NAFARROAKO HITZA

"Inork ez du ospitale bat eraikitzen garraio publikoa iristen ez den toki batean. Iruñeko kartzela zerbitzu publikoa da, baina ez dago inolako garraio zerbitzu publikorik hara joateko". Salhaketa elkarteak "beharrezkoa" ikusten du Iruñeko kartzela hiriaren erdigunearekin lotzea hiri garraioaren bidez, zerbitzuak onurak ekarriko dizkielako presondegira joan behar duten pertsonei.

Nafarroako Parlamentua, Iruñerriko Mankomunitatea eta Iruñerriko zenbait udal hiri garraioa ezartzearen alde azaldu badira ere, finantzaketa eta errentagarritasun ekonomikoaren arazoak jarri dituzte mahai gainean. Presoen aldeko elkarteak, berriz, uste du giza interesa interes ekonomikoaren aurrean jarri behar duela gobernuak eta, kartzela zerbitzu publikoa den heinean, herritarren beharrak ase behar dituztela.

2012. urteko ekainean estreinatu zuten kartzela berria Santa Luzia muinoan, eta, ordutik, presondegiko langileek, presoen familiek eta gainerako erabiltzaileek taxiz, autoz edo oinez joan behar izaten dute. Autobus geltoki hurbilenak Buztintxurin eta Berriozarren daude. Espetxetik 1,5 eta 2 kilometrora daude, eta oinez 20-30 minutu inguru egin behar izaten dituzte. Horren guztiaren harira, joan den astelehenean elkarretaratzea egin zuen Salhaketak Iruñean Iruñerriko Mankomunitatearen egoitza aurrean.

Ez da lehenengo aldia Salhaketak hiri garraioa presondegiraino iristea eskatzen duena. Iaz, beste bederatzi elkarterekin batera, manifestu bat aurkeztu zuten, "beharrezkoa" den zerbitzu hori eskatuz. 1.100 sinadura ere bildu dituzte. "Hirugarren graduko presoentzat, senideentzat, langileentzat eta beste edozein herritarrentzat ere nahitaezkoa da autobus zerbitzua", azaldu dute. Lanean jarraituko du Salhaketak, bai talde politikoekin baita gizarte eragileekin ere, espetxeraino hiri garraioa iritsi arte.

Zazpi mila irlak baino gehiagok osatzen dute Filipinak. Horietako hiru handiak dira, eta gainerakoak, txiki-txikiak, mapan ez dira ikusi ere egiten. Uharte handietako batean, Luzonen bizi da Ainara Peñalver (Aroztegi, 1985) 2010. urteaz geroztik. Tesia egitera joan, lana aurkitu, eta egun, doktoretza egiten dihardu.

Nekazaritza Ingeniaritza ikasi zuen Nafarroako Unibertsitate Publikoan, eta Faro izeneko beka jaso zuen, Filipinetan bere tesia egiteko. Egun, IRRI izeneko institutuan lan egiten du, entomologiako departamentuan. "Arroz motak aztertzen ditugu, eta ni arduratzen naiz aztertzeaz arrozaren erabilerak zer-nolako eragina duen landare erresistenteetan". Izurriteak kontrolatzeko modu bat da, eta ekosistema aberatsa izatea du helburu. "Modu ekologikoan lantzen dugu, eta pestizidak erabiltzea saihesten dugu". Arroza da Filipinetan gehien kontsumitzen den produktua. Iparraldetik hegoaldera arroz soroak daude, eta filipinarren eguneroko jakia ere bada. "Bitxia da, inguru bakoitzean era batera ekoizten dutelako. Iparraldean, adibidez, baratze mailetan edo terrazatan lantzen dute".

Los Bañosen bizi da Peñalver, Manilatik 60 kilometrora dagoen herrian. "Hemen, herria deitzen diote, baina, Nafarroan, hiria litzateke; Iruñeak bezainbeste biztanle ditu". Unibertsitate asko daude, eta ikasle giroa du hiriak.

Tagaloa da filipinarren hizkuntza ofiziala, baina 170 hizkuntza inguru daude, eta ingelesa edonon entzuten da. "Hiri handietan eta leku turistikoetan, mundu guztiak daki ingelesa". Peñalver, hala ere, saiatzen da tagaloz hitz egiten. Bere kabuz ikasi du, lankide filipinarren laguntzarekin, eta, hiru urte ondoren, gutxi gorabehera moldatzen da. "Bertakoekin hitz egiteko, ezinbestekoa iruditzen zait tagaloa ikastea; errespetua da". Filipinarrak, gainera, beti laguntzeko prest daudela adierazi du. "Haien egoera latza izan arren, beti dute irribarrea ahoan".

Irribarrea ahoan, eta abesten igarotzen dute eguna. Filipinarren kirola karaokea dela azaldu du Peñalverrek. "Maite dute". Isiltasuna ez zaiela gustatzen, eta, hortaz, egunero abesten aritzen dira. "Pop estiloko kantak abesten dituzte, eta hamaika karaoke daude". Karaokeetako kantei, gainera, kaleetako trafikoa gehitu behar zaie: "Beti entzuten da soinuren bat; ez dago isiltasunik". Horren falta sumatzen du Peñalverrek, eta mendira joan ohi da lasaitasunaren bila. Los Bañosen ondoan ditu mendi garaiak, eta gehienak sumendiak dira; batzuk aktiboak dira, eta beste batzuek ez dute jarduerarik. Gertu dagoen sumendi bat ezagutzen du Peñalverrek. Aktiboa da, eta bi krater ditu: "Urak hartua duen krater handia du, eta, horren barruan, beste krater txiki bat du. Oso bitxia da".

Peñalverren iritziko, alaiak eta lasaiak dira hango biztanleak, "erritmo filipinarra dute". Haien bizimodura egokitu da, bai lanean, eta bai bidaiatzean. "Abentura izaten da beti: inoiz ezin da jakin noiz iritsiko den zure helmugara". Behin, Manilara joateko autobusa hartu zuen Peñalverrek, eta, autopista erdian, kea ateratzen hasi zen. "Matxuratu egin zen, eta gidariak gelditu egin zuen; jaisteko agindu zigun". Autopistaren erdiko bidera joan zen gidaria, eta errepidetik etortzen ziren autobusak gelditzen hasi zen. "Beste autobus batek Manilara eramatea nahi zuen, eta lortu bazuen ere, egoera oso arraroa izan zen". Horrelakoak egunero gertatzen zaizkiola dio. Hala ere, ez da askotan joaten Manilara. "Eromena da: jende pilaketa, kutsadura, zirkulazio izugarria... ez du merezi". Hiri handietan bizi izan da, Txileko Santiagon kasu, baina zerikusirik ez duela azaldu du. "Santiagok kutsadura handia izan arren, izugarri polita da Manilarekin alderatuta".

Turistei ere ez die gomendatzen hiriburua bisitatzea, baina bai Filipinetako beste txoko batzuk. Padawan irla du gogoan Peñalverrek, inoiz ikusi dituen hondartzarik politenak ikusi baititu han. Horretaz gain, Banaue ingurua gustatzen zaio. "Leku oso polita da, baina gehiegi ustiatu dute turismoa; hori baino gehiago, inguruan dagoen guztia gustuko dut". Iparraldean dago, eta mendiz inguratuta. "Hango haize freskoa eskertzen da". 30 gradu inguru egiten ditu egunero Los Bañosen, eta hezetasun handiko lurraldea da. "Izerditan pasatzen ditugu egunak". Urte osoan, horrelako tenperatura egiten du, baina bi garai daude Filipinetan. Orain, lehorte sasoian daude, eta ez du euririk egiten. Ekainetik azarora izaten da euri sasoia, eta, beroa egin arren, egun osoan daude euripean. "Hilabete txarrenak uztaila eta abuztua dira, orduan izaten dira tifoiak".

Zortea izan du Peñalverrek, ez duelako ikusi tifoi arriskutsurik. "Orain dela hiru urte, hiru gradukoa egon zen; bi egun pasatu genituen ur eta elektrizitaterik gabe; haizea eta euria gogor ari zuen, eta palmerak horizontalean zeuden; ez dut imajinatzen bost graduko tifoia nola izanen den".

Nafarroako Parlamentuak Droga Mendekotasunaren Aurkako II. Plana onartu berri du. Besteak beste, erabaki dute droga mendekotasunari buruzko behatokia eratzea, adingabeen artean alkoholaren kontsumoak kontrolatzeko neurriak jartzea eta enpresetan droga...

Erriberako 274 lagunek jaso zuten Tuterako Gizakia Helburu fundazioaren laguntza iaz. Erabiltzaileen %56 Tuterakoak ziren, eta gainerakoak, ingurukoak. Hala ere, Aragoi eta Errioxako (Espainia) lagunak izan dituzte.

Droga mendekotasunari buruzko webguneak:

• www.proyectohombrenavarra.org. Gizakia Helburu elkartearen Tuterako eta Iruñeko egoitzen webgunea da.

• www.www.antox.asociacionespamplona.es. Droga mendekotasunari aurre egiteko Iruñeko elkartea da.

Drogen eta alkoholaren inguruko ikerketa publikoa egin berri du Hegoak elkarteak. Diotenez, krisi ekonomikoaren eraginez antzematen da jaitsiera drogen kalitatean. Maite Ziganda Hegoak elkarteko koordinatzailea da (Iruñea, 1978). Tuterako Gizakia Helburu elkartea desagertzear egotea tamalgarria dela jakinarazi du. Izan ere, substantziekiko menpekotasunen bat dutenek bizitokitik gertu artapena jasotzeko eskubidea dutela aldarrikatu du.

Drogetan gero eta substantzia faltsutu gehiago daudela salatu duzue. Zer dela-eta gertatzen da hori?

Krisi ekonomikoaren eraginez, diru falta dago, eta substantzien fenomenoan ere antzematen da kalitate jaitsiera. Substantzien printzipio aktiboek beren ezaugarriak dituzte. Esaterako, speedaren kasuan, printzipio aktiboa anfetamina da. Baina, sarritan, printzipioarekin zerikusirik ez duten substantzia faltsutuak aurkitzen dira, azukrea eta kafeina esaterako. Agerikoa da produktu faltsutzaile horiek askoz ere merkeagoak direla.

Alkoholaren inguruko azterketak ere egin dituzue.

Duela bi urte hasi ginen alkoholaren analisiak egiten jai guneetan, baita gure egoitzan ere. Bestelako drogekin gertatzen den bezala, saltzen den alkoholaren kalitateak ere behera egin du. Jai guneetan, sarritan ardura eskatzea kosta egiten zaigu, baina eskatu beharko litzatekeela iruditzen zaigu.

Lehen esan duzunez, krisi ekonomikoaren eraginez drogen kalitatea murriztu egin da. Horrek kontsumoan eraginik izan du?

Oraingoz, ez daukagu datu ofizialik. Hala ere, elkarte gisa jai gune askotan izaten gara, eta gazte askorekin hitz egiteko aukera izaten dugu. Iaz, esaterako, 35.000 gazterekin egoteko aukera izan genuen. Ohartu gara drogen kontsumoa oso fenomeno aldakorra dela, kontsumoak aldatuz doazelako. Lehen, esaterako, heroina zen gehien kontsumitzen zen droga. Orain, ordea, substantziaren bat hartzen dutenen %5ek soilik kontsumitzen dute heroina. Hala ere, krisi ekonomikoaren eraginez, areagotzen ari dira langabezia, etxe kaleratzeak, arazoak... Horrek drogekin erlazio gatazkatsuak izatea eragiten du.

Duela gutxi, Nafarroako Parlamentuak Drogen Mendekotasunaren II. Plana onartu zuen. Zer balorazio egiten duzue?

Bigarren plana beharrezkoa zela iruditzen zaigu. Lehen esan dudan bezala, drogen errealitatea izugarri aldatu da azken urteetan. Hasiera batean, plana egiten hasi zirenean, elkarte guztien ekarpenak kontuan hartzen hasi ziren. Baina, behin plana erredaktatuta, alboratu egin dira elkarteak. Esan liteke hasierako parte hartzea bertan behera gelditu dela. Iruditzen zaigu planak kontuan hartzen dituela pertsona ezberdinak eta substantziekin izan daitezkeen erlazio motak.

Jakin denez, Tuterako Gizakia Helburu proiektua kolokan dago. Zer eragin izan dezake horrek?

Benetan oso albiste tristea da. Ez dira konturatzen Nafarroa herri txikiz osatua dagoela eta herri txikietan bizi direnek hiri handietako biztanleen eskubide berberak dituztela. Azkenean, Tuterako Gizakia Helburu ixten badute, mendekotasunen bat duten lagunek Iruñera etorri beharko dute artapena jasotzera. Itxierak atzeraldia eragingo luke orain arteko lanean. Administrazioak saiatu behar du arazo horri irtenbideren bat aurkitzen. Elkarteko kideak ahalegin handia egiten ari dira proiektuak aurrera jarrai dezan.

Zein erlazio duzue droga mendekotasunaren alorrean lanean aritzen diren gainontzeko elkarteekin?

Alor horretan lanean aritzen garen elkarteetako ordezkariak bi hilabetean behin elkartzen gara. Bilera horietan aztertzen dugu gure lana zertan den, nola mantendu gure baliabideak... Elkarte bakoitzak bere erara egiten du lana. Baina, gure idurikoz, guztiak gara garrantzitsuak. Izan ere, droga mendekotasunaren alorrean mota ezberdinetako elkarteek egon behar dute. Kontuan hartu behar da mendekotasunen bat duen pertsona batek artapena behar duenez zerbitzu batzuk baliagarri egingo zaizkiola eta beste batzuk ez.

Nolakoa da Hegoak elkartearen egoera ekonomikoa?

Administraziokoek askotan esan izan dute gure baliabideen gainetik bizi izan garela, baina hori gezurra da. Hegoak taldean urtero- urtero egoera ekonomiko estuan egon gara. Beti zalantza izaten da urtea amaituko dugun edo ez. Nik uste ezinbestekoa dela administrazioak guk egiten dugun lana serio hartzea.

Joan den larunbatetik Lesaka Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko kide berria da, Munitibar, Lekeitio, Tolosa eta Zarautz bezalaxe. Pozik agertu da Peio Etxabide (Lesaka, 1988). Euskaldunen hizkuntza eskubideetan aurrerapausoak emango direla ziur...

Leitzako Maxurrenea etxea herriari itzul diezaiotela eskatu du Maxurrenea Herrintzat elkarteak. Orain dela hamar urte, eraikina Guardia Zibilaren kuartel bihurtu zen, eta, gaur egun, herritarrek "aukera" ikusten dute eraikina berreskuratzeko. Udalak k...