Nafarroa

2016-09-092016-09-08Albisteak, Gizartea, Nafarroa

“Eztabaida izan da gure artean; gehiengoak erabaki du”

E. Elizondo

Nafarroako VII. Komiki Azokaren antolatzaileek idatzi bat argitaratu zuten, joan den astean, H28 hilabetekari saretirikoa aldizkariko arduradunek beren bi obren aurkako zentsura salatu eta gero. H28-ko kideek aurkeztu eta bazter utzitako bi lanek erakusketako "lerro grafikoa eta edukia hausten" zutela nabarmendu zuten zabaldutako agirian Tiza elkarteko kideek. Argudio horri eutsi dio Patxi Anton azokaren antolatzaileak. Nafarroako Gobernuaren eta Iruñeko Udalaren laguntza jaso du ekinbideak, eta babesleen artean dira Diario de Navarra, El Corte Ingles eta Nafarroako Kutxa Fundazioa.

Zergatik erabaki zenuten bi marrazki horiek ez erakustea?

Pentsatu genuen hainbat sektoretako jendea mintzen ahal zutela. Iruditzen zaigu adierazpen askatasunaren eta irainaren arteko zalantzazko esparruan kokatzen direla lanak. Hala ere, hilabetekariko egileekin hitz egin dugu, eta mahai inguru bat egiteko aukera proposatu diegu. Ongi hartu dute ideia. Iruñeko Udaleko Kultura Saileko kideekin ere hitz egin dugu. Kontua da denon artean eztabaida egitea adierazpen askatasunari buruz, mugak izan behar ote dituen edo ez jorratzeko, bertzeak bertze.

Kasu honetan, muga zuek jarri duzue, eta muga horren arabera utzi dituzue bi obra erakusketatik kanpo.

Egileek zentsura salatu dute. Guk orain arte errandakoari eutsi nahi diogu. Azoka izaera zabala duen ekinbide bat da, eta iruditzen zaigu lan horiek min egiten ahal zutela, bazela irainduta sentitzen ahal zen jendea. Iruñeko Udalak berak erran du oreka bilatu behar dela adierazpen askatasunaren eta artistek beren burua neurtzeko duten ahalmenaren artean.

Bazter utzitako lanek erakusketaren lerro grafikoa hausten zutela erran duzue, eta nabarmendu duzue ez dela satirari buruzko erakusketa bat. H28, ordea, aldizkari satirikoa da. Hori jakinen zenuten lanak eskatu aurretik, ezta?

Hilabetekari horri buruzko erakusketa egiteko ideia Tiza elkarteko batzordeko kide batek jarri zuen mahai gainean. Erakusketaren helburua da Nafarroako fanzineen edo nafarrek egindako lanen berri zabaltzea. Ez da satira politikoari buruzko erakusketa bat. Lan horiek ez dute gainerakoekin bat egiten.

Zenbaitek uste dute fanzineek edo zuenaren gisako azokek lotsagabe izan behar dutela, hori dela halako euskarrien berezko izaera. Zer deritzozu?

Aurten, zazpigarren aldiz eginen dugu azoka, eta urteotan jende anitz etorri da Iruñera. Mongolia aldizkariko kideak izan ditugu; El Jueves aldizkarikoak ere bai. Manel Fontdevilla izan dugu azokan, monarkiari buruzko azala egin eta zentsura jasan zuen artista. Aurten, halaber, EHUren Tirabirak erakusketa izanen dugu; gure iragan gatazkatsuari buruzko zintekin osatutako erakusketa da. Era guztietako iritziei egin diegu tokia.

Babesleak galtzeko beldurra dago aurten bi lan baztertzeko erabakiaren atzean?

Ez dugu inolako presiorik jaso babesleen aldetik. Auzi honek eztabaida sortu du gure artean, eta gehiengoak erabaki du.

Ez Drakula, ezta Batman ere
2016-09-092016-09-08Albisteak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa

Ez Drakula, ezta Batman ere

Edurne Elizondo

Ospe txarreko animaliak direla erranez ekin zion Juan Tomas Alcalde biologoak saguzarrei buruzko solasaldiari. Atarrabiako San Andres errotan eman zuen hitzaldia, ostiralean. Lepo bete zuten aretoa parte hartzaileek. Mitoak eta usteak bazter utzi, eta saguzarren errealitatea utzi zuen agerian Alcaldek: ez direla Dakrula, ezta Batman ere; beren habitatei eusten eta aurrera egiten saiatzen direla, gizakien artean. Duela 55 milioi urte agertu ziren planetan, eta 1.300 espezie daude gaur egun. Entzun eta ikusi ahal izan zituzten haietako hainbat Atarrabiako saioan. Herrialdean 27 daude, haietako zenbait desagertzeko arrisku bizian.

Era askotako saguzarrak badira. Kontinente guztietan daude, eta hamaika forma, dieta eta ohitura dituzte. Oro har, ugaztun hegalariak direla nabarmendu daiteke; gauez hegan egiten dutela; buruz behera egiten dutela lo; ekolokazioa baliatzen dutela mugitzeko; anitzek hibernatzen dutela, eta anitz, halaber, migratzaileak direla.

Iberiar penintsulan 30 espezie daude; haietako 27 daude Nafarroan. "Gero eta gehiago dakigu saguzarrei buruz, baina lan handia dago, oraindik ere, egiteko", azaldu zuen Alcaldek, Atarrabian. Izan ere, duela hogei urte eskas, 8-9 espezie baino ez ziren ezagutzen Nafarroan. "Orain dauden guztiak identifikatu ditugula erran dezakegu". Hori abiapuntu bat da, baina ezagutza babes bilakatzea falta da, kasu anitzetan, adituek nabarmendu dutenez.

Nafarroan bizi diren espezie horien guztien egoera ez da bera. Dozena bat inguru "mehatxupean" dira. Gizakiek eragindako mehatxuen pean, hain zuzen ere. Nagusia, animalion habitataren eraldatzea. "Saguzarrak ikertzen hasi nintzenetik, animalion 50 kolonia baino gehiago desagertu dira herrialdean".

Oro har, hiru habitat mota ezberdin dituzte saguzarrek: kobazuloak, zuhaitzetako zuloak eta etxe, zubi edo haitzetan egon daitezkeen pitzadurak. Guztietan, gizakien eragina da saguzarrak baztertu dituena. "Kobazulo batera jende anitz sartzen bada, erabiltzeari utziko diote saguzarrek". Zuhaitzen kasuan, Lodosan gertatutakoa ekarri zuen gogora Alcaldek. "Barruan 700 saguzar zituen makala moztu zuten".

Iruñean ere, makalen egoerarekin lotura zuzena izan du gau saguzar ertainen patuak, adibidez. "Duela 15-20 urte gaixotasun batek jo zituen Iruñeko makalak; milaka moztu zituzten. Zuhaitz horietan zeuden zuloetan bizi ziren saguzar horiek, eta, ondorioz, orain, haien egoera kaskarra da. Zuhaitz gutxi dute hirian erabiltzeko".

Hala eta guztiz ere, penintsulako koloniarik handiena da Iruñekoa. "Europako bertze hainbat herritan gehiago daude, baina penintsulan urria da espezie hori". Dinamika bitxia dute, gainera, Nafarroako hiriburuan bizi direnek. Arrak daude bakarrik Iruñean, urte osoan. "Emeak orain etorriko dira; alta garaia dute oraingoa, eta martxora arte geldituko dira". Umatzera, berriz, Europa erdialdeko herrietara itzuliko dira emeak.

Arrak eta emeak udazkenean elkartzen dira, baina ernaltzea udaberrira arte ez da gertatzen. "Orduan obulatzen dute emeek, eta gordetako espermarekin bat egiten dute obuluek". Emeek kume bat izaten dute urtean.

Arratoi belarriak

Urtean kume bakarra izateak ahul bilakatzen ditu saguzar espezie anitzen koloniak. Nafarroan, gainera, kolonia bakarra dute hainbat espeziek, eta horrek are ahulago bihurtzen ditu. Hori gertatzen zaie, adibidez, arratoi belarri ertainari eta arratoi belarri handiari. Norbanako guztiak toki berean dira. "Espezie bakoitzeko kolonia bakarra dago herrialdean", azaldu zuen biologoak.

Kobazuloetan bizi dira horiek. Desagertzeko arriskuan da, halaber, zuhaitzak nahiago dituen bertze espezie bat: basoko arratoi belarria, alegia. "Hiru kolonia ezagutzen ditugu, eta bakoitzak 15-20 norbanako baino ez ditu". Baso helduak maite dituzte saguzar horiek; haritzak eta pagoak nahiago dituzte, pinuak baino. "Zuhaitz zaharrak behar dituzte", erantsi zuen Alcaldek. Horiek babesteko beharra nabarmendu zuen. Nafarroan, halere, saguzarrentzat babestutako eremurik ez da, oraindik ere. "Saguzarrentzat kutxak jartzea ongi dago, baina ez da nahikoa".

Animaliok gizakion artean aurkitzea ez da zaila. Atarrabiako saioan, entzun egin zituzten parte hartzaileek, ikusi baino lehen. "Ultrasoinuak egiten dituzte saguzarrek, oihartzunaren bidez espazioan dauden gauzen berri jasotzeko". Gizakiek ezin dituzte soinu horiek entzun. Alcaldek eta haren kide Iñaki Martinezek soinu horiek jasotzeko gailuak baliatu zituzten. "Frekuentziaren arabera jakin dezakegu zein espezie den". Gailuak pantaila bat zuen, eta grafiko bat marrazten zuten saguzarren ultrasoinuek. "Kuhl pipistrelo-a!".

Arga ibaiaren bazterrek bertze espezie bat ikusteko aukera eskaini zieten parte hartzaileei: ur saguzarra. Kontent itzuli ziren denak etxera. "Animaliok hobeki ezagutzea da kontua", laburbildu zuen Alcaldek. Ezagutu, errespetatzeko.

2016-09-092016-09-08Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Iritzia: Orain, ez

Lohizune Amatria

Mahai baten inguruan nengoen. Lagunez inguratuta. Jaioberri bati begira eman genuen ia otordu guztia; liluragarriak dira oso haurrak txikiak direnean. Denbora gutxi duen ama baten eta gauetan lorik egin ezin duen bikotearen istorioz beteriko soinu bandak lagundu zuen ikuskizuna. Interesgarria zen, bai. Baina, bat-batean, lekuz kanpo nintzen. Esnea, mukiak, negarra, puztutako titiak, kaka, arropa, haur-kotxeak.

Denborak dena jartzen du bere tokian. Hala dela esan ohi dute. Dena horren tokia egokia dela aurreikusiz. Toki hori guk nahi duguna den pentsatu beharko genuke, ordea. Ama izateko gogorik ez duela esaten duen emakumeari grina piztuko zaiola esan ohi zaio. Iritsiko zaiola eguna. Sen hori eduki ezean ez omen baikara emakume. Eta, besterik gabe, hori bada gure gogoa, hartzen dugun erabakia seme-alabarik ez edukitzea baldin bada, errudun sentiarazten gaitu gizarteak. Zeren errudun?

"Nola? Ez duzula ama izan nahi?". Behin baino gehiagotan entzun dut galdera hori. "Ez dakit", izan ohi da nire erantzuna. Beste batzuetan, "ez" irmo bat. Bata edo bestea izanda, tristeziaz begiratzen nau aurrean dudanak. Erruak hartzen nau. Berriro. Haurrak adoptatzearen aldekoa naizela ere esan izan diet gertukoei. "Baina ez duzu zurea den haur bat nahi?". Agian, ez. Argi daukat, dena den, adopzioarena ez dela bigarren aukera izanen. Babesik ez duten haur gehiegi badira munduan, zertarako gehiago ekarri?

Hartu ez dudan erabakia da ama izatearena. Orain hartu nahi ez dudan erabakia, hobeki esanda. Horren inguruan pentsatzeak, ordea, agerian uzten du presioa nabari dudala. Ezarritako arauak daudela.

Eta jantzi baten bila nabil Iruñeko kaleetan, inoiz zapaldu ez ditudan dendetan. Lagun on batek dioen bezala, "mozorro" bila. Gertuko hainbat lagun ezkonduko dira hilabeteotan, eta hala jantziko naiz, beste behin.

Lekuz kanpo sentiarazten naute ospakizun horiek. Ez hartu gaizki. Ez nago ezkontzen kontra. Baina, azkenaldian, gai horren inguruan ere galdera asko ditut buruan bueltaka: zertarako ezkondu? Zein da ezkontzearen arrazoia? Zein da lorpena? Eta ez banaiz ezkontzen, zer izanen da ezberdin? Ezkonduta gehiago maitatuko dut nire bikotekidea?

Zenbaitentzat agian galderek ez dute erantzunik behar. Edo bai. Eta nik gustu handiz ospatuko ditut lagunen ezkontzak. Zoriontsu direlako. Horrek, baina, ez ditu galderak uxatzen. Berriz ere, deseroso nago elkarrizketa zenbaitetan. "Eta noizko zure ezkontza?". "Hurrengoa, zu".

Bikotekidea aurkitu, maitemindu, ezkondu, seme-alabak eduki. Hil. Hori da gure patua? Aurrez idatziriko istorio bat bizitzen ari gara. Konturatu naiz, baina, istorio hori ez dela nirea. Nire istorioa nire erabakiek osatzen dutela, ez aurresuposatzen diren ekintza horiek. Horrela pentsatu arren, sentsazioa dut liburu edo film horretan beste pasarte batera salto egitea egokitzen zaidala. Gizarteak horretara behartzen nauela. Baina ez dut nahi.

Orain, ez.

Gero, zeinek daki.

Orbaibar, etsipenak kiskalita
2016-09-022016-09-01Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Orbaibar, etsipenak kiskalita

Ion Orzaiz

Lur beltzetik ateratzen dira abar lehorrak. Hatz luze eta bihurriak zerura zuzentzen dituzten eskeletoen antza hartu dute zuhaitzek. Garrik ez da sumatzen inguruan —suhiltzaileek asteartean itzali zituzten azkenak— baina suak eginiko ibilbidea igartzen da. Izan ere, zentzumen guztietan utzi du arrastoa iragan asteko suteak: paisaia beltz, griskara eta marroien arteko kontraste kromatikoan; azalari itsasten zaion erre usain sarkorrean; eztarritik behera irristatzen den ke zapore garratzean; astebeteren ostean oraindik epel dagoen lur errea ukitzeak ematen duen zirraran... Eta ororen gainetik, isiltasunean. Hondamendian hildako kilker eta txoriek jada hautsi ezin duten isiltasun erabatekoan.

Kostako zaio Orbaibarri normaltasuna berreskuratzea. 3.500 hektareatik gora erre ditu suak; nekazaritzarako lurrak eta basoak, batez ere. Besteak beste, biodibertsitateari, ondareari eta ekonomiari egin dio kalte, eta adituen arabera, 25 bat urte beharko dira lurra leheneratzeko. Benetako kaltea, baina, harago doa. "Etsitzen gaituena ez da kalte ekonomikoa, emozionala baizik", laburbildu du Txaro Guillen Puiuko bizilagunak.

Bere familiaren olibondoak kiskali zituen suteak. "Uzta bat galtzea, tira, gogorra da, baina gu ez gara honetaz bizi eta, beraz, horrek ez gaitu sobera larritzen. Olibondo horietako batzuk, ordea, duela ehun urte landatu zituzten, gure aita jaio zenean, eta balio sentimental itzela zuten guretzat. Gure bizitza da su garren artean erre dena". Guillenek nekez eusten die malkoei, begirada Puiu ondoko mendira zuzentzen duenean. "Txikitan, baso honetara etortzen ginen jolastera. Sutea piztu zenetik, ez naiz paseatzera ere atera. Gogoa ere belztu digu gertaera honek".

Ez du sekulan ahaztuko iragan abuztuaren 25eko gaua. "Larrialdi zerbitzuek esan zuten biztanleentzat ez zegoela arriskurik, baina guk suzko mihi luzeak ikusten genituen, etxeetatik oso hurbil. Panorama latz horrekin, ezin etxean lasai geratu. Berehala, txandak antolatu zituzten bizilagun askok, edozertan laguntzeko, eta horrela eman genuen ia gau osoa, ikara batean".

Hain zuzen, eskualdeko herritarrek erakutsitako eskuzabaltasuna eta elkarlana izan dira Orbaibarko sutearen ondorio positibo bakarrak Guillenen irudiko. "Ez ziren soilik kaltetutako herrietakoak izan. Bailara osoko jendea hurbildu zen laguntza ematera: Barasoaindik, Garinoaindik, Oloriztik, Añorbetik...".

Juan Carlos Benito tafallarrak, adibidez, ia bi egun jarraian eman zituen sua itzaltzen saiatzen. Apenas egin zuen lo lehen egun horietan. "Hego haizeak edonora eramaten zituen txinpartak, baina suhiltzaileen lehentasuna zen sutearen gune handienak kontrolatzea; hortaz, herritik hurbil pizten ziren sute txikiak itzaltzeaz arduratzen ginen gu; batzuk traktoreekin lurra goldatzen, suebaki inprobisatuen modura, eta beste asko, ni neu bezala, zuhaitz abarrekin garrak astintzen".

Benitoren esanetan, "nekagarria eta etsigarria" izan zen lan hori boluntarioentzat: "Egoera kaotikoa zen, baliabide materialik ez genuelako. Abarrekin su gar bat itzali eta, hortik ateratzen ziren txinparten ondorioz, berehala pizten zen beste bat gure bizkarrean. Ezintasun sentsazioa erabatekoa zen, sua gero eta hurbilago ikusten genuelako".

Nafarroako bazter guztietatik heldutako suhiltzaileei laguntzea ere egokitu zitzaien Puiu, Añorbe eta Tafallako herritarrek. "Lehen gau hartan, 02:00ak aldera, suhiltzaileen kamioi zahar bat heldu zen Auriztik. Inork ez zien etortzeko agindurik eman, baina hala ere, kamioia hartu eta bi orduko bidea egin zuten Tafallaraino. Ez zuten ideiarik ere nora joan behar zuten, beraz, guk egin genuen gidari lana", azaldu du Benitok.

Haren ustez, larrialdi zerbitzuen arteko koordinazioa "ez zen egokia izan" hasiera batean. "Faktore askok bat egin zuten: tenperatura altuak, lehorteak, orografiak, haizeak... eta horren guztiaren ondorioz, inork espero ez zuen tamaina hartu zuen suteak. Nire ustez, ez zuten ongi neurtu arriskua, eta lehen orduetan nahasmena izan zen nagusi. Iluntzerako, ordea, buelta eman zioten egoerari, eta txalogarria izan zen suhiltzaileen lana".

“Larrialdien kudeaketa ezin da egon militarren esku”
2016-09-022016-09-01Albisteak, Gizartea, Nafarroa

“Larrialdien kudeaketa ezin da egon militarren esku”

I. Orzaiz

Urteak daramatza Iñigo Balbasek (Iruñea, 1972) Azkoiengo suhiltzaileen parkean lanean. Tafallako sutea piztu zenean etxean zegoen, baina hara joan zen berehala, beste hainbat suhiltzailek egin zuten bezala.

Tafallako sutea itzaltzeko lanetan parte hartu zenuen?

Bai. Berez, ez nengoen lanean une horretan, baina ezohiko deialdia egin zuten, eta hainbat suhiltzaile hara joan ginen laguntza ematera. Hasieran, autobidean piztutako sute bat zela esan zuten, baina hazten ari zela ikusi genuenean, geure kabuz antolatzen hasi ginen zenbait lankide.

Lehen orduak "kaotikoak" izan zirela diote batzuek.

Nik ez nuke halakorik esanen. Tafallako suhiltzaileek jaso zuten larrialdi deia, eta sua piztu zen puntura joan ziren. Hara iritsi zirenerako, ordea, suak errepidearen gainetik jauzi egin zuen, eta landagunea erretzen ari zen. Berehala hedatu zen sua Zidakos ibaiaren gainetik, eta apenas eman zigun erreakzionatzeko betarik.

UPNk, ordea, gogor kritikatu du Nafarroako Gobernuaren jarrera, larrialdi honen kudeaketari dagokionez...

Bai, UPNk etekin politikoa atera nahi izan dio gaiari, bazterrak nahastuz. Egiazki, guk unean uneko informazioarekin jokatu genuen, eta sutearen eboluzioaren arabera moldatzen joan ginen geure estrategia, beti egiten dugun bezala. Batzuetan, gauzak aurreikusi bezala gertatzen dira, eta beste batzuetan, hainbat faktorek egoera zailtzen dute: bero izugarria, hezetasunik eza, hego haizea... Analisiak a posteriori egitea oso erraza da. Eta horrek ez du esan nahi Nafarroako Gobernuaren jarrera kritikatu ezin daitekeenik. Gauza asko hobetu behar dira.

Adibidez?

Suhiltzaileen gabezia izugarria pairatzen dugu aspalditik, eta egoera jasangaitza bihurtu da. Tafallako sutearen gisako larrialdietan sumatzen dugu, batez ere, geure kabuz eta borondate hutsez konpontzen baititugu krisiak, baliabiderik gabe. Bestalde, koordinazio arazoak ere baditugu: kargua hartu eta berehala, Nafarroako Larrialdi Agentzia desegin zuen Maria Jose Beaumont kontseilariak, baina horren ordez ez zuen beste egiturarik sortu. Hortaz, ahal dugun moduan ari gara zerbitzua antolatzen.

Nafarroako Larrialdi Agentziak, ordea, kritika ugari jaso zituen bere garaian, eraginkortasunik ezarengatik...

Bai, hori horrela da. Lapurren gordelekua zirudien, UPNren goi kargudunek soldata oparoak jasotzen baitzituzten. Nik ez dut horrelakorik justifikatzen, inondik inora, baina horren atzean zegoen ideia, larrialdi zerbitzu guztiak koordinatzeko agentzia bat sortzea, alegia, ez zen txarra. Hori da nik aldarrikatzen dudana: ez dezatela antolaketa lan osoa gure bizkar gainean utzi. Sutearen egunean, adibidez, ez zegoen zaintzako arduradunik.

Berriki onartu den lan eskaintza publikoak ez al du arazo hori konponduko?

Ez dut uste. Beaumontek aukera zuen erronkari ausardiaz heltzeko, baina ez du halakorik egin. Foruzain lanpostu gehiago atera dituzte, suhiltzaileenak baino.

Tafallako sutea itzaltzeko Larrialdietako Unitate Militarrei laguntza eskaintzeak ere hautsak harrotu ditu...

Bai, gai korapilatsua baita. Larrialdietarako Unitate Militarra ez zaigu dohainik ateratzen, batzuek esaten duten bezala: hori ordaintzeko, milaka milioi euro gastatzen dituzte administrazioek urtero. Dirutza hori erabil lezakete tokian tokiko larrialdi zerbitzuak indartzeko; eta hala eta guztiz ere, lehen mailako ezbehar larriei aurre egiteko azpiegitura erraldoi bat behar dela ondorioztatzen badugu, nire ustez, horren kudeaketa ezin da egon militarren esku. Gure apustua babes zibilaren aldekoa da, eta ez larrialdi zerbitzuen militarizazioa. Oraintxe bertan, ez dago beste aukerarik, baina, etorkizunean, hori birplanteatu beharko lukete.

Sarraski baten izen-deiturak
2016-09-022016-09-01Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Sarraski baten izen-deiturak

Ion Orzaiz

Santiago Cayuela, Jesus Otermin, Roman Ibero, Victorino Olite, Antonio Espila, Jose Olaberri, Bienvenido Martinez, Jose Belloz, Mariano Huder, Antonio Ibarrola... 1936ko abuztuaren 23an, ozen ahoskatu zituzten izen horiek —eta beste asko— falangista eta erreketeek. Iruñeko kartzelan sartu eta banan-banan irakurri zituzten 53 presoren izen-deiturak. Francisco Leoz, Aniceto Pajares, Jose Nespereida, Jose Zapatero, Angel Martinez, Ramon Yanez, Constantino Egia, Octavio Lopez, Ramon Huder...

"Libre zarete", esan zieten, ziegatik atera ostean. Bezperan, Benito Santesteban karlisten buruak ere antzeko mezua helarazi zien: "Ez beldurrik izan. Egun gutxiren buruan, gerra egonkortzen denean, etxera joanen zarete. Espainiako erregimen salbatzailearen aurkako matxinadagatik atxilotuek soilik jarraituko dute preso. Gainerakoak, etxera". Euforia piztu zen Iruñeko kartzelan.

Eskuburdinak lotu eta autobusean sartu zituzten arte ez ziren konturatu dena gezur hutsa zela. Erreketez, falangistaz eta apaizez osatutako segizioa zegoen han. Une horretantxe ulertu zuten presoek ez zirela handik bizirik aterako.

Igandea zen. Iruñean, Sagrarioko ama birjinaren prozesioa egitekoak ziren. Erreketeek eta apaizek goiz bukatu nahi zuten lana, prozesiora garaiz itzuli ahal izateko, eta azkar ibiltzeko eskatu zieten presoei. Falangistek, ordea, ez zuten presarik. Berriz zenbatu zituzten: "Emilio Caballero, Jose Rueda, Juan Urruzalki, Jose Robredo, Vitorino del Rio, Jesus Lambertini, Luis Ardanaz, Amadeo Urla, Miguel Escobar, Jose Alcala...".

Cadreitara eraman zituzten presoak bi autobusetan, Valcaldera izeneko korta batera. Han, hamarnako taldetan banatu zituzten, eta apaizen aurrean bekatuak aitortzera behartu. Une horretan, eztabaida piztu zen falangista eta karlisten artean: batzuek uste zuten presoak konfesatu gabe exekutatu beharko lituzketela; besteek ezin zuten halakorik onartu.

Konfesatu zituzten, azkenik. Eta, gero, fusilatu. 53 presoen artean, bakar batek lortu zuen ihes egitea: Honorino Artetak.

Iruñean ezaguna zen Arteta, soinu jolea eta La Veleta peñako sortzaileetako bat izateagatik —haren biloba Chantal Estradek jaurti zuen 2015eko sanferminetako txupinazoa, aitonaren izenean—. Begiak itxita, fusilen hotsarekin batera erori zen lurrera Arteta, baina ez zegoen hilik. Hankan egin zioten tiro.

Lehen danbadaren ostean, tiro gehiago entzun zituen. Pistola batekin, lurrean ziren presoak errematatzen ari ziren. Birritan pentsatu gabe, jaiki eta lasterka urrundu zen, faxistak atzean utzita. Hankako zauriak eragiten zion oinazeari nola edo hala eutsiz, zuhaitz batera igo zen, eta han eman zuen gaua. Hurrengo egunetan, hainbat herritarren laguntzarekin, muga zeharkatu eta Ipar Euskal Herrian bilatu zuen babeslekua, eta handik Frantziara igaro zen. Franco diktadorea hil arte ez zen sorterrira itzuli.

Senideen arabera, "bizirik atera denaren sindromea" pairatu zuen urte luzez: errudun sentitzen zen une oro, eta bere burua madarikatzen zuen, kartzelako beste presoekin batera hil ez zelako. Ezin izan zituen burutik aldendu Valcalderako kortan lurperatutako 52 lagun horien izen-deiturak: Eugenio Lategi, Vitorino Munarriz, Roman Alcala, Felipe Fuertes, Miguel Cristobal, Evaristo Perez, Santiago Jaurrieta, Santiago Guembe, Natalio Cayuela, Abel Sanz, Jose Rodenas...

Izanik gabeko izenak

Iragan astean, Valcalderako sarraskiaren 80. urteurrenaren karira, omenaldia egin zieten 53 fusilatuei Iruñeko kartzela zaharraren orubean. Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkarteak deituta, han izan ziren, besteak beste, Joseba Asiron Iruñeko alkatea, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza kontseilari Jose Luis Mendoza, legebiltzarreko presidente Ainhoa Aznarez eta beste zenbait ordezkari politiko. Baita fusilatuen senideak ere. Loreak utzi zituzten kartzela zaharra zegoen tokian. Presoek beren azken autobusa hartu zuten tokian.

Han eta Cadreitan egiten dute lore eskaintza, ez baitakite non dauden gorpuak lurperatuta. Izan ere, Valcalderan bertan lur eman zieten hasieran, baina, 1959. urtean, gorpuzki guztiak atera, eta Erorien haranera —Madrilen Francoren aginduz eraikitako monumentura— eraman zituzten. Auzia ikertu duten elkarteen arabera, 1980. urtean itzuli ziren gorpuzkiak Nafarroara, baina Espainiak ez du inoiz horren inguruko informaziorik eman.

Hori dela eta, fusilatuen senideek laguntza eskatu zioten Nafarroako Gobernuari iragan asteko omenaldian. "Laguntza beharko dugu geure senideak aurkitzeko. Valcalderako hobia hutsik dago, eta gorpuak Erorien haranera eraman zituztela jakin genuenetik 133 errepublikanoren arrastoak identifikatzea lortu dugu, baina Cadreitako 52ek desagerturik segitzen dute", esan zuen Jokin de Carlos elkarteko kideak.

Eta, izanik ezean, izenak dira senideen helduleku bakarra: "Constantino Preciados , Justo Preciados , Juan de Diego, Juan Cruz Osinaga, Luis Moreno, Arturo Fraile, Benito Vallejo, Ildefonso Zalabardo, Melchor Eric, Vicente Abad, Pablo Galbete eta Lojerdo Walter". Horiek errepikatzen segituko dute, egia azaleratu arte.

Euskaraz eta lasai hasi dute ikasturtea
2016-09-022016-09-01Albisteak, Euskara, Gizartea, Hezkuntza, Nafarroa

Euskaraz eta lasai hasi dute ikasturtea

Kattalin Barber

Harrera garaia izaten ari da Arrosadiako Printzearen Harresia eta Donibaneko haur eskoletan. Lan taldea berria baita bi eskoletan, eta haur gehienak ere bai. Elkar ezagutzen ari dira orain. Aurten, gainera, euskara da berritasuna. Polemiken ondoren, ikasturtea lasai eta bare hasi dutela diote haur eskoletako zuzendariek eta gurasoek. Euskarazko eskaintza zabaltzea erabaki zuen Iruñeko Udalak otsailean, baina hainbat alderdi kexu azaldu ziren erabakiarekin.

90 ume daude Printzearen Harresia haur eskolan. %30 iazkoak dira, eta %70, berriak. "Harrera garaian gaude, eta ongi doa. Haurrek ez dituzte hezitzaileak ezagutzen, lantalde berria garelako, baina pozik eta gogoz gaude", dio Garikoitz Torregrosa Printzearen Harresiko zuzendariak. Dioenez, aurtengo matrikulazio berrien ehunekoaren zati batek euskararen aldeko apustua egin du, beste zati batek gertutasunarengatik aukeratu du haur eskola, eta gainerakoek plaza lortu dutelako. Torregrosak badaki oraindik erabakia auzitegian dagoela guraso talde baten salaketa dela medio, baina ez dutela horretan pentsatzen adierazi du: "Egunetik egunera lan egiten dugu, eta ez dugu hori buruan. Zerbait gertatzean erantzuna emanen diogu".

Txema Unzuek aurten lehenengo aldiz eraman du bere haurra haur eskolara. Argi zuen euskarari lehentasuna eman nahi ziola, eta plaza lortzean poztu ziren. Harrera prozesua ongi joaten ari dela dio Unzuek: "Egia da dena berria izan dela bai guretzat eta bai haur eskolako hezitzaileentzat ere, tokia eta umeak ez zituztelako ezagutzen, baina pozik eta gustura gaude".

Iritzi berekoa da Leire Ugarte. Ametsek ikasturtea hasi du Printzearen Harresian. Iaz Burlatako haur eskolan zegoen, gazteleraz. "Euskaraz aritzeko aukera ikusi, eta ez genuen birritan pentsatu; gertutasunarengatik ere ederki datorkigu Arrosadiako haur eskola", azaldu du. Pozik agertu dira bi gurasoak euskarazko eskaintza zabaldu delako Iruñean eta horrela mantentzea nahi dute. "Heldu den urtean gehiago badira, hobeto", esan du Ugartek.

Torregrosak azpimarratu du, halaber, atzerritar askok eman dutela izena euskaraz. "Gurasoak etorri zaizkigu haien seme-alabek euskaraz ikasi nahi zutela komentatzen, eta plaza lortzean erabat poztu dira". Lehenengo egunetan haur eskolan urduritasuna nabari zela dio, baina horrelakoetan "normala" dela jakinda, lanean aritzeko gogo handiarekin daude hezitzaileak. Harrera prozesuan daude orain, umeak egokitu arte.

Edurne Lekunberri Urmeneta Donibaneko haur eskolako zuzendaria da. Torregrosarekin bat egin du, eta ikasturtea normal hasi dela adierazi du. "Iaz zeuden haur batzuen gurasoak kezkatuta agertu ziren hasieran, haien seme-alabek euskaraz ez zekitelako. Baina bi aste pasatu dira, eta lasai daude orain. Ongi joan dela konturatu dira". Gainera, Lekunberrik azaldu du umeentzat gazteleraz egitea lasaigarria bada, horrela egiten dietela. Iazko haurrek martxa hartua dute, eta familiak lasaiago daude horrekin. Guztira, 97 haur daude Donibaneko haur eskolan. %31 iazkoak eta gainerakoak berriak.

Jauzia ingelesezko eredutik

Gehienek hurbiltasunarengatik aukeratu dutela uste du Lekunberrik, baina baita euskararen apustu garbia egin dutela ere askok. Lekualdatzeak izan dira, eta Hello Rochapeako, Mendebaldeko eta Sanduzelaiko eskoletatik jaso dituzte umeak. "Bitxia iruditu zaigu, batez ere, ingelesezko eredutik hona etortzea", esan du. Lantalde osoa berria den arren, elkar ezagutzen dutela nabarmendu du zuzendariak eta horrek egunerokoa errazten laguntzen duela. Ilusio handiarekin eta euskaraz lan egiteko gogoz hasi baitute ikasturtea Iruñeko euskarazko bi haur eskola berriak.

Lehendik martxan ziren euskarazko haur eskolak Txantrea eta Arrotxapea auzoetan daude. Denera, haur eskoletan 954 toki eskaini dituzte gazteleraz eta 378 euskaraz. Hartara, euskarazko plazen eskaintza %10 zen kehen, eta %30 da orain. Udalak adierazi du haur eskolen okupazioa %93,2koa dela gaur egun, eta bigarren matrikulazio epea urtarrilaren 31n bukatuko da. Euskarazko haur eskola gehiago irekitzeko eskatu dute urte luzez Iruñeko euskalgintzako eragileek eta ehunka gurasok.

2016-09-022016-09-01Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Iritzia: Oporrak, modernoon kontua

Saioa Alkaiza

Gaur nagusi den oporren edo bakazioen esanahia —mendira joango gara ala hondartzara?— komikietan, liburuetan edo zinean soilik ikusten genuen. Aisialdia aberatsen kontua zen, diru-pilaketak asko nekatzen du nonbait adimena; esku-lanak ez bezala". Anjel Lertxundik idatzi zuen BERRIAn.

Gure amak ere hala dio. Herritik atera arte ez zuela oporrik sekula ezagutu. Herrira udan zihoazen neska-mutil zuriago horiek zirela turistak. Beraneanteak. Lurra landu gabeko esku leunak zeuzkatenak. Seme-alabak jaiota bizi izan zituen amak, lehenbizikoz, opor izenez ezagunak diren egun horiek, landa exodoaren ostean, Iruñean etxea erosi eta gero, eguzki izpiak ailegatu ahala, uda partean, familia osoa Elpueblo-ra bueltatzen zenean. Horiek ziren oporrak. Jaioterrira buelta. Ez hondartzak, ez ahoskatzen ez dakizkigun herrialdeak, ez bidaia bilaketa webgune batek existitzen direla ohartarazi aurretik mapan kokatzen asmatuko ez genukeen lurraldeak zapaltzea ere.

Gu ez gara, ordea, gurasoen belaunaldikoak. Eta gu oporretara joaten gara. Bidaiatzera, deskonektatzera, errutina ahaztera, maletak egin eta desegitera eta argazkiak egitera. Batez ere argazkiak egitera. Gu gara orain besteen etxeetan azaltzen diren azal zuriago horiek. Ustezko klase kontzientzia eta ahantzezinezko nazionalismoa motxilan.

Kontraesanen poltsan, liburu bat sartu dut aurtengoan, David Foster Wallace kazetariak idatzitako Sekula berriro egingo ez dudan gauza ustez dibertigarri bat, euskarara itzuli berria. Itsas bidaia batean bizi izandakoaren kronika da, munduan barrena batetik bestera doan itsasoz gaineko hotel horietako batean ikusi eta sentitutakoaren narrazioa. Luxuzko bidaia baten kontakizuna, lehen pertsonan. Eta aurreiritziek pentsa zezaketenaren berrespena da obra. Itsasontzi barruan, oparotasuna; koktelak, ezkontza bateko gonbidatu guztiak mozkortzeko adina; igerilekuak, olinpiar jokoetan nola; eta bere kaxa ugaltzen dela dirudien bufeteko janari amaiezin bezain errepikakorra. Kapitalismoa olatu gainean: mugikortasuna muturreko kontsumismoarekin ezkondua.

Nik ez dut itsasontzirik hartu, ez prezio barregarrietan eros daitekeen hegazkin txartelik ere. Aurtengoan. Batez ere ez delako lagun taldearen plana izan. Hurrengoan, auskalo. Balkoiak esteladaz janzten dituen herri batean aparkatu dugu guk, eta Bon dia esan dugu, independentistak garela argi gera bedi, eta euskaraz egin dugu, Iruñean baino ozenago —batzuek Iruñean ez bezala—, euskaldunago, paparra puztuta. Handiustez begiratu diegu giriak deritzegun horiei. Hemengoago bagina bezala. Eta gure neurrira pentsatutako tabernetan eseri gara, ez paellak ematen dituzten horietan, ondokoetan baizik.

Zerbitzariaren ordubeteko soldata ordaintzeko adina balio duen mojitoa eskatu dugu, oporretan gaude eta. Karta ingelesez, gaztelaniaz eta katalanez dago, ordena horretan. Mundua gure neurrira: ordutegiak, tabernak, dendak, beroarekin bat oporretara joan diren langile eskubideak...

Oso postmodernoa omen da identitate krisia. Horregatik, ez dakit burgesa naizen, amak beraneante gisa bataiatuko lukeen bat, Wallaceren bidaiari xahutzailearen parodia, proletargoa "demokratizatutako" ohituren aurrean edo denak batera. Akaso, euskaldun arrunt bat baino ez.

Bideak energiaren negozioari
2016-07-292016-07-28Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Bideak energiaren negozioari

Edurne Elizondo

Bat egin behar dugu inolako zentzurik ez duten proiektuon aurka; bideak zabaldu nahi dizkiote negozioari". Horixe nabarmendu du Sustrai Erakuntza fundazioko Martin Zelaiak, energiaren esparruko egitasmo handiei buruz. Baionan izan ziren fundazioko kideak hilaren 15, 16 eta 17an, han egindako Behar Gabeko Proiektu Erraldoi eta Inposatuen Kontrako Foroan. Megaproiektu Energetikoei Erantzuteko Elkarrenganako Laguntza Sareko kide gisa parte hartu zuen Sustrai Erakuntzak, energiaren arloko proiektu erraldoiek kalte eginiko Aragoiko (Espainia) eta Kataluniako bertze hamaika talderekin batera.

"Pirinioetako hegoaldeko taldeak gaude sarean, batez ere; foroan harremanak egin nahi izan ditugu beste aldekoak ere batzeko; urratsak egin ditugu, eta pozik gaude", azaldu du Zelaiak. Sarea iazko udazkenean sortu zuten, Katalunian eta Aragoin energiarekin lotutako hainbat proiekturen berri jasotzeko bira egin eta gero. Euskal Herrian ere badira gisako egitasmoak, eta haien inguruan ohartarazi nahi izan dituzte herritarrak Sustrai Erakuntza fundazioko kideek. Azken aldian mahai gainean jarri dituzten bertze bi proiektu salatu nahi izan ditu erakunde horrek, orain, bereziki: "Bat, Bizkaia eta Akitania artean ur azpiko kable bat jartzeko; eta bigarrena, berriz, Iruñerriaren eta Landen (Frantzia) artean goi tentsioko linea egiteko".

Autopista elektriko horrek Pirinioak zeharkatuko lituzke: "Oraindik informazio askorik ez dago egitasmo horri buruz; marra bat marraztu dute mapan, eta proiektuak, antza, Orreaga ukituko luke; edozein kasutan, Pirinioak zeharkatuko lituzke", salatu du Zelaiak. Asmoa, edozein modutan, argindarra Frantziara eramatea litzateke. "Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso [Gipuzkoa] artean egin nahi dutenak ere, azken finean, helburu bera du", erantsi du Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Horregatik, bi proiektuon aurka egin du fundazioak. "Ez dute inolako zentzurik, ez dira beharrezkoak, eta kalte handiak eraginen lituzkete ".

Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso arteko proiektua da, oraingoz, urrats gehien egin duena. Uda honetan, hain zuzen ere, lanak hasi dituzte Sakanako goi tentsioko dorreetan. "Mantentze lanak dira, egun dauden lineen gaitasuna hobetzeko; proiektuak zehazten du hori egin behar dela goi tentsioko linea berria eraikitzen hasi aurretik". Uda amaituta bukatuko dituzte lan horiek, antza. "Ondorioz, uste dugu udazken-neguan onar dezatela proiektua, lanak datorren urtean hasi ahal izateko", azaldu du Zelaiak.

Onartu gabeko proiektua

Hainbat urte joan dira martxan jarri zutela, baina Sustrai Erakuntza fundazioko kideak nabarmendu bezala, onartu gabeko proiektua da, oraindik ere, Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso arteko goi tentsioko lineari buruzkoa. Espainiako Gobernuak 2011. urtean jarri zuen martxan ingurumenean eraginen lukeen kalteari buruzko azterketa egiteko prozesua. Behin betiko bidea erabaki eta gero, 2013. urteko udan alegazioak aurkezteko epea zabaldu zuen Espainiako Gobernuak. Nafarroatik eta Gipuzkoatik, hain zuzen ere, 13.000 baino gehiago aurkeztu zituzten. Hamaika udaletxek egin dute bat goi tentsioko linearen aurkako plataforman, eta haren bidez aurkeztu zituzten alegazio horiek guztiak, duela hiru urte.

Plataformako kideek ez dute amore eman. Taldean dira proiektuak kalte eginiko hamaika udal. Nafarroako eta Gipuzkoako 30 udalek baino gehiagok eskatu zuten maiatzean, hain zuzen ere, bertan behera uzteko egitasmo hori. Nafarroako 27 herriri eraginen lieke; eta 127 kilometroko bidean, 85 metro bitarteko 247 dorre eraikitzea ekarriko luke proiektuak, bertzeak bertze. Egitasmoaren hastapenetan, 174 alkatek eskatu zioten Espainiako Industria Ministerioari proiektua bazter uzteko.

Aurrera jarraitu zuen ministerioak, ordea, baina goi tentsioko lineari aurkeztutako 13.000 alegazio horiek ez dute erantzunik jaso, oraindik ere. "Ez dute proiektua onartzeko eta gauzatzen hasteko prozesua amaitu", nabarmendu du Martin Zelaiak. Hiru urte pasatu dira alegazioak aurkeztu zituztenetik. "Bi urteko epea dago, ordea, gisako proiektuak onartu eta martxan jartzeko; kasu honetan, beraz, epe hori ez da bete". Hori dela eta, hain zuzen ere, kontu hori baliatuz proiektuaren aurka egiteko modua aztertzen ari da Sustrai Erakuntza fundazioa. "Proiektua oso modu ilunean ari dira garatzen; ez dago batere argi", erran du Zelaiak. Aipatu du, adibidez, proiektutik kendu omen dutela Deikaztelun azpiestazio bat egiteko asmoa. "Nafarroako Gobernuak egindako energia planaren zirriborroan, berriz, agertu egiten da. Azpiestazioa egin edo ez, linea herritik pasatuko da", azaldu du.

Bertze auzi bat jarri du Sustrai Erakuntzak mahai gainean, proiektuaren kontra: Urbasa eta Andia eta Aralarko kontserbazio bereziko eremuei eragiten diela bideak, hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak proiektua moldatzeko eskatu dio Espainiako Gobernuari, hori dela eta. Ingurumen Departamentuko Bioaniztasun Zerbitzutik azaldu dutenez, egungo bideak ugatzari, miru gorriari, okil ertainari eta okil beltzari eraginen lieke; eta kalte eginen lieke, halaber, baso-igel jauzkariari eta kiropteroei.

Kalte horien berri eman zion Nafarroako Gobernuak Espainiakoari, joan den apirilean, bidalitako txosten batean. Agiri berean bidea aldatzeko proposamen bat egin zion Ingurumen Departamentuak: "Proiektuak kalteak eragiteko arriskua nabarmen gutxituko litzateke egungo 220 kilowatteko linea baliatuko balute eremu horretan", azaldu dute Bioaniztasun Zerbitzutik. Horrekin batera, hegaztiei kalte egiteko arriskua gutxitzeko dorre elektrikoetan neurriak hartzeko eskatu zuen Nafarroako Gobernuak, apirilean egindako txosten horretan.

Espainiako Gobernuak ekainean erantzun zien Nafarroako agintariei. "Jakin nahi dute ea proiektuak bat egiten duen legeak aurreikusten dituen salbuespenekin", azaldu dute Ingurumen Departamentutik. "Aztertzen ari gara, erantzun ahal izateko", erantsi dute. Ingurumen Departamentuko kideek ez dute uste proiektua aldatuko dutenik: "Red Electricak ez du egungo 220 kilowatteko bidea erabili nahi, ordezkatzea egitean hornidura arazoak izan daitezkeela uste duelako. Ingurumenaren ikuspuntutik anitzez ere egokiagoa litzateke, ordea", onartu du Nafarroako Gobernuak.

Deikaztelu eta Ezkio-Itsaso arteko goi tentsioko linearen helburu bakarra argindarra Frantziara eramatea dela berretsi du Zelaiak, eta, ondorioz, ez dela beharrezkoa. "Kontsumitzen dugunaren bikoitza ekoizteko gai gara; gisa honetako proiektuen atzean negozioa baino ez dago. Tokian tokiko argindarra produzitzea eta kontsumitzea bilatu behar dugu". Europak Iruñerritik Landetara bultzatu nahi duen bertze proiektuak ere negozioarekin lotutako xede bera duela gaineratu du Zelaiak.

Europako Batzordeak, 2014. urtean, estatu kideei eskatu zien lortu behar zutela, gutxienez, produkzio elektrikorako instalatutako kapazitatearen %10eko interkonexioa. Iazko azaroan, helburu horrekin lotuta, Iruñea eta Landetako Cantegrit hiriaren arteko linea egiteko proiektua aurkeztu zuen Europako Batzordeak. Asmoa da 2023. urterako martxan jartzea. Red Electrica eta Frantziako RTE etxeek sustatu dute proiektua.

Oraingoz, xehetasun handirik ez dago egitasmo horri buruz, halere. Horixe erran du Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Kezkatzeko arrazoiak badirela argi du, ordea. Orreagatik edo Pirinioetako bertze herriren batetik pasatzen bada ere, proiektuak balio handiko eremu bati kalte eginen liokeela salatu du Zelaiak. "Eta asmo bakarra argindarrarekin negozioa egitea da", berretsi egin du. %10eko interkonexioak lortzeko proposamenari buruz, Zelaiak zehaztu du ez dela gauza bera ekoizten ahal denaren edo kontsumitzen denaren %10a. "Kontsumitzen dugunaren %10a bada, egina dago ja; eta ez dugu gehiago behar".

Castejongo zentralak

Goi tentsioko linea hori egiteko asmoa Castejongo zentral termikoekin lotu du Sustrai Erakuntzako kideak, bertzalde. Izan ere, Castejondik Muru Artederretara iristen da, egun, 400 kilowatteko linea bat. "Muru Artederretatik aterako litzateke, hain zuzen, Frantziara egin nahi duten hori. Linea hori egiten badute ziur gara Castejongo zentralak orain baino gehiago erabiliko dituztela". 2015. urteko datuen arabera, Castejongo zentralen kapazitatearen %10 baino ez zuten erabili.

Proiektuen gainetik, ereduari buruz gogoeta egiteko beharra nabarmendu du Sustrai Erakuntza fundazioak, behin eta berriz. Energiaren esparruan ere bai. Nafarroako Gobernuak 2030era begirako energia planaren zirriborroa prestatu du jada. Iruñea eta Landen arteko goi tentsioko lineari buruzko proiektua zehazki aipatzen ez bada ere, Europako Batzordetik %10eko interkonexioak lortzeko egindako eskaeraren berri jasotzen du. Zirriborroak, zehazki, Espainiako Gobernuak prestatutako 2015-2020rako Argindarraren Garraiorako Sarea Garatzeko Plana ekarri du gogora, hor aipatzen baitzen jada interkonexiak bultzatzeko beharra.

Oro har, Sustrai Erakuntzako kide Martin Zelaiak erran du energiaren inguruko plana ez dela txarra. "Sumatzen da aldaketa bat aurreko gobernuek zehaztutako ildoekin alderatuta". Energia berriztagarrien aldeko apustu sendoa egiten duela erran du Zelaiak, adibidez. Bertze hainbat auzitan, ordea, UPNko agintarien "joera berberak" sumatzen ditu Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Bi adibide jarri ditu mahai gainean hori azaltzeko: batetik, auto elektrikoaren alde egiten duela planak. "Hau da, ibilgailu pribatuaren alde. Guk argi dugu mugikortasunaren arloan garraio publikoaren alde egin behar dugula", erran du Zelaiak. Trena iruditzen zaio Sustrai Erakuntza fundazioari garraiobide egoki bat.

Bertzetik, bigarren adibidetzat, gobernuaren AHTaren aldeko apustua aipatu du Zelaiak. "Gobernuak AHTaren aldeko apustua baino ez du egiten. Eraikinak berritzeko beharra nabarmentzen du, energia aurrezteko; ohiko trenaren alde egin beharrean, ordea, AHTaren alde egiten du, horrek sekulako energia kontsumoa ekartzen duela kontuan hartu gabe", salatu du Zelaiak.

Zirriborroa ongi aztertzeko eta zuzenketak prestatzeko bidean dira Sustrai Erakuntza fundazioko kideak. Finean, energiaren auziak ingurumenarekin lotutako hamaika auzirekin zer ikustekoa baduelako. Goi tentsioko lineak egiteko proiektuekin ere bai, noski. Nafarroa ukitzen duten proiektuen aurka lan egiteko beharra berretsi du Martin Zelaiak. "Gisako gainerako egitasmoen aurka ere bai". Elkarlanean. Sarean.