Egunotan sekulako indarra hartzen ari da Nafarroako Gobernuaren legez kanpoko jardueraren salaketa, ustelkeriari dagokiona. Ona da kontuak argitzea, gauzak nola diren ulertu eta aitortzeko, eta ariketa aski osasungarria iruditzen zaigu, kasu honetan, ...
Angel Berrueta arrazoi politikoengatik hil zutela aitortzeko eskatu dute
"Angel Berruetaren hilketak arrazoi politikoak izan zituela aitortzea nahi dugu", adierazi du Edur Perezek, Angel Gogoan plataformako kideak. Heldu den martxoaren 13an, hamar urte beteko dira Valeriano Peña Espainiako poliziak eta haren semeak Angel Berrueta Iruñeko Donibane auzoko bizilaguna hil zutenetik. Donibaneko hainbat auzokidek Berruetaren oroimenari eutsi nahi diote. Horregatik, Iruñeko Udalak Berrueta indarkeria politikoaren biktima gisa aitortzeko, 2.136 sinadura bildu dituzte.
Berrueta hil zutenean, hainbat auzokide eta lagunek Angel Gogoan egitasmoa sortu zuten, haren oroimena bizirik mantentzeko. Geroztik, plataformak hainbat ekinbide eraman ditu aurrera, instituzioek, botere publikoek eta ordezkari politikoek urratsak egin ditzaten "egiaren, aitormenaren eta ordainaren alde".
Hilketaren hamargarren urteurrena dela eta, sinadurak bildu dituzte Donibanen bi helburu nagusirekin: alde batetik, Iruñeko Udalak Berrueta indarkeria politikoaren biktima gisa aitortzeko; beste alde batetik, auzokideek Berruetaren oroimena mantentzeko duten eskubidea aldarrikatzeko.
Plataformako kideek esan dute auzoko hainbat talderen, dendaren, erakunderen eta elkarteren laguntza izan dutela. "Ildo anitzetako auzokideek bat egin dute ekinbide honekin, instituzioek Berruetak behar duen aitorpena eman dezaten", esan du Perezek.
Martxoaren 6an, Iruñeko udalbatzak Berrueta indarkeria politikoaren biktima gisa aitortzeko mozioa eztabaidatu zuen. Plataformak mozioa aurkeztu zuen, udaleko hainbat talde politikorekin harreman bira egin ostean. Horrekin batera, martxoaren 13an, 19:00etan, Berruetari omenaldia egingo diote haren okindegia zenaren parean, Iruñeko Donibane auzoan.
“Iruñeko mugimendu feministaren erreferentzia izan daiteke Emagune”
Abokatua eta feminista da Begoña Zabala (Txileko Santiago, 1950). Urteak daramatza mugimendu feministako hainbat talde eta batzordetan, garaian garaiko gatazkei kalean erantzuten. Besteak beste, egun Nafarroako Abortatzeko Eskubidearen Aldeko Batzordean dago. Txoko Feministaren jaiotza ilusioz eta kontent hartzen du.
Zer emango dio Txoko Feministak Iruñerriko mugimendu feministari?
Iruñerriko mugimendu feministaren erreferentzia izan daiteke Emagune Txoko Feminista. Espazio aldetik, oso baikorra da feminismoarekin lotutako lokal bat hiriko leku jakin batean kokatu ahal izatea.
Zergatik da beharrezkoa halako gune bat sortzea?
Iruñean herri mugimenduak espazioak behar ditu aurrera egiteko, eta lortzen ari da, irmo borrokatzen delako. Udaleko botereek ez dizkigute gauzak errazten, baina elkartzeko gure bilguneak sortzen ditugu, eta Emagune ere horren adibide da. Baina horrez gain, badira beste batzuk: hala nola Zabaldi, Auzoenea eta Kalekalde.
Eta Abortatzeko Eskubidearen Aldeko Batzordeari zer eskainiko dio?
Biltzeko, eztabaidatzeko eta gozatzeko lokal bat.
Egun puri-purian dago abortuaren gaia; zuek, baina, urteak daramatzazue lanean.
2005ean sortu genuen Abortatzeko Eskubidearen Aldeko Batzordea, 1985eko legearen 20. urteurrena zela eta. Orduko legea zigortzailea dela salatu, eta sexu eta ugalketa eskubideak errespetatuko zituen lege bat aldarrikatzen genuen.
Gallardonek aurkeztutako lege egitasmoarekin are gehiago zigortuko dute abortua. Batzordearen lan ildoa aldatu da?
Noski, ezinbestean. 1985eko legea txarra zela esaten ari ginen, baina orain aztertzen ari direna are okerragoa da.
Aurtengoa, beraz, borroka urtea izan da batzordearentzat.
Bai, hainbat dinamika egin ditugu jada: PPren egoitzaren aurrean elkarretaratze jendetsua egin genuen, esateko abortua ez dela delitua; eta Bideko Ama ospitalean itxialdi sinbolikoa antolatu genuen.
Prestatu duzuen hurrengo mobilizazioa flashmob ekintza bat da, ezta?
Bai, abortatzeko eskubidearen defentsan koplak idatzi ditu Onintza Enbeita bertsolariak, eta guk koreografia osatu dugu. Ostean tutoriala Interneten zintzilikatu, eta martxoaren 8an dantzatuko dugu.
Eta dantzatu ostean, Txoko Feministara joango zarete?
Bai, egun osoko egitaraua antolatu baitute gunea inauguratzeko.
EUSKAL LITERATURAREN ‘L’ HANDIAK
"Ni naiz erreka zikinen iturri garbiak aurkitu nahi dituen poeta tristea", zioen Xabier Letek. Haren aburuz, poetak ez dira politikariak, ez moralistak, ez historialariak, ez soziologoak, ezta filosofoak ere. Ez dira ezer, soilik denetarik apur bat. Baina Antton Valverderen eta Angel Lertxundiren ustez, omentzekoak dira. Horregatik, Hiru L: Lauaxeta, Lizardi eta Lete poema musikatu irakurtaldia egingo dute asteartean, 20:00etan, Iruñeko Planetarioan.
Hiru hilean behin Emagune Txoko Feministako kideek ordaindu beharreko euroak.
30 euroko kuota ordainduko dute Txoko Feministaren lagun egiten direnek. Bazkidetza zentroa finantzatzeko era da, baina sarrera librea izango da, edozein joan daiteke Txokora.
“Gurea auzoko taberna da; gehienok elkar ezagutzen dugu”
Iruñeko Alde Zaharrean, Kale Nagusian bertan dago Olazti taberna. Hamaiketako kafea hartzeko, lanaren osteko potea hartzeko edo larunbat gaueko ogitartekoa jateko toki aproposa. Bertara joanez gero, ziurrenik Gema Ardanaz (Arlegi, 1968) egongo da sukaldean. Hainbatetan, barraren atzean ere egoten da, zerbitzatzen eta bezeroekin hitz egiten. Gertutasuna baita, patata tortillarekin batera, Olazti tabernaren ezaugarrietako bat. "Gurea auzoko taberna da; gehienok elkar ezagutzen dugu", azaldu du Ardanazek.
"Senarraren familiak jarri zuen martxan Olazti taberna, duela 30 urte baino gehiago. Haren gurasoek utzi zutenean, hark hartu zuen. Hasieran, hainbat bazkideren artean, eta gero bakarrik". Ardanazek beste leku batean lan egiten zuen, nahiz eta asteburu batzuetan tabernan ere aritzen zen lanean. Duela hamahiru urte sartu zen lanaldi osoz tabernan. Ez zuen esperientziarik ostalaritzan, baina apurka-apurka ikasten joan zen. "Hasieran, barrara ohitzea kostatu zitzaidan. Orain ez zait inporta, gustura egoten naiz han ere". Barran noizbehinka gauza "arraroak" eskatzen dizkiotela esaten du. Hala ere, ez du estutasunik izaten. "Ezagutzen ez dudan zerbait eskatzen didatenean, ez dut arazorik galdetzeko. Nik nahiago dut galdetu, gaizki jarri baino", dio umoretsu.
Baina Ardanaz sukaldean moldatzen da hoberen. Goizez lan egiten duenean, 07:30 aldera heltzen da tabernara, eta goizeko pintxoak prestatzen hasten da. Olaztin pintxo eskaintza handia dute. Horrez gain, ogitartekoak eta plater konbinatuak ere ematen dituzte. "Taberna hartu genuenean, inguruan bazeuden hainbat taberna eguneko menua eskaintzen zutenak. Lehia handia zegoen; beraz, plater konbinatuaren alde egin genuen. Beste aukera bat eskaintzeko. Horrez gain, tabernak duen sukaldeak ez du modurik ematen eguneko menuak egiteko", azaldu du. Baina jendeak gehien eskatzen duena patata tortilla da. "Ez dago inolako sekreturik. Denborarekin egitea baino ez da, etxean egingo banu bezala. Noski, horrek lana eskatzen du. Patatak frijitu behar dira. Baina errezeta nire amarena da". Tortillez gain, beste hainbat pintxo egiten dituzte, besteak beste hirugiharra, urdaiazpikoa eta oilaskoa roquefort saltsarekin eta tipula erregosiarekin.
Berrituz
Urtez urte karta aldatzen dute. Gehienbat, bi modutan aukeratzen dute kartako eskaintza. Alde batetik, egunerokoan jendeak eskatzen duena kontuan hartuta. Beste alde batetik, Ardanazek, kanpora joaten denean, beste tabernetako eskaintzari so egiten dio. "Taberna batera noanean, lehenengo eta behin pintxoei begiratzen diet. Ustea dut normala dela. Imajinatzen dut ardoa saltzen duena ere beti egongo dela adi zein ardo eskaintzen duten jakiteko". Ardanaz Iruñetik ateratzen bada, auzoetara joatea gustatzen zaio. "Alde Zaharrera etortzen banaiz, lanean ari naizela iruditzen zait".
Berezko negozioa izateak lan handia ematen du. Krisiarekin, gainera, lan gehiago egitera behartuta ikusi du bere burua. Baina ez du irabazi gehiagorik izan horregatik. Astegunez, lau pertsonak lan egiten dute Olaztin: bik goizez eta beste bik arratsaldez. Asteburuetan, bi pertsona gehiago dituzte laguntzaile lanetan. Lehen, beste langile bat zuten asteburuetan. "Krisiaren aurretik beste pertsona batek laguntzen zigun asteburuetan. Egun, ordea, senarrak edo nik egiten dugu txanda hori, eta ez dugu gehiago irabazten. Ezin dugu kafearen, pintxoaren edo garagardoaren prezioa igo. Baina guri hornitzaileek prezioak igo dizkigute, eta BEZak ere gora egin du. Hau da, lan gehiago egiten dugu, eta diru gutxiago irabazten dugu".
Olazti tabernara denetariko jendea joaten dela dio Ardanazek. "Auzoko taberna izanda, askotariko jendea etortzen da gurera. Goizetan, inguruan lan egiten duen jendea etortzen da kafea hartzera; horiek ere auzoaren parte dira. Arratsaldeetan, jende gutxiago ibiltzen da; horiek bai, ingurukoak. Asteburuetan, berriz, gazteak eta helduak etortzen dira poteoan eta afaltzera". Baina gehien baloratzen duena bezeroak ezagutzea da. "Astegunetan etortzen diren denak ezagutzen ditut. Asteburuetakoak ez horrenbeste, ni sukaldean egoten bainaiz. Baina entzuten diet lankideei: 'Kuadrilla hori aurreko astean etorri zen, edo beste hura ez dakit nongoa da'". Hainbeste urtez tabernan lan egin ostean, belaunaldi aldaketak ikusi ditu Ardanazek: "Egun, jendea lehen baino askoz zintzoagoa da. Lehen, itzelezkoak egiten zituen tabernan, eta hainbatek ordaindu gabe alde egiten zuten. Adi egon behar genuen. Orain, jendeak errespetu handiagoa du; inork ez du ordaindu gabe alde egiten".
Krisiak krisi, lanean jarraituko dute Iruñeko Kale Nagusian. Sukaldeko atearen atzean Ardanaz arituko da tortillak eta beste egiten lanean, gose denarentzat mokadu goxoak prestatzeko prest.
Nafarroan 69.000 gaixo inguru daude itxarote zerrendetan
"Itxarote zerrendak Osasun Departamentuaren lehentasuna dira", argi esan zuen Yolanda Barcina Nafarroako presidenteak otsailaren 5ean. Egun hartan, Marta Vera Osasun kontseilariarenganako konfiantza berretsi zuen. Horrek argi utzi du itxarotek zer garrantzia duten. Hala ere, Nafarroako Osasun plataformak salatu du egun 69.000 pertsona daudela Osasunbideko itxarote zerrendetan. 9.000 pertsona kirurgia operazioren baten zain daude, eta beste 60.000 gaixok ez dute lehen kontsultarik jaso. Horrez gain, 18.000 pertsona inguru daude proba diagnostiko baten beharrean. Plataformak bereziki larritzat jo du traumatologia arloan gertatzen ari den pilaketa. Egoerar ikusirik, Osasunbideko arduradunek neurririk hartu ez izana kritikatu dute.
Otsailaren 5eko agerraldian, presidenteak esan zuen kirurgia operazioetako azken lau hilabetetan itxarote zerrendetan jende gutxiago dagoela. Baina ez zuen aipatu Nafarroako Ospitale Guneko itxarote zerrendek %56,3 egin dutela gora azken urtean. Oftalmologiako, kirurgia orokorreko eta traumatologiako itxarote zerrendetan pilatzen da gaixoen %64. Nafarroako Osasun plataformak hainbat neurri aurkeztu ditu egoera aldatzeko: besteak beste, irizpide kliniko, soziolaboral eta elbarritasunezkoak lehenestea zerrendetan; langile kopuruaren neurria hartzea eta baliabideak optimizatzea; antolakuntza aldatzea, lehen laguntzen eta laguntza espezializatuaren arteko osagarritasuna bultzatzeko; eta hartutako neurrien etengabeko azterketa jarraitua eta zehatza egitea. Hori guztia eskatzeko elkarretaratzeak egin zituen plataformak otsailaren 26an hainbat osasun etxeren aurrean.
Murrizketen ondorioak
Plataformak esan du Iruñerriko bi ospitaleak batu zituztenetik egoerak okerrera egin duela. "Orain dela gutxi, Pedro Antuñano traumatologiako zerbitzu buruak dimititu zuen. Horrek agerian utzi du ez dela hartu osasun arreta hobetzeko neurririk. Horren ordez, erabakiek arreta okertu eta erakunde zein interes pribatuen alde egin dute". Gainera, ebakuntzak egiteko itxarote zerrendak urtebete eta urte eta erdikoak dira. Batez beste, mediku bakoitzak 70 eta 100 gaixo ditu ebakuntza egiteko zain, eta baten batek 200 ere izan ditu.
Itxarote zerrenda luzeak badira ere, plataformak dio urtebete itxia dagoela Ubarmin klinikako solairu oso bat. Gainera, klinikako Zainketa Intentsiboetako Unitatea (ZIU) tarteka itxi egiten dute. Egun, horietan ez dira ZIUko beharrak dituzten ebakuntzak egiten Ubarminen. Bideko Ama ospitalea ere hainbat alditan itxi dute, adibidez, Aste Santuan, zenbait zubitan eta Gabonetako jai egunetan.