Bizikletaren Iruñeko Behatokia sortu du Iruñeko Udalak. Azaroaren 6an egin zuten lehen bilera, eta, gutxienez, urtean bi aldiz bilduko dira. Behatokia Agenda 21eko helburuen bigarren planaren barruan dago. Plan horretan, Iruñeko Udaleko hainbat sailetako teknikariek eta arduradunek parte hartzen dute. Horiekin batera, beste instituzio eta eragileetako kideak ere badaude, besteak beste, Trafiko Zuzendaritza Nagusia, Nafarroako Kirol eta Gazteria Institutua, unibertsitateak eta Ermitagañako Txirrindularitza Taldea. Garraiobide gisa bizikleta Iruñean zer egoeratan dagoen aztertzea da Behatokiaren helburua eta, behar izanez gero, hobetzea .
“Gu beti egon gara krisian; beraz, ez dugu aldaketa handirik izan”
"Familiako baliabiderik ez duenak ia ezinezkoa du sektore honetan hastea", dio Maider Sarasa nekazari eta abeltzainak (Itza, 1984). Batxilergoa bukatu eta ikasketak hautatzeko garaian, Nekazaritza eta Abelazkuntza ikasketak egitea erabaki zuen. Ikaske...
Maxurreneari buruzko galdeketa egitea proposatu du Leitzako alkateak
Leitzako Maxurrenea etxeko erabileraren auzia bizi-bizirik dago. Oier Eizmendi Leitzako alkateak Yolanda Barcina Nafarroako presidenteari eskatu dio Maxurrenearen erabileraren inguruko galdeketa baimentzeko. Leitzako herriak Guardia Zibilaren presentz...
@sarean
Gizakien oinarrizko eskubideen alde lan egiten duten dozenaka erakunde daude Nafarroan, tartean honako bi hauek:
• www.congdnavarra.org.Garapenerako Gobernuz Kanpoko Erakundeen Nafarroako Koordinakundeko webgunea.
• www.caritaspamplona.org.Tutera eta Iruñeko Caritasen webgunea.
“Garaipen hau herritar guztiekin partekatu nahiko genuke”
Helburuak lortu dituztela-eta pozik dago Joseba Otondo Aroztegia eta gero zer? plataformako kidea (Elizondo, 1977). Hainbat urteren ostean, justiziak arrazoi eman die, eta bertan behera gelditu da Lekarozko Aroztegian lur eremuan eraikitzekotan ziren ...
Gurutze Gorriak ehun askari banatzen ditu egunero
2013-2014ko ikasturtea hastearekin batera eta joan den apirilean ekindako bideari jarraituz, Nafarroako Gurutze Gorriak egunean ehun askari banatzen ditu haur desabantailatuen artean. Oraingoz, askaria Burlata, Iruñe, Tutera eta Cascanteko ehun haurri ematen diete. Zerbitzua astelehenetik ostegunera soilik eskaintzen dute 6 eta 12 urte bitarteko haurren artean. Gurutze Gorriak jakinarazi duenez, arazo ekonomikoak dituzten familietako haurren artean elikadura osasuntsua sustatu nahi dute. Horrez gain, gurasoei lana aurkitzeko laguntza berezia eskaintzen die erakundeak. Hala, familiaren zaintza eta lan bilaketa uztartzeko aukera ematen die, besteak beste.
“Caritasek duen independentziari esker egin du egin ahal izan duena”
Laguntza eskariari behar bezala erantzuteko arazoak dituztela ohartarazi du Angel Iriarte Iruñeko eta Tuterako Caritasen gotzain ordezkariak (Iruñea, 1960). Nafarroako Gobernuak martxan jarri duen Gizarte Konprometitua zigiluari uko egin dio Caritasek, ez dagoelako prest erakunde gisa duen "independentziari" uko egiteko. Erabaki horrek eragin ditzakeen arriskuez jakitun direla aitortu du Iriartek.
Zuen laguntza eskatzen duten lagun guztiei artapena emateko arazoak dituzuela azaldu duzue.
Horrela da. Eskariari erantzun ahal izateko mugan gaudela esan genezake. Azken urte eta erdian izugarri handitu da beharrean dagoen lagun kopurua Nafarroan. Horregatik, gero eta gehiago dira gurera laguntza eske etortzen direnak. Diru gehien etxebizitza arazoak ebazteko ematen dugu. Horrez gain, elikadura arazoak ebazteko egiten dugun gastua ere nabarmena da.
Gutxi gorabehera zenbat lagun artatzen dituzue?
2013ko lehenengo bederatzi hilabeteetan, Tuterako eta Iruñeko Caritasen bulegoetan 6.387 familia artatu ditugu. Zenbateko horri elizetan artatzen diren familia kopurua gehitu behar zaio. Iaz epe berean baino 1.000 familia gehiago artatu ditugu aurten.
Azkenaldian krisi ekonomikoaren amaiera iragartzen duten lehenengo argi izpiak atzeman daitezkeela ohartarazi dute zenbait politikarik.
Nik beti esaten dut zifra makroekonomikoak ez ditugula ulertzen. Guk kalean gertatzen denaren inguruan dakigu gehien. Hemen, Nafarroan, azken urte eta erdia oso gogorra izaten ari da, eta argi izpi horiek ez ditugu ikusi ere egin. Beharrean dagoen jende mordoa dago, tamalez.
Nola finantzatzen dituzue zuen proiektuak?
Administrazio publikoetatik jasotzen dugun diru laguntza hutsala da. Bazkide, emaile eta elizetan egiten den diru bilketen bitartez finantzatzen da gehienbat Caritas. Baina inoiz ez gara bizi izan administrazio publikotik. Caritasen finantzaketa beti oinarritu izan da iturri pribatuetan.
Nafarroako Gobernuak Gizarte Konprometitua zigilua jarri du martxan. Zuek zigilu horren aurka azaldu zarete. Zer dela eta?
Nolabait esatearren, Gizarte Konprometitua zigiluak bi aurpegi ditu. Alde batetik, gobernuak dio gobernuz kanpoko erakundeei diru ekarpenak egiten dizkieten herritarrek %40ko onura fiskalak izango dituztela. Zigiluaren bitartez, gobernuak proiektuen eraginkortasuna eta gardentasuna bermatu nahi ditu. Bestetik, zigilua jaso ahal izateko administrazio publikoaren nahiak betetzea ezinbestekoa da. Hau da, gobernuak esandako eremuak lantzen diren proiektuak aurkeztu behar dira, berak nahi duen moduan. Horren ostean, gobernuak onartu egin behar du proiektu hori. Behin proiektua gauzatuta, memoria bat aurkeztu behar da administrazioak bere oniritzia eman dezan. Lehen esan dudan bezala, Caritas beti diru publikorik gabe finantzatu da. Erakunde gisa duen independentziari esker egin du egin ahal izan duena. Independentziari uko eginez gero, ezingo genuke orain egiten ari garena egin.
Zigiluari uko egin izanak kalterik eragingo dizuela uste duzu?
Gure aldetik apustu arriskutsua egin dugulakoan nago. Caritasen ekarpenak egiten dituztenekin fedea daukagu, eta gure erabakia ulertuko dutelakoan gaude. Bizitza honetan, norberak bere ideiekin kontsekuente izan behar du. Ez diegu erakunde hau hamarkadaz hamarkadaz bizirik mantendu duten ideiei uko egin nahi inola ere.
Gobernuarekin biltzeko aukerarik izan duzue?
Gizarte Konprometitua zigilua martxan jarri aurretik, bilera ugari izan ditugu. Baina beti horma handi baten aurka egin dugu talka. Guk egindako iradokizun bakar bat ere ez dute aintzat hartu. Berriz diot ez dugula zigilua jasotzeko eskaera egingo. Gainera, zigilua emateko lehenik eskaera egin behar da, eta ez dugu eskaera egiteko inolako asmorik. Jakin badakit joan den astean zigiluak banatzen hasi zirela. Baina gure identitatearen aurka egitea dela iruditzen zaigu.
Krisi ekonomikoaren ondorioetatik zer ebatzi duzue?
Nik uste krisi ekonomikoaren eraginez etorkizuneko gizartea deskribatuko duten faktoreak daudela jokoan. Krisi garaian oso zaila da talde bakoitzak duen filosofia mantentzea. Baina argi dago norberaren iritziak ez badira mantentzen etorkizunean topo egingo dugun gizarteak egun herritarrok nahi dugunarekin zer ikusteko gutxi izango duela. Nik herritarrei ideiei eusteko deia egingo nieke.
GIZARTE ERAGILEAK, BILDU EZINIK
Hipotekak Kalte Egindako Barañaingo Plataformak urriaren 30ean ezin izan zuen bilerarik egin eskatua zuen kultur etxeko gelan. Bilera hasi behar zutela, plataformako kideei jakinarazi zieten ezin zutela gela hori erabili eta gela husten ez bazuten udaltzainei deituko zietela. Gela utzi eta bilera pasabidean egin zuten. Handik ere kaleratu zituzten plataformako kideak. Azken asteetan, herriko hainbat elkartek zailtasunak izan dituzte eraikin publikoetan biltzeko.
“Orain hogei urte larunbat goizean San Nikolas kalea lepo egoten zen”
"Oro har, lau arrain mota baino ez dira saltzen: legatza, oilarra, hegaluzea eta antxoak. Besteak garaiaren arabera saltzen dira", ziurtatu du Fernando Lopezek (Iruñea, 1965). Cipriano arrandegia Iruñeko Alde Zaharreko San Nikolas kalean dago. Lopezek ez daki zehazki noiz hasi zen Cipriano arrandegia. Aitonak XX. mendearen hasieran hartu zuen denda. "Gure aita 1933an jaio zen, eta ordurako aitonak bazuen arrandegia". Lopezek 14 urte zituenetik lan egiten du bertan. Duela hogei bat urte hartu zuen negozioa. "San Nikolas kaleko dendaz gain, Santo Domingoko merkatuan postua dugu, eta Mendillorri sortu zenean beste arrandegi bat jarri genuen bertan. Mendillorrira anaia joan zen, eta San Nikolasen ni geratu nintzen". Tradizio handiko arrandegia da Cipriano; hala ere, garaiak aldatu egin dira. Saltoki handiak martxan jarri zituztenean asko nabaritu zuten, eta, orain, krisiarekin ahal duten bezala ibiltzen dira. "Orain hogei urte larunbat goizetan San Nikolas kalea lepo egoten zen". Lopezek dio lehen herrietako jendea Iruñera joaten zela erosketak egitera baina orain saltoki handietara joaten dela, "askoz erosoagoa delako".
Arrandegiko lana eguzkia agertu baino askoz lehenago hasten da. Lopezek urtebete darama bizkarreko gaitzekin, baina ordura arte egunero 05:15ean esnatzen zen. "Oso goiz dirudi, baina ohitzea besterik ez da", esan du. Horren ostean, Merkairuñara joaten zen. Bertan, aurreko egunean telefonoz portuetako enkanteetan erositakoa jasotzen zuen. Horrekin batera, Merkairuñan bertan, beste hainbat arrain erosten zituen. Ondoren, furgoneta kargatu eta dendara igotzen zituen erositakoak. Deskargatu, eta 09:00etan denda irekitzen zuen. Gaur egun, Lopez ez da Merkairuñara joaten, baina lan hori beste lankide batek egiten du. Hura dendara zuzenean joaten da. "Orain, ordu eta laurden beranduago esnatzen naiz, eta aldea nabaritzen da". Gaur egun, krisiak gogor jo ditu haiek ere. Lehen, astearte, ostiral eta larunbatetan lan mordoa zuten. Orain, ordea, erabat irregularrak dira salmentak. "Lehen, ostiralean saltzen zen gehien. Orain, ordea, batzuetan ezer ez eta beste batzuetan gehiago saltzen da". Urteko garaiaren arabera, alde handia zegoen salmentetan. "Lehen, hilabete batzuetan beste batzuetan halako bi irabazten zen, baina hori jada ez da gertatzen". Udan nahiko gutxi lan egiten zuten; sanferminetan, ostalaritzarekin baino ez. Baina urri, azaro, abendu eta Gabonetan asko saltzen zuten.
Gabonetan otordu bereziak prestatzen dira beti. Bazkari eta afari horietan arrainak protagonismo handia izan ohi du. Lopezek dio azken urteetan legatza eta txipiroiak izan direla gehien saldu dituztenak. Hala ere, Gabonetan gehien saldu ohi zituzten produktuak bisigua, angulak eta txirlak ziren. "Legatzari probetxu handia atera dakioke. Kiloko bisigu batekin bi edo hiru lagunek jan dezakete; kiloko legatzarekin, ordea, bostek jaten dute", azaldu du Lopezek. Angulak ere produktu preziatua dira ospakizun egunetan. Garestiak ere badira, baina asko saltzen dira urtero. "Makina bat angula saldu ditugu; ez sinestekoa da". Behin, duela hogei bat urte, larunbata zen, eta 10:30erako angularik gabe zeuden. Orduan, 20 edo 25 kilo eskatu zituzten. "Angulak 20:00 aldera ekarri genituen, baina denda 17:30etik bete-betea zegoen, eta ez zuen inork erosten. Denak zeuden angulen zain", kontatu du Lopezek. Mila istorio bizi izan dituzte dendan. Gabonetan eurek zer jaten duten galdetuta, honako hau dio: "Guk sobratzen dena eramaten dugu".
Orotariko bezeroak
"Ciprianon beti saldu da arrain ona; beraz, garestia ere bada", dio Lopezek. Bezeroei dagokienez, denetarikoak dituzte. Asko Alde Zaharrekoak bertakoak dira, baina badira Iruñeko beste auzoetatik joaten direnak ere. "Garai batean, beste auzoetatik etortzen ziren arraina erostera. Orain, ordea, ez. Baina Alde Zaharrera etortzen baldin badira, zapatak edo prakak erostera, Ciprianotik ere pasatzen dira. Horiek noizbehinka datozen bezero finkoak dira", azaldu du. Adin guztietako jendea joaten da Ciprianora. Badira Lopezen aitonaren garaitik bezeroak direnak. Baina adin guztietako bezeroak dituzte. "Gehien erosten duena 40-50 urte arteko jendea da, familia dutelako; adineko jende asko bakarrik bizi da, eta gazteak bakarrik edo bikotekidearekin bizi dira". Ostalaritzarekin ere lan egiten dute: fakturazioaren %25ek ostalaritzako bezeroengan du jatorria.
Arraina prestatzea ez dela erraza dio Lopezek. "Kontu apur batekin lantzen ez bada, oso erraz apurtzen da. Haragiarekin ez da horren tentuz ibili behar; bi kolpe emanda ere ez da apurtzen", dio Lopezek. Baina uste du ikastea eta praktika pixka bat besterik ez dela behar. Umeak ere arraina jaten txikitatik ohitu behar direla dio Lopezek, zaporea ezagutu eta hezurrak kentzen ikas dezaten. "Nik baditut nire adineko lagunak hezurrengatik arrainik jaten ez dutenak".
Lagun espainiar bat
Lagun espainiar bat daukat —bat baino gehiago ere bai—. Baina X deituko dugun hau berezia da. Euskal Herriarekiko jakin-min asegaitza dauka, eta aurreiritzi gutxi. Hastapen ona. Bada, Espainia aldeko herri txiki batean izan ginen orain gutxi batera.
Bandera gorri-horiz jositako herri bateko tabernan, sanferminetako txupinazoko ikurrinaren harira galdetu zidan. Eta zinez zaila da azaltzen zergatik jarri zuten ikurrin bat, baldin eta aurretik solaskideak uste badu gure ondoko autonomia erkidegoko bandera dela. Azkenean, asmatu nuen. Bai, gurea ere badela ikurrina, eta nafarrok ere euskaldunak garela eta euskara gure hizkuntza dela, eta horren errepikakor suertatzen diren halako makina bat kontu. Bale.
Behin haritik tira egin, eta ezin izan nion kontatzeari utzi. Arrantzale batzuek jarri zutela ikurrina. Gero, arrantzaleak atxilotu zituztela. Aurretik, haien sakelako telefonoak kontrolatu zituztela. Poliziak espiatu eta kalean hartu zituela atxilo. Behin polizia etxera helduta, hatz markak hartu zizkiela. Auskalo zer zigor eskaera eginen duten orain haientzat.
Solaskidea adi so, olibak jaten, harrituta. Sinetsi ezinik kasi. "Arrantzaleak? Hatz markak? Zer bizi zarete CSIn?", bota zuen arrapaladan. Nik ezetz, egia dela, baina ez dela hori bakarrik.
Hasiz gero, ez dago gelditzerik. Orduan, beste zerbeza bat eskatu genuen, solasean jarraitzeko. Behin arrantzaleena esanda, Olentzerorena ere kontatu behar: orain dela urte batzuk UPNk Olentzerorekin ateratzea debekatu zuela —aurretik, Olentzero zein den ere azalduta, bai—. Beno, kontua dela Olentzero kalejiran eramaten zutenek ere aurpegia bizar faltsuz estaltzen zutela. Izan ere, kalejiran terrorismoaren apologia egiten zela uste zuten agintariek.
Laguna begiak zabal-zabalik: "Panpina bat kalera ateratzeko ere mozorratu behar?". Nik, buruaz baietz. "Inauteriak gustatzen zaizkizue, ezta?", bota zidan. Esan nion kontua hemen aurpegia estaltzea dela. Azken finean, dena delako delitu zibismoaren Iruñean eta reketeen Nafarroan. Kaputxa edo maskara jarriz gero, terrorista zara. Baita jarri gabe ere. Halako aukera zabalarekin zaila da asmatzen.
Orduan, AHTaren kontrako protestarena kontatu nion. Lau ekintzaile direla, aurpegia estali gabe AHTaren makroproiektua kritikatzeko tartak bota zizkiotela Barcinari, eta orain bost eta bederatzi urte arteko kartzela zigor eskaerei egin behar dietela aurre.
X laguna zur eta lur, olibak kontrako eztarritik joanda. Kanpoko elkartasuna bilatu beharko genukeela esan zidan. Nik, baietz. Baina nola apurtu Espainiarekin daukagun komunikazio langa?
Gaur telefonoz deitu dit. Inauteritan arrantzalez jantziko dela esan dit, ikurrinarena ingurukoei azaltzeko. Bada zerbait.