Nafarroa

2015-03-202015-04-21Nafarroa

“Herriak ematen digun hori itzultzeko modua da Korrika kulturala”

Badira hainbat urte Korrikaren inguruan kultur jarduerak antolatzen dituela AEK-k, lasterketaren aurreko hilabeteetan. Aurten ere izan da Korrika Kulturala, eta, besteak beste, Erkuden Aristu (Iruñea, 1978 ) izan da antolakuntzan lanean.

Zein da Korrika Kulturalaren helburua?

AEKri egokia iruditu zitzaion herriak bere parte hartzearen bitartez ematen duen horretatik jasotzen dena nolabait itzultzea. Herriak ematen duen hori itzultzeko modua da Korrika Kulturala. Euskal kultura sustatzea da xedea, hainbat arlotako sorkuntza lanak jendaurrean aurkeztuz.

Zer ekintza antolatu dituzue?

Iruñerrian, hauek izan ditugu: Burlatan Fausto antzezlana aurkeztu genuen. Iruñean, Zentral Kafe Antzokian, Gosariak ikuskizuna, eta Nafarroako Antzerki Eskolan Bertsolaritzaren sekretuak saioa plazaratu genuen. Bertso bira ere egin dugu bertso eskoletako kideekin batera.

Zer moduko harrera izan duzue?

Denetarikoa. Bertsolaritzaren sekretuak eta Gosariak saioek harrera ona izan dute. Bestalde, auzo eta herrietako Korrika batzordeek ere antolatu dituzte gauzak, bertso afariak edo bakarrizketak, kasurako. Horretaz gain, Irrintzi euskaltegian formatu txikiko saio bat egin genuen, kristoren arrakasta izan zuena: ikasleak norabait joan beharrean sortzaileak joan ziren euskaltegira. Hamar minutuko bakarrizketa bat, ipuin kontalari bat eta mago bat izan genituen, eta ikasleak txandaka pasatu ziren euren aurretik.

2015-03-202015-04-23Nafarroa

Biluztasuna publikoaren alde

Abel Azkonak, artista nafarrak, hezkuntza publikoarekiko konpromiso pertsonala argi utzi zuen joan den martxoaren 3an Iruñeko karriketan egindako performanceren bitartez.

Abelek berak ere honelako ekintza egitearen ondorioz nolako tratua izanen zuen ez zuen jakinen, seguruenik, eta bere gain hartu zuen aldarrikapenaren arriskua. Abelek emandako azalpenen arabera, bortitz eta zakar tratatu zuten udaltzainek. Aldarrikapenaren errepresioa ohiko kontua da gure herrian, eta hizpide azken bolada honetan, muturreko eskuinak legeak ezartzen dituen zigorrak gogortu nahi dituen honetan, Isilarazteko Legearen bitartez, nahiz tokian tokiko udal ordenantzen bitartez.

Abel Azkonari elkartasun osoa agertu nahi dio Steilas-ek, hezkuntza publikoarekin erakutsi duen konpromisoagatik, publikotasunaren garrantzia nabarmentzeagatik. Ez da bere interes pertsonalengatik eginiko ekintza, hausnarketarako deia da, bai eta ikasketa artistikoek bizi duten egoera tamalgarriaren salaketa ere. Sare publikoan goi mailako diseinu ikasketak egiteko biluzturiko oihuaz baliatu da.

Hezkuntza Departamentuak gaiari behar bezala heldu behar lioke, are gehiago kontuan hartzen badugu Nafarroa dela, Kantabriarekin batera, hezkuntza publikoan honelako goi mailako ikasketak eskaintzen ez dituen erkidego bakarra. Egoera honen atzean ikasketen pribatizazioa dagoela jakitea guztiz lotsagarria da, baina berau UPN eta PPren hezkuntza politikaren ikurra da. Alfonbra gorria eskaintza pribatuari, kontzertinak publikoari.

Iruñeko Arte Eskola Publikoan goi mailako ikasketak egiteko hamar urte luzeko aldarrikapenaren aurrean gaude, baina administrazioak ez entzunarena egin du behin eta berriro. Orain, hauteskunde atarian gauden honetan, Correllan eskainiko direla eman dute aditzera, kontuan hartu gabe berri honek ez dituela asetzen ikasleen beharrak (gehiena Iruñerrikoa da). Beste behin ere UPNren agintekeriaren aurren gaude, bere feudoan, Corellan bertan eta inguruan, botoak mantentzearren. Iruñeko Arte Eskolako ikasleek euren protesta departamentura eraman dute, eta sare publikoan ikasteko aldarrikapena nabarmendu dute, bai eta Abel Azkonarekiko elkartasuna ere. Polizia Foralak aterarazi ditu. Berriro errepresioa.

Arazoaren jatorrira joan behar dugu, eta dei publikoa egin nahi diogu maiatzeko hauteskundeen ondorioz gobernuaren ardura hartuko duen alderdiari benetako lana egin dezan ikasketa artistikoen alde, LOMCEk ikasketa hauek iraintzen ditu, eta orobat, sare publiko osoa sendotzeren alde. UPNren utzikeria begi bistakoa da; erakutsi duen kudeaketa txarra asaldagarria.

Biluztasuna genero artistiko dela gogorarazi digu Abelek; artean biluztasunak erakutsi du obra egin den garaiarekin zerikusia duela, estetikaren estandar sozialekin, garaiaren moralitatearekin. Biluztasuna zilegi da museoaren lau pareten artean erakusten denean, baina karrikan denean erreprimitzen da. Ez da onartzen gorputza erabiltzea protestak gauzatzeko, gorputzean bertan grabatzea geure aldarrikapenak. Kultura judu kristauan "jatorrizko bekatuaren" sinboloa da biluztasuna, baina gure ikuspuntutik berau ez da bekatu iturri, ez baita zuzena eta zilegi den jokabidetik aldentzen; aitzitik, Abel Azkona lurrean ikusteak, biluzik, udaltzainez inguraturik, zirrara sorrarazten digu. Irudi hauek bestelakorik dakarkigute burura, hots, ez gaituztela kalean ikusi nahi gure eskubideen defentsan. Kalea denona eta denontzat den uste sendoa dugulako, gure kaleetan agertzen segituko dugu, biluzik edo jantzirik, espazioak okupatuz, oihu eginez.

2015-03-202015-03-20Nafarroa

“Bakartiagoa da hemen Korrika, baina baita intimoagoa eta politagoa ere”

"Lan handia" izan dute Ana Colomok (Iruñea, 1965 ) eta Aezkoako Korrikako batzordekoek asteotan. Orain, Korrika heltzea baino ez da falta. Datorren ostiralean iritsiko da Nafarroako Pirinioetara, eta elurra ere ez da faltako.

Zer lan egin duzue orain arte?

Denetarik. Aurreko asteburua errepideak markatzen eman genuen, baita kartelak herriz herri jartzen ere. Urepelera ere joan behar izan dugu hainbat gauza eramatera. Telefonoarekin ere erne ibili behar izaten dugu etengabe. Lan handia da.

Hotza eta elurra ez dira faltako Nafarroako Pirinioetan.

Askotan izan da Korrika zuria inguru hauetan. Gogoan dut Orreagan hasi zenekoan elurte handia izan zela. Hotza izatea espero dugu. Euria ez dugu gustuko, baina elurrarekin korrika egitea errazagoa da. Ez dugu arazorik izaten pasatzeko.

Herri txikiak dira zuen ingurukoak. Jende gutxi ibiltzen da Korrikan?

Jendea egon beti badago, baina egia da beste leku batzuetan ikusten den multzo hori ez dagoela. Bakartiagoa da hemen Korrika, baina intimoagoa ere, eta politagoa akaso. Edonola, Garraldan kontzentrazio eskola dago, eta Korrikan parte hartuko dute; beraz, oso hunkigarria izango da 100 bat haur eta gazte ikustea.

Zer da zuretzat Korrika?

Egunean bertan, zerbait hunkigarria, eta hilabeteetako lanaren saria. Hunkigarria da ikustea jendeari berdin zaiola eguraldia edo ordutegia, eta beti dagoela ateratzeko eta laguntzeko prest.

2015-03-202015-03-20Nafarroa

Sua piztu du Iribasek Arte Eskolan ere

Ikastetxe publikoak, D ereduko hezkuntza komunitateak, ikastolak, guraso elkarteak, sindikatuak... eta orain, diseinuaren eta arte plastikoen sektore ia osoa. Jose Iribas Hezkuntza kontseilariarekin suminduta daudenen zerrenda luzatzen ari da etengabe, eta azken lurrikararen epizentroa Iruñeko Arte Eskolan dago. Izan ere, hainbat urtez goi mailako diseinu ikasketa publikoak ezartzeari uko egin ostean, 2015-2016ko ikasturterako Diseinu Grafikoko lerro bat zabaltzea erabaki baitu Hezkuntza Departamentuak. Unibertsitate ikasketen baliokidea izanen da gradu hori, baina eskolak, ordea, ez dituzte emanen balizko ikasle, baliabide eta aukera gehien eskaintzen dituen tokian (Iruñerrian), baizik eta handik ia 100 kilometrora dagoen herri batean: Corellan.

Erabaki horren lehen biktima Miguel Askunze Iruñeko Arte Eskolako zuzendaria izan da, dimisioa aurkeztu baitzuen otsailaren 20an, plana ezagutu eta berehala. Zentzugabekeriatzat jo zuen Iribasen ateraldia, ikasketa programa berriak "ikasleak nahiz familiei kalte egiteaz gainera, nafarren interes orokorraren aurka" egiten duela iritzita.

Orain, Iruñeko Arte Eskolako gainontzeko irakasleek babesa adierazi diote zuzendariari. "Goi mailako diseinu ikasketekiko irizpide faltaren eta nagikeriaren azken adierazlea izan da erabaki hau", azaldu du arte plastikoko eta diseinuko irakasle Iñaki Otsoa Etxeberriak. "16 urte daramatzagu Iruñeko Arte Eskolan diseinu ikasketak ezar daitezen galdegiten. Behin eta berriro egin dugu eskaera. Espainiako erkidego guztietan ezarriz joan dira pixkanaka, baina Nafarroako Gobernuak ezezko borobila eman digu beti".

Gobernuaren ezezkoa, baina, hezkuntza publikoak bakarrik jaso du, Creanavarra akademia pribatuari baimena eman baitzioten iaz, goi mailako ikasketa horiek Iruñean eskaintzeko. "Akademia hori berehala legeztatu zuen Hezkuntza departamentuak, baimena eskatu bezain laster", dio Otsoak. Haren irudiko, zentro pribatuei mesede egitea izan da Hezkuntza kontseilariaren helburuetako bat: "Iribasen agintaldiaren ezaugarri nagusietako bat irakaskuntza pribatua lehenesteko joera izan da. Esate baterako, Nafarroako hiriburuan diseinuaren alorrean kalitatezko eskaintza publikoa eginez gero, nork ordainduko luke dirutza, akademia batean gauza bera ikasteko? Inor gutxik. Beraz, erabaki horren onuradun handiena akademia pribatu hori izanen da".

"Corella ez da arazoa"

Irakasleen esanetan, diseinu ikasketak Corellan ezartzeak arazo ugari eraginen ditu, "logikaren kontrako" erabakia delako. "Demografiari, kultur eskaintzari eta komunikabideei bizkarra emanda onartu da proiektu hau. Izan ere, interesa izan dezaketen ikasle gehienengandik urrun dago Corella, eta hara iristeko bideak eskasak dira; baina horrez gainera, diseinu ikasle batek kontuan izan behar ditu bestelako faktoreak ere: esate baterako, zein den hiri baten kultur eskaintza, lan egiteko aukerak, eta abar. Erriberatik kanpo, oso jende gutxi joanen da Corellara diseinu grafikoa ikastera. Nire seme-alabek diseinua ikasi nahiko balute, Gasteizera edo Bartzelonara joateko aholkatuko nieke", azpimarratu du Otsoak.

Hala eta guztiz ere, Iruñeko irakasleen aburuz, Corellako Arte Eskola ez da arazoa: "Gutako askok alabatzat dugu Corellako eskola; finean, gehienok bietan eman baititugu eskolak, Iruñean zein Corellan. Ni neu hango eskolako zuzendari izandakoa naiz. Arazoa zera da, bideragarritasun plan serio bat aurkeztu eta goi mailako zentro indartsu baten alde egin beharrean, ez hankarik ez bururik ez duen erabaki bat hartu dela".

Otsoaren ustez, ikasketak zentralizatzea "ezinbestekoa" izanen da, diseinu ikasketak sendotze aldera. "UPNk dio zerbitzuak deszentralizatu behar direla, herrialdea behar bezala egituratzeko, baina badaezpada, haien egoitza nagusia Iruñeko bigarren zabalgunean dago eta Nafarroako Gobernuaren zerbitzu guztiak hiriburuan daude, eta ez Lizarran, adibidez. Horrekin esan nahi dut zerbitzuak beste eskualdeetara zabaltzea oso ongi dagoela, baina populazioaren gehiengoari bizkarra eman gabe".

Ikasleek diotenez, euren planteamendua ez da beste eskola publikoen kontrakoa, "kalitatearen aldekoa" baizik: "Ez genuke inoiz eskatuko Corellan ezarritako ikasketak bertan behera uzteko. Ezta pentsatu ere! Baina zentro indartsu bat behar dugu, diseinuaren adar guztiak hartuko dituena —diseinu grafikoa, etxe barruko diseinua, moda diseinua eta ekoizpen diseinua—, kalitatezkoa eta lehiakorra izanen dena".

2015-03-132015-04-23Nafarroa

Eta bitartean, non zegoen gobernua?

Futbola usteldua dago. Hori denok dakigu. Hamaika adibide jar daitezke, eta okerrenak ziurrenik talde handienak dira. Neymarren kontratazioa, Messiren zerga iruzurra edo asteon agerkari digital batek gogorarazi bezala, Florentino Perez Real Madrileko ...

2015-03-132015-03-13Nafarroa

“Etxetik bota nahi gaituzte”

Infernua belauneko gaitz batekin hasi zen. "Alde Zaharreko etxebizitza zahar batean bizi ginen. Laugarren solairuan, igogailurik gabe. Eta traumatologoak esan zidan, igogailua jartzeko proiekturik ezean, beste norabait mugitu beharko nuela, hanka oso egoera txarrean nuelako". Medikuak esandakoari kasu egitea erabaki zuen Patxi Perezek, eta, haren emazte Idoia Bikuñak zalantzak zituen arren, etxez aldatu zen bikotea. Finean, 2007. urtea zen, eta adreiluaren sektorea gorenean zegoen oraindik: bankuek erraz-erraz ematen zituzten kredituak, eta etxe bat erostea inbertsio bat zen garai hartan.

Perezek eta Bikuñak Txantrea auzoko Arguedas kalean topatu zuten bizileku egokia: lehen solairuan kokatua, mugikortasun arazoak dituztenentzako egokitua eta ez oso garestia. BBVA bankuan hipoteka mailegua negoziatzera sartu ziren unean, ordea, ametsa amesgaizto bihurtu zen. Gaur egun, kalean gelditzeko arriskuan dira, etxea enkantean ateratzeko prozesua abiatu baitu bankuak.

Garai hartan, bikotearen hileroko diru sarrerak ez ziren 1.300 eurora ailegatzen, baina hori ez zen oztopoa izan BBVAren arduradunentzat, 1.400 euroko kuota ezarri baitzieten. Operazioan Alde Zaharreko etxebizitza ere sartu zen, berme gisa. Perezek eta Bikuñak ez zekiten zer ari ziren sinatzen ere.

"Ni oso urduri nengoen, baina lasai egoteko esan zidan sukurtsaleko zuzendariak. Hipoteka gure irabazien neurrira egina zegoela", gogoratu du andreak. Kredituaren ordainagiriak iristen hasi ziren arte ez ziren iruzurraz jabetu: "Ordurako beranduegi zen. Banketxera itzuli ginen, eta esan genien ezin geniela gastuei aurre egin. Ez zela hori hitzartutakoa". BBVAko arduradunek, ordea, ez zuten erantzukizunik onartu nahi izan. "Alde Zaharreko etxea saldu gabe genuela, eta erantzun ziguten hori gertatzen ez zen bitartean kuotak altuak izanen zirela. Gainera, ezin genion kredituari uko egin, isun batekin mehatxatu gintuztelako". Hala ere, egoera eutsiezina izanen zela ikusita, baldintzak leuntzea erabaki zuen BBVAk: 500 eurora beheratu zizkieten kuotak, baina ezusteak ez ziren une horretan amaitu.

2012ko udazkenean, bankuaren zigilua zeraman gutuna jaso zuten Perezek eta Bikuñak: milaka euroren zorra zutela adierazzi zien BBVAren sukurtsaleko zuzendariak. "Guk paper bakar bat ere sinatu gabe, 3.000 euroko mikro-kreditu pertsonal bat eman ziguten, hipotekaren kuoten bidez ordaintzen ez genuena konpentsatzeko", azaldu du Perezek. Hortaz, haiek jakin gabe, beste zor bat pilatzen joan ziren bankuarekin, hipoteka maileguaz gainera. Guztira, 300.000 eurotik gora. Ordainketen erritmoari eusten saiatu ziren, baina, ordurako, lanik gabe zeuden biak. Laguntzarik gabe, egoerari buelta ematea ezinezkoa izanen zela ikusi zuten.

Txantrea Etxe Kaleratzerik Gabe mugimenduarekin kontaktuan jartzea erabaki zuten. Plataforma horren aholkuei men eginez, kuotak pagatzeari utzi zioten, eta Angel Luis Fortun abokatuaren laguntza jaso zuten. "Patxi eta Idoiarena da aspaldian ikusi dudan iruzur hipotekariorik larriena", laburbildu du Fortunek. "Lehenik eta behin, beren diru sarreren gainetik zegoen hipoteka mailegua eman zieten, eta hori legez kontrakoa da berez. Baina, horrez gainera, beste mailegu pertsonal bat ezarri die bankuak, haiei jakinarazi gabe".

Horregatik guztiarengatik, kredituaren txostena eskatu die abokatuak BBVAren arduradunei: "Edozein operazio onartzen denean, bideragarritasunari eta arriskuei buruzko txosten bat egiteko eta Espainiako Bankuari igortzeko betebeharra dute banku guztiek. Bada, txosten hori irakurri nahi dut nik. Ea nola justifikatzen duten halako operazio bat". Oraingoz, ordea, txosten hori ez da inon azaldu.

Perezek eta Bikuñak ordaintzeari uko egin diotenez, bankuak bi etxebizitzak eskuratu ditu —Txantreakoa eta Alde Zaharrekoa—, eta enkantean ateratzeko prozesua abiarazi du. Etxeek ofizialki balio dutena baino askoz merkeago atera dituzte enkantera, eta beraz, salduta ere, zorra ez litzateke desagertuko. "Bankuak etxebizitza horiek salduko balitu, kaltea bikoitza izanen litzateke Patxi eta Idoiarentzat, beren ondasunak galtzeaz gainera zorra pagatzen segitu beharko luketelako", azaldu du Fortunek.

Horregatik, epaitegian borrokan ari dira orain, Txantrea Etxe Kaleratzerik Gabe plataformarekin batera, beren etxebizitzak berreskuratzeko. Datozen egunetarako espero dute kaleratze agindua. "Edozertarako prest gaude. Segur aski, beharrezkoa izanen da auzoaren mobilizazioa, baina hasiak gara prestatzen eta kontzientziazio lana egiten, etxe kaleratze hori gauzatzen bada, geldiarazteko", esan du plataformako eledun Albaro Sadak.

Perez eta Bikuñarena ez da Txantrea auzoan zabalik duten auzi bakarra. Iragan astean salatu zutenez, beste bi familia daude desjabetze agindu baten zain.

Irune Tobajas txantrear gaztea da kalean gelditzeko arriskuan dagoen pertsonetako bat, baina haren egoera zeharo ezberdina da. Okupatzailea da, beste zenbait lagunekin batera, Nafarroako Gobernuak hutsik zeukan etxe batean.

Gobernuaren etxeak, hutsik

"Txantreako Gazteriaren Batzordeak diagnosi bat egin zuen, eta ondorioetako bat zen hemengo gazteek arazo handiak zituztela gurasoen etxetik alde egiteko eta emantzipatzeko. Arazoari irtenbidea eman nahian genbiltzala, jakin genuen gobernuaren etxe batek urteak zeramatzala hutsik, eta okupatzea erabaki genuen", azaldu du Tobajasek.

Urtebete luze daramate han bizitzen, eta ez dute arazorik izan bizilagunekin. Aitzitik, auzokideek harrera beroa egin diete. Baina azken hilabeteetan segika izan dituzte foruzainak. Tobajas bera atarian harrapatu zuten, eta identifikatzera behartu. Etxebizitza uzteko eskaera ere igorri zieten abenduan.

Txantrea Etxe Kaleratzerik Gabe plataformako bozeramailearen aburuz, "lotsagarria eta onartezina" da "jendeak beharrak ase gabe dituen bitartean administrazioak etxebizitza hutsak izatea".

2015-03-132015-03-13Nafarroa

Nik ere maite zaitut

Sentimenduak esaten, baina, ez da hain gauza erraza", halaxe dio Mikel Urdangarinen kanta batek. Ados nago, baina ez guztiz. Garaiak daude. Haurrak garenean, adibidez, ez dugu bi aldiz pentsatzen. "Gustuko zaitut, nahi duzu nire 'nobioa' izan?". Makina bat aldiz egingo nuen galdera hori txikitan; niri ere egingo zidaten, seguruenik. Oraindik ez nekien zer zen pertsona bat gustuko izatea, zer bikotekidea izatea. Bost axola. Bota eta listo.

Gaztetxo garenean, aurkako jarrera izaten dugu. Norbait gustuko dugunean, gure esku dagoen guztia egiten dugu pertsona hori zirikatzeko; bere arreta geureganatzeko. Iletik tira, adarra jo, borragoma bota, zangotraba jarri… edozer. Hori bai, ez dugu sentitzen duguna onartzen. Lagunekin, ordea, ez dugu bertze gairik. "Zenbat maite zaitudan; ez dakit zer egingo nukeen zu gabe; betirako lagunak izango gara…". Atzo ezagututako pertsona bat ere laguntzat jo, eta, ziurrenik, bizitza osorako maitasuna aginduko diogu.

Hortik urte gutxira, bestelako maitemin eta maitasun istorioak iristen dira. Ez beti. Ez du batere inporta bikotea dugun edo ez. Sentimenduak adierazteaz ari naiz, zentzu zabalean. Lagunei, gurasoei, anai-arrebei, bikoteari… Pertsona batzuk ur garbia bezain gardenak dira. Bertze batzuek, berriz, ez dute barrua askatzeko ohiturarik. Agian, beldur dira. Bertzeek ahul edo sentiberatzat hartuko dituzten beldur. Badakizue, gizonek ez dutela negarrik egiten, eta hori guztia.

Bueno, ni sentimenduak hitzez azaleratzeaz ari naiz lerrootan, baina maiz, askoz ere esanguratsuagoa da besarkada bat, irribarre isil bat, laztan goxo bat, masailean emandako muxu bero bat... Unean unekoa.

Helduaroan —orokortu gabe-, bi hitz magikoak oroimenaren kutxan gordetzen hasten gara. Ez dut uste lotsa denik hitz egokia. Beharbada, ziurtzat jotzen dugu ondokoak baduela gure sentimenduen berri. Zahartzaroan, berdin. Urteen poderioz sortutakoa ez da hutsaren hurrena, baina hitzezkoak ez diren baliabidetara jotzen dugu maizen.

Egia erran, niri bost axola aurreko guztia. Une honetan barruan dudana askatzeko beharra dut, eta hori eginen dut. Bat eta bakarra zarelako nire bizitzan. Goizero-goizero, zure mugimenduek alaitzen naute. Eskuinera, ezkerrera, aurrera, atzera. Gelditu gabe. Alde batetik bertzera lasterka. Ni ikusteak pozten zaitu, antza. Horrek pozten nau ni. Zure besarkadek indarra ematen didate. Zure muxuen truke laztanak eskatzen dizkidazu; eta nik eman. Gustura. Gogaikarria izaten ere badakizu, baina tira!

Sekula ez dizut hitzik entzun, ezta behar ere. Orain ere niri begira zaude, ordenagailuan idazten dudanaren jakin-minarekin-edo. Uste dut badakizula zutaz ari naizela. Zuri ari natzaizula. Ez diote alferrik txakurrak direla gizakiaren lagunik onenak. Baina zu niretzat laguna baino askoz gehiago zara. Horregatik, gaur ez naiz isilik geldituko, eta inoiz entzungo ez dizkizudan hitzei erantzungo diet: nik ere izugarri maite zaitut, Haika!

2015-03-132015-04-23Nafarroa

“Sententziak ere hala dio: zio politikoengatik hil zuten nire aita”

Azken egunak nahasiak izan dira Aitziber Berruetarentzat (Iruñea, 1975). Egunero oroitzen da bere aita Angel Berruetarekin; baina heriotzaren urteurrenaren egunaren inguruan, biziago gogoratzen du gertatutakoa. Gaur 11 urte bete dira Valeriano de la Peña Espainiako poliziak eta haren seme Miguel Jose de la Peñak Berrueta tiroz hil zutela, haren okindegian, Iruñeko Donibane auzoan. Gertatutakoaren aitortza eskatzeko, omenaldia egingo diote gaur senide eta lagunek. 19:00etan izango da, okindegiaren aurrean.

11 urte dira gaur zure aita hil zutela. Nor zen Angel Berrueta?

Nik beti esan izan dut aita pertsona alaia zela. Zer esango dut nik? Niretzat eredugarria zen. Lagunen laguna zen, eta inoiz ez zuen inorekin arazorik eduki, ezta politikoki ere. Dendan mota guztietako eta ideologia askotako jendea sartzen zen, eta inoiz ez zuen inorekin arazorik izan. Harekin egotera hurbiltzen zen jendea maiz. Pertsona ezaguna zen Iruñean, bai lanarengatik, bai eta ibilbide publikoarengatik ere. Oberenako dantzaria izan zen, eta Alde Zaharrean jaio zen.

Politikarengatik arazorik ez zuela esan duzu, baina haren heriotzaren arrazoia politikoa izan zen.

Hala da. Inoiz ez zuen inorekin liskarrik izan arazo politikoengatik, baina arrazoi ideologikoengatik hil zuten. Eta ez dugu guk esaten bakarrik; auzitegiaren sententziak ere hala dio: zio ideologikoengatik hil zuten nire aita.

Kartel batek eragin zuen.

Bai. M-11ko atentatuen ondoren, Espainiako Gobernuaren eta hedabideen bertsioaren arabera, dena zen ETA. Ematen du une horretan ezker abertzalearen aurka joatea komeni zitzaiela. Martxoaren 11n etxera iritsi nintzenean, gurasoei galdetu nien: "Zer gertatu da?". Biek berdin erantzun zidaten: "Aitziber, ezin da egia izan. Sarraski hau ETAk egin izana arraroa da". Baina gobernuak eta hedabideek "ETA, ETA, ETA" zioten... ETA ez zela izan jakin genuen arte.

Elkartasunez, martxoaren 12an, denda itxi zuen aitak, noski. 13an, Maria Pilar Rubio dendatik pasatu zen, eta aitari ETA ez zioen kartel bat jartzeko eskatu zion. Aitak ezetz erantzun zion, eta eztabaida bat izan zuten, nahiz eta zaila izan aitarekin eztabaida edukitzea. Ondoko atarian bizi zen Pilar, eta etxera igo zen. Ez dakit nola egongo ziren haren seme eta senarra, baina jaitsi, eta aita hil egin zuten.

Zigorra bikoitza izan zela salatu izan duzue: alde batetik, aita galtzea, eta, bestetik, Poliziaren jazarpena jasatea.

Lehen minututik izan genuen jazarpena, martxoaren 13an dendara joan ginenetik. Ez ziguten sartzen utzi, noski; eta ondoko drogerian sartu ginen. Ama oso urduri zegoen, eta atxilotu behar zutela esan zioten. Beilatokian, berriz, jendea lasai zegoen. Tira, auzoa erasokor zegoen gertutakoarengatik. Baina Polizia agertu izan ez balitz, ez zen ezer gertatuko. Jendea gurekin zegoen, eta Poliziak ez zuen zertan agertu. Haien kide batek hil zuen gure aita, baina beilatokira ere sartu ziren. Ni aretoan nengoen, eta kanpoan gertatzen ari zena gogor sufritu genuen.

Zenbat iraun zuen jazarpenak?

Sei urte, gutxi gorabehera. Harrika egin zioten dendari, eta etengabe deiak jasotzen genituen. Hiletaren egunean bertan jaso genuen lehenengoa. Espainiako polizia bat zela esan zigun, eta hilko gintuela. Oso dei gogorrak jaso ditugu. Behin, goizeko ordu bietan, etxean bakarrik nengoela deitu zidaten. Pertsona horrek bazekien nik hartu nuela telefonoa, eta "hilko zaitut" esaten zidan etengabe. Eskegi, eta berriz deitzen zuen. Nik ez nion ezer esaten, eta hark mehatxuka hitz egiten zidan. Udaltzainei deitu nien, eta zein zen esan nien. Baina salatu ditugun mehatxu guztiak artxibatu dituzte. Errespetu falta bat izan da hori ere.

Epaiketa izan zen hiltzaileen aurka, eta espetxe zigorrak jarri zizkieten biei. Eta iaz, baldintzapean aske geratu zen Miguel Angel semea.

Hamabost urteko zigorra jaso zuen hark, eta, hiru laurdenak beteta, aske geratu zen. Hemen batzuentzat balio du neurriak, baina beste askorentzat ez.

Urruntze agindua eskatu zenuten orduan.

Bai, urruntze agindua eskatu genuen, baina geroztik, ez dugu eskaeraren berririk izan. Ez dugu [Miguel Angel] ikusi, eta ez dakigu hemen dagoen ala ez.

Nafarroako Parlamentuan izan zineten asteartean zuen kasua azaltzen. Zein tratu eman izan duzuete instituzioek?

Orain arte ez dugu traturik izan; parlamentukoa izan da lehena. Ez dago gaizki gu deitu izana, baina zertarako balio duen ikusi behar.

Beranduegi izan da?

Inoiz ez da berandu halakoetarako. Bake prozesu batean gaude, eta agerraldiek aurrera jarraitzeko balio badute, ongi etorriak dira. 11 urtez izan gara borrokan, eta bizkarra eman digute. Hori guretzat gorde beharko dugu.

Zein iritzi duzue indarkeria polizialaren biktimei buruzko lege proposamenaren inguruan?

Legea ez dago behin betiko idatzia oraindik. Baina airean geratzen dira zenbait gai. Amaitzen dutenean baloratuko dugu.

Zer eskatu diezue taldeei?

Lehenik, errespetua; oraindik ez baitugu izan. Gainera, parlamentuan egitea garrantzitsua da, Nafarroan dugun organo nagusia delako. Iruñeko Udalean aurkeztu ditugun bi mozioak atzera bota dituzte. Biktima guztiak berdinak garela aitortzea eskatu dugu; egia bat dagoela, eta entzun behar gaituztela. Finean, Angel biktima politiko gisa aitortzea.

Zein balio izango luke familiarentzat instituzioek Angel biktima gisa aitortzeak?

Herriaren aitortza badugu; instituzionala da faltan duguna. Zergatik nire aitari ez? Beti galdetu izan diot nire buruari. Zergatik diote ez garela beste biktimak bezalakoak? Zerk egiten gaitu ezberdin? Espainiako polizia batek hil zuen nire aita, arauzko armarekin. Egia estali nahi dute; ez dute aitortu nahi. Alde bakarra ikusten dute, nahi duten aldea. Baina beste bat dago: gurea.

2015-03-132015-04-21Nafarroa

Sarrionandiaren testuak gosaltzeko

Joseba Sarrionandia idazlearen testuek, Iñigo Arregi eta Juan Luis Goikolea artisten irudiek eta Gose taldearen musikak osatzen dute Gosariak. Hamaika abesti biltzen dituen egitasmoa da; ez, ordea, diskoa. Disko bat baino gehiago da; testu, doinu eta irudiz osatutako sorkuntza. Korrika kulturalak antolatuta, emanaldia egingo du Gose taldeak, gaur, Iruñean. Zentral aretoan ariko dira musikariak, 20:00etan.