroa0

Herritarrengandik “gertuegi”

Iruñeko hiltegia lekuz aldatzeak ika-mika piztu du Noain, Beriain eta Getzeko (Galar) bizilagunen artean. Orkoiengo errepidean, Iruñeko mugen barruan dago egun enpresa hori, eta urteak daramatza egoitza nagusia lekuz aldatzeko asmoarekin. Asmo hori begi onez ikusi zuen bere garaian Iruñeko Udalak, eta martxan jarri zuen prozedura. Hasiera batean, hiltegia Iruñetik ateratzeko epea 2014ko abenduaren 31n ezarri zuten. Iazko urrian, ordea, 2016ko abenduaren 31ra arte luzatu zuten epe hori. Ordurako beste leku batean beharko du enpresak, bere jarduerarekin jarraitu nahi badu.

Beste leku hori Getzeko herrigunetik eta Beriain zein Noaingo udalerrietatik gertu dago, eta horrek sortu du inguruko bizilagunen haserrea. Galarko Udalak Getzeko Meseta industrialdean —19.000 metro koadroko eremuan— instalazioak eraikitzen hasteko baimena eman zion hiltegia kudeatzen duen Protectora de Carnes SLU enpresari, joan den ekainaren 2an. Prozeduran izandako balizko hutsegiteen inguruko kritikak zirela-eta, bere burua defendatu zuen udalak: legea goitik behera bete izana defendatu zuen, eta AESA Espainiako Aire Segurtasun Agentziaren zein Nafarroako Gobernuko Ingurumen Zuzendaritzaren baimenak zituela argudiatu zuen.

Bizilagunak, ordea, kexu dira, hiltegia haien etxeetatik gertuegi eraikiko delako. Getzeko lehenengo etxeetatik 400 metro ingurura egongo dira instalazioak, Beriaindik 900 metrora, eta Noaindik 1.000 metrora baino gutxiagora. Hiltegiak eragingo duen kutsadurak kezkatzen ditu. Batetik, hondakinek hegazti sarraskijaleak, karraskariak eta intsektuak erakarriko dituztela uste dute. Bestetik, jarduerarako beharrezkoa den uraren kutsadura aurreikusten dute. Gainera, fabrikak airean eragin dezakeen kutsaduraz eta, bereziki, usainaz kexu dira.

Hori guztia dela eta, hiltegiko proiektuaren aurkako plataforma osatu dute kaltetuak izango diren herritarrek. Plataforma horretako bozeramaileetako bat da Rafa Ruda. Hasieratik argi utzi nahi du bere taldearen aurkakotasunaren oinarria: "Hiltegiaren kokapenaren kontra baino ez gaude. Gure plataforma ez dago hiltegiaren industriaren kontra, ez eta ganaduzaleen kontra ere. Oraingo egitasmoak duen kokapenaren kontra gaude". Dioenez, frankismo garaian bazen halako industrien kokapena arautzen zuen legedirik; horren arabera, populazio eremuetatik gutxienez bi kilometroko distantziara kokatu behar ziren hiltegien instalazioak. Gaur egun, ordea, ez dago halakorik. Hortaz, "mota horretako industriak herrietatik hain gertu eraikitzeak herritarrentzako ezinegona" dakarrela uste du plataformako kideak.

Ez da hor bukatzen herritarren beldurra. Gaur egun, Iruñeko hiltegiak Arabako erraustegi batera bidaltzen ditu haragi hondakinak, bertan erre daitezen. Baina hori alda daitekeela uste dute herritarrek: Europako Batasuna arautegi aldaketa bat aztertzen ari da, hondakinak sortzen diren leku berean erre daitezen. Horrek, hiltegiarekin batera, erraustegi baten eraikuntza ekarriko luke, eta, ondorioz, baita "pertsonen osasunean kaltea" ere, Rudak dioenez. Badute zalantzarako arrazoi bat, gainera: batetik, instalazio berrietara egungo produkzioaren %20 baino ez eramatea aurreikusten du proiektuak, Rudak dioenez. Baina, bestetik, egitasmo berriak langile gehiago eta ordutegi zabalagoa izango du. Eta kontraesana ikusten du Rudak bi gauzen artean: "Ekoizpenaren %20 baino ez badu jasoko baina, aldi berean, ordu gehiagoz eta langile gehiagorekin arituko bada, zertan ibiliko dira?".

Oraingoz, herritarren susmo hori ukatu dute agintariek, ziurtatuz erraustegirik ez dela eginen. Baina ahoz baino gehiago "idatziz eta prentsaurreko batean" nahi du baieztapena Rudak.

Erabakiaren zain

Oraingoz, proiektuaren aurkako mobilizazioak abiatu ditu hiltegiaren aurkako plataformak. Uztailaren 4an, elkarretaratzea egin zuten Nafarroako Jauregiaren aurrean, eta, joan den astean, egitasmoaren aurkako 4.000 sinadura inguru aurkeztu zituzten Nafarroako Gobernuaren Tokiko Administrazio departamentuan. Herritarren babesaz gain, Beriaingo eta Noaingo udalen eta Getzeko kontzejuaren laguntza ere jaso dute, baina aurka dute Galarko Udala. Abuztuaren 25ean, gainera, Ainhoa Aznarez Nafarroako Parlamentuko presidentearekin bildu ziren. Bileratik "oso gustura" atera zen Ruda, "interes handia" erakutsi zuelako Aznarezek.

Orain, Nafarroako Gobernuak proiektuari buruz hartuko duen erabakiaren zain daude herritarrak. Rudak dioenez, gobernu berriak erabakia irail erdialderako hartzeko konpromisoa erakutsi zien. Laster jakingo dute, beraz, zein den gobernuaren jarrera. Eta horren arabera erabakiko dute mobilizazioei eutsi edo, "arazoa betiko bukatzen bada, plataforma desegitea".

Ira 18, 20152015-09-18Albisteak, Nafarroa0

Hamaika kultura, hamaika kolore

Kolorez eta danbor hotsez beteko dira bihar Iruñeko karrikak. 11 Kolore Fest jaialdia atondu du, bigarrenez, EH 11 Kolore taldeak, eta hiriburua hamaika jatorritako herritarren bilgune bihurtuko da. Ijito herriko hainbat ordezkarik jaurtiko dute suziria —18:30ean, Udaletxe plazatik—, eta Ekialde Hurbileko errefuxiatuak ere izanen dituzte gogoan. Danbor martxak, dantzaldiak eta gastronomia uztartuko dira egitarauan.

Ira 18, 20152015-09-18Laguntzaileak0

NUP ere, harrera prozesuan laguntzeko prest

Nafarroako Unibertsitate Publikoak elkarlanerako deia egin dio Nafarroako Gobernuari, herrialdera etor litezkeen errefuxiatuen beharrizanei erantzuna emateko eta "gizarteratze prozesuan laguntzeko".NUPeko Internazionalizazio Errektoretzaordeak sustatu...