Urt 6, 20172017-01-05Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Urte berri berri

Jon Barberena

Hamabigarren mahats pikorra irentsi, eta urte berriak urte zaharra irentsi du. Sukaldeko dekorazioaren parte zen egutegia zakarrontzira bota, eta irudi berri batek eta zenbaki beltz eta gorri andanak estaliko dute pareta. Hainbertze bizipen utzi dizkigun urtea zokoratu, eta urte berrian iltzatuko ditugu begiak eta nahiak. Ez da helburu berririk faltako 2017an. Arimak pisurik ez duenez, haragiaren gramoetan eta kiloetan paratuko dugu arreta. Arimak ez du lekurik gurean. Elizak hustu eta gimnasioak bete zaizkigu azken urte hauetan; gorputza egurtuz eta gurtuz. Gerri-bueltan soberan dagoen haragiak konfesiorako aproposak ez diren bekatuek baino buruhauste gehiago sorrarazten digute. Gimnasioetako tramankuluak objektu sakratu ditugu, korrika egiteko zintaren soinu errepikakorra mantra belarriendako eta fedea argaltzeko botika miragarrietan edo ahoskatzeko hain zailak diren jarduera berrietan harrapatuko dugu. Stretching eta crossfit bezalako hitzak ez dira faltako erosi berria dugun agenda ñabarrean. Agenda betez eta potolotuz; gorputza hustuz eta argalduz.

Urte berriarekin batera, mingainak jatekoan ez dauden bertze zapore batzuk milikatu nahi ditu. Turroiaren gozotasunaz edo gintonic-aren garraztasunaz aspertu eta hizkuntza berrietan aurkitu nahi du plazera. Urtarrilak aniztasunera garamatza. Bidaiatu gabe, mugak hautsi eta hizkuntza berriak korapilatuko ditugu mingainean gure curriculumaren hobe beharrez. Comment allez-vous? I'm fine, thanks.

Hilabete hotz honetan, erronkak ez dira faltako euskaldunon artean. Norbere muga helmuga bihurtuz. Gero eta gehiago dira buruko argia paratuta arratsez entrenatzen dabiltzanak mendian ehun kilometrotik goiti egiteko, eta Quebrantahuesos proba bortz orduz egiteko asfalto beltzean bizi direnak.

Helburuak eta helmuga urrunak. Urtero paratuagatik, maiz bide erdian galtzen direnak. Ahoa promesez bete arren, gerora betetzeko ahulegiak gara nonbait. Jainkotutako gorputz eredu perfektua lortzeko kirola egitea edo curriculumaren hobekuntza, maiz, bete gabeko helburu bihurtzen zaizkigu. Gizarteak zoriontsu izateko paratu dizkigun langak dira horiek. Gizarteak errezetatutako eginbeharrak ditxosozko zoriona eskuratzeko. Erdietsi beharreko helburu indibidualak, bakar-bakarrik zapaldu beharreko helmugak. Gizaki sozialondako bakarkako kirol neketsu bihurtu da bizitza.

Horren narzisistak izan gabe, urte berriari taldean eskuratu beharreko desioren bat eska diezaiokegu. Gutitan aditzen ditut konpromiso sozialak dauzkaten nahiak jendearen solasetan. Adibidez, mintzalagun izan gaitezke gure herri edo auzoan; kooperante edo misiolari hegazkinik hartu gabe inguru hurbilean; edo euskaraz mintzo den egunkari bakarra, BERRIA, eros eta lagun dezakegu.

PD: Helmuga sozialak norbanakoaren helmugak direla idatzi dudalarik, mutiko gazte bat billabesatik jaitsi da, sakelakoa piztu, aurikularrak belarrietan paratu eta inguruko errealitateari eta estimuluei bizkarra eman die.

Urte berri on.

“Euskal kultura biziberritzeko ahalegina egin behar dugu”
Urt 6, 20172024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Euskal kultura biziberritzeko ahalegina egin behar dugu”

Kattalin Barber

1996 eta 2001 artean Nafarroako Ikastolen Elkarteko lehendakaria izan zen Aingeru Epaltza (Iruñea, 1960), eta haren jarduna saritu nahi izan du NIEk. Idazlea, itzultzailea eta hainbat komunikabidetako kolaboratzailea da iruindarra.

Nafarroako ikastolen errealitatea asko aldatu da lehendakaria izan zinenetik, ezta?

Testuinguru politiko eta soziala ikaragarri aldatu da; ikastolak ez dakit hainbeste aldatu diren. Ni sartu nintzen garaian, Nafarroako Gobernuarekin harreman urruna baina normala genuen, eta berehala pasatu ginen harreman txarra izatera. Garai horretako testuinguru politikoak eragin handia zuen ikastoletan, eta barne tirabirak sortzen zituen. Gaur egun, hori ez da gertatzen, eta gobernua hurbilago dugu, nahiz eta gobernua sostengatzen duten indar politikoen artean batzuek ez duten ikastolen eredua begi onez ikusten edo ez duten oso ongi ulertzen. Horrez gain, batzuek uste dute ikastolek bete dutela beren zikloa, eta horrek arazo batzuk ekartzen dizkie ikastolei.

D eredua Nafarroa osora zabaltzeak ere eragina izanen du ikastoletan?

Geroak erran beharko du zer gertatzen den horrekin. Batez ere eremu ez-euskaldunean dauden ikastolei eraginen die neurriak.

Gobernuak urratsak egin ditu euskararen inguruan. Nahikoak direla uste duzu?

Bada jendea esaten duena gauza guti aldatu direla; nik uste dut gauza franko aldatu direla. Kontua da oso testuinguru jakinean iritsi garela egoera honetara. Euskara ez da lehentasuna gobernuko talde batzuentzat. Hasieratik, oso garbi zegoen gobernu honen lehentasuna ez zela euskara izanen. Agenda soziala lehen mailan egon da, eta euskararekin ez dago adostasunik. UPNk utzi digun herentziak zerikusia du honetan. Boterean egon den denboran lortu du euskara erabat arrotz bilakatzea Nafarroaren zati handi batean.

Euskararen lege berria eskatzen du euskalgintzak. Zein da zure iritzia?

Oraingo testuinguruan, nik behintzat neure buruari galdetzen diot ea benetan merezi duen indarrak xahutzea euskara ofiziala izan dadin Monteagudon, adibidez. UPN, PP eta PSN alderdiak nola dauden ikusita eta Ahal Dugu-k eta Ezker Batuak gai honekin duten hoztasuna ikusita, merezi du horrelako eztabaida sozialak? Nik uste dut gobernu honek lehendabizi pedagogia lan handia egin behar duela gizartean, eta etorkizun hurbil batean nahiko nuke ofizialtasuna posible izan dadila Nafarroa osoan. Baina momentu honetan ez litzateke ezta onerako izanen ere.

Neurriak har daitezke legea aldatu gabe?

Legea aldatzea hain zaila bada, gutxienez dekretuak behar ditugu, baina egin ditzagun azkar. Bada sentsazioa, eta nik ere sentsazioa dut, denbora azkarregi pasatzen ari dela eta araudiari oraindik ez zaiola eskurik sartu. Gauza batzuk egiten ari dira, baina aldaketa mantso doa. Hartu behar dira erabakiak. Eskatuko nioke gobernuari erabaki batzuk lehenbailehen har ditzala, gobernu berriak sorrarazi zituen itxaropenak hutsean geldi ez daitezen.

Zeintzuk dira erabaki horiek?

Nafarroako Gobernuak euskararen barne erabilerari buruzko erabakiak hartu behar ditu. Orain bide seinaleak jarri dituzte euskaraz, baina ez Nafarroako Gobernuak horren inguruan araudi bat atera duelako. Momentu honetan herritarrak gobernura jotzen badu, oraindik ere zailtasunak izanen ditu euskaraz hitz egiteko. Alor horri ekin behar zaio.

Lehentasuna izan behar du gobernuarentzat?

Nafarroan euskaldunok arazo bat izan ohi dugu. Gure artean aritzen gara, eta askotan ez ditugu begiak behar bezain luze erdaldunak eta beste errealitate batzuk ere badirela antzemateko. Gustatuko litzaidake jakitea erdaldunen artean nola hartzen duten UPN, PSN, PP eta Diario De Navarra-ren kontrakotasuna. Benetan iruditzen zaie egiazki ari zaizkiela? Askotan, guk ere jokatzen dugu erdaldunik ez balego bezala. Esan nahi dut: erdaldunen oniritzia behar dugu, eta horrek esan nahi du guk konbentzitu behar ditugula. Euskaltzaleen artean oso ongi ulertu ez den kontu bat da. Eta gure kalterako, noski. Adibidez, euskararen legea aldatu nahi badugu, ez da izanen guk merezi dugulako, eta beharbada merezi dugu eta beharrezkoa dugu, baina ezin izanen dugu inoiz hori inposatu erdaldunen iritziaren gainetik. Gehiengoa dira.

Euskal zinema badago, baina batez ere erdal zinema. Euskal kazetaritza badago, baina batez ere erdal kazetaritza... Nola irauli egoera?

Ez dugu erraza, eta kezkatzen nauen gai bat da. Gainera, euskaldun anitz ez dira euskal kulturaren bezero. Ez dira irakurleak. Eta hori da egun dugun arazo nagusia. Sortzaileak daude, eta euskaraz produzitzen da. Beste aldean, ordea, ez dago jende askorik. Egiturazko ahulezia da. Alde horretatik badago zeregina, eta ez dago dena politikarien esku. Guk aunitz egin dezakegu. Tresna guztiak ez ditugu erabiltzen.

Garairik onenean, garaiak ez dira onak?

Ekoizpenaren sektorea sendo dago, baina oraindik falta zaigu produkzio hori bereganatu behar lukeen jendea. Euskal produktuak daude, baina falta dira kontsumitzaileak. Urtero etortzen dira berri onak, eta belaunaldi aldaketa dago, baina ahalegintxoa egin behar dugu euskal kulturaren biziberritzeari dagokionez.

Erresuma eta Fedea trilogia amaitu zenuen orain dela bi urte. Zerbait duzu esku artean?

Trilogia horrek ahitua utzi ninduen alde guztietatik. Hamar urte egon nintzen gai berarekin. Orain, narrazio laburren bilduma bat prestatzen ari naiz, gaur egungo testuinguruan kokatua. Aurreko lanaren kontrakoa. Patxadaz hartu nahi dut.

Peoia altxatu da
Abe 16, 20162016-12-15Albisteak, Ekonomia, Gizartea, Nafarroa0

Peoia altxatu da

Edurne Elizondo

Prekaritateak hartu du lanaren mundua. Errealitate gero eta gordinagoa da, gainera, gora baino ez baitu egin, krisia piztu zenetik. Datu batek ematen du egoeraren neurria: Nafarroan, 2015. urtean sinatutako lan kontratuetatik %95 izan ziren behin-behinekoak, eta haietatik %43, berriz, astebete baino gutxiagokoak.

Errealitate hori aldaezina dela ez dute onartu nahi gazteek, ordea. Ez denek, behintzat, eta, horregatik, Langileon Autodefentsa Sarea sortu du gazte mugimenduak, Iruñerrian. Langabeziak eta lan baldintza kaskarrek gogor jo dituzte gazteak, eta egoera horri aurre egiteko ordua dela nabarmendu dute, ondorioz. Aski dela erran dute. "Norbanakoen arazoei erantzun kolektiboa eman nahi diegu; erasoei aurre egiteko behar duten indarra eman langileei". Gazteei, bai eta gazte ez direnei ere. Peoia altxatu da, eta bertze peoiak altxarazi nahi ditu, gainera.

Dani Lacalle eta Ibai Miranda dira sarean lanean ari diren gazteetako bi. Auzoz auzo eta herriz herri sortu nahi dituzte taldeak, merkatuaren gehiegikeriak sufritzen dituzten langileei babesa emateko. Apirilean hasi ziren gazteak proiektua mamitzen, eta inguruko eta urrutiko esperientziak baliatu dituzte sareari forma emateko. Konturatu dira prekaritatea ez dela bakarrik gazteen egunerokoa, batetik, eta, horregatik, argi utzi dute sareak langile guztiak hartu nahi dituela bere barnean. Bertzetik, nabarmendu dute sindikatuen eragin esparrutik at gelditzen diren egoerei egin nahi dietela so. "Ez da gure asmoa sindikatuekin lehiatzea; kontua da sindikatuak ez direla esparru guztietara ailegatzen, eta horietan eragin nahi dugu guk, enpresa handietatik kanpoko errealitateetan, alegia", azaldu du Lacallek.

Gazteen mugimenduaren eta lan esparruaren arteko harremanari buruzko gogoetak ekarri du Langileon Autodefentsa Sarea. "Konturatu ginen gazteon ikuspuntua falta zela arlo horretan; gazteon artean ere klase kontzientzia falta dela ohartu ginen, gainera. Hamaika gizarte mugimendutan ari gara, baina lanaren esparrua borroka horretatik at uzten dugu, arlo horretan zer borrokatu ez bagenu bezala. Militanteak gara, baina ez enpresan". Eta egoera hori irauli nahi dute gazteek.

Maiatzaren Lehenaren harira egin zuten lehendabiziko urratsa, hain zuzen ere. Sindikatuak izaten ohi dira egun horretako protestetako protagonista nagusi, baina aurten bere ekarpena egin nahi izan du gazte mugimenduak ere. Apirilaren 30ean karrikara atera ziren gazteak, ondorioz; manifestazioa egin, eta mahai gainean jarri zuten lanaren esparruko aldarrikapenei segida emateko beharra.

Lehen urrats horrek ekarri zituen bertze hainbat. Gogoeta prozesu sakonago bat egin zuten udako Gazte Boterea Eraiki izenburuko jardunaldietan, adibidez, eta Iruñeko sanferminetan, berriz, lan esplotazioaren aurkako kanpaina jarri zuten abian. Urrats horiek guztiek ekarri dute orain martxan jarri duten Langileon Autodefentsa Sarea. "Sanferminetako lan esplotazioak agerian utzitako baldintza kaskarrak ez baitira bakarrik bestetan gertatzen". Aurreko asteburuan ere izan zuten gogoeta sakontzeko aukera, Euskal Herriko gazte mugimenduen autogestio topaketak egin baitzituzten Barañainen, eta parte hartu zuten sareko kideek.

Elkarlana oinarri

Iruñerriko bertze hainbat gizarte eragilerekin eta zenbait sindikatutako ordezkariekin bilerak egin dituzte Langileon Autodefentsa Sareko kideek jada. "Harrera ezin hobea egin digute denek", nabarmendu du Mirandak. LAB, CGT eta CNT sindikatuetako kideekin egon dira, oraingoz. ELArekin ere bilera egiteko zain dira. Bertzalde, hipotekek kalte egindakoen plataformetako kideekin egon dira, bai eta SOS Arrazakeria taldeko arduradunekin ere, bertzeak bertze.

Izan ere, auzoetan eta herrietan, bertze gizarte taldeekin elkarlanean ulertzen dute beren eginbeharrekoa Langileon Autodefentsa Sarearen bultzatzaileek. Gehiago erran dute: "Ez dugu uste gureak kolektibo berri bat izan behar duenik; uste dugu bertze elkarte eta taldeetako kideek bat egiteko espazio bat eskaintzen ahal duela gure sareak; sinergia horiek bultzatzea dela gure lana".

Asmoa da antolatzeko eta protesta egiteko zailtasunak dituen langileari baliabideak ematea, eta, batez ere, "babes soziala" eskaintzea. Hipotekek kalte egindako plataformen lana jarri du Mirandak adibide. "Auzoko plataforma auzo horretan aritzen da, baina baita bertzeetan ere. Elkarri babesa ematea da kontua", nabarmendu du.

Bertze hainbat proiekturi egin diote so Langileon Autodefentsa Sareko kideek, beren egitasmoari azala eta mamia emateko. Bertzeak bertze, Bartzelonan sortutako auzo sindikatuei. Bartzelonako Una Posicio izenburuko aldizkarian azaldu dute sindikatu horien bultzatzaileek beren asmoa zein den: "Langile anitz bakartuta daude, eta egoera hori aldatzeko ordua da; mugimendu politiko eta sozialetatik behar dena egin behar dugu lan esparruko borrokak auzoen eta herrien esparrura itzultzeko; auzo eta herrietan aurkituko baitute lan baldintza prekarioak eta behin-behineko lanpostuak dituzten langileek behar duten babes soziala. Lan esparruan beldurra bazter utzi ahal izateko oinarriak ezarri behar ditugu".

Ameriketako Estatu Batuetan sortutako elkartasun sareak ere aipatu dituzte Lacallek eta Mirandak. Seattle hirian garatu dira horietako hainbat, adibidez. Pertsonen arteko babes sareak sortu dituzte hiri horretan, lanaren esparruko edo etxebizitzen arloko bidegabekeriei elkarrekin aurre egin ahal izateko.

"Beldurra"

AEBetako elkartasun sareek eta Bartzelonako auzo sindikatuek zabaldutako mezuekin bat egin dute Langileon Autodefentsa Sareko kideek. Beldurraren auzia nabarmendu dute Lacallek eta Mirandak ere, adibidez. "Gurpil zoro baten gisakoa da errealitatea. Baldintza kaskarrenak dituzten langileentzat bereziki zaila da antolatzea; eta langileak antolatzen ez badira, are okerragoak izaten ohi dira haien lan baldintzak, are zailagoa beren egoera; babes gutxiago izaten dute langile horiek. Argi dugu egoera hori irauli behar dela, eta hori da sarearen helburua", azaldu du Lacallek.

Horretarako, taldeen arteko sarea sortuz, hain zuzen ere, "presioa egitea" da gazteen xedea. "Auzi batek bide judiziala egin dezakeela uste badugu, sindikatuetara bideratuko dugu, guk baino gaitasun handiagoa baitute arlo horretan. Ez da hori gure lan arloa; gure zeregina da presio soziala egitea, lan baldintza kaskarrak jendaurrean salatzeko eta langileak bakarrik ez uzteko". Martxan oraintxe jarri dira, baina sareko kideak hasi dira deiak jasotzen. Webgunea ere martxan dute, Langileautodefentsa.net helbidean.

Langile guztien alde egin nahi dute, baina gazte mugimendutik sortu den ekinaldia da sarea, eta, ondorioz, gazteei eragin nahi die, bereziki. Azken urteotan gazteon artean nolabaiteko "ezkortasun giroa" zabaldu dela uste dute Lacallek eta Mirandak. "Gazteok onartu dugu lanaren esparruan dugun egoera prekarioa. Ez da horren aurka egiteko beharrik sumatzen, eta ez da borrokarako esparrutzat hartzen", nabarmendu du Lacallek; kezka agertu du egoera horri buruz. "Gazteek uste dute gazte garaiari dagokion egoera bat dela egungoa, izanen dutela gero bizitza osorako lanpostu bat, baina ez da egia; ez dugu bizitza osorako lanposturik izanen, eta prekaritatea lanaren esparru guztietan gertatzen da. Ez da bakarrik gazteon kontu".

Lanari buruzko ikuspuntu hori aldatzea erabat beharrezkotzat jo dute Langileon Autodefentsa Sareko kideek. "Gazteontzat larria baita lanak prekario izan behar duela onartzea eta laneko arlo hori gure gizarte borroketatik bereiztea", berretsi du Mirandak.

Lan baldintza prekario horiek hamaika aurpegi dituzte. "Beltzean kobratzen dira ordu anitz; ordu gutxirako kontratuak egiten dira; sinatutakoa baino gehiago lan egiten da, aparteko ordu horiek kobratu gabe; kontraturik gabe lan egiten da...". Zerrenda luzea dela nabarmendu dute Mirandak eta Lacallek. Hala eta guztiz ere, egoera horiek salatzeko eta hutsean uzteko lan egiteko prest dira.

Lan horrekin, gainera, klase kontzientzia piztu nahi dute gazteen artean. "Konturatu behar dute egungo egoera lan munduaren ezaugarri nagusi bilakatu dela, eta horren aurka egin behar dugula. Ezin dugu gertatzen dena onartu".

Sareko kideek onartu dute, halere, gazteek baino zailtasun handiagoak dituztela, anitzetan, adin bateko langileek. "Guk, finean, gurasoen babesa dugu; argi dago seme-alabak dituen 50 urte baino gehiagoko langilearentzat zailagoa dela lan baldintzen kontra protesta egitea".

Protestarik gabe, ordea, egungo errealitatea betikotzeko arriskuak gora egiten du. "Gizarte mugimenduetako ekintzaile izateak eragina izan dezake lanaren arloan; ondorioak are larriagoak izan daitezke lanaren arlo horretan ari bazara. Horregatik da hain garrantzitsua presioa egiteko taldeak eta sareak sortzea, hain zuzen ere", nabarmendu du Lacallek.

Iruñerriko beharginentzat "tresna eraginkorra" izan nahi du Langileon Autodefentsa Sareak, finean. Eguberrietarako bertze kanpaina bat prest dute jada, Enpresak gonbidatu, baina zuk ordaindu lelopean, enpresek antolatzen dituzten afarien harira. "Ezin dugu ahaztu gure nagusia ez dela gure laguna; nagusia gure lanaz baliatzen da".

Jostailuak, ume eske
Abe 16, 20162016-12-15Aisialdia, Albisteak, Gizartea, Nafarroa0

Jostailuak, ume eske

Kattalin Barber

Gabonetako ohiko erosketez harago, Iruñean badago aukera bestelako kontsumo eredu baten aldeko apustuan oinarritutako opariak egiteko, egunotan. Emausko Trapuketariek milaka jostailu biziberritzen dituzte, ume bakar bat ere jostailurik gabe gera ez dadin. Atzo zabaldu zuten azoka, eta urtarrilaren 5era arte egonen da zabalik Arrotxapeko Arga ibaia kalean duten Triki Traku dendan.

"Jostailuak berrerabiltzea, aurreztea eta beste aukera bat ematea ez ezik, ingurumena babestea eta arduraz kontsumitzea ere bada gure asmoa", adierazi du Pili Ioldik, erakundeko komunikazio taldeko kideak.

Urtero, Emausko Trapuketarien bilketa zerbitzuek Nafarroa osoko etxeetan eta garbiguneetan milaka tona biltzen dituzte, eta, horien artean, jostailuak dira asko. "Onenak eta deigarrienak" aukeratzen dituzte Eguberrietako azokarako. Bilketa egin ondoren, berrerabil daitezkeen jostailuak sailkatzen dituzte, eta, beharrezkoa bada, garbitu eta konpondu egiten dituzte. "Behin bilduta, bereizita, konponduta eta txukunduta daudelarik, prest ditugu saltzeko", azaldu du.

Mota guztietako eta adin guztietarako jostailuak jasotzen dituzte dendan: panpinak, puzzleak, ibilgailuak, peluxeak, haurrentzako liburuak, mozorroak, jostailu bildumak, Lego-ak, Playmobil-ak eta abar. "Lego-ak, adibidez, pisura saltzen ditugu, eta oso ongi saltzen dira". Jostailuak opari katalogoetan dauden bezala aurkezten saiatzen dira, poltsetan sartzen, eta ahalik eta hobekien aurkezten. Jostailuak hezigarriak eta oraingoak direla azpimarratu du Ioldik.

Laugarren urtea da Emausko Trapuketariek azoka antolatzen dutena, eta harrera ona duela dio erakundeko kideak. Izan ere, garai honetan joan den urteko jostailuak alde batera uzten dituzte askok, berriei tokia egiteko asmoz. Hainbat datu aipatu ditu Ioldik: hamar jostailutik bederatzi zabortegira joaten dira, eta hiri hondakin guztien artean %6 jostailuak dira. "Ehunekoa murriztu behar dugu. Jostailuak berriro erabilita lortuko dugu guztion artean hondakinen putzu beltzera ez bidaltzea".

Emausko Trapuketariek ez dute datu zehatzik, baina haien guneetara egunero iristen den jostailu kopurua handia dela argi du Ioldik. Gehienak, gainera, Gabonen atarian jasotzen dituzte, "jostailu berriei tokia egiteko armairuak husten dituztenean etxeetan". Gabonak amaitu eta gero, berriro ere dozenaka jostailu jasotzen dituzte. Espainiako Jostailu Ekoizleen elkarteak adierazi duenez, jostailuen %75 garai honetan erosten dira. "Garestiagoak diren garaian, hain zuzen ere", nabarmendu du Ioldik.

Dena den, jasotzen dituzten jostailu guztiak ezin dituzte berreskuratu ezta berrerabili ere. Egoera txarrean daudelako edota konpondu ezin direlako baztertzen dituzte. Gainerakoak, ongi funtzionatzen dutela ziurtatu, garbitu eta moldatu ondoren, dendako apaletan txukun-txukun ipintzen dituzte.

Horixe da, beraz, azokaren xedea: beste aukera bat eman nahi diete jostailuei, eta, aldi berean, herritarrak animatu bertan bigarren eskuko jostailuak erostera. "Diru gutxiren truke, mundu guztiaren eskura jartzea". Edonola ere, oraindik ere jendeari bigarren eskuko jostailuak erostea kosta egiten zaiola jakinarazi du Ioldik. Aurreiritziek indarrean jarraitzen dute. "Erosi behar dugula, hori da Eguberrietan zabaltzen den mezu nagusia. Etengabeko bonbardaketa da, eta jostailu berriak nahi ditu jendeak", adierazi du Emausko kideak. Hala ere, ilarak izaten dira urtero, irekitzen duten lehen egunean.

Jostailuak hondakin

Dirua aurrezteaz eta jostailuei bigarren bizitza emateaz gain, jostailuak berrerabiltzeko arrazoi asko daude. "Ikaragarria da jostailuak egiteko zenbat baliabide natural behar den: ura, petrolioa, metala, zura... Denboraldi batean erabiltzen dira, eta gero horietako asko hondakin bihurtzen dira. Jostailuak berreskuratzea eta berrerabiltzea beharrezkoa da", dio Ioldik.

Ingurumenari nabarmen kalte egiten diote jostailuek, zabortegira botatzen direnean eta, batez ere, erretzen badira. "Errausketak edota zabortegian pilatzeak eragiten duten kutsadura gutxitu egiten dugu". Adibidez, kadmioa, merkurioa edota beruna duten jostailuak kaltegarriak dira, eta, tratamendu egokia jasotzen ez badute, lurra eta ura kutsatzen ahal dituzte. Hamaika ondorio izan ditzake horrek.

Horregatik, hain zuzen ere, baliabide naturalak ez agortzearen alde lan egiten dute Emausko Trapuketariek, eta birziklatzea da haien helburua.

Aldi berean, gizarte lana egiten dute. Garai batean bazterketa sufritu duten pertsonei duintasunez bizitzeko aukera ematen die erakundeak. "Jostailu hauek erosiz gero, bideragarria egiten dugu gure proiektua; 220 laguni bizimodu bat eskaintzen die proiektu horrek".

Horrez gain, azokaren bidez kontsumo ereduen inguruan hausnarketa eragin nahi du erakundeak. "Bereziki, Eguberrietan ditugun kontsumo ohituren inguruan eta seme-alabei irakasten dizkiegun balioen inguruan".

Jostailu baten bizitzari buruzko gogoeta jarri du adibide Ioldik, behar lukeen baino laburragoa izaten ohi delako; izan ere, umeek asko dituzte, eta aspertu bezain pronto berri bat nahi izaten dute, gainera. Bizitza luzeagoa eman nahi diete Emausko Trapuketariek jostailuei: "Umeek ez lukete garai hau iragarkietako ereduen arabera bizi beharko. Ingurumenarekiko errespetua bultzatu behar dugu, gizarte bidezkoago bat izateko bidean".

Ondarea, klik batean
Abe 16, 20162016-12-15Aisialdia, Albisteak, Euskara, Nafarroa0

Ondarea, klik batean

Asier Garcia Uribarri

Teknologia berrien erabilera, inguruaren ezagutza eta ele aniztasuna. Hiru ezaugarri horiek bildu ditu Nafarroako Ikastolen Elkartearen azken proiektuak: Gure ondarea QR-tuz. Nafarroako ikastoletako ikasleek euren eskualdeetako 75 gune esanguratsu aukeratu eta deskribatu dituzte. Hala nola, elizak, jauregiak edota natur guneak. Deskribapen horiek guztiak, ahoz eta idatzizkoak, datu base batean sartu dituzte. Informazioa jaso daiteke tokian-tokian jarri dituzten QR kodeak erabiliz.

Duela urte eta erdi, ikastolen 50. urtemuga ospatzeko hainbat ekinaldi antolatu zituen ikastolen elkarteak, eta orduan sortu zen proiektu berriaren ideia. "Gaitasunetan oinarritutako hezkuntzaren alde egiten dugu, eta ildo horretan ikastola guztiak batuko zituen proiektu bat garatu nahi genuen", azaldu du Josu Reparaz Nafarroako Ikastolen Elkarteko zuzendariak.

Horrelako hainbat proiektu martxan dituzte Nafarroako ikastolek. Lizarran, adibidez, Nondik dator ura? proiektua lantzen ari direla nabarmendu du Reparazek. "Ikasleak ibaien iturburuetara joaten dira, eta gure etxeetara heldu arte urak egiten duen bide guztia aztertzen dute. Horrelako proiektuak ikastola guztietan daude. Baina guztiek parte hartuko zuten bat nahi genuen".

Ekinaldia Nafarroako ikastoletako Lehen Hezkuntzako 6. mailako eta Bigarren Hezkuntzako 1. mailako ikasleek egin dute. Ikastalde bakoitzak bere eskualdeko sei elementu aukeratu ditu, besteak beste, Arbizuko dorrea, Arbaiungo arroila, Tuterako Uharte markesen jauregi barrokoa eta Iruñeko Frantziako ataria. Gero talde bakoitzari buruzko informazioa bildu eta deskribapenak osatu dituzte. Euskara da prozesuaren oinarria, baina testuak beste hainbat hizkuntzatara ere itzuli dituzte. "Testuak euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez jaso ditugu. Halere, ikastetxe batzuetan aukera bazegoen, eta beste hizkuntzatan ere jarri ditugu: frantsesez eta alemanez".

Dagoeneko QR kodeak jarrita daude behar duten guneetan, eta edonor hurbildu daiteke informazioa jasotzera. Erabiltzeko modua oso erraza da. Sakelako telefonora QR kodeak irakurtzeko aplikazioa jaitsi egin behar da aurretik. "Oso erraz eskuratzen da, eta doakoa da". Behin aplikazioarekin, sakelakoa QR kodera hurbildu, eta informazioa ahoz edo idatziz jaso nahi duen galdetuko diote erabiltzaileari. Hautua egin eta gero, erabiltzaileak informazioa jasoko du telefonoan.

Elkarlana oinarri

Ikasleek egindako lana hiru edo lau astean bukatu dutela azaldu du Reparazek. Informazioa bilatu eta deskribapenak egiteko nahiko ongi moldatu dira ikasleak. Prozesuko parterik zailena ahozko testuak grabatzea izan da. "Ezin da edonola irakurri: astiro, beharrezko geldialdiekin... edozein entzulek ulertzeko moduan. Horrek nahiko lan ekarri du".

Testuak osatzeko eta grabatzeko hainbat astez lan egin behar izan badute ere, zeregin burokratikoak izan dira proiektua gehien luzatu dutenak. Izan ere, erregistratutako eraikin asko pribatuak dira, eta horien jabeen baimena behar izan dute QR kodeak bertan jartzeko. "Elizetan kodeak jartzeko Artzapezpikutzaren baimena behar izan dugu, eta beste zenbait kasutan, eraikinetako jabeena. Baina denen jarrera oso positiboa izan da. Gogo onez hartu dute gure ekinaldia".

Proiektuak Vianako Printzipea erakundearen babesa ere izan du hasieratik. "Erabateko prestasuna izan dute gurekin bat egiteko. Testu guztiak gainbegiratu dituzte. Azken finean, toki publikoetan egongo den informazioa da. Onartu egin digute proiektu honekin instituzio publikoek zuten hutsune bat bete dugula".

Reparazek adierazi du horrelako proiektuek ikasleengan motibazio berezia sortzen dutela. "Ikasleek ikusten dutenean ikasten duten edozer gauza baliagarria dela eta ikastolatik kanpo oihartzuna duela motibatu egiten dira. Are gehiago, euren lanaren hartzaileak helduak badira".

Behin lanak bukatuta, orain proiektua gizarteratzea baino ez zaie geratzen. Horregatik, ikastoletako eta hezkuntzako aldizkari espezializatuetan berria zabalduko dute. Gainera, tokian tokiko turismo bulegoetan eskuragai jarriko dituzte triptikoak informazio guztiarekin.

Lehen pausoa 75 gune erregistratzea izan da. Baina Reparazek ez du baztertzen datozen urteetan proiektua garatzen jarraitzea. "Nafarroan gune asko geratzen dira erregistratzeko; beraz, lana badugu aurretik". Ikasleek hainbat gaitasun landu dituzte proiektu bakar batean, eta gizarteak, gainera, Nafarroako ondarea eskuragai du, orain, klik bakar batean.

Abe 16, 20162016-12-15Albisteak, Iritzia, Nafarroa0

Iritzia: Zuk etxeko langilea daukazu?

Saioa Alkaiza

Zer jan du? Zenbat aldiz dutxatu da? Zeinekin hitz egin du telefonoz?". Etxeko langileak kontratatzen dituztenetako batzuek kontrolatzen dituzten alderdietako zenbait dira horiek: emakumeen elikadura, higienea zein harremanak jopuntuan jartzen dituzten galderak. Sorgin eta Anitzak kolektiboko Liz Quintanak azaldu zuen, Emakumeen Mundu Martxak indarkeriaren aurpegi anitz azaleratzeko egindako jardunaldietan: "Haien bizi sexuala, afektiboa, soziala... kontrolatzen dute. Nagusiek dena galarazten diete".

"Esklabotzatik gertu" daude etxeko langileak, eskubideak bermatuta ez daudelako. Hori izan zen behin eta berriz errepikatu zen ideietako bat.

Demagun, etxe barruko esparruan galdetu beharrean, fabrika batean galdetu dietela langileei zenbat aldiz garbitu dituzten hortzak edota norekin izan dituzten sexu harremanak: grebak leudeke, eta hotsandiko lerroburuak egunkarietan. Baina gai honetan, berriz, ez da halakorik gertatzen.

Larriak dira datuak, feminizatutako sektorea da etxeko langileena: %95 dira emakumeak, hain zuzen ere; horietatik asko migratzaileak eta paperik gabekoak dira, gainera. Zenbatekoari dagokionez, Nafarroan, soldatapeko 9.000 etxeko langile inguru daudela uste dute adituek. Kopuruak, baina, dantza zehaztugabea baino ez dira. Gizarte Segurantzan izena emanda ere, langabezia saririk ez dago, ez dute kotizatzen beharko luketen guztia, hitzarmen kolektiborik ez da, eta, gaixo agiria eskatuta ere, berandu has daitezke legokiekeena jasotzen —bederatzigarren egunetik hasi beharko lukete ordainsaria kobratzen, eta hori legearen arabera—.

Ertzek, gainera, are ertz gehiago dituzte. Bazterrak bazterrik ez du faltan: egoiliar aritzen direnak, alegia, etxeetan daudenak ia 24 orduz 7 egunez. "Batzuetan, kobratu egiten diete etxean lo egiteagatik, eta nagusiek behartzen dituzte haienean bizitzera! Lanaldia ez dago arauturik, ez gaueko ordutegia, ez intimitaterako eskubidea...". Zorrotz mintzatu da Quintana: "Familia batzuek etxeko langileak uzten dizkiete elkarri, sukaldeko irabiagailua balira bezala!".

"Behin baino gehiagotan, lapurretaren aitzakia erabiltzen dute nagusiek, eta, hala, kaleratuz gero, etxeko langileek ezin dute deus exijitu". Legearen aurrean zeinek izanen du irabazteko aukera handiagoa, kontraturik ez duen etxeko langile emakume (agian migratzaile) batek ala etxeko nagusiek? Bada, atera kontuak.

Orain, Gabonetako alde iluna. Zuk gozatzen duzu, haiek lan egiten dute izenburupean, etxeko langileen inguruko jardunaldiak antolatu ditu La Rebelde Nafarroako Etxeko Langileen Eragileak.

Bihar bertan, larunbatarekin, Etxeko lana, XXI. mendeko esklabotza hitzaldia izanen da Katakraken, hiru kolektiboren eskutik. Eta 22an, kalera ateratzeko deia egin dute: elkarretaratzea eginen dute. Guk mugitzen dugu mundua leloa izanen du pankartak.

Eta zuk etxeko lanak egiten dizkizun inor ba al daukazu? Soldatapean?

“Kometen bidez heldu zitezkeen Lurrera bizia sortzeko osagaiak”
Abe 16, 20162024-02-02Elkarrizketa, Elkarrizketak0

“Kometen bidez heldu zitezkeen Lurrera bizia sortzeko osagaiak”

Asier Garcia Uribarri

Nola sortu eta garatu zen Eguzki Sistema? Lurrean bizitza sortu zuten osagaiak planetan bertan sortu ziren, edo kanpotik heldu ziren? Galdera horiek eta gehiago erantzuten saiatu da ESA Europako Espazio Agentzia Rosetta misioarekin. Lehenengo aldiz lortu dute satelite batek kometa batekin bat egitea, eta harekin bi urte luzez espazioan bidaiatzea. Miguel Perez Ayucar (Iruñea, 1977) ESAko ingeniaria da. Espazioaren ikerkuntzan egindako lanagatik jaso du aurten ANIT Nafarroako Telekomunikazio Ingeniarien elkarteak ematen duen saria.

Urteak daramatzazu kanpoan lanean, zer da zuretzat horrelako aitorpen bat jaso izana?

Nire lan eta asmoek etxetik urrun eraman naute, baina beti dut nire lurra gogoan, asko maite baitut. Niretzat, ohorea da Iruñera itzultzea eta Eguzki Sistemaren ikerketan egiten duguna azaldu ahal izatea, gai liluragarria baita.

Rosetta proiektuari buruz mintzatu berri zara Iruñean, azken urteetan egin duzun lanaz. Zergatik da hain garrantzitsua?

Rosetta ESAk egin duen zientzia misio konplexuenetariko bat izan da. Lehenengo pausoak 1980ko hamarkadan eman zituzten, ESAren Giotto zundak Halley kometarekin izandako elkartze laburraren ostean. Asmoak zientzia fikziozkoa ematen zuen: kometa bat harrapatzea 100.000 km orduko baino gehiagoko abiaduran, bi urtez orbitatu kometak aktibitate gehien duen garaian, eta eguzkitik hurbilen dagoenean, kometaren gainazalera robot bat bidali. Rosetta-Philae horrela jaio zen. Ariane 5 kohetearekin bidali zuten 2004. urtean. Planeten arteko bidaiak hamar urte baino gehiago iraun du, eta beharrezkoa izan da karanbola bat Lurretik bi aldiz eta Martetik behin pasatzeko. Inguratze bakoitzak aparteko grabitate indarra ematen zigun kometa urruna harrapatzeko. Zunda Eguzkitik urrutien egon zen garaian, hibernazioan jarri genuen, ez zuelako energia nahikorik lanean aritzeko. Hiru urte eman zituen horrela. Azkenean, 2014ko abuztuan, kometara heldu, eta haren orbitan kokatu ginen. Azaroan, Philae banatu genuen Rosetta-tik, eta lurreratu egin zen. Kometaren aktibitate nagusia neurtu genuen 2015eko abuztuan, Eguzkitik hurbilen zegoen momentuan. Proiektua irailaren 30ean bukatu zen, Rosetta-ko ontzi nagusiak kometan lurreratuta.

Zergatik aukeratu zenuten 67P/Churyumov-Gerasimenko kometa?

Egungo teknologiarekin antzeman dezakegun kometa mota da. Jupiterreko kometen familiakoa da, beraz, haren orbita ez da oso eszentrikoa. Jupiterreraino urruntzen da, eta Eguzkira Lurra baino apur bat gehiago hurbiltzen da. Kometa gaztea da, eta hori zientifikoki oso erakargarria da, haren sorreratik ez baita asko aldatu. Hala ere, zailtasuna agerikoa da, 130.000 kilometro orduko abiaduran mugitzen baita, gas eta harriak etengabe kanporatuz.

Zein izan da zailtasun nagusia?

Edozein espazioko misiok zailtasun ugari ditu atxikiak. Rosetta-ren kasuan, unerik kritikoenak Philae eta Rosetta beraren lurreratzeak izan ziren. Konplexutasunaren aldetik, zailena izan zen erabat ezezaguna zitzaigun objektu aktibo baten inguruan hegan egiten ikastea. Gauza asko bidean aldatu behar izan genituen, gas eta hauts zurrustak etengabe gertatzen baitziren.

Misioan, aurreikusitako helburuak bete dira?

Helburuak bete, eta gehiago ere lortu dugu. Misioaren iraupena espero genuena izan da. Hala ere, horrelako arriskuak zituen proiektu bat izanda, askoz lehenago ere bukatu zitekeen.

Proiektuaren zein alderdirekin geratuko zinateke?

Ni neu, irailaren 30eko lurreratzearekin geratzen naiz. Hiru urtez kometan zientzia eta lan handia egin ostean misioa bukatu zen. Jaitsiera oso konplexua izan zen, baina orduan, bereizmen handiena zuten emaitzak lortu genituen. Emozioz beteriko uneak izan ziren, eta dena ondo joan zen.

Zeintzuk dira emaitzarik esanguratsuenak?

Hiru nabarmenduko nituzke. Lehena, aurretik ikusi gabeko objektu bat behatzea. Kometaren forma ez genuen ezagutzen, eta ematen du Eguzkitik urrun gertatutako bi kometaren arteko talka motel baten emaitza dela. Bigarrena, 67P kometaren ur analisia. Horren arabera, hango urak ez du Lurrekoarekin zer ikusirik. Hori erabat harrigarria da. Lurreko urak jatorri estralurtarra du. Haren sortzearen ondoren heldu zen; ziurrenik, kometa eta asteroideen bonbardaketak ekarri zuen. Emaitza horrek iradokitzen du ekarpenik handiena asteroideek egin zutela. Hirugarrena, molekula organiko konplexuen aurkikuntza da. Horien artean, garrantzia berezia du aminoazido glizina aurkitzeak. Rosetta-ren xede nagusietako bat zen ikertzea ea Lurrean bizitza sortu zuten molekula bakunek Lurretik kanpoko jatorria ote zuten. Neurketek berretsi dute kometek ekar zitzaketela Lurreko garapen biologikorako oinarrizko osagaiak.

Zein izan da zure lana misioan?

Planifikazio eta zientzia operazioen taldea gidatu dut. Zehazki, gure ingeniari eta zientzialari taldeak lanabesak erabiltzeko komandoak sortu zituen. Era berean, Rosetta ontziaren norabidea markatu dugu, neurketa zientifikoak egin nahi genituen tokietara jo zezan.Lanabesen operazioen prestaketarako azken katebegia ginen, eta presio handia genuen planak ontzian garaiz egon zitezen eta akatsik egon ez zedin.

Zaila izaten ohi da gisa honetako gaiak gizarteratzea. Zergatik da horren garrantzitsua espazioaren ikerketa?

Zientifikoki, Lurrean ezinezkoak diren aurrerapausoak ematen dizkigu espazio ikerketak. Babesten gaituen atmosfera oztopoa baita unibertsoa eta haren prozesuak ikasteko. Azken urteetan aurkitu dira, besteak beste, Einsteinen grabitazio uhinak, zulo beltzak, materia eta energia iluna, eta beste izar batzuen inguruan dauden ehunka planeta eta atmosfera. Espazioko misio berriek unibertsoari buruz dakiguna irauliko dute. Teknologikoki, berriz, gure egunerokoan erabiltzen ditugun aparatu eta sentsoreak garatzen dira. Hala nola eguzki panelak, laserrak, komunikazioak, propultsioa edota material berriak. Halaber, sistema osoak gauzatu egiten dira, adibidez, GPS edo Galileoren gisakoak, eguraldia eta hondamendi naturalak aurreikustekoak edota abiadura handiko datu eta mugikorren komunikazioak.

Ezin dugu ahaztu misio horiek duten eragin soziologikoa ere: jendea inspiratzen duten misioak dira, eta nazioarteko lankidetzaren beharra dute. Herrialde bakar batek ezin dituelako horrelako proiektuak bere kabuz aurrera eraman. Laburbilduz, unibertsoko beste txokoren batean organismo sinpleak aurkituko bagenitu, unibertsoari buruz dakiguna irauliko litzateke.

Hasieratik nahi dute euskara
Abe 9, 20162016-12-09Albisteak, Euskara, Gizartea, Hezkuntza, Nafarroa0

Hasieratik nahi dute euskara

Asier Garcia Uribarri

San Frantzisko eskolako matrikulazio datuek argi hitz egiten dute: aurten, 3 urteko gelan 29 haur daude D ereduan, eta bederatzi A eta G ereduetan", azaldu du Zaloa Basabe Alde Zaharrean Haur Eskola Euskaraz plataformako kideak. Iaz Iruñeko Udalak bi haur eskola gehiagotan jarri zuen eredu euskalduna. Hala ere, aldaketa horrek ez zuen bete haur eskoletako euskara eskaria, udalak berak egindako ikerketaren arabera. Alde Zaharreko haur eskola Nafarroako Gobernuaren esku dago, Iruñeko beste lau bezala, eta guztietan dago eredu erdalduna. Euskarazko ereduaren alde sinadurak biltzen ari dira, eta heldu den asteartean jende katea egingo dute; Alde Zaharreko haur eskola eta parlamentua elkartuko dituzte.

"Haur eskolarena auzo aldarrikapen historikoa da", adierazi du Basabek. Urteetan, haur eskoletako gurasoek eraman dute aurrera aldarrikapena, baina horrela zaila zen luzera begirako plangintzak egitea. "Gurasook denbora gutxi pasatzen dugu haur eskolan; beraz, zaila da guk geure kabuz aritzea. Horregatik, 2011n plataforma sortu genuen guraso, euskalgintza eta auzoko eragileen artean".

Ordutik, hainbat mobilizazio eta kanpaina egin dituzte, baita unean uneko gobernuko arduradunekin bilerak ere. Baina salatu dute UPNren erantzuna beti izan zela "oso itxia". Hala ere, gobernu aldaketarekin beste ahalegin bat egitea erabaki zuten. Ekainean Hezkuntza Departamentuaren lan saio batean parte hartu zuten, eta han lantalde bat sortzea erabaki zuten. Horren ostean, elkartu ziren haur eskolen arlo teknikoan lan egiten duten beharginekin eta Txema Mauleon Gizarte Eskubideetako Departamentuko kabineteburuarekin. Azken bilera gobernua babesten duten lau taldeekin izan zuten.

Plataformako kideek bileren balorazio gazi-gozoa egin dute. "Behin eta berriz baietz esaten digute. Gure eskaria arrazoizkoa dela esaten dute, baina gero ez dituzte beharrezkoak diren neurriak hartzen", dio Basabek. Plataforma ahalegin berezia egiten ari da heldu den urtean haur eskola euskalduna izan ahal izateko, baina horrek erabakiak data zehatzetan hartzea eskatzen du. "Matrikulazio kanpaina otsailean hasiko da; beraz, askoz jota, urtarrilean hartu beharko lukete erabakia. Oraindik garaiz gaude, baina denbora aurrera doa", ohartarazi du Garikoitz Torregrosa euskalgintzako kideak.

Torregrosak garrantzitsutzat jo du erabakia aurten hartzea, datozen urteetan zailagoa izan daitekeelakoan. "Hurrengo urtean hauteskunde zikloa gertuago egongo da, eta horrelako erabakiak hartzea zailagoa izango da. Hala ere, ez litzateke ezinezkoa izango".

Datu kontrajarriak

Txema Mauleon Nafarroako Gobernuko Gizarte Eskubideetako Departamentuko kabineteburua da, eta departamentu horrek kudeatzen ditu Nafarroako Gobernuaren esku dauden haur eskolak. "Anakronismoa da; antolaketa hau haur eskolak familia kontziliaziorako baliabidetzat hartzen zirenekoa da. Aldatzen saiatzen ari gara, baina burokrazia oso konplexua da", azaldu du Mauleonek. Haren arabera, datu kontrajarriak dituzte haur eskoletako eskariari dagokionez. Iaz, Iruñeko Udalak haur eskoletako hizkuntza ereduari buruzko galdeketa egin zuen aurrematrikula kanpainarekin bat. Galdeketen emaitzek adierazi zuten gurasoen %37,7k euskarazko eredua nahi zutela. Udalak iaz egindako aldaketekin, soilik eskariaren %27 betetzea lortu zuen.

Hala ere, Mauleonek adierazi du Nafarroako Gobernuak bestelako datuak dituela. "Matrikulako datuek esaten digute itxaron zerrenda luzeagoa dagoela ingelesa eta gaztelania eta gaztelaniako haur eskoletan euskarazkoetan baino". Hori dela eta, Gizarte Eskubideetako Departamentuak azterketa berri bat egingo du udalarekin elkarlanean, benetako eskaria zein den jakiteko. "Azterketa berri horretan lokalizazio faktorea kontuan hartuko dugu. Jendeari galdetu nahi diogu: zure auzoan eredu guztiak izango bazenitu, zein aukeratuko zenuke?". Azterketa hori aurrematrikula garaiaren aurretik hasiko dute, eta aurrematrikulako datuak ere kontuan hartuko dituzte. Emaitzak uda aurretik izango lituzkete.

Plataformako kideek nabarmendu dute Alde Zaharreko haur eskolan eredu euskalduna jarriko balute, udalak iaz egindako azterketan ateratako eskari datuak beteko lituzketela. Hala ere, gogoratu dute eskaria betetzea gutxiengo bat dela. "Eskaria bete behar da, baina ezin gara horretara mugatu. Nafar guztiek dute eskubidea euskara ikasteko. Eredu erdaldunek herritarrei ukatu egiten diete Nafarroako hizkuntza ofizialetako bat jakitea, eta etorkizunean lan eta harremanetarako aukerak", salatu du Torregrosak.

Kezkaz bizi dute euskalgintzako eta plataformako kideek gobernuak euskararekiko duen jarrera. "Badirudi gobernua beldur dela. Oposizioak euskara jomugan du. Guk ausardiaz jokatzeko eskatzen diogu, euskararen eremuan pausoak eman behar baitituzte nafarren eskubideak direlako", azaldu du Torregrosak.

Hala ere, oposizioak euskararen gaiarekin gogor jokatzen badu ere, Torregrosak gogoratu du Nafarroan badagoela euskararen aldeko gehiengo bat. "Nafarroan badago gehiengo bat euskararen alde, eta gobernuak haren babesa izango du. Zarata sor daiteke, baina horrek gutxi irauten du. Gu lanean ari gara, eta horretan jarraituko dugu".

Datak estuak dira, eta Nafarroako Gobernuan, berriz, zalantzak ugari. Baina Alde Zaharrean argi dute: hasieratik ikasi nahi dute euskaraz.

Kontuak eskatu dizkiote gobernuari
Abe 9, 20162016-12-09Aisialdia, Albisteak, Gizartea, Ingurunea, Nafarroa0

Kontuak eskatu dizkiote gobernuari

Edurne Elizondo

Informazioa nahi dute Pedro Zigaren oinordekoek (Iruñea, 1867-1949); informazioa, zehazki, Zigak 1949. urtean, bere testamentuaren bidez, orduko Nafarroako Diputazioaren esku utzi zuen ondarearen egoerari buruz. Zigak 1898an erosi zuen Bertizko jaurerria; nafarrei eman nahi izan zien, eta, haien izenean, diputazioak jaso zuen, hil eta gero. Hainbat baldintza zehaztu zituen ondarea ematerakoan, halere, eta baldintza horiek zein neurritan betetzen ari diren jakin nahi dute Zigaren ondorengoek. Horretarako, Nafarroako Gobernuaren erregistroan instantzia aurkeztu dute, administrazioak jaurerria hartu zuenetik egin diren urrats guztien inguruko zehaztasunak jasotzeko asmoz.

Ehizaren ingurukoek sortu dute azken urteotan zalaparta, batez ere. 1984. urtetik, natur parkea da Bertizko jaurerriko lursaila, eta Landa Garapen, Ingurumen eta Toki Administrazio Departamentuaren esku dago kudeaketa. Isabel Elizalde kontseilaria, da, ondorioz, Bertizko parkeko patronatuko egungo presidentea.

Bere testamentuan Zigak zehaztu zuen ehiza debekatuta egonen zela espazio horretan. Nafarroako Gobernuak, halere, arkuak eta geziak baliatuz basurdeak, orkatzak eta oreinak ehizatzeko baimena eman zuen, 2010. urtean. Orduko gobernuko hainbat kidek ere parte hartu zuten baimen horrek ekarri zituen ehizaldietan. Gurelur talde ekologistak auzitara jo zuen. Fiskalak 2013ko bere idatzian onartu zuen ehizaldiek Nafarroako hainbat lege urratu zituztela; zehazki, faunaren eta haren habitatari buruzkoa, eta arrantza eta ehizari buruzkoa. Hala eta guztiz ere, salaketak ez zuen aurrera egin.

Elizaren esku

Zigak ez zuen seme-alabarik, eta haren ilobak bilakatu ziren haren oinordeko. Zigaren iloben ondorengoetako hainbat dira, orain, gobernura jo dutenak zehaztapen bila. Ehizaren auziak kezka eragin zien, eta ez zuten berri ontzat jo kontua hutsean gelditu izana. Bertze hainbat arlotan ere Zigaren borondatea bazter gelditu dela uste dute, gainera. Bertizen zegoen Zigaren liburutegiarekin, hainbat altzarirekin edo Elizaren esku ziren hainbat lursailarekin gertatu dena argitu nahi dute haren oinordekoek, bertzeak bertze.

Zigak bere testamentuan zehaztu zuen Bertizko jauregiaren erabilera Elizaren esku geldituko zela, baina, betiere, baliabiderik ez zuten apaizentzako egoitza gisa baliatzeko, erretiroa hartzeko orduan. Izan zitezkeen toki arazoei aurre egin nahi izan zien Zigak, gainera, eta apaizen esku utzi zituen Oronozko bertze 29 lursail ere. Bertizko eraikina erabiltzeko zuen eskubidea Nafarroako Gobernuaren esku utzi zuen Artzapezpikutzak, 1982. urtean. Saldu egin zion, zehazki.

Pedro Zigaren oinordekoek informazioa nahi dute 1982ko akordio horrek izan dituen ondorioei buruz, bertzeak bertze. Oro har, 1949. urtetik Zigaren ondarearen inguruan hartutako erabakien berri jaso nahi dute. Instantzia jaso eta gero, hiru hilabeteko epea du Nafarroako Gobernuak, orain, erantzuteko.