NAFARROAKO HITZA

Maia, hondartza nahi dugu eskatzen zuten Iruñeko Euskal Jai gaztetxearen okupazioaren XX. urtemugako jaiaren kartelek. Hondartzarik ez, eta Aquavoxeko igerilekuarekin konformatu behar izan zuten gaztetxearen aldeko lagunek. Lekua, hala ere, ezin hobea zen. Euskal Jai zegoen tokian eraiki baitzuten Aquavox. Ehun pertsona inguru sartu ziren erakinean, eta 50 batek bainu azkar bat hartu zuten. Poliziak ez zuen inor identifikatu orduan. Baina ekainaren 3an hiru pertsona atxilotu zituen Espainiako Poliziak, horietako bi herri hedabideetako kazetariak. Bi delitu egozten dizkiete: pertsona juridikoaren jabetza bortxatzea eta kalteak eragitea.

"Aquavoxekoa desobedientzia zibileko ekintza sinbolikoa izan zen", esan du Borok. Lahaine.org webguneko erredakzio taldeko kidea da, eta ez du bere benetako izena eman nahi. "Ni egunaren berri ematen ari nintzen. Sakelakoarekin grabatu nuen Aquavoxeko ekintza. Hamar bat minutu izan ziren, eta ez zen inolako istilurik egon". Ez da Boro atxilotzen duten lehen aldia. Martxoaren 29an, Jaque al rey (Xake erregeari) mobilizazioa egin zuten Madrilen. Bertan, poliziak kazetariei oldartu zitzaizkien, eta Boro atxilotu zuten. Haren aburuz, "beste diskurtso bat" lantzen duten hedabideen aurkako errepresioak gora egin du azken urteetan. "Gero eta eraso gehiago jasan dituzte herri hedabideetako kazetariek. Aste Santuko prozesio ateoa Ahotsa.info-rako grabatu zuen pertsona inputatu dute, esaterako".

Bororekin batera, Alde Zaharreko aldizkari baterako eta Ekinklik-erako lan egiten duen kazetaria ere atxilotu zuten ekainaren 3an. Hark ere ez du izena eman nahi. "Jendea igerilekuko uretan murgiltzera sartu zen, bertan Euskal Jai zegoelako", esan du kazetariak. Uste du ez zela inolako arazorik izan. "Igerilekura igo nintzenean, hainbat pertsona ikusi nituen bainatzeko txanoarekin eta harridura aurpegiarekin. Zur eta lur zeuden, baina besterik ez". Langileekin ere ez zen istilurik izan. "Harrerako langilea hasieran larritu zen, baina zer gertatzen ari zen azaldu eta lasaitzeko eskatu zioten. Igerilekuko soroslea, ordea, bere onetik aterata zebilen". Duela bi urte atxilotu zuten Ekinklik-eko kolaboratzailea, greba baten harira, baina epaileak kasua artxibatu zuen, froga faltagatik. "Gobernu ordezkaritzak esan du atxilotuetako batek aurrekariak dituela, baina ez dute esan nire kasua artxibatu zela. Ezta kazetari lanetan nenbilera ere. Dena oso mediatikoa eta faxista da".

Egunean bertan Poliziak ez zuen inor identifikatu. "Traba egiten dietelako atxilotu dituzte kazetariak", esan du June Donemiliaga bi atxilotuen abokatuak. Haren ustez, ez da beharrezkoa pertsona horiek atxilotzea. "Badirudi auziren batean sartzen badute norbait, atxilotu, komisarian ordu batzuetan eduki eta gero epailearen aurrean deklaratu gabe askatu behar dutela. Hori auzitara joateko dei batekin egin daiteke". Donemiliagaren ustez, bi pertsona horiek ez dituzte atxilotu eguneko informazioa biltzeagatik."Herri mugimenduetako hedabideetan lanean ari zirelako atxilotu dituzte". Atxilotu eta bi egunera, epaitegira joan zen Donemiliaga. Iruñeko 5. instrukzio epaitegiak darama kasua. "Informazio bila joan nintzen, eta bertako langile batek esan zidan ez zegoela txostenik".

Maiatzaren 10ean, desobedientziaren bitartez Euskal Jai gogoratu zuten, ez baitzuten baimenik eskatu eguneko ekitaldietarako. Hala eta guztiz ere, herri mugimenduetako kazetarien aurka jo dute, eta haien lana kriminalizatu. Oraingoz, ez da hondartzarik izango Iruñean.

"Ez dut uste txinerak gramatika zaila duenik. Arazoa hiztegia da. Lan handia egin behar da buruan sartzeko", dio Huichi edo Monica Yu txinera irakasleak (Kaohsiung, Taiwan, Txinako Errepublika, 1980). Ingeles eta Gaztelaniazko filologien antzeko ikasketak egin zituen Yuk bere herrialdean. Horiek bukatutakoan, Iruñera etorri zen Psikopedagogia ikasketak egitera. Hamalau urte bete dira Taiwan utzi zuenetik. Gaur egun, Iruñeko Hizkuntza Eskolako irakaslea da. Horrez gain, itzultzailea eta interpretea ere bada. Badaki txinera oso hizkuntza arrotza dela euskal herritarrentzat; hark ingelesa eta gaztelania ikasi ditu, eta kosta egin zaio. Baina, haren aburuz, merezi du norberaren hizkuntzaren oso ezberdina den beste hizkuntza bat ikastea. "Oso ezberdina den hizkuntza ikasteak burua argitzen du".

Yuk Huichi du izena, baina unibertsitatean mendebaldeko irakasleak zituzten, eta mendebaldeko izenak hartu zituzten komunikazioa errazteko. "Eskoletan 50 ikasle baino gehiago ginen, eta irakasleek ez zituzten gure izenak ondo ahoskatzen. Monica gustatu zitzaidan; Cristina ere polita da, baina beste batek hartu zuen aurretik". Kaohsiungo Wenzao unibertsitatean ikasi zuen. Ikasketak bukatutakoan, 2000. urtean, Iruñera etorri zen, Nafarroako Unibertsitatean ikastera. Nahiago zuen Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean ikasi, baina, horretarako, selektibitatea egin behar zuen. "Ez nuen horrenbesteko gaztelania maila. Baina Nafarroako Unibertsitateak eta nireak hitzarmena dute. Beraz, bertan ikasteko aukera izan nuen".

Iruñeko ikasketak bukatutakoan, Bartzelonara joatea pentsatu zuen, Itzulpengintzan eta Interpretazioan masterra egiteko. "Gaztelania maila hobea nuen, eta zerbait praktikoagoa egitea pentsatu nuen". Yuk hiru hizkuntza menperatzen ditu: txinera, gaztelania eta ingelesa. Txinerako mandarin eta taiwanera dialektoak ezagutzen baditu ere, eskoletan mandarina erakusten du; hori baita Txinako hizkuntza ofiziala.

Urte pare bat eman zituen Bartzelonan ikasten, eta 2008ko apirilean Iruñera itzuli zen. Bikotekidea bertan baitzuen. Lan egiteko aukera gutxiago zuen Iruñean Bartzelonan baino. Baina Hizkuntza Eskolara jotzea erabaki zuen. "Iruñean ez zuten txinera irakasten, eta proposatu nien ea txinera ikastarorik nahi ote zuten". Hizkuntza Eskolako arduradunei gustatu zitzaien ideia, eta irailean martxan jarri zuten ikastaroa. "Izugarrizko arrakasta izan zuen txinerako ikastaroak. Bi talderentzako tokiak ireki zituzten, hau da, 50 pertsonarentzat, eta asko kanpoan geratu ziren".

Yuren arabera, bi talde nagusitan bana daitezke txinera ikasi nahi duten pertsonak. "Guztiek sentitzen dute pasioa Txinako eta Asiako kulturekiko. Baina gero badaude zaletasun gisa ikasten dutenak eta lanagatik aukeratzen dutenak". Yuk ulertzen du jendeak txinera ikasi nahi izatea curriculuma hobetzeko, Txina potentzia ekonomikoa delako. Baina hark ez du bat egiten planteamendu horrekin. "Hizkuntzak baliabideak dira. Gero eta baliabide gehiago izan, hobe. Baina mundua aldatu egiten da. Egun Txina potentzia ekonomikoa bada ere, urte batzuk barru India izan daiteke".

Txinerak bi ikasketa mota dituela uste du Yuk: ahozkoa eta idatzizkoa. "Bi gauza oso ezberdin dira txineraren ahoskera eta karaktereak". Txineraren ahoskera gaztelaniaren antzekoa dela dio Yuk. "Hitz egitea ez da arazoa. A, e, i, o, u eta beste bi bokal erabiltzen ditugu". Irakaslearentzat, garrantzitsuena hitz egitea da. "Idaztea norberaren beharren araberakoa da. Nik hitz egitera bideratzen dut ikastaroa. Gero, mailaren arabera karaktere batzuk irakasten dizkiet".

Hasieran oso arrotza badirudi ere, behin ahoskera ezagututa sentimendu hori desagertu egiten da. Haren aburuz, ahoskerak baino gehiago, txineraren doinuek sortzen dizkiete zailtasunak ikasleei. "Gakoa doinuak dira, gaizki eginez gero esaldiaren zentzua aldatzen baita". Jolasaren bidez praktikatzen ditu doinuak. "Hemengoentzat musikaren antzeko zerbait dira doinuak. Beraz, aho korapiloak egiten ditugu".

Gero eta material gehiago dago txinera irakasteko. Baina ingelesarekin edo alemanarekin alderatuta, txinera praktikatzeko askoz arazo gehiago dituzte ikasleek. Horregatik, motibazioa da Yuk gehien lantzen duena. "Ni hizkuntzak ikasten dituen pertsona naiz. Niretzat gaztelania eta ingelesa hizkuntza arrotzak dira, eta askotan uzteko gogoa izan dut. Baina bakoitzak argi izan behar du zer egin nahi duen".

Egun, txinerako hiru maila eskaintzen dituzte Hizkuntza Eskolan. Hasieran Yu bakarrik zegoen, baina, 2011. urtean, beste irakasle bat hartu zuten. Aurten, gainera, HSK azterketa Iruñera ekartzea lortu dute. "Hori da Txinako Gobernuak onartzen duen azterketa ofizial bakarra". Hizkuntza Eskolaz gain, Nihao Navarra akademia du Yuk. Bertan, umeekin lan egiten du. Era berean, aldiro-aldiro enpresa eta erakundeentzat itzulpenak egiten ditu. Krisi garai hauetan ez du lan faltarik. Hasieran uste zuenaren aurka, lortu du tokia egitea Iruñean.

IRUÑEA. Hilaren 24an hasiko da Nafarroako Autismoaren Elkarteak antolatzen duen Udako Eskolaren hirugarren aldia. Orotara, urtebete eta 16 urte artean dituzten hirurogei haurrek hartuko dute parte. Amaia Ariz elkarteko presidenteak jakinarazi duenez, 40 edo 60 bat boluntario behar dituzte proiektua gauzatu ahal izateko. Udako eskola abuztuaren 30a bitarte izango da martxan.

Euskal Herrian 150.000 pertsona baino gehiago batu ziren igandean erabakitzeko eskubidearen aldeko giza katean. Nafarroan 46 kilometro bete zituen kateak, eta nafarrek horietako hamasei betetzeko helburua zuten. Datu zehatzak argitaratuko ez badituzte ere, antolakuntzak oso balorazio ona egin du, nahiz eta hasieran zailtasunak izan egitasmoa martxan jartzeko. Giza katea eginda, aurrera begiratzeko garaia da. "Gure Esku Dago sortu zenean, iraungitze datarekin sortu zen. Egun hori giza katearen eguna zen, ekainaren 8a. Hemendik aurrera zer egin, katean parte hartu genuenen artean erabaki beharko dugu. Erabakitzeko eskubidearen aldeko mugimendu oraindik zabalagoa sortzeko", azaldu du Txetxu Ezkurrak, Gure Esku Dago Nafarroako koordinazioko kideak.

Iazko ekainean jarri zuten martxan Gure Esku Dago egitasmoa. Nafarroan, otsailean sortu zuten koordinazio taldea, gainontzeko herrialdeetan baino geroago. "Egitasmoa martxan jarri zenean, bete beharreko kilometroak herri eta auzo batzuen artean banatu zituzten. Beraz, kilometroak auzo eta herrietako taldeak sortzen saiatu gara".

Aurkezpen orokorraren ostean, tokian tokiko aurkezpenak egin zituzten Nafarroan. "Aurkezpenak egiten genituen, eta, bertaratzen zen jendearen arabera, lan taldeak sortu ziren", azaldu du Ezkurrak. Nafarroan errealitate ezberdinak daude. Hori dela eta, eskualde batzuetan besteetan baino gehiago kosta izan zaie kilometroak betetzea. "Azken kilometroa Arrosadia, Azpilagaña eta Alde Zaharraren auzokideen artean bete zuten. Auzo horietan aurkezpenak egin ziren, eta Gure Esku Dago taldeak sortu zituzten. Martxa ona hartu zuten", dio Ezkurrak. Baina beste eskualde batzuetan, ez da horren azkarra izan prozesua. "Ni 113. kilometroaren arduraduna izan naiz. Orbaibar, Izarbeibar, Tafallalde eta Zangozaldeko herriek bete behar zutena. Pentsa zenbat herri dauden. Bertan, ahoz aho lagun eta ezagunen artean hitz eginez funtzionatu du".

Egunean kilometroak aise bete bazituzten ere, hirian eta herrietan zegoen batez besteko kopurua oso ezberdina zen. "Arazo soziologikoa da hori; beti dena azken momenturako uzteko ohitura dugu. Jende asko egunean bertan joan zen giza katera. Horregatik hiriko hainbat tokitan jendea pilatu zen, eta herrietara aurretik izena emanda zeudenak joan ziren".

Mugimendua zabalduz

Ekainaren 8an giza katea egitea lortu zuten. Dinamikaren aurkezpenean mugarri gisa definitu zuten egun hori. "Giza katea egin dugu, baina orain mugimendu zabala egituratu behar da", azaldu du Ezkurrak. Udazkenean, Gure Esku Dago dinamika aurrera eraman duten taldeak lanean hasiko dira erabakitzeko eskubidearen aldeko mugimendu berri bat sortzeko. Giza katearekin erabakitzeko eskubidearen alde daudenak sarean lotu nahi izan dituzte. "Giza katean parte hartu zuen mundu guztia inplikatzea lortu behar dugu. Erabakitzeko eskubidea oinarrizko eskubidea da. Horregatik, gizarteko sektore guztietara heldu behar dugu. Orain arte egindako lanaren bikoitza egin beharko dugu aurrerantzean".