NAFARROAKO HITZA

"Jendea gugana dator osasun arazo bat duelako, hori kontuan izan behar dugu beti", dio Garazi Subiza fisioterapeutak (Iruñea, 1989). Osasunaren arloan lan egitea erantzukizun handia dela uste du. "Fisioterapeutok, medikuek eta erizainek bezala, ezinbestekoa dugu etengabeko formakuntza". Horretan ari da, lanean dabilen bitartean. Krisia nabari badute ere, euren lana gero eta ezagunagoa eta errespetatuagoa dela uste du Subizak. "Gero eta informazio gehiago dago, baina instituzioek lan handiagoa egin beharko lukete gure lana ezagutarazteko. Adibidez, jendeak ez du zertan jakin buruko mina fisioterapiaren bidez ken daitekeela; ibuprofenoa hartzen dute, eta listo". Gainera, osasun zientzien artean fisioterapia gutxietsia dagoen arloa dela uste du. Horren adibide moduan, fisioterapiak arlo publikoan duen presentzia eskasa jarri du. "Egun, gure lana egiteko askoz aukera gehiago daude arlo pribatuan publikoan baino. Eta ez da eskari faltagatik".

Subizak batxilergoa bukatu zuenean ez zuen oso argi zer ikasi nahi zuen. Osasun zientziak gogoko zituen, baina hortik aurrera zalantzak ugariak ziren. "Pixka bat itsuki sartu nintzen. Ikasketak bukatu ostean konturatu naiz zer diziplina ezberdinak diren fisioterapia, erizaintza eta medikuntza. Baina erabakitzeko garaian ez nuen horren argi", azaldu du. Nafarroako Unibertsitate Publikoan ikasi zuen, Tuterako campusean. Ikasketak bukatu, eta hilabete batzuk barru lanean hasi zen. "Osasunbidean hasi nintzen; lehenengo eta behin ospitaleetan, eta gero zenbait osasun etxetan. Azkenaldian arlo pribatuan baino ez dut lanik aurkitu". Bere lana ganoraz egiteko sektore pribatuan lan egin behar duela uste du Subizak, eta horrek amorratzen du. Gainera, kontsulta pribatuetara joaten den jende asko lehenago zerbitzu publikoetatik pasatu delako.

Orotariko jendea joaten da fisioterapeutarenera. Badaude klinika espezializatuak, besteak beste, ginekologian, pediatrian eta kirol munduan. Horietan, bakoitzaren alor zehatzeko patologiak tratatzen dituzte. Subiza ez da oraindik espezializatu, eta, egun, askotariko kasuak ikusten ditu. Baina badira behin eta berriz errepikatzen diren gaitzak, hala nola bizkarreko minak, gerrialdekoak, zerbikalak, buruko minak, laneko eta kirol munduko lesioak, tendinitisak eta ziatikak. Adin guztietako jendea joaten da horrelako zentroetara, eta gazteak gero eta gehiago dira. Baina, Subizaren aburuz, hori ez da gazteak gero eta okerrago daudelako, baizik eta informazio gehiago dutelako.

Hala ere, Subizak uste du oraindik ere jendeari fisioterapeutarenera jotzea kostatzen zaiola, eta hori gizartean errotuta dauden ohiturengatik dela dio. "Medikuntza tradizionalean oinarritutako osasun sistemak, oro har, mediku eta botikei indar handia ematen die, eta osasun arloko bestelako zientziak bigarren mailan uzten ditu". Hala ere, mina denean Subizak azken momentura arte ez itxoitea gomendatzen du. Baina hori baino garrantzitsuagoa prebentzioa dela dio. Hiru puntu jotzen ditu Subizak beharrezkotzat, gorputzeko gaitzak saihesteko. Lehenik eta behin, ariketa fisikoa eta luzaketak egiteko ohitura hartzea. Horrekin batera, elikadura zaintzea aholkatzen du Subizak. "Elikagai motak eta prestatzeko modua zaintzea, garaian garaiko elikagaiak kontsumitzea eta otorduak errespetatzea gure gorputza zaintzeko gakoak dira". Azken aholku moduan, bakoitzaren egoera psikosoziala zaintzea gomendatzen du. Hau da, egunerokotasuneko estresak eta arazo emozionalak bideratzeko modu eraginkorra izatea.

Etenik gabeko ikasketa

"Fisioterapiak etengabeko formakuntza eta birziklapena eskatzen du", esan du Subizak. Hainbat kurtso egin ditu, eta, horrez gain, Osteopatia ikasketak egiten ari da. "Gehiago dakidan heinean, konturatzen naiz oraindik ikasteko zenbat geratzen zaidan", aitortu du Subizak. Oraindik alorren batean espezializatu ez bada ere, lan egiteko modu batean espezializatzen ari da. Horregatik, Osteopatia ikasketak egiten ari da, bere ezagutzak osatu eta aberasteko. Zientzia zabala baita fisioterapia, eta beste hainbat zientziatatik edan dezake. Horrekin lotuta, Subizak gogoratu du masajeak eman baino gauza gehiago egiten dituztela. "Masajea oso baliagarria den teknika bat da, baina, beste askoren artean, beste teknika bat baino ez da".

Fisioterapeutek jendearen osasunarekin lan egiten dute. Hori kontuz ibiltzeko gaia da. Askotariko jarrerak ikusi ditu pazienteen aldetik. Gainera, pazientearen jarrera giltzarria da norberaren gaitzek hobera egin dezaten. Hori lortzeko, kontsultara joaten direnen konfiantza lortzea da Subizak bilatzen duena. "Bakoitzari zer gertatzen zaion eta zer egingo diodan azaltzen diot. Pazienteak jakin behar du zergatik ukitzen diozun hanka. Informazioa ematea gakoa da".

"Neurriak hartu beharra dago". Hala adierazi du ohar bidez TCC Iruñerriko autobus zerbitzua kudeatzen duen enpresa pribatuak. Antza denez, neurriak hartzen ez badira, lau urteren buruan 3,95 milioi euroren galerak izango dituztela aurreikusi dute. Egoera bideratzeko asmoz, enpresak proposatu du heldu den urteetarako langileen soldata %5 murriztea eta lanaldia 40 ordura txikitzea.

Neurri horien harira, heldu den asterako lanuzte partzialak deitu dituzte Iruñerriko autobus zerbitzuan lan egiten duten langileek. Hala, zerbitzua etengo dute azaroaren 19an, 07:30etik 09:30era eta 18:00etatik 20:00etara. Azaroaren 21ean ere lanuzte partzial berberak izango dira. Jose Iribarren UGT sindikatuko kidearen arabera, "ez dugu soldatak igotzea nahi, egun dauzkagun lan baldintzei eustea baizik".

TCC enpresaren datuen arabera, krisi ekonomikoak gogor jo du garraio publikoaren sektorean ere. Ohartarazi duenez, 2008tik 2013ra bitarte, 4,7 milioi bidaiari galdu dituzte. Konpainiak jakinarazi duenez, bidaiari galerak zuzenean eragin die.

Enpresak esanagatik egungo baldintzetan zerbitzua ez dela "bideragarria", Iruñerriko Mankomunitateak egindako kalkuluen arabera, 2012tik 2016ra bitarte, TCC enpresak 2,6 milioi euroren irabaziak izango ditu.

Elhuyar Aholkularitza enpresaren laguntzarekin, Bortzirietako Euskararen Plan Estrategikoa egin du Bortzirietako Euskara Mankomunitateak. Planak hamahiru esparru landuko ditu, besteak beste, familia bidezko transmisioa, euskalduntze alfabetatzea, admi...

Gaur eta bihar, fibromialgiaren eta neke kronikoaren jardunaldiak egingo dituzte Iruñean, Iturrama auzoan dagoen Civivoxen. Frida Nafarroako Fibromialgia eta Neke Kronikoaren Elkarteak antolatu ditu jardunaldi horiek. Eva Martinez (Luecia, Zaragoza, Espainia, 1946) da elkarteko presidentea. Gizarteak eta zenbait medikuk fibromialgiari eta neke kronikoari bizkarra ematen dietela salatu du.

Fibromialgia gaixotasun ezezaguna da oraindik. Zer eragin du horrek zuengan?

Gure elkarteak gaixotasunaren ibilbide bertsua dauka. Fibromialgia ezagun egin den heinean gure elkartea ere ezagunago egin da. Hala ere, oraindik, gaixotasuna ikusezina eta askotan sinesgaitza izaten da. Baina, 2000. urtetik aitzinera, aurrerapausoak eman dira osasun eremuan lan egiten dutenen sentsibilizazioan. Gaixo gehienak emakumezkoak gara, eta hori ez da kasualitatea. Gaixotasun hori dugunok alfer, ero eta histeriko moduan etiketatu gaituzte. Baina etxetik kanpo lan egiten genuen emakumeok gaixo agiria genuela-eta lanera joateari utzi genionean hasi ziren kontuak.

Etxetik kanpo lan egiten zuten emakumeei esker sinesgarritasuna lortu zenutela diozu?

Bai, inolako zalantzarik gabe. Batez ere, etxetik kanpo lan egiten genuen emakumeoi sinesgarritasun handiagoa aitortzen ziguten, gure gaixotasunak enpresen produktibitatean eragina zuelako. OME Osasunerako Mundu Erakundearen arabera, biztanleen %3-%6 inguruk fibromialgia eta min kronikoa dituzte. Hala ere, batez ere emakumeen gaixotasuna dela esan daiteke. Izan ere, gaixotasuna duten 21 pertsonetatik bakarra da gizonezkoa. Orotara, Nafarroako Osasun Departamentuak dituen datuen arabera, fibromialgia dugunon %18k soilik dugu diagnosia.

Zer sintoma ditu fibromialgiak?

Nire kasuan, oro har gaizki sentitzen nintzen. Ohetik jaikitzen saiatzen nintzen, eta ezinezkoa zen niretzat. Mina orokorra izaten da. Apurka-apurka izugarri gaizki sentitzen nintzen. Denbora luzea medikutik medikura igaro ondoren, fibromialgia diagnostikatzen dute, beste aukerak bazter utzita. Ez dago inolako datu objektiborik azterketa medikoetan zein gaixotasun dugun adierazten duenik. Oinarri bat bada diagnosia egiteko: denbora batez min berarekin egotea, erabateko nekea sentitzea... Baina, oro har, izugarri kostatzen da diagnosia izatea. Azken azterketen arabera, bost eta sei urte artean behar izaten dira diagnosia izateko.

Diagnosiaren ondoren, zer pauso eman daitezke?

Nire kasuan, etxera pozik itzuli nintzen, zer nuen banekielako. Une horretan frogatu ahal izan nuen zer gaixotasun nuen. Behin baino gehiagotan pentsarazi zidaten mina neronek eragiten niola neure buruari. Fisikoki ez du gaixo gaudenik ematen. Diagnosia egiteko horrenbeste urte behar direnez, gaixotasuna onartzea izugarri kostatzen da. Nire kasuan, fibromialgia nuela jakin nuenean, bizitza goitik behera aldatu behar izan nuen, eta bi urtez jaso nituen tratamendu psikologikoa eta psikiatrikoa. Hala ere, tratamendu psikologoa nire poltsikotik ordaindu nuen, Gizarte Segurantzak ez duelako zerbitzu hori eskaintzen.

Fibromialgiagatik bizitza aldatzen zaizue?

Bai, goitik behera. Pertsona askok lan egiteari utzi behar izaten diote. Gainera, enpresa askotan gaixotasuna duten lagun asko kaleratu egiten dituzte. Elkartean pertsona ugari daude fibromialgia zutela esan eta kaleratu dituztenak. Nire kasuan, lana egiteari utzi nion, nahiz eta nire lanbidea ez zen fisikoa. Gainera, kontuan hartu behar da Gizarte Segurantzak ez duela fibromialgia gaixotasun desgaitzailetzat jotzen. Beraz, ez dago ezintasunen bat aitortzeko inolako aukerarik.

Zein helbururekin antolatu dituzue gaurko eta biharko jardunaldiak?

Batez ere, fibromialgiaren eta neke kronikoaren inguruko lau gai nagusi landuko ditugu: mina eta arazo psikologiko eta psikiatrikoak, bikote arazoak, ezintasun iraunkorra eta justizia arazoak, ikerketa eta egun martxan dauden tratamenduak. Eremu askotako profesionalek parte hartuko dute, eta nik uste oso jardunaldi interesgarriak izango direla. Batez ere, egunerokoan sakonki lantzen ez diren gai eta arazoak landuko ditugu profesional garrantzitsuen bitartez.