Begiak ireki ditut, betazalak erdi itsatsita dauzkat, eta zintzurra lehor, bestondoaren eraginez ziurrenik. Izan ere, Txantreako jaietan egon nintzen atzo. Erdi zonbi, telefonoa hartu dut, gailu elektroniko horren laguntzarik gabe zein ordutan bizi ga...
Polizia frankistak Jose Luis Cano hil zuela gogoratu dute
Maiatzaren 13an 37 urte bete dira Espainiako Poliziak Jose Luis Cano gaztea tiroz hil zuela Iruñeko Alde Zaharrean. Heriotza hori salatzeko eta oroimen historikoa aldarrikatzeko, Ahaztuak 1936-1977 elkarteak Canori omenaldia egin zion astearte arratsaldean. Patxi Velasco elkarteko kidea da, eta salatu du udalak ez duela errespetatzen oroimen historikoa. "Canoren omenez ezin dugu plakarik jarri. Baina, bestalde batetik, hor dago Rodezno kondearen plaza".
1977ko maiatzaren 13an, Amnistiaren Aldeko astean, hil zuen Espainiako Poliziak Cano. Debekatutako ekitaldi baten ostean, istiluak izan ziren Iruñeko Alde Zaharrean. Caldereria eta Xabier kaleen artean dagoen Imanol tabernan zegoen Cano. Poliziak tabernako jendea kalera atera zuen. Euretako bat Cano zen. "Polizien kolpeak jaso ostean, poliziaburu batek tiro egin zion. Lehendabizikoan, arma trabatu zitzaion. Baina bigarrenean tiro egitea lortu zuen, eta zerraldo erori zen", azaldu du Velascok.
Hilketa gertatu eta egun batzuetara Jose Luis Canoren omenez plaka bat jarri zuten, eta 30 urtez egon zen han. Baina, 2007. urtean Canori omenaldia egitea erabaki zuten elkarteko kideek, eta hor hasi ziren arazoak. "Canori omenaldia egitea erabaki genuen, han gertatutakoa erabat ahaztua zegoelako. Omenaldi xume bat antolatu genuen, eta, hori egin ostean Udaltzaingoak plaka kendu zuen. Hori horrela dela badakigu, bizilagunek esan digutelako". Elkarteko kideek plaka berriro jartzea erabaki zuten, baina udalak hori ere kendu zuen. Velascok esan du sei aldiz kendu dietela Canoren plak zazpi urtetan. "Iaz, Caldereria kalea hiru furgonetekin itxi zuten, eta, eskailerarik ez zutenez, bata bestearen gainera igota kendu zuten", esan du Velaskok. Iazko omenaldiaren ondoren, auzokide talde batek beste plaka bat jarri zuen, baina astearteko omenaldiaren ostean plaka berriro desagertu egin dela salatu du Velascok.
Udaltzainekin eta Espainiako poliziekin gorabeheretan ibili beharrean, plaka ofiziala jartzeko eskatu zuen elkarteak udalean duela bi urte. "Mozio bat aurkeztu genuen Iruñeko Udalean, Canori plaka ofiziala jartzeko. Baina ez zuten mozioa onartu, UPNk ezezkoa eman zuelako eta PSN abstenitu zelako", azaldu du Velascok.
Canoren omenaldia biribiltzeko Espainiako trantsizioa aztertuko duen hitzaldia antolatu dute: Trantsizioa: zigorgabetasuna eta iruzurra. Alfredo Grimaldos kazetari eta idazleak, Mikel Sangalo garaiko militanteak eta Ahaztuak 1936-1977 elkarteko kide batek parte hartuko dute. Hitzaldia asteazkenean egingo dute, 19:30ean, Iruñeko Zabaldin.
7
• Prozesio bat parodiatzeagatik salatu dituzten lagunak. Apirilaren 17ko gauerdian, Aste Santua zela profitatuta, ehun lagun inguruk Iruñeko Alde Zaharrean prozesio baten parodia egin zuten, aita santuaren irudi eta guzti. Udaltzainek zazpi lagun salatu dituzte sentimendu erlijiosoaren aurkako delituak leporatuta.
“Nire lana erdian egotea da, ez ikasleekin eta ez irakasleekin”
"Institutuaren azpiegituraren mantentze lanez arduratzen naiz. Zerbait hondatzen denean, konpondu egiten dut, berdin dio aulki bat edo leiho bat den", azaldu du Josu Alkaldek (Iruñea, 1983). Leitzako Amazabal institutuko atezaina da bera. Gaztetatik gustuko izan du trasteekin ibiltzea, apurtutako gauzak desmuntatzea eta konpontzen saiatzea. Hala ere, Alkalderen lan bakarra ez da azpiegitura ongi mantentzea. Institutuko pertsona guztiekin erlazio ona mantentzea garrantzizkotzat jotzen du. "Nire lana erdian egotea da, ez ikasleekin ezta irakasleekin ere".
Alkaldek zurgintza metalikoa ikasi zuen. Leitzan urte eta erdi darama lanean. Ez zuen pentsatua atezain moduan lan egitea, baina amak konbentzitu zuen. "Amak beti esaten zidan: 'oposizioetan izena eman ezazu'. Nik ez nuen inongo gogorik horretan hasteko. Baina amak nire izena eman zuen ordezkapen batzuk betetzeko egin zuten deialdi batean". Ikasi gabe joan zen azterketara, eta lehen 300en artean bukatu zuen. Horrek animatu zuen hurrengo oposizioak prestatzera. "Kuadrillako lagun batekin eman nuen izena. Biok hasi ginen ikasten. Akademia batean ere izena eman nuen. Horrenbeste urteren ostean, ikasteko ohitura erabat galdua bainuen".
Azterketa gainditu eta lanpostua lortu zuen Leitzako institutuan. Oso pozik dago hartutako erabakiarekin. "Ama urtetan izan da atezaina. Nik haren lana ikusi, eta oso lan ona iruditzen zitzaidan, izugarrizko pagotxa. Ez delako bat ere errutinazkoa. Beti daude irakasle eta ikasle berriak. Horrez gain, gaztetatik gustuko izan dut gauzak konpontzea". Leitza herri txikia da, eta institutuan 200 ikasle inguru daude. "Bertan mundu guztiak ezagutzen du elkar, eta oso giro ona dago". Aurretik Tuterako institutu batean lan egin zuen bi hilabetez. "Ez du Leitzarekin zerikusirik. Mila ikasle baino gehiago daude bertan, eta bost atezain daude".
Alkalde funtzionarioa da, eta horrek hainbat onura dituela uste du. "Funtzionario bat nahiko librea da, ez du ezer ezkutatu behar. Hau da, ez dio inori ezer zor, zerbitzu publikoari baino ez". Horrez gain, atezaintzak baditu bestelako onura batzuk. Haren kuadrillan bi lanbide mota bereizten dituzte: lanean sartu baino lehenago dutxatzekoak eta lanetik ateratakoan dutxatzekoak. Haren lana lehen taldean dago. "Ez da gauza bera jendearen aurrean edo harrobian lan egitea".
Harremanen garrantzia
Institutuetako atezainak instituzioaren parte dira, baina ez dute irakasleek duten irudi autoritarioa. Alkalderi egoera hori gustatzen zaio, eta irakasle zein ikasleekin harreman ona izateko baliatzen du. "Niretzat oso erosoa da. Irakasleekin eta ikasleekin hitz egiten dut. Bakoitzak bere errealitatea azaltzen dit. Gainera, ni ez naiz arlo akademikoan sartzen. Berdin zait nor den ona matematiketan edo nork aukeratu duen erlijio irakasgaia".
Atezainaren lana nabarmenagoa da arazoak hasten direnean. Goizean goiz eskola irekitzen du Alkaldek. Berogailua erregulatzearen eta fotokopiagailuaren ardura ere berea da. "Nik egiten ditut fotokopiak. Makina izorratzen bada ere, neronek konpontzen dut". Horrez gain, egunerokoan sortzen diren arazoak konpontzen ditu.
Ez du arazo handirik izaten, baina Leitzan lanean hasi eta gutxira, ezaguna egin zen herri osoan. Hori ez da oso ona izaten. "Eskolako txirrina birprogramatzeko eskatu zidan zuzendariak. Nik ez nuen tenporizadore hori ezagutzen. Beraz, ikertzen hasi nintzen. Azkenean, ez dakit nola, baina lortu nuen eskolako ordutegiarekin programatzea, eta lanaldia bukatzean, etxera joan nintzen". Baina hurrengo egunean, lanera joan zenean, txirrina jotzen ari zela konturatu zen. Segituan itzali zuen. Baina zuzendariak, institutura heldu zenean, azaldu zion gauerditik zeramala txirrina jotzen. "Txirrinak gogor jotzen du. Jendeak uste zuen institutua erretzen ari zela, eta alkateak adibidez ez zuen ia lorik egin. Institututik hurbil bizi da, eta bertatik ozen entzuten da txirrina". Arazoa izan zen, Alkaldek nahi gabe programa berri bat sortu zuela tenporizadorean, gauerditik aurrera gelditu barik jotzeko.
Beste batean, Alkalde institutuko galdarekin tematu zen. "Bi galdara daude institutuan, eta batek besteak baino askoz gehiago kontsumitzen zuen". Fakturak aztertu, eta egunero galdara bakoitzak kontsumitzen zuena apuntatzen hasi zen. Azkenean, gertatzen zenaz konturatu zen: "Galdaratako bat ez zen itzaltzen, gauetan eta udan funtzionatzen jarraitzen zuen". Herriko iturginari deitu, eta tenporizadore bat jarri zion galdarari. "Tontakeria bat da, baina inor ez zen aurretik horretaz arduratu. Baina txikikeria horregatik 3.000 euro inguru aurreztuko ditugula uste dut".
Alkaldek eginbehar finko gutxi ditu. Egunerokoan sortzen diren arazoak konpontzea da haren lana. Zoriontsu da Alkalde Leitzan, eta esan ohi den bezala: gustuko tokian, aldaparik ez.
Iruñeko Udalak kale izendegia aldatzeko bideratuko dituen euroak.
Iaz baino 6.000 euro gehiago bideratuko ditu Iruñeko Udalak hizkuntza paisaian euskara eta gaztelaniari trataera bera emateko. Orotara, 20.000 euroko aurrekontua da aurtengoa.
Orbaizetako arma ola zaharberritzeko aurrekontua onartu dute
Orbaizetako arma ola zaharberrituko dute. Espainiako Sustapen Ministerioak, Nafarroako Gobernuak eta Aezkoako Batzar Nagusiak adostu dute lanetarako aurrekontua. Orotara, 861.347 euro bideratuko dituzte. Haraneko Batzar Nagusiek kudeatuko dituzte diru...
Gazteek sortutako uhartea
Desobedientzia zibilaren gunea izan zen ia hamar urtez. Erresistentzia pasiboaren mugarria Iruñean. Urtebetez lanean aritu ostean, Iruñeko Gazte Asanbladak azkenean Euskal Jai pilotalekua eta ondoan zegoen eraikina okupatzea lortu zuen. 1994ko maiatzaren 7a zen. Herenegun bete zen okupazioaren hogeigarren urteurrena. Desobedientziaren Iruñeko uhartea deiturikoa gogoratzeko asmoz, aste honetan hainbat ekitaldi antolatu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko gaztetxeko kideek. Bihar, egun osoko jai berezia egingo dute Caldereria kalean.
1909. urtean eraiki zen Euskal Jai erremonteko pilotalekua. Estilo modernistakoa zen. Munduko erremonte pilotaleku handienetakoa izan zen. Baina, 1994ko maiatz hartan, pilotaleku zahar hari beste erabilera bat eman ziezaiokeela pentsatu zuen gazte talde batek, eta bai lortu ere. Dozenaka ikastaro, mintzaldi, bilera, kontzertu eta bazkari egin ziren bertan hamar urtean.
Haurra zen arren, ondo gogoratzen da okupazioaren egunaz Sergio. Biharko festa antolatu duenetako bat da, eta isunen beldur delako ez du bere abizena jakinarazi nahi. "Gogoratzen dudana da aitarekin Alde Zaharrean nengoela okupatu zutela Euskal Jai. Egun horretan izugarrizko euritea egin zuen", dio, irri artean. Maia, hondartza nahi dugu lelopean egingo dute biharko jaia, eta hura ospatzeko ez dute udalean baimenik eskatu. "Bihar ere desobedientzia eskubidea aldarrikatu nahi dugu. Nor da udala esateko guk gure lagunekin kalean ezin dugula bazkaldu eta dantzatu? Horixe egin nahi dugu, gaztetxeko lagun eta alde zaharreko ezagunekin jai giroan bildu".
Hain justu, auzokideekin Euskal Jai gaztetxekoek lortu zuten harremana nabarmendu du Sergiok: "Hasiera batean errezeloz begiratzen ziguten, baina gero izugarrizko harremana sortu zen". Harreman horren sendotasuna Euskal Jai hustu zutenean "agerian" gelditu zela uste du. Gaztetxea eraistearekin batera borroka egin zutelako hiriarena zen "ondasun hura" desager ez zedin.
2000. urte inguruan egin zen Sergio Euskal Jaiko batzordeko kide: "Ohartu ginen asanbladako gehienak zahartzen ari zirela eta belaunaldi aldaketa behar zela". Gaztetxearen azken urteak kudeatzea egokitu zitzaion, eta aitortu du ez zela lan erraza izan: "Gaztetxeak 2.000 metro koadro baino gehiago zituen, eta hori kudeatzea izugarri zaila zen". Zailtasunak zailtasun, dozenaka ekitaldi gauzatu ziren. Esaterako, Korrikari Iruñeko Udalak jaia egiteko debekua ezarri ondoren, gaztetxean egin zuten festa. Horrez gain, Euskal Jain jarri zituzten sanferminetako txosnak hainbat urtez. Eragile ezberdinei laguntzeko prest zeudela jakinarazi du Sergiok.
Dena den, Sergiorentzat bizitzako eskola ere izan zen gaztetxea. "Batzar bitartez funtzionatzen zen; beraz, erabakiak modu horizontalean hartzen ziren", azaldu du. Horrez gain, Euskal Jai egoera txarrean zegoenez, batez ere eraikina zaharberritzen ikasi zuten. "Ez dakit zergatik, baina gaztetxeko kide asko igeltseroak ziren, eta haien ofizioa primeran ikasi genuen".
Baina lagun asko ikastaroek erakarrita joan ziren lehen aldiz gaztetxera. Hori da, hain zuzen ere, Miriam Bravoren kasua. 16-17 urte zituela, eskujoko ikastaro batean parte hartu zuen. Horren bidez hasi zen gaztetxera joaten. "Iruñean hotz handia egiten du, eta gaztetxean goxo egoteko aukera genuen zentimorik gastatu gabe", dio Bravok, irri artean. Horrez gain, gaztetxean zegoen aniztasuna nabarmendu du: "Mota guztietako jendea joaten ginen, punkiak, borrokak.... Ezberdinak ziren lagunekin harremana izaten ikasi genuen, eta hori oso garrantzitsua dela iruditzen zait". Egun, aldiz, halako harreman pluralak izatea kosta egiten dela irizten dio.
Une garrantzitsuen bizitoki
Nostalgia apur batekin mintzatzen da Euskal Jai gaztetxeaz Julieta Itoitz rap abeslaria. Nabarmendu du gaztetxearen bidez erakutsi zela beste gizarte antolaketa bat posible zela. "Euskal Jai oso momentu berezian okupatu zen; 1990eko hamarkadan diru asko zegoen, eta Iruñeko Gazte Asanbladak beste gizarte antolaketa bat aldarrikatu zuen", azaldu du Itoitzek. Hura sekula ez zen izan gaztetxea kudeatzen zuen taldeko kidea. Hala eta guztiz ere, harreman estua izan du beti bertako kideekin.
Jakinarazi duenez, hasiera batean hainbat auzokidek ez zuten begi onez ikusi Euskal Jairen okupazioa. "Askok ez zekiten zein asmorekin okupatu zuten, eta horrek kezka sortzen zuen". Hala ere, apurka-apurka, denbora aurrera joan ahala Alde Zaharreko Auzokideen Elkartearen eta gaztetxearen arteko harremanak sendotzen joan zirela jakinarazi du Itoitzek.
Caldereria kaleko pilotaleku zaharraren inguruan bizitako hainbat une ahaztezinak egiten zaizkio, han ezagutu baitzuen bere bi haurren aita. Horrez gain, rap abeslari moduan gaztetxean egin zuen debuta: "2004ko inauteriak ziren, eta Rap del Carnaval [Inauterietako Rapa] abestu nuen; Orduan jaio zen La Chula Potra".
Bihar, gainera, kontzertua emango du okupazioaren urteurrena ospatzeko. Sergio, Miriam Bravo eta Julieta Itoitz bat datoz biharko eguna "egun handia" izango dela. Azken finean, desobedientzia zibilaren uhartean parte hartu zuten haiek berriz elkartzeko parada aproposa izango da. Uharte izan zen hori hondartza bilakatu nahi dute. Horregatik, bihar Caldereria plazara joateko asmoa dutenei bainujantzi eta eskuoihala hartuta joateko gomendatu diete jaiaren antolatzaileek.
Baztango zinegotzi baten aurkako presioak salatu dituzte
Baztango Lurralde Okupazio Eredu eta Estrategia txostenak polemika ugari piztu ditu. Erdiz Bizirik taldeak esan du, Magna enpresaren eta Baztango Garapenerako Elkartearen inguruko lagunek udalbatzarkide bat estu hartu zutela apirilaren 10eko udalbatza...
Nafarroan hutsik dauden etxebizitzak.
Nafarroako Gobernuak ezagutarazitako ikerketa baten arabera, egun 35.466 etxebizitzatan ez da inor bizi. Datu hori aintzat hartuta, Nafarroan orotara dauden etxebizitzen %15 hutsik daude.
“Bezeroari iruzur eginez gero, ez da tailerrera berriz itzuliko”
Txikia zela, anaia nagusiak motorrean nola ibiltzen ziren leihotik begira egoten zen, hanka puntetan jarrita, Felix Gamio (Irurita, Baztan, 1982). Abiadura eta motor hotsa biziki maite ditu. Apurka-apurka hazi zen heinean, begira egoteari utzi, eta motorrak eta autoak gidatzen hasi zen. Ez zuen inolako zalantzarik izan lanbide heziketan zer ikasi nahi zuen galdetu ziotenean: "Nik mekanikaria izan nahi dut", erantzun zuen. Ikasketak amaituta, duela hamabi urte hasi zen mekanikari gisa lanean, auto italiarrak saltzen dituen kontzesionario batean. Bere lanbidea afizioa ere badela jakinarazi du.
Azken hamarkadan autoen mekanika izugarri aldatu dela jakinarazi du Gamiok. "Alde handia dago auto zaharrak edo berriak konpondu", adierazi du. Mekanika asko garatu dela dioen arren, aurrerapen handiena elektronikaren bidetik heldu dela nabarmendu du. Horregatik, mekanikariak etengabeko formazioa izan behar duela azpimarratu du, eskaintzen den zerbitzua "kalitatezkoa" izan dadin.
Dena den, etorkizun laburrean autoek izan dezaketen garapena krisi ekonomikoaren mende egon daitekeela ohartarazi du Gamiok. Izan ere, 2008. urte amaieratik nabarmen jaitsi dira auto kontzesionarioetako salmentak. "Lehen, ohikoa zen bortz urtean behin autoa aldatzea; orain, ordea, ez dago halako konturik". Egoera ekonomikoa bideratzean jendeak lehengo ohiturak berreskuratuko dituen zalantzan jarri du Gamiok. Iruñerriko auto kontzesionario asko kinka larrian daudela jakinarazi du, gainera.
Berriak zein zaharrak izan, beti dago autoren bat konpontzeko. Baina autoaren iraupena luzatzeko azterketa teknikoak profesionalek agindutakoan egiteko gomendatu du. "Gehienetan gurera matxura larri xamarra duen autoren bat ekartzen dutenean, olioa garaiz aldatuta, hau da, mantentze egokia eginda, ekidin daiteke".
Hala ere, auto batek izan dezakeen matxura zehazteko protokolo zehatza jarraitzen dute mekanikariek. Lehenik, bezeroak autoan arazoren bat dagoenean zertan atzeman duen galdetzen diete. "Sarritan autoak egiten duen soinuan aldaketa bat izan delako ohartzen da bezeroa autoak arazoren bat duela". Matxura non den ebazteko "sena" ere erabiltzen dute, eta sen hori esperientziarekin batera garatzen dela argitu du.
Tailerrean finkoak diren bezeroen autoak ondo ezagutzen dituzte. Ezagutza horri jarraituta baliatzen dute sena. "Baina aitortu behar dut beti ez dugula asmatzen; batzuetan, bestelako azterketa batzuk egiten ditugu ordenagailuen bitartez". Gamiok ohartarazi duenez, auto kontzesionarioak zehaztuta dauka matxura mota bakoitza konpontzeko gutxi gorabehera behar duten denbora. Ondorioz, sarritan presiopean lan egiten dutela aitortu du, eta hori dela bere ofizioaren alderik txarrena.
"Konponketa guztiak ez dira berdinak izaten; arazoren bat sortzean presioa ere handitu egiten da". Dena den, mekanikari batek izan dezakeen baliorik garrantzitsuenetakoa "zintzotasuna" dela jakinarazi du. Izan ere, sarritan egotzi izan zaie mekanikariei faktura puzteko duten joera, behar baino konponketa gehiago eginda. Hala ere, mito hori ukatu egin du. "Bezeroari iruzur eginez gero, ez da tailerrera berriz itzuliko". Beraz, iruzur egiten duten mekanikariak gutxiengoa direla aldarrikatu du.
Autoak zaharberritzen
Erronkak maite ditu Gamiok. Horregatik, libre duen denbora apurra auto zaharrak konpontzen ematen du. Ibilgailu horiek duten mekanika "sinplea" maite du. "Kapota ireki orduko ageri-agerikoa da nola funtzionatzen duen autoak, eta hori atsegin dut". Azkenaldian auto zaharrak konpontzeko afizioa dezente hedatu dela jakinarazi du Gamiok. "Beste eremu anitzetan bezala, moda kontua da".
Zaharberritu dituen autoen artean Willys markako noranahikoa da gehien gustatzen zaiona. Batez ere, militarrek erabiltzen zuten noranahiko hori. Egun, oraindik hainbat armadak erabiltzen dutela dio. "Auto berezia da; zarata izugarria egiten du, eta maldan gora erraz ibiltzen da". Willys noranahikoa Ramontxo anaiarekin batera erosi zuen —mekanikaria da hura ere—. "Hasieran, traste zahar bat besterik ez zen, eta apurka-apurka itxura ematea lortu genuen".
Azaldu duenez, hasieran Willysaren piezak lortzea ez zen batere erraza izan. Baina gero eta gehiago dira Interneten halako piezak erosteko eta saltzeko aukera ematen duten webguneak. "Kostata, baina piezak lortu genituenean autoa muntatzen hasi ginen". Azaldu du euren helburua ez zela eredu originalaren arabera zaharberritzea. Autoa txuriz margotu zuten. Gainera, Willysak autobus baten eserlekuak ditu. "Ez dira eserleku originalak izango, baina erosoak dira", esan du, irri artean. Oraingoz, epe laburrean ez du halako beste proiekturik, batez ere halako autoak konpontzeko denbora behar delako.