Berdintasuna, arbeletara
Aza 10, 20172017-11-09Albisteak, gaiak, Gizartea, Hezkuntza0

Berdintasuna, arbeletara

Kattalin Barber

Norbanakoaren jarrera kritikoa da matxismoari eta indarkeria guztiei aurre egiteko erremintarik onena". Equilatera elkarteko kideenak dira hitzak. Sexu aniztasunarekin, berdintasunarekin eta generoarekin lotura duten biolentzia guztiak lantzen dituzte ikastetxeetan. Ikasleen jarrera eta gaitasun kritikoa garatzea hartu dute helburu, hain zuzen ere. Zangozako Sierra de Leyre eta Iruñeko Eunate institutuetako DBHko 3. eta 4. mailako eta Batxilergoko 1. mailako ia 500 gazte ari dira jasotzen berdintasunaren eta aniztasun afektibo-sexualaren inguruan Equilaterak prestatutako programa, euskaraz eta gaztelaniaz.

Luna Martinikorena eta Alicia Pano genero adituek ematen dute zortzi orduko ikastaroa, Nafarroako Berdintasunerako Institutuak zati bat diruz lagunduta. Generoa, genero estereotipoak, edertasun kanonak, heteronormatibitatea eta arauz besteko gorputzak, indarkeria eta mikromatxismoak dituzte hizpide.

"Hiru oinarri ditu gure programak: gizon eta emakumeen arteko berdintasuna lortzea, ikasgeletan aniztasun afektibo-sexuala lantzea, eta eskola jazarpenarekin eta generoarekin lotura duten biolentzia guztien prebentzioa lantzea", azaldu du Martinikorenak. Dinamika gehienak parte hartzaileak dira, eta ikasgeletan gogoeta eta eztabaida interesgarriak sortzen direla adierazi dute Martinikorenak eta Panok. "Adibidez, dinamika batean ikasleei eskatzen diegu haien ametsezko gizona edo emakumea margotzea. Bertan ateratzen dira barneratuak ditugun estereotipo guztiak eta edertasun kanon nagusiak. Bitxia da, gela guztietan margotzen dutena oso antzekoa baita; estereotipoak indarrean dira. Matxismoa eta sexismoa errotuak ditugu, eta zaila da sustraietara joatea".

Identitatearen ikuspuntutik lantzen dituzte kontzeptuak Martinikorenak eta Panok. "Giza sexualitateari buruz ari garenean, mutur batetik bestera dauden kolore guztiak lantzen ditugu, hau da, dagoen aniztasun osoa: queer identitateak, genero ez-bitarrak eta intersexualitatea barne", azaldu du Panok. Modu horretan, sexualitatearen mapa erraldoia osatzea lortzen dute, eta aukera guztiak mahai gainean direla ikusten dute ikasleek. "Mapa infinitua da, amaigabea. Ikasleak asko harritzen dira dinamika horrekin", argitu dute hezitzaileek.

Ikasleen interesa

Ikasleen artean, oro har, programak harrera ona duela jakinarazi du Martinikorenak. Irailaren amaieran hasi ziren saioekin, eta hil honen bukaeran amaituko dituzte saio guztiak. "Oro har, ikasleek interesa agertu dute, baina konturatu gara nolabaiteko erresistentzia erakusten dutela hainbat kontzeptu lantzerakoan, halere". Hiri eta landa eremuen artean aldea badagoela ere konturatu dira hezitzaileak, baina gehienetan kontzeptuak ezagutzen dituztela dio Martinikorenak. "Mugimendu feministak eta LGTBIQ+ mugimenduak mahai gainean jarri dituzten kontzeptuak ez dira arrotzak ikasleentzat. Transexualitatea badakite zer den, baina neska zakildunak edo mutil aludunak izatea normaltzat hartzen duten edo ez... Hori beste kontu bat da".

Ordubeteko zortzi saioren bidez, ikasgeletan "konfiantzazko giroa" sortzen da ikasle eta hezitzaileen artean. Horrek ekarri du hainbat ikasle Martinikorena eta Panorengana hurbiltzea laguntza eske. "Eskola jazarpena eta bazterketa kasuak, biolentzia, identitatearekin arazoak... Aniztasun sexuala badago ikasgeletan, eta landu beharreko gaia da", esan du Panok. Irakasleek formakuntza behar dutela uste dute Equilaterako kideek, gaia behar bezala jorratzeko ikasgelan. "Guk, ahal dugun neurrian, erremintak ematen dizkiegu ikasleei estrategiak garatzeko". Eskolak eta familiek duten ardura ere mahai gainean jarri dute Equilaterako kideek.

Zaila da, hala ere, egun batetik bestera erroa aldatzea; ikasleek lantzen duten guztiaren inguruan "oinarria" hartzea dute xede. "Oso zaila da neurtzea zenbateraino barneratzen dituzten lantzen ditugun ideiak, baina garrantzitsuena da hazi moduko bat landatu dugula; gero norberari dagokio garatzea".

Hil honen amaieran amaituko dituzte Martinikorenak eta Panok aniztasun afektibo-sexualaren, berdintasunaren eta generoaren inguruko tailerrak. Pozik jarraituko lukete. Badakitelako ezinbestekoa dela oinarri duten ikuspegia eskoletan lantzea, eta planteamendu integrala egitea.

Bestelako tren bat nahiago dute
Aza 10, 20172017-11-09Albisteak, gaiak, Gizartea, Ingurunea0

Bestelako tren bat nahiago dute

Iker Tubia

Trenaren alde daude, baina ez dute edonolako trenik nahi. Ez behinik behin orain arte diseinatu den abiadura handiko tren hori. Hala, ezetz esateari utzi, eta baiezkoarekin aterako dira kalera bihar, Iruñean, tren soziala aldarrikatzera. 17:00etan abiatuko da manifestazioa, Gaztelu plazatik. Trenaren Aldeko Ekinbideak deitu du protestara, eta hainbat sindikatu, herri eragile eta alderdi politiko batu zaizkio.

Ekinbideak herritarren parte hartzearen beharra azpimarratu du, eta, bide horretan, kanpaina bat abiatu du, galdera zuzen batekin: "Nolako trena nahi duzu?". Interneten jarritako bideoen bitartez, hainbat lagunek duten iritzia jaso dute. Herritarren artean ezinegona badago Espainiako Sustapen Ministerioak AHTaren nafar korridorea eraikitzeko lanen kudeaketa bere gain hartzeko asmoa agertu duenetik.

Marivi Erdozainek ez du begi onez ikusten abiadura handiko trena. 70 urte ditu, erretiraturik dago, eta Sasoia taldeko kidea da. "Ez dut abiadura handiko trenik nahi, tren dezentea baizik, oraingo Altaria bezalakoa. Baina, noski, salgaiak ere eramanen dituena", esan du. Kezka agertu du, AHTa erabiltzeko zailtasunak izanen lituzkeelakoan baitago. "AHT hori soilik bidaiarientzat da, eta, gainera, aparteko bidaiarientzat. Erretiratua izanda, seguruenik, nik ezinen nuke bidaia ordaindu", zehaztu du. Erdozainek ez du trena askorik erabiltzen. Azkenengoz, joan den urtean, Gironara (Herrialde Katalanak) joateko. Ez zuen abiadura handirik behar: "Egia esan, dagoena zoragarria dela uste dut".

Mari Carmen Izkok ere bestelako tren bat nahiago du. 44 urte ditu, eta Osasunbidean egiten du lan. Bere esku balego, argi du zer-nolako trena diseinatuko lukeen: "Nik nahiko nuke prezio baxuagoa duen tren bat, toki guztietara doana". Izan ere, Madrilera joan-etorria egiten duen trena oso garestia dela uste du, eta, horrelakoetan, autobusa hartzea errazagoa dela, merkeagoa baita. Madrilera ez ezik, beste toki batzuetara ere ailegatu beharko litzateke trena, haren aburuz. Gaur-gaurkoz, abiadura handiaren beharrik ez du ikusten Izkok: "Gaur egun, gure trenek abiadura nahikoa daukate; uste dut ez dugula gehiagorik behar".

Manifestazioa iragartzeko bideoetako batean ikus liteke Xabier Maeztu solasean. 32 urte ditu, eta sukaldaria da. Argi du berak gertutasunezko trena nahiko lukeela. Izan ere, urte osoan askoz bidaia gehiago egiten ditu gertu diren lekuetara 400 kilometrotara daudenetara baino. "Niretzat gakoa hori da, gertukoa bultzatzea". Eta, hain zuzen ere, horren aurkakoa da AHTak ekarriko duena, haren aburuz: "Argi daukat abiadura handiko tren hau, edo orain prestazio handiko tren deitzen duten hau, ez dela beharrezkoa. Tren honek egingo duena da hurbildu oso urrun dauden tokiak, eta oso hurbil dauden tokiak urrundu".

Bestelako interesak

Baina arazoa ez da soilik txartelen prezioa edo nondik norakoa den. Maeztuk beste afera bat ere aipatu du: "Ematen du obsesio bat dela, eta hasten zara pentsatzen horren atzean ez ote dauden beste interes batzuk, ez direnak gehiengoarenak". Maeztuk dioenez, nahi baino gutxiago erabiltzen du trena. Hain zuzen ere, horregatik nahiko luke bestelako tren eredu bat. Zaragozara joateko hartzen du, baina gogorarazi du Bilbo edo Donostiara joateko trenik ez dela Iruñetik. Berari, gainera, erosoago zaio trena autobusa baino, bizikletan ibili ohi baita, eta bizikleta hobeki sartzen da trenean autobusean baino.

Trenaren Aldeko Ekinbideak salatu duenez, AHTa dagoeneko abian da, Alesbestik Erriberrira bitarteko lurren nahitaezko desjabetza abiatu duelako Espainiako Sustapen Ministerioak. Horren aurrean, eztabaida publikoa sustatzea eta alternatibak aztertzea eskatu dute. "Europar zabalerako hirugarren erraila jarrita, Castejon-Altsasu trenbidea bikoiztuko litzateke, eta txikizioa eta gastua gutxituko litzateke". Bihar, herritarrek hartuko dute ahotsa, zer-nolako trena nahi duten esateko.

Aza 10, 20172017-11-09Albisteak, Iritzia0

Iritzia: Zaindu maite duzun hori!

Jon Barberena
Sentitzeko gai diren gorputzetan preso bizi garen pertsonak gara gu. Lagunen lagun hurko. Ondokoaren minak mintzen gaituen lagun min.Laneko hitzaldi batean aditu berri dut pertsonok enpatizatzeko ahalmena dugun ustea barneratua dugula. La...

“Heriotzak ez dio existitzeari utziko ez begiratzeagatik”
Aza 10, 20172024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Heriotzak ez dio existitzeari utziko ez begiratzeagatik”

Kattalin Barber

Orain dela bi urte ezagutu zuen Sara Perez psikologoak (Iruñea, 1989) Goizargi elkartea. Dolu prozesuan lagun izan zituen hango kideak; boluntario aritu zen gero; eta, orain, berriz, elkarteko psikologoa da.

Hamabosgarren urteurrena ospatu berri du elkarteak; zer moduz?

Kultur astea egin dugu. Helburua izan da gizarteari erakustea heriotza bizitzarekin batera existitzen dela. Desdramatizatu nahi dugu heriotza, bai eta dolua eta haren prozesua ere. Adin guztietarako jarduerak egin ditugu. Izan ere, askotan lotzen dugu heriotza hirugarren adinekoekin, baina ez da horrela.

Nola sortu zen elkartea, eta zer funtzio betetzen du orain?

Orain dela hamabost urte, Rakel Mateo [elkarteko lehendakaria] zegoen bakarrik. Harena da ideia. Rakelek 21 urte zituen, eta dolua pasatzen ari ziren pertsonentzat espazio bat sortu nahi zuen. Hemen ez zegoen ezer. Gutxika-gutxika, eta oztopoak oztopo, hazi zen elkartea, gaur egun arte. Orain, 90 bazkide ditugu, 30 boluntario baino gehiago, eta bost psikologok osatutako talde terapeutikoa. Egia esan, eskaera handia dugu orain, gero eta gehiago ezagutzen gaituzte, eta gure zerbitzuak gehiago eskatzen dituzte herritarrek. Goizargi elkarteak bi alderdi ditu: batetik, terapiaren bidez dolua pasatzen dutenei laguntza eskaintzen diegu; eta, bestetik, formakuntza eskaintzen diegu psikologoei, irakasleei, bai eta hezitzaileei ere. Askotan, profesionalok ez dakigu heriotza nola kudeatu eta zer egin.

Zer da dolua eta dolu prozesua?

Dolua mina da, heriotza batek eragindako mina. Modu batean, heriotza horrek zer-nolako eragina izan duen nigan. Dolu prozesua, berriz, nik barnean bizi dudana da. Zer da niretzat pertsona hori hiltzea? Nola aldatu da nire bizitza? Heriotzak, kanpo aldaketekin batera, barne aldaketak ere eragiten ditu. Rolak, berriro kokatzea bizitzan, balioak, mundua ulertzeko era... horiek guztiak aldatzen dira. Eraldaketa prozesu gogorra da dolu prozesua; pertsonala da, gainera, eta besterenezina.

Zenbat fase daude dolu prozesuan?

Prozesuan lau une daude: lehena errealitatea onartzea da. Pertsona hori hil da, eta bai buruan eta bai bihotzean, barneratu behar duzu. Oso une zailak dira. Bigarren unean heriotza horrek eragin dituen emozioak landu behar ditugu. Amorrua, errua, tristura... Doluan askotan hitz egiten da tristurari buruz, baina amorrua eta errua ere azaltzen dira maiz, eta landu behar dira. Ez gaude hain sentsibilizatuta emozio horiek jorratzeko. Hirugarren unea bizitzan emozionalki berriro kokatzea da, pertsona hori gabe. Azkenik, hil denak utzitako hutsune horrekin bizitzen ikastea da dolu prozesua.

Boluntario hasi zinen Goizargin, eta, orain, bertan egiten duzu lan. Zein da zure esperientzia elkartean?

Oso estua izan da nire harremana. 2014an ezagutu nuen nik Goizargi. Nire aitak bere burua hil zuen, eta nire egoera ez zen batere erraza. Nire dolua egin nuen Rakelekin. Bi urte egon nintzen. Momentu horretan, hain justu, psikologia ikasketak amaitzen ari nintzen. Sentitu nuen Goizargik emandako guztia modu batean itzuli nahi niola, eta unibertsitateko praktikak egin nituen hemen. Bukatzean, boluntario gisa sartu nintzen, eta orain lanean ari naiz. Prozesua oso garrantzitsua izan da niretzat, eta lan pertsonal handia eskatu dit. Beldurra nuen ez ote nintzen jendearen istorioekin gehiegi mimetizatuko, baina ongi ari naizela uste dut.

Askotan esaten da denborak laguntzen duela. Baina denbora horretan ez baduzu ezer egiten, ez da egoera aldatuko, ezta?

Askotan espero dugu kanpotik etortzea sendabidea, baina ez da horrela. Doluan pertsonak rol aktiboa du. Kontua ez da bakarrik denborak aurrera egitea; denbora horretan gauzak landu behar ditugu sendatzeko eta dolua burutzeko. Gutxika-gutxika lortzen ari da ikuspegi hau gizartean zabaltzen. Bidea hori da.

Gizartean oraindik kostatzen da heriotzari buruz hitz egitea?

Kostatzen da, baina gero eta gutxiago. Heriotza gai tabua da oraindik, baina nik badut itxaropena. Gainera, uste dut gero eta behar handiagoa dugula gauza hauetaz hitz egiteko. Benedettik esaten zuen heriotza dela bizi izan garen sintoma bat. Min egiten du heriotzak, eta ez dakigu nola kudeatu, ez digutelako erakutsi. Irakasle asko etorri dira gugana, ez dakitelako nola jorratu. Ez begiratze hutsagatik heriotzak ez dio existitzeari utziko. Heriotzari era naturalean aurre egiten diogunean, aurre egiteko baliabideak martxan jartzen dira.

Txikien kasuetan, nola jorratu behar da heriotza?

Errealitateari egiarekin aurre egiten dioten umeak gai dira prozesua igarotzeko eta ulertzeko. Egoera naturalizatzen eta normalizatzen saiatu behar dugu. Heriotza bizitzaren beste etapa bat da, eta arazorik gabe hitz egiten dugu haiekin. Jokoa erabiltzen dugu: ipuinak, materialak... Oso ongi ulertzen dute; helduei askotan gehiago kostatzen zaigu ulertzea. Haiengandik asko ikas dezakegu.

Joan den asteko jardunaldian terapeuten ikuspuntua jorratu zenuten. Askotan oharkabean pasatzen da zuen lana?

Askotan pentsatzen da terapeutak harrizkoak garela, baina ez da horrela; guk ere sentitzen dugu dolu prozesu batean. Ondorio gisa, esan daiteke egin ditugun jardunaldietan terapeutaren figura humanizatu egin dugula. Oso interesgarria izan da.

“Azken kolpea” saihestu nahian
Aza 4, 20172017-11-06Albisteak, Asteko Gaiak0

“Azken kolpea” saihestu nahian

Iker Tubia

Mañueta plazan sortua da Odei Ruiz, Iruñeko Alde Zaharreko bizilaguna. Gogoan du txikia zenean jende asko joaten zela merkatura. Bestetan eta larunbatetan jende gehiago ibiltzen zen auzoan, baina normalean "lasaiagoa" zen Alde Zaharra. "Auzo bat zen, besteak bezala". Parkerik edo futbol zelairik ez zutenez, Burguen plazan aritzen ziren jolasean, lau jertserekin ateak sortuta. Frontoian ere aritzen ziren ijitoekin. Orain, 26 urte ditu. Merkatuaren goiko partean supermerkatua eta kafe antzokia daude lehen postuak ziren tokian, futbol zelai inprobisatua ostatu baten terraza bihurtu da, eta baliteke hari begira hostel erraldoi bat izatea hemendik gutxira.

Kezka piztu da Alde Zaharrean. Kezka bazen, masifikazioak eta onddoak bezala ugaritu diren tabernek sortu duten egoerarengatik, baita betiko dendak irentsi dituzten saltoki handiengatik ere. Orain, beste proiektu handi baten itzalaren beldur dira, eta kalera atera dira Unzuren eraikinean sortu nahi duten aterpetxe erraldoiaren aurka. Ostegunero, elkarretaratzea egiten ari dira Udaletxe plazan, eta bertan agertzen dituzten karteletan irakur liteke arazoaren muina: "Alde Zaharra ez dago salgai".

Dirudienez, 275 ohatze eskainiko ditu Unzun egin nahi duten aterpetxeak. Hasiera batean multinazional baten esku zen proiektua, baina, zarata hastearekin batera, Espainiako enpresa baten esku geratu da. Ereduarekin ere zalantza handiak daude. Hasieran, erromesentzat zen, eta, orain, familientzat omen da. Alde Zaharrean Bizi elkartea berehalaxe atera da kalera, sinadurak biltzen ari da, eta hasi zaizkie elkarte gehiago batzen. Bide beretik, Iruñerrian aterpea eskaintzen duten 58 negoziok proiektuaren aurkako idatzi bat sinatu dute.

AZ Ekimena taldeak auzo ereduari buruzko jardunaldiak egin berri ditu. Bertan, Unzuko aterpetxearen kezka agertu da. Auzoan diren arazoen zerrenda egin zuten, eta lehentasunen arabera sailkatu. Jardunaldietan parte hartu zuten ehun bizilagunen aburuz, Unzurena lehentasunezko afera da. Hala, ostalaritza, masifikazioa eta turismoa landuko dituen talde bat martxan jartzea erabaki dute. "Auzokideen plataforma bat osatzea erabaki dugu, ez dadin soilik Alde Zaharrean Biziren kontua izan. Kezka handia dago, eta, proiektua gelditzen saiatzeko, modu kolektiboan aritu behar gara", azaldu du Tomi Iragi AZ Ekimeneko kideak. Orain, indarrak biltzeko lanean ari dira. "Hostel-a lehentasunezko eta urgentziazko afera da, eta aktibatu beharra dugu".

Alde Zaharrean Bizi elkarteak agudo erreakzionatu du. Hiru urte daramatzate auzoan dauden arazoen aurka borrokan. Bertako kidea da Ana Diez de Ure, eta, hark dioenez, egindako lanari esker auzokideen artean kontzientzia piztu da, eta horrek ahalbidetu du protestetan jende gehiago biltzea. Dioenez, azken 30 urteetan eraiki den aterpe negoziorik handiena litzateke. Iruña Park izan zen azkena. Izan ere, 275 lagun sartuko lirateke, Alde Zaharrean dauden aterpetxeetan sartzen direnenak, udalaren aterpetxeak aintzat hartuz. "Erabateko masifikazioa dago. Tabernekin erabat apurtu da oreka, eta honekin are gehiago apurtuko da. Hau erokeria da", kexu da Diez de Ure.

Haren aburuz, auzoko egoera makurtu baizik ez luke eginen horrelako proiektu handi batek. Gainera, proiektuari atea irekita proiektu erraldoi gehiagori atea irekitzen ahal zaiolakoan dago. Horrelako proiektuak hartzen dituen auzo ereduaren aurka agertu da, ez dutelako urte osoko sanferminik nahi: "Turismoa ongi dago, baina neurrian eta auzoa errespetatuta. Honekin, behar ez dugun turismo mota bat etor liteke. Ikusten dugu sanferminak zer diren, zer den beste hirietan dagoen turismoa, eta hori ez dugu nahi".

Barneraino sartu dira

Ruiz ere kezkaturik agertu da egoerarekin, eta horrek eraman du protestetan parte hartzera. "Beharrik ez badago, negozioa egiteko nahia dago atzean. Aterpetxea izanda, kontsumo handia eginen duen jendea erakarri nahiko dute. Alde Zaharra festa egiteko tokia bihurtu baita", esan du. Hori, auzokideen lepotik, edo haiek kontuan hartu gabe. Haren aburuz, auzoa interes pribatuen arabera antolatzeko plana 1990eko hamarkadan hasi zuen UPNk. Antolaketa "serioa" eta "orokorra" egin zutela dio. "Pixkanaka sartu dira inbertsore pribatuak, eta barruraino sartu dira. Antolaketa horren zatirik handiena egina dago".

Atzera egiteko ezintasunaren aurrean helburua aurrera egiten ez uztea izan beharko lukeela uste du. Horretarako, mobilizazioa da tresnarik eraginkorrena haren ustez. "Instituzioak mugitzeko beharra dago, eta, mobilizazioaren bultzadarekin, errazago jar daitezke mugak". Baina mobilizazioa ez dago Euskal Jai gaztetxearen aldeko edo Gaztelu plazako aparkalekuaren kontrako garaietan bezain sasoiko. Diaz de Urek uste du batzuk lokarturik daudela, baina, era beran, ohartarazi du 2006tik tabernak ugaritzen hasi ziren urtetik bizilagunen %13 galdu dituela Alde Zaharrak. Jendea galtzen ari dira.

Ez dira bizilagunak proiektuarekin kezkaturik dauden bakarrak. Aterpetxe txikiei zuzenean eragin diezaieke; beraz, Jimmi Errea Katedral Enparantza aterpetxeko jabea buru-belarri ari da proiektu erraldoiaren aurka lanean. Azaldu duenez, sanferminei esker jarraitzen dute aurrera. "Orain, bost hilabetez, ia ez da erromesik pasatzen hiritik. Ez dago horrelako munstro bat eraikitzeko eskaririk. Iruñearentzat neurriz gabekoa da", dio. "Familiei dagokienez, urritik Aste Santura bitartean ez dago turismo askorik; aste tartean askok ixten dugu". Horregatik, eta diseinatu duten moduagatik, Erreak argi du aterpetxe erraldoiak kostu txikiko turismoa bultzatu nahi duela. "Prezioak jaitsita, gainerakoak txikitu nahi gaituzte. Behin sartuta, gainera, ezinezkoa izanen da kanporatzea".

Egoera horretan, Iruñeko Udalak ez du erabat argitu bere jarrera zein izanen den. Joxe Abaurrea Iruñeko Hirigintza zinegotzi eta alkateordeak dioenez, egoera "konplexua" da. "Udalak lizentziak ematerakoan ez du iritzirik. Lizentziak ekintza arautuak dira; ez dago ezetz esateko biderik, soilik legezko kontrola egin daiteke", esan du. Hala ere, aurretik turismo plan estrategikoa prestatzen ari direla gogorarazi du, turismo iraunkor bat lortzeko bidean.

Ostalaritzako desorekei aurre egiteko lizentziak eten zituztela gogora ekarri du. "Egoera berean gaude ostatuei dagokienez?". Oraindik ez dute erabaki, baina hausnarketa egiten ari dira. Tabernena oso agerikoa zela dio; beraz, kasu honetan ere "oso justifikaturik" egon behar du antzeko neurririk hartzeko. "Eztabaida irekia behar da. Gure konpromisoa da gogoeta egitea". Horrekin batera, azaldu du auzokideen kezkak aintzat hartzen dituztela, gaiarekin "sentibera" direla, eta auzokideen eskakizun gehienekin bat egiten dutela auzo ereduari dagokionez: "Guk beti lehenetsiko dugu Alde Zaharra auzoa izatea, eta bizitzeko aukerak izatea".

Diez de Urek onartu du udalarentzat ez dela erraza, baina, era berean, auzo eredua argi ez izatea leporatu die zinegotziei. Ezkerreko alderdi gisa, aterpetxearen aurkako jarrera publikoa agertzea nahi du. "Hori minimo bat da". Salestarretako dorreekin izan duten jarrera bera izateko eskatu die. Orain, mozioa aurkeztuko dute udalean. Erronka handia du Iruñeko Udalak Alde Zaharrean. Oreka berreskuratzea ez da erraza izanen, baina aterabideren bat bilatu behar da. Bien bitartean, bizilagunak "azken kolpea" saihesteko prestatzen hasi dira.

“Azken kolpea” saihestu nahian
Aza 3, 20172017-11-03Albisteak, Asteko Gaiak0

“Azken kolpea” saihestu nahian

Iker Tubia

Mañueta plazan sortua da Odei Ruiz, Iruñeko Alde Zaharreko bizilaguna. Gogoan du txikia zenean jende asko joaten zela merkatura. Bestetan eta larunbatetan jende gehiago ibiltzen zen auzoan, baina normalean "lasaiagoa" zen Alde Zaharra. "Auzo bat zen, besteak bezala". Parkerik edo futbol zelairik ez zutenez, Burguen plazan aritzen ziren jolasean, lau jertserekin ateak sortuta. Frontoian ere aritzen ziren ijitoekin. Orain, 26 urte ditu. Merkatuaren goiko partean supermerkatua eta kafe antzokia daude lehen postuak ziren tokian, futbol zelai inprobisatua ostatu baten terraza bihurtu da, eta baliteke hari begira hostel erraldoi bat izatea hemendik gutxira.

Kezka piztu da Alde Zaharrean. Kezka bazen, masifikazioak eta onddoak bezala ugaritu diren tabernek sortu duten egoerarengatik, baita betiko dendak irentsi dituzten saltoki handiengatik ere. Orain, beste proiektu handi baten itzalaren beldur dira, eta kalera atera dira Unzuren eraikinean sortu nahi duten aterpetxe erraldoiaren aurka. Ostegunero, elkarretaratzea egiten ari dira Udaletxe plazan, eta bertan agertzen dituzten karteletan irakur liteke arazoaren muina: "Alde Zaharra ez dago salgai".

Dirudienez, 275 ohatze eskainiko ditu Unzun egin nahi duten aterpetxeak. Hasiera batean multinazional baten esku zen proiektua, baina, zarata hastearekin batera, Espainiako enpresa baten esku geratu da. Ereduarekin ere zalantza handiak daude. Hasieran, erromesentzat zen, eta, orain, familientzat omen da. Alde Zaharrean Bizi elkartea berehalaxe atera da kalera, sinadurak biltzen ari da, eta hasi zaizkie elkarte gehiago batzen. Bide beretik, Iruñerrian aterpea eskaintzen duten 58 negoziok proiektuaren aurkako idatzi bat sinatu dute.

AZ Ekimena taldeak auzo ereduari buruzko jardunaldiak egin berri ditu. Bertan, Unzuko aterpetxearen kezka agertu da. Auzoan diren arazoen zerrenda egin zuten, eta lehentasunen arabera sailkatu. Jardunaldietan parte hartu zuten ehun bizilagunen aburuz, Unzurena lehentasunezko afera da. Hala, ostalaritza, masifikazioa eta turismoa landuko dituen talde bat martxan jartzea erabaki dute. "Auzokideen plataforma bat osatzea erabaki dugu, ez dadin soilik Alde Zaharrean Biziren kontua izan. Kezka handia dago, eta, proiektua gelditzen saiatzeko, modu kolektiboan aritu behar gara", azaldu du Tomi Iragi AZ Ekimeneko kideak. Orain, indarrak biltzeko lanean ari dira. "Hostel-a lehentasunezko eta urgentziazko afera da, eta aktibatu beharra dugu".

Alde Zaharrean Bizi elkarteak agudo erreakzionatu du. Hiru urte daramatzate auzoan dauden arazoen aurka borrokan. Bertako kidea da Ana Diez de Ure, eta, hark dioenez, egindako lanari esker auzokideen artean kontzientzia piztu da, eta horrek ahalbidetu du protestetan jende gehiago biltzea. Dioenez, azken 30 urteetan eraiki den aterpe negoziorik handiena litzateke. Iruña Park izan zen azkena. Izan ere, 275 lagun sartuko lirateke, Alde Zaharrean dauden aterpetxeetan sartzen direnenak, udalaren aterpetxeak aintzat hartuz. "Erabateko masifikazioa dago. Tabernekin erabat apurtu da oreka, eta honekin are gehiago apurtuko da. Hau erokeria da", kexu da Diez de Ure.

Haren aburuz, auzoko egoera makurtu baizik ez luke eginen horrelako proiektu handi batek. Gainera, proiektuari atea irekita proiektu erraldoi gehiagori atea irekitzen ahal zaiolakoan dago. Horrelako proiektuak hartzen dituen auzo ereduaren aurka agertu da, ez dutelako urte osoko sanferminik nahi: "Turismoa ongi dago, baina neurrian eta auzoa errespetatuta. Honekin, behar ez dugun turismo mota bat etor liteke. Ikusten dugu sanferminak zer diren, zer den beste hirietan dagoen turismoa, eta hori ez dugu nahi".

Barneraino sartu dira

Ruiz ere kezkaturik agertu da egoerarekin, eta horrek eraman du protestetan parte hartzera. "Beharrik ez badago, negozioa egiteko nahia dago atzean. Aterpetxea izanda, kontsumo handia eginen duen jendea erakarri nahiko dute. Alde Zaharra festa egiteko tokia bihurtu baita", esan du. Hori, auzokideen lepotik, edo haiek kontuan hartu gabe. Haren aburuz, auzoa interes pribatuen arabera antolatzeko plana 1990eko hamarkadan hasi zuen UPNk. Antolaketa "serioa" eta "orokorra" egin zutela dio. "Pixkanaka sartu dira inbertsore pribatuak, eta barruraino sartu dira. Antolaketa horren zatirik handiena egina dago".

Atzera egiteko ezintasunaren aurrean helburua aurrera egiten ez uztea izan beharko lukeela uste du. Horretarako, mobilizazioa da tresnarik eraginkorrena haren ustez. "Instituzioak mugitzeko beharra dago, eta, mobilizazioaren bultzadarekin, errazago jar daitezke mugak". Baina mobilizazioa ez dago Euskal Jai gaztetxearen aldeko edo Gaztelu plazako aparkalekuaren kontrako garaietan bezain sasoiko. Diaz de Urek uste du batzuk lokarturik daudela, baina, era beran, ohartarazi du 2006tik tabernak ugaritzen hasi ziren urtetik bizilagunen %13 galdu dituela Alde Zaharrak. Jendea galtzen ari dira.

Ez dira bizilagunak proiektuarekin kezkaturik dauden bakarrak. Aterpetxe txikiei zuzenean eragin diezaieke; beraz, Jimmi Errea Katedral Enparantza aterpetxeko jabea buru-belarri ari da proiektu erraldoiaren aurka lanean. Azaldu duenez, sanferminei esker jarraitzen dute aurrera. "Orain, bost hilabetez, ia ez da erromesik pasatzen hiritik. Ez dago horrelako munstro bat eraikitzeko eskaririk. Iruñearentzat neurriz gabekoa da", dio. "Familiei dagokienez, urritik Aste Santura bitartean ez dago turismo askorik; aste tartean askok ixten dugu". Horregatik, eta diseinatu duten moduagatik, Erreak argi du aterpetxe erraldoiak kostu txikiko turismoa bultzatu nahi duela. "Prezioak jaitsita, gainerakoak txikitu nahi gaituzte. Behin sartuta, gainera, ezinezkoa izanen da kanporatzea".

Egoera horretan, Iruñeko Udalak ez du erabat argitu bere jarrera zein izanen den. Joxe Abaurrea Iruñeko Hirigintza zinegotzi eta alkateordeak dioenez, egoera "konplexua" da. "Udalak lizentziak ematerakoan ez du iritzirik. Lizentziak ekintza arautuak dira; ez dago ezetz esateko biderik, soilik legezko kontrola egin daiteke", esan du. Hala ere, aurretik turismo plan estrategikoa prestatzen ari direla gogorarazi du, turismo iraunkor bat lortzeko bidean.

Ostalaritzako desorekei aurre egiteko lizentziak eten zituztela gogora ekarri du. "Egoera berean gaude ostatuei dagokienez?". Oraindik ez dute erabaki, baina hausnarketa egiten ari dira. Tabernena oso agerikoa zela dio; beraz, kasu honetan ere "oso justifikaturik" egon behar du antzeko neurririk hartzeko. "Eztabaida irekia behar da. Gure konpromisoa da gogoeta egitea". Horrekin batera, azaldu du auzokideen kezkak aintzat hartzen dituztela, gaiarekin "sentibera" direla, eta auzokideen eskakizun gehienekin bat egiten dutela auzo ereduari dagokionez: "Guk beti lehenetsiko dugu Alde Zaharra auzoa izatea, eta bizitzeko aukerak izatea".

Diez de Urek onartu du udalarentzat ez dela erraza, baina, era berean, auzo eredua argi ez izatea leporatu die zinegotziei. Ezkerreko alderdi gisa, aterpetxearen aurkako jarrera publikoa agertzea nahi du. "Hori minimo bat da". Salestarretako dorreekin izan duten jarrera bera izateko eskatu die. Orain, mozioa aurkeztuko dute udalean. Erronka handia du Iruñeko Udalak Alde Zaharrean. Oreka berreskuratzea ez da erraza izanen, baina aterabideren bat bilatu behar da. Bien bitartean, bizilagunak "azken kolpea" saihesteko prestatzen hasi dira.

Aza 3, 20172017-11-03Laguntzaileak0

Alde Zaharrean daude AirBNBren etxe gehienak

Iruñean 738 ostatu eskaintzen ditu AirBNB enpresak.%43 etxebizitza osoak dira, eta gainerakoak, logelak. Donostian, adibidez, %74 dira etxebizitza osoak. Eskaintza gehiena Alde Zaharrean dago. Gainera, hori da dentsitate handieneko auzoa: 100 etxebizitzatik 3,7k gisa horretako ostatua eskaintzen dute.

Alde Zaharrean Bizi elkarteak salatu duenez, auzoan AirBNB bidez eskaintzen diren apartamentuen %28 etxe agentziekin lotutako jabeen esku daude, eta hainbat etxeren jabe dira.

Aza 3, 20172017-11-06Albisteak0

Memoriari so egiteko bidea

Kattalin Barber
Egin dezagun memoriaren ibilbidea. Bidaia bat, gure historian eta gure herrian barrena. Sartaguda ezagutzeko eta haren iragana berreraikitzeko proposamena da hau. Hemen berean, memoriaren parkean hasiko da, eta hilerrira eramanen gaitu....

“Ordainketarik ez balego, prostituzioa ez litzateke existituko”
Aza 3, 20172024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Ordainketarik ez balego, prostituzioa ez litzateke existituko”

Kattalin Barber

Gizarte langilea da Maria Jose Barahona (Madril, 1964), eta 30 urte baino gehiagoko esperientzia du prostituzioaren kontsumitzaileak aztertzen. Emakumeak salgai? izeneko jardunaldietan parte hartu zuen joan den astean, Iruñeko Hezkuntza departamentuko areto nagusian. Boterea, diskriminazioa eta desorekatutako harremanak bukatu nahi ditu, prostituzioa eta salerosketa harreman horien oinarri baitira, haren ustez.

Gizonen arduraz ari zarenean, zer esan nahi duzu?

Prostituzioa existitzen da dirua tartean dagoelako. Ordaintzearen ondorioz existitzen da prostituzioaren fenomenoa. Prostituzioaz ari garenean, emakumea da prostituta, eta gizona, berriz, ordaintzen duena. Hortaz, esaten badugu diruak sortzen duela sexu industria, ardura gizonena da. Eskaerarik ez badago, ez dago eskaintzarik. Ordainketarik ez balego, prostituzioa ez litzateke existituko.

Nola definituko zenuke prostituzioa?

Prezio baten bidez emakume baten gorputza erabiltzeko sarbidea da. Hortaz, emakumearen sexu organoen eta beste parte batzuen erabilera, eta gehiegizko erabilera dago. Horren helburua sexu plazera eta plazer psikologikoa lortzea da.

Zure ikerketetan kontsumitzailea izan duzu ardatz. Zergatik ordaintzen dute gizonek?

Dirurik ez balego, emakumea ez litzateke kontsumitzailearekin egonen, emakumeak kontsumitzaileak duena behar duelako: dirua. Gizonen helburua plazera lortzea da. Baina fantasiazko egoera da, eta prostitutek rol zehatz bat dute: panpina zoriontsuaren papera egiten dute, gizona unibertsoaren erdigunea sentitzeko. Azken finean, film pornografiko bat da: ordaintzen duenak aukeratzen du zer-nolako emakumea nahi duen, eta esaten dio zer egin behar duen. Boterea lortzen dute dirua dutelako. Emakumeak haien esanetara daude.

Kontsumitzaileei dagokienez, ez dago profil zehatzik. Zergatik?

Ez da existitzen profil zehatzik, dakigun bakarra da gizonak direla. Sexua izateko ordaintzen duten eta ordaintzen ez duten pertsonen artean ez dago desberdintasunik, ezta ezaugarri bereizgarririk ere. Ondorio horretara iritsi dira ikerketa guztiak. Prostituzioaz hitz egiten dugunean, bakoitzak bere buruan irudi bat du: emakume bat ageri da. Baina kontsumitzaileei buruz ez dugu irudirik. Prostituzioa ez dute emakumeek sortu, gizonek baizik, eta onuradun nagusia sexuaren industria da. Prostituzioaren historian prostituten ezaugarriak oso definituta daude, baina apenas aipatzen den nor den kontsumitzailea. 2000. urtetik aurrera, gure ikerketen ikuspuntua aldatu genuen. Oso gogorra izan zen ikerketa, oso zaila zelako gizonak aurkitzea. Ez genekien nora jo genezakeen haiek aurkitzeko. Ez dago harrotasunik sexu ordainketan, eta ezkutaturik daude.

Gizonak abiapuntua dira prostituzioa ikertzeko?

Bai, abiapuntua eta helmuga. Elkarrizketatu ditudan kontsumitzaile guztiek berdin esaten dute: emakumeak ongi tratatzen dituztela eta onak direla. Gaiztoak besteak dira. Askok esaten dute emakumeak han daudela nahi dutelako. Libreak direla, gustatzen zaiela prostituzioan aritzea, eta haiekin oso ongi pasatzen dutela. Horrelako erantzunak jaso ditut, baina bitxia da, inork ez du nahi bere alaba edo arreba prostituta izatea. Gizonek kontsumitzen dute prostituzioa, baina aurpegi publikoa beti emakumeak dira; haiek itzalean gelditzen dira.

Prostituzioa bateraezina da emakume eta gizonen berdintasunarekin?

Bai, dudarik gabe. Ez dago berdintasunik prostituzioan. Krisi ekonomiko larria izan dugu, oraindik ere badugu, eta krisi ekonomikoetan kaltetuenak beti emakumeak dira. Lanik ezean, beste irteera bat dugu: prostituzioa. Desoreka estrukturala pairatzen dute emakumeek. Prostituzioan hiru diskriminazio mota izaten dira: generoa, klasea eta arraza. Non daude emakume dirudunak prostituzioan? Zergatik ez dago hemen Frantzia edota Ingalaterrako prostitutarik?

Prostituzioa existituko litzateke patriarkala ez den sistema batean?

Ez. Patriarkatua egoera unibertsala da, baina alda daiteke. Aldatu behar dugu. Kontuan izan behar dugu emakumeak beti desberdindu garela ama eta prostituten artean. Beste era batera esanda, zintzoen eta lizunen artean. Baina desberdindu gaituena gizona da. Zuk galdetzen badiozu prostituta bati zergatik ordaintzen duten gizonek sexua izateko, esanen dizu: "Etxean ez diotelako ematen behar duena". Zuk galdetzen badiozu prostituta ez den norbaiti zergatik ordaintzen duten gizonek sexua izateko, erantzuna izanen da: "Prostitutak zikinak eta lizunak direlako". Gizona da alde batetik bestera libreki ibiltzen dena; gu, ez.

Zer urrats egin behar dira?

Gizartearen sentsibilizazioa behar dugu, beste mota bateko gizartea eraikitzeko, berdintasun balioekin, estigmatizaziorik eta diskriminaziorik gabe. Modu berean, sentsibilitate politikoa behar dugu.

Nola uste duzu garatu behar dela auzia feminismoan?

Emakumeek haien gorputza saltzeko eskubidea dutela esatea da ezkutatzea gizonek erosteko eskubidea dutela. Arazoa da sexuaren industrian diru asko dagoela, eta interes ekonomikoak handiak direla. Progresista da esatea prostituta izatea librea dela? Hori da neoliberalismoak esaten duena, baina niretzat ez da batere progresista. Aristotelesek esaten zuen askatasuna dela aukerak izatea eta horien artean hautatzea, baina, betiere, aukeratzeko premiarik ez dagoenean. Emakumeek ez dute aukeratzen, ez dutelako beste erremediorik. Batzuetan egoera behartua da, hirugarren pertsonak daudelako atzean. Beste batzuetan, beharrezkoa, proxenetarik ez dagoen arren emakumeek ez dutelako alternatibarik. Ez dago hautu librerik alternatibarik ez badago. Horrela bakarrik alda daiteke egoera. Prostituzioa indarkeria da, baina inork ez dio ezer esaten klub batetik ateratzen den gizonari.

Zer gertatuko litzateke seinalatzen badira, edo argazkiak ateratzen bazaizkie?

Niri berdin zait zenbat gizonezkok ordaintzen duten, niri inporta zaidana da zergatik ordaintzen duten, eta zer gertatzen den ordaintzen dutenean.

Memoriari so egiteko bidea
Aza 3, 20172017-11-03Albisteak, gaiak0

Memoriari so egiteko bidea

Kattalin Barber
Egin dezagun memoriaren ibilbidea. Bidaia bat, gure historian eta gure herrian barrena. Sartaguda ezagutzeko eta haren iragana berreraikitzeko proposamena da hau. Hemen berean, memoriaren parkean hasiko da, eta hilerrira eramanen gaitu....