Martxan da, bigarren urtez, Euskara Merkataritzara egitasmoan parte hartzen duten hamar udalek eta Karrikiri Euskaldunen Elkarteak antolatutako Euskal Paparazziak argazki lehiaketa. Iruñerriko eta Gareseko saltokietan euskarak duen presentzia argazkien bidez ikusaraztea du helburu. Apirilaren 26a bitarte aurkeztu ahalko dira argazkiak, WhatsApp edo Telegram aplikazioen bidez lanak 605 75 40 17 zenbakira bidalita. Euskara eta merkataritza ondoen irudikatzen dituen argazkiak 500 euroko bonoa jasoko du.
‘Moderna’ zahar gelditu da
Nafarroako establishment-aren iragarpenak bete izan balira, 2015ean inoizko langabezia tasarik baxuena izanen luke herrialdeak, Nafarroa Europako Batasuneko 30 eskualdeen artean aberatsenetako bat izanen litzateke barne produktu gordinari dagokionez (BPG), eta aurrera urrats itzelak emanak izanen lituzke garapen iraunkor, produktibitate eta bizi-kalitatearen gisako eremu estrategikoetan. Moderna planean aurreikusitakoa bete izan balitz, oso bestelakoa zatekeen Nafarroa. Baina Moderna plana ez da bete. Inondik ere ez. Aitzinera egin beharrean, atzera egin du herrialdeak hainbat alorretan, eta garapenaren aitzakiarekin argazkia atera nahi izan zutenek muturreko galanta jaso dute, errealitate gordinaren kontra.
Izan ere, Nafarroa idilikoa marraztu zuten gobernuak, PSNk, CEN Nafarroako Enpresaburuen Elkargoak, UGTk, CCOOk, Nafarroako Unibertsitate Publikoak eta Opus Deiren unibertsitateak. Idilikoa, bederen, enpresaburu eta ekintzaileentzat. 2010ean idatzi eta 2011ko martxoaren 10ean aurkeztu zuten Moderna plana, krisialdi ekonomiko betean. Egun hartan, Miguel Sanz presidenteak esan zuen "Nafarroaren etorkizunean sinesten duten guztiek" babestu zutela egitasmoa. Etorkizun horrek, ordea, gainezka egin die berehala, eta aurreikuspen guztiak hankaz gora jarri ditu. Moderno izateko jaio zen plana zahar gelditu da, lau urteren buruan.
Agintarien aurreikuspenik eza agerian utzi duen faktorerik nabarmenena langabezia izan da: Moderna planaren sinatzaileek konpromisoa hartu zuten 77.000 lanpostu sortzeko 2030. urtera bitartean. Horren arabera, 298.000 pertsonak eduki beharko lukete lanpostu bat 2015 urtea amaitzerako, baina, egiazki, 264.300 besterik ez dira gaur egun; hau da, aurreikusitakoa baino 33.700 gutxiago. Enplegua sortu ez; kontrara, suntsitu egin da azken bost urteotan: Moderna plana sinatu zenean, 45.866 pertsona zeuden langabezian Nafarroan. Gaur, 48.427 dira. Beraz, egunean 100 bat enplegu sortu beharko lirateke urte bukaerara arte, Nafarroako Gobernuak 2015erako ezarri zituen helburuak betetzeko.
Enpleguaren esparruan, enpresa handiak erakartzea izan zen planaren beste helburuetako bat, baina horretan ere porrot egin du UPNren gobernuak: 2009an, Nafarroako enpresen %1,30ek zituzten 50 langile baino gehiago; 2015erako, kopuru hori handitzea eta %1,60ra iristea aurreikusten zen, baina, gaur egun, Nafarroako enpresa handiek ozta-ozta gainditzen dute %1eko langa.
Aberastasunean ere, atzera
Europara begira eginak ziren Moderna egitasmoan zehaztutako helburu handinahiak, Europako Batasuneko eskualde aurreratuenekin lehiatzeko xedez, baina horrek konparazio gehiago eragin ditu. Eta ez dute Nafarroako Gobernua toki onean utzi.
Hala, herritarreko BPGa aintzat hartuta, Europako Batasuneko hogei eskualderik aberatsenetako bat izateko helburua ezarri zuten sinatzaileek 2015erako. Hitzarmena aurkeztu zenean, 32. postuan zegoen Nafarroa, baina gora egin beharrean, zerrendako 48. postura jausi da. Zenbaki absolutuetan adierazita, herritarreko BPGa 29.487 eurorena dela dio Espainiako Estatistika Institutuak; Moderna planak iragarritako 34.000 euroetatik oso urrun. Gauzak horrela, Nafarroako ekonomiak %21 hazi beharko luke egun batetik bestera, iragarpen baikor horiek bete ahal izateko.
Bestalde, berrikuntzaren alorrean ere, Europako herrialde garatuenen pare egotera heldu nahi zuten gobernuak, sindikatuek, patronalak eta unibertsitateek, eta haiek uste baino kaskarragoak izan dira emaitzak: I+G+B Ikerketan, Garapenean eta Berrikuntzan eginiko inbertsioak %2,2koa izan beharko luke aurten, baina, gaur-gaurkoz, ez da %1,8ra iristen —duela lau urte baino gutxiago—. Sinatutako patenteen kopuruak ere behera egin du nabarmen 2011tik gaurdaino. Horrek guztiak argi adierazten du Moderna planaren ardatz nagusietakoa eta etorkizuneko garapen ekonomikoaren oinarri izan beharko lukeen I+G+B sektorea hazi ez, makaldu egin dela gobernuaren egitasmoa indarrean jarri zenetik.
Moderna planak orain arte jasotako kritikak, alta, ez dira mugatzen adierazle makroekonomikoetara eta lorpenetara. Ituna sinatu zen egunean bertan, hainbat sindikatuk eta eragile sozialek elkarretaratzea egin zuten Baluarte auditoriumaren kanpoaldean, planaren izaera "neoliberala eta atzerakoia" salatzeko.
"Plan berri honek kapitalismo basatira eta zerbitzuen pribatizaziora bultzatzen gaitu. Langileak betiereko krisialdira eta behin-behinekotasunera kondenatzen dituen eredu batean oinarrituta dago", adierazi zuen Iruñerriko Langabeen Plataformak, aurkezpenaren egunean kaleratutako ohar batean.
Diru publikoa, klub pribatua
Planaren kudeaketa ere kritikatu dute ELA eta LAB sindikatuek. Izan ere, egitasmoaren inbertsioak eta funtzionamendu egokia ikuskatzeaz arduratzen den erakundea ez da Nafarroako Gobernua, Moderna fundazioa baizik, itunaren sinatzaileek osatutako taldea.
LABeko ordezkarien arabera, "gobernuaren egitekoak eta politika publikoak de facto pribatizatzea da" fundazioaren sorrera bera. "Politikariek, enpresaburuek eta sindikalista otzanek osatutako klub batek arpilatu ditu erakunde publikoek kudeatu beharreko diruak", azaldu dute.
Bere garaian, ELAk ere "nardagarritzat" jo zuen Moderna planaren sorrera, "batez ere, milaka nafar langabezian daudela jakinda". Sindikatu horretako ordezkarien irudiko, "botere politikotik at dagoen egitura paralelo bat" da Moderna fundazioa, eta helburu garbi bat dauka: "Guztion dirua kudeatu nahi dute planaren sinatzaileek, kontrol publikoak saihesteko eta, pixkanaka-pixkanaka, zerbitzu publikoak pribatizatzeko".
Sindikatu abertzaleek eta langabeen plataformak "patronalaren bide orri" gisa definitu dute Moderna plana. Hala azaldu du LABek: "Euren irabaziak bermatu nahi dituzte nafar enpresaburu handiek, langileon bizkarretik bada ere. Ikuspegi horrekin bultzatu dituzte osasunaren pribatizazioa, higiezinen espekulazioa eta AHTaren gisako azpiegitura jasangaitzak".
Aldaketarako zenbakiak
Irakurle maiteak, ia ziur naiz lerro hauek irakurriko dituzuen guztiok nahi duzuela maiatzeko hauteskundeetatik aterako den gobernua aurreko gobernuen oso ezberdina izatea. Horretarako, bistan denez, aldaketarako indar guztiek ados jarri beharko dute. Baina borroka horretan sartu aitzin, ikusi beharko dute ea aritmetikak aldaketa hori ekarriko ote duen. Bada, hauteskundeetarako hilabete pasatxo falta delarik, non gauden azal dezaketen zenbaki batzuen entsalada ezkor samarra eskainiko dizuet. On egin. Edo ez.
Volkswagen: Apirilaren 1ean, berriz ere, UGT sindikatuak Iruñeko Volkswagen lantegiko hauteskundeak irabazi zituen. 4.352 langileetatik 3.885ek eman zuten botoa (%89,27); horietatik 1.103k UGTri eman zioten bozka (%28,4) eta 790ek CCOOri (%20,3). UGT eta CCOO sindikatuak erregimeneko kidetzat joko bagenitu eta Volkswageneko datuak Nafarroako politikara estrapolatuko bagenitu, emaitzak kezkatzeko modukoak lirateke aldaketa nahi dutenendako.
Baina bada esperantzarako zirrikiturik: UGTk 1.725 afiliatu omen ditu (%39,6) Volkswagenen, eta CCOOk, 1.100 (%25,3). Hau da, Volkswagenen badira langile batzuk UGTko edo CCOOko karneta dutenak —akaso, sartzeko karnet hori eskuratu behar izan zutelako—, baina bi sindikatu horiei botoa ematen ez dietenak.
Aranzadi: Azkenean, apirilaren 2an jakin genuen Podemos alderdiak Aranzadi zerrenda hiritarra babestuko duela Iruñeko Udalerako hauteskundeetan. Aferak berebiziko garrantzia zuen, Iruñeko Udalaren kolorea aldatzeko nahitaezkotzat jotzen baita alderdi morearen konkurrentzia. Iragan astean, beraz, iragarri zuten zein euritakoren azpian aurkeztuko diren pabloiglesiastarrak. Baina erabakia hartzeko prozesuak hainbat kontu kezkagarri azaleratu ditu. Prozesua iskanbilatsua izan da, gatazkatsua —alde batekoek zein bertzekoek sekulakoak bota dituzte sare sozialetan eta hedabideen foroetan—; agerian geratu da Podemosen inguruan gauzak ikusteko modu oso ezberdinak daudela.
Horri guztiari gehitu behar zaio bakarrik 440 pertsonak bozkatu zutela, eta irabazleen eta galtzaileen arteko boto aldea soilik 18koa izan zela. Hagitz jende gutxi, nire ustez, Podemos aldaketa gidatzeko alderdia izatera deitu dutela kontuan harturik.
Lerrook idazteko tenorean, gainera, ezinezkoa da jakitea ea Aranzadik hauteskundeetan aurkeztu ahal izateko 3.000 sinadurak lortu dituenetz. Apirilaren 1ean, sinadurak biltzeko lehenbiziko egunean, 2 ordutan 30 sinadura bertzerik ez zituzten bildu. Pentsatzekoa da, Podemosen erabakia jakin eta gero, bermeak lortzeko prozesua azkartuko zela.
D eredua: Nafarroako zein Iruñeko gobernuak aldatuko badira, indar abertzaleek gobernu alternatibo horietan egon beharko dute. Baina euskal abertzaletasunak badu arazo bat, D ereduak Nafarroan duen berbera. Azken hamarkadan, bai batak eta bai bertzeak doi-doi gainditu dute gazta zatiaren laurdena. 2011ko foru parlamenturako hauteskundeetan, NaBai 2011 eta Bildu alderdiek botoen %28,33 lortu zuten bien artean. Aurtengo aurrematrikula kanpainan, 2012an jaiotako haurren %26 sartu ditugu D ereduan. Halaxe gaude, herenera ezin ailegatu.
70
AHT-aren aurkako protesta babestu duten taldeak
Babes zabala jaso dute Nafarroako AHT Gelditu, Ekologistak Martxan eta Sustrai Erakuntza taldeek. AHTa "berehala" gelditzeko eskatuko dute bihar, giza katea eginez 12:30ean Iruñeko Sarasate pasealekutik. 70 talde eta eragilek babestu dute azpiegituraren aurkako protesta.
Hamaika ekitaldi Nafarroan, giroa berotzen hasteko
Nafarroako herrietako euskara elkarteek besoak zabalik hartu dute apirilaren 25eko ekitaldia, eta hasiak dira dagoeneko ekitaldi paraleloak antolatzen, Anaitasunako ikuskizunaren aurreko giroa berotzeko.AEK-k eta Arrotxapea kirol elkarteak mendi laste...
Elorrieta, deserri poetikoaz eta politikoaz kantari
Idazle eta poeta ezagunetan oinarritzen da: Joseba Sarrionandiaren, Joan Oliverren, Harkaitz Canoren, Mario Benedettiren eta Bernardo Atxagaren hitzak hartu ditu Eñaut Elorrieta abeslariak bere lehenengo bakarkako lana egiteko. Idazleen deserri politiko eta poetikoak abesten ditu 2013an kaleratutako Deserriko kantak lanean. Hamar abestiz osatutako diskoa da, baina emanaldietan ohitura du, gainera, Gabriel Arestiren poeman oinarritutako Nire aitaren etxea ere abesteko. Elizondoko Arizkunenea kultur etxean eskainiko du hurrengo kontzertua, igandean, 19:00etan.
“Euskara ikasteko oso erabilgarria izan daiteke komikia”
Hasiberrientzako eskuliburuak batzen ditu for dummies kategoriak, arloka: informatika for dummies, matematikak for dummies, brikolajea for dummies... Ideia berari helduta, euskara ikasten ari diren pertsonei zuzendutako irakurketa taldea sortu dute Katakrak kulturguneko kideek, komikia oinarri hartuta. Eta izen ezin egokiagoa eman diote proiektuari: Komikia (eta euskara) for dummies. Jatorriz euskaraz idatzitako zein itzulitako bost lan aukeratu, irakurri, eta horiei buruz solas egitea da asmoa. Luis Soldevila (Santa Cruz Tenerifekoa, Espainia, 1982) da ekimenaren bultzatzaileetako bat.
Tituluak argi azaltzen du: hasiberrientzako antolatu duzue irakurle taldea, euskara ikasten ari zaretenontzat.
Katakrakeko kideen artean sortutako ekimen bat da. German Esparza eta biok pentsatu genuen: "Zergatik ez dugu antolatzen euskara ikasten ari garenok irakurketa talde bat?". Eta halaxe sortu zen ideia, hots, komikien irakurle talde bat antolatzea euskara ikasleentzat. Argi genuen ez genuela zuzendaririk edo irakaslerik nahi, inguru askea nahi genuela gure kasa euskaraz mintzatu eta hizkuntza praktikatzeko.
Normalean, umeentzako liburuak ematen zaizkio euskara ikasleari. Hori gainditu nahi izan duzue zuek.
Bai. Kontua da hezkuntza formalean —bai hizkuntza eskolan zein euskaltegietan— erabiltzen diren liburuak haurrentzako moldatuak izaten direla. Guk, ordea, helduentzako testuak nahi genituen irakurri. Horregatik pentsatu genuen horrela egitea, eta komikien irakurle taldea sortzea.
Dummie-ak baitzarete, baina ez umeak.
Bai, hori da [barre egin du]. Azken finean, gauzarik garrantzitsuena ongi pasatzea eta lotsarik gabe hitz egitea da. Komunikatzea da gure helburu nagusia. Guk komunikatu nahi dugu, ez dugu bilatzen ederki edo perfekzioz hitz egitea, baizik eta komunikatzea, eta, bide batez, ongi pasatzea.
Zuen behar pertsonaletik sortutako egitasmoa da, zuek ere ari baitzarete euskara ikasten. Zer behar ikusten zenuten?
Euskara praktikatzeko espazio bat nahi genuen, baina espazio ez kontrolatua, gidaririk gabekoa. Mintzatzeko espazio libreagoa nahi genuen. Guretzat gauza garrantzitsua zen irakaslearen edo zuzendariaren figura kentzea.
Zeintzuk dira aukeratu dituzuen liburuak?
Mota oso ezberdinetako lanak dira. Irakurri eta jorratu genuen lehen komikia tira komiko bat izan zen, Zaldieroaren De Rerum Natura 5 (Elkar, 2011). Horren ostean, nobela grafikoa landu genuen, Paco Rocaren Zimurrak (Astiberri, 2014). Bi horiek irakurri eta landu ditugu honezkero. Hurrengoa Rene Goscinny eta Albert Uderzoren Asterix legionarioa albuma izango da (Salvat, 2014). Maiatzean eta ekainean, hurrenez hurren, Jose Carlos Fernandesen Munduko bandarik txarrena (Txalaparta, 2013) eta Jorge Alderete, Harkaitz Cano eta Fermin Muguruzaren Black is Beltza (Talka, 2014) jorratuko ditugu.
Lehenengoaren eta azkenaren egileak —Zaldieroa eta Fermin Muguruza— euskaldun berriak dira, zuek bezalaxe. Kasualitatea da, edo propio egindako zerbait?
Fermin Muguruzaren kasua ezaguna genuen, baina Zaldieroarena ez. Gainera, Zimurrak eta Munduko bandarik txarrena lanen itzultzailea ere euskaldun berria da: Bego Montorio.
Beste genero batzuk baino erabilgarriagoa da komikia euskara ikasteko tenorean?
Bai, orokorrean errazagoa da, zalantzarik gabe. Marrazkiek beti laguntzen dute istorioa ulertarazten. Hortik aurrera, aldeak daude komikien artean. Nire lehen ideia zen Zaldieroaren tira komikoa errazagoa egingo zitzaidala, motzagoa, lehen bistan sinpleagoa delako. Baina egia esanda, Zimurrak nobela grafikoa errazagoa egin zait. Zergatik? Bada, tira komikoa oso konkretua eta arina bada ere, hitzak oso zehatzak eta garrantzitsuak direlako istorioa ulertzeko. Nobela grafikoa luzeagoa da, baina hitzak ez dira hain garrantzitsuak testuingurua ulertzeko. Binetek eta marrazkiek nahiko argi uzten dute istorioa.
Nola funtzionatzen du irakurle taldeak?
Funtzionamendua oso sinplea da. Orain arte bi saio egin ditugu, eta oso erraza izan da dinamika. Hasteko, aurkezpen txikia egiten dugu, autorea ezagutzeko eta testuaren oinarrizko datuak azaltzeko helburuarekin. Gero, horren ostean, aurrez prestatutako galderak egiten ditugu, jendeak libre erantzun ditzan. Galdera zehatzak dira hasieran egiten ditugun horiek. Adibidez: "Zein da zure pertsonaia gustukoena? Zergatik? Zein da, zure ustez, irakurritako komikiaren orrialderik garrantzitsuena?". Ondoren, galdera orokorragoak botatzen dizkiegu taldekideei. Adibidez, Zimurrak lana jorratzeko saioan, lehenbizi galdera zehatzak egin genituen, eta, gero, gai orokorrari buruz hitz egiten hasi ginen. Izan ere, Zimurrak lanean zahartzaroa, zainketa, gurasoen eta seme-alaben arteko harremanak eta bizitzaren azken fasea dira gai orokorrak. Horiei buruzko solasaldi horretan gauza interesgarri asko aurkitu ditugu. Hizketaldi arinagoa suertatzen da horrela. Orain arteko saioak, gainera, oso dinamikoak izan dira, eta taldekideak oso parte hartzaileak. Dinamizatzeko oso saio errazak izan dira.
Beraz, harrera ona jaso du egitasmoak.
Bai, oso pozik gaude. Lehen saioan zazpi lagun egon ginen, eta, bigarrenean, hamar. Oso profil ezberdinetako jendea elkartu izan gara: euskaltegietako ikasleak, hizkuntza eskolako ikasleak, gazteak eta helduagoak. Baita maila ezberdinetako ikasleak ere. Lehenengo mailako ikaslerik ez da izan, baina B1 mailatik C1 mailara arteko jendeak parte hartu du. Maila ezberdinak izan dira, baina ongi moldatu gara elkar ulertzeko. Nire ustez, jendearen helburu nagusia ez da euskara modu perfektuan ikastea, baizik eta hitz egiteko gai izatea.
77
LANPOSTUAK, MILAKOTANModerna planaren sustatzaileek 2010ean iragarri zuten 77.000 lanpostu sortuko zituztela, baina, ituna indarrean jarri zenetik, langabeziaren tasak kontrako norabidea hartu du: 45.866 langabe zeuden plana sinatu zenean. Gaur egun, ...
Absurdoari monumentuak
Bere agintaldiaren atzera begirakoa egin zuen Yolanda Barcinak iragan astelehenean, maiatzeko hauteskundeak antolatzeko dekretua sinatu zuenean. Hitzaldian, UPNren gobernuaren lorpenak nabarmendu zituen presidenteak, eta baita egindako lanaren ardatz nagusiak ere. "Gobernuaren jardunak hiru oinarri izan ditu: seriotasuna, erantzukizuna eta kudeaketa ezin hobea", esan zuen. Agerikoa denez, Barcinak nahiago izan zuen UPNren agintaldia baldintzatu duten polemikak saihestu eta Nafarroako ekonomiari milaka milioi euroren galerak eragin dizkioten proiektu faraonikoen aurrean ezikusiarena egin.
Izan ere, CAN auziak eragindako zulo ekonomikoa albo batera utzita ere, Miguel Sanzen eta Barcinaren beraren gobernuek dirutza xahutu dute inongo fruiturik eman ez duten beste hainbat proiektu erraldoitan. Gaur-gaurkoz, denboraren iragatearen eta politika estilo baten dekadentziaren lekuko bihurtu dira mastodonte horiek guztiak. Edukirik gabeko edukiontzi garestiak. Absurdoari eta xahukeriari eskainitako monumentuak.
10.000 ikuslerentzako pista nagusi bat, 2.500 pertsonarentzako areto txikiago bat, 2.500 ikusle har ditzakeen frontoia, hainbat solairuko lurpeko aparkalekua, 60 milioi euroren inbertsioa... Navarra Arena pabiloia ez da kiroldegi soil bat. Koroaren harribitxia izateko jaio zen. "Erreferente bat", Miguel Sanz presidente ohiaren esanetan. Egiazki, Nafarroako Gobernuak sustatutako azpiegitura nagusia izan da hainbat urtez... handinahikeriak proiektu osoa hondoratu duen arte. Gaur egun, harribitxi hori UPNren lepoari lotutako harritzar bihurtu da, eta Sanzen oinordeko politikoek ez dakite zama hori gainetik nola kendu.
Azpiegitura horren lanen adjudikazioa 2008. urtean egin zen. Urte hartan, Portland San Antonio eskubaloi taldea elitean zegoen oraindik, baina gainbehera betean —2004-2005eko denboraldian irabazi zuen Asobal liga azkenekoz—, eta Nafarroako Unibertsitate Publikoko pabiloian jokatzen zituen partidak —3.000 ikuslerentzako tokia du areto horrek, eta oso gutxitan bete da—. Bestalde, Nafarroako gainontzeko kirol taldeek (Itxako, Anaitasuna, Xota, Basket Navarra...) nekez erakar zitzaketen 10.000 pertsonarentzako pabiloi bat betetzeko adina zale.
Argi zegoen, beraz, halako inbertsio batek izan zitzakeen balizko onurak baino askoz handiagoak zirela arriskuak. Berehala, ugaritzen hasi ziren Navarra Arena proiektuaren kontrako kritikak, baina Nafarroako Gobernuak entzungor egin zuen: UPN-PSN koalizioak lehentasunezko izaera eman zion proiektuari, Nafarroa 2012 planaren barruan sartuta. Eliteko kirol jarduerak eskaintzeaz gainera, kontzertuak eta bestelako kultur ekitaldiak ere programatzeko balioko zuela esan zuten orduan agintari nafarrek, baina azpiegiturak ez du helburuetako bakar bat ere bete. Alde batetik, pertsona gehien erakar zezakeen taldea, San Antonio, 2013an desagertu zelako; eta, bestetik, kontzertu eta ikuskizunen promotore gehienek ezin dietelako aurre egin pabiloiaren alokatze gastu itzelei.
Iazko irailean amaitu ziren lanak —hiru urteko atzerapenarekin—, baina Navarra Arenaren ateak ez dira oraindik zabaldu. Udal langile bat arduratzen da, noizean behin, argiak pizteaz eta komunetako nahiz aldageletako txorrotek funtzionatzen dutela ikuskatzeaz. Iñigo Alli kontseilariak onartu du, gainera, eraikinak 400.000 euroren gastua eragiten diola administrazioari urtean, argindarra, ura, gasa, segurtasuna eta zergak ordaindu behar baitira, pabiloia zabalik egon ala ez.
Gobernukide eta proiektuaren sustatzaile izandako PSNk ere atzera egin du azken urteetan, eta "UPNren megalomaniaren adibide" gisa definitu du proiektua. Azpiegitura publikoa inbertsore pribatuei saltzea proposatu du PSNko ordezkari Juan Jose Lizarbek behin baino gehiagotan.
Batek erreskatatu, besteak saldu. Miguel Sanzen nahiz Yolanda Barcinaren gobernuei lotuta egon da Los Arcosko zirkuituaren proiektua hasieratik beretik.
Iragan hamarkadaren erdialdean jaio zen egitasmoa, "Nafarroa auto eta motor lasterketen mapan kokatzeko helburuarekin", baina argi gelditu zen berehala zirkuituaren bideragarritasunik eza. Hala, Samaniego eraikuntza enpresa pribatuaren ekimenez sortutako proiektua hondora zihoala ikusita, eskua sartu zuen gobernuak 2008an, kapitalaren %95 erosita. Alegia, porrot egiteko zorian zen azpiegitura erreskatatu zuen.
Zirkuitua eraikitzeko lanek 62 milioi euroren kostua izan zuten, eta UPNren gobernuak kreditu bat eskatu behar izan zuen gastu itzelari aurre egiteko. Baina zulo ekonomikoa ez zen horrekin amaitu, 2010. urtean zabaldu zenetik galerak etengabeak izan baitira. Hala, 2,6 milioi euro galdu zituen Los Arcosek lehen urtebetean.
Garai hartan Gizarte Politikako kontseilari zen Elena Torresek (PSN) parlamentuan azaldu zuenez, gastua amortizatzen zen neurrian murriztuko ziren galerak ere, baina errealitatea oso bestelakoa izan zen. Handik hiru urtera, 2013ko urriaren 10ean, azalpenak eman behar izan zituen Iñigo Alli kontseilariak zirkuituaren kontura, gastua amortizatu beharrean, zorrak pilatzen zituelako. Azkenik, gobernuak aitortu behar izan zuen urtean milioi bat euro galtzen zituela Los Arcosen zulo beltzean.
2013ko abenduan, UPNren gobernuak Los Arcos Motorsport enpresa pribatuari saldu zion azpiegitura, 15 milioi euroren truke. Oposizioko alderdien arabera, negozioa ezin kaltegarriagoa izan zen Nafarroako ekonomiarendako. "Zirkuituaren truke 60 milioi euro pagatu genituen, eta orain 15 jasoko ditugu. Horrez gain, 27 milioi euroko kreditua eskatu zuen gobernuak, eta urtean 2,6 milioi ordaindu beharko ditugu 2024ra arte. Negargarria da", esan zuen Koldo Amezketa Bilduko legebiltzarkideak.
Baina Nafarroan diru publikoen zakukadak irentsi dituen munstrorik bada, hori AHTaren Castejon-Iruñea zatia da: gainontzeko zatiekin lotunerik ez duen trenbide bat, basamortuaren erdian. Inondik etorri ez eta inora ez doana.
2010eko apirilaren 9an sinatu zuten hitzarmena Miguel Sanzek eta Jose Blancok, Nafarroako eta Espainiako gobernuen izenean, hurrenez hurren. Horren arabera, Castejon eta Iruñea arteko zatia eraikitzeko lanak bi urtez aurreratzeko konpromisoa hartu zuen Sanzen gobernuak; eta, ondorioz, baita Madrili zegokion gastua aurreratzeko konpromisoa ere: guztira, 387 milioi euro, 70 kilometroko trenbide zatia eraikitzeko eta, sinatzaileen esanetan, "Espainia uztartzen laguntzeko".
Negozioa ixteko Sanzek "berebiziko presa" izan zuela nabarmendu zuen AHT Gelditu! elkarlanak: "Ia 400 milioi eurotan balioztatutako lanak adjudikatuko ditu gobernuak, eta hortik mozkin ederrak jasoko dituzte enpresa eta bankuek". Ikuspegi ekonomikotik ere, halako inbertsio batek sekulako arriskua zekarrela ohartarazi zuen elkarlanak ohar batean: "Nafarroak 387 milioi euro aurreratuko ditu, baina kopuru horri gehitu behar zaizkio kredituen interesak eta lanen ohiko garestitzea. Horiek guztiak Nafarroak ordainduko ditu bakar-bakarrik". Kritikoek iragarri bezala, lanen atzeratzea eragin zuen krisiak —Cadreita-Villafranca azpi-zatia besterik ez da eraiki—, baina Nafarroak milioiak gastatzen segitu du hala ere.
UPNk behin eta berriz mahai gainean jarritako proiektua izan da sanferminetako museo edo gune tematikoarena. 2001. urtean abiatu zen proiektua estreinakoz, Yolanda Barcina Iruñeko alkate zela. Orduan, Iruñeko Arrotxapea auzoa hautatu zuten museoaren kokagune gisa, baina, 767.000 euro gastatu ostean, UPNk proiektua gelditzea onartu zuen.
Handik bost urtera, 2010ean, berriz heldu zion UPNk gaiari: 18 milioi euroren aurrekontua aurkeztu zuten gobernuak eta udalak, eta Aralar kaleko orube bat ere atondu zuten azpiegitura eraikitzeko. Hutsik segitzen du lur eremu horrek gaur egun, museoa ez baitzen inoiz eraiki. Kontu Ganberak 2012an argitaratutako txosten baten arabera, 6,5 milioi euro galdu zituen administrazioak, museoarekin lotutako lanen eta kalte-ordainen ondorioz.
2007. urtean, 500.097 bidaiarik erabili zuten Noaingo aireportua. Kopurua harrigarria zen, inoizko handiena, eta, hala ere, aireportu zaharraren instalazioek ez zuten gainezka egin. Aireportua txikia zen, baina egokia, hegazkin konpainien eskaintza murritza kontuan izanda.
Gaur egun, AENA enpresa publikoak —Nafarroako Gobernuaren ekimenez— eginiko inbertsio itzelari esker, aireportu berria du Nafarroak: askoz handiagoa, eta aukera eskaintzen duena urtean 1,1 milioi bidaiariren trafikoa kudeatzeko. 2014an, ordea, erabiltzaileak 138.000 eskas izan ziren, eta aireportuak 10,5 milioi euroren galerak eragin zituen. Pilatutako galerak 140 milioi eurotik gorakoak dira.