NAFARROAKO HITZA

Joan den abuztuan eskatu zuen bigarren haurra zaintzeko hartzekotan zen amatasun baimenagatiko diru laguntza Laura Criadok (Iruñea, 1975). Dioenez, ekainerako Nafarroako Gobernuak bazekien dirurik ez zuela, baina eskaera egin ahal izan zuen. Iragan otsailean jakin zuen diru laguntzarik ez zuela jasoko. Egoera hori salatzeko, dozenaka ekitaldi egin dituzte, joan den larunbatean azkena.

Nafarroako Gobernuak 400 familia baino gehiago amatasun edota aitatasun baimena hartuta diru laguntzarik gabe utzi dituela salatu zenuten larunbatean. Nolatan hartu du administrazioak erabaki hori?

2012ko maiatzean, Nafarroako Gobernuak jakinarazi zuen 2,23 milioi euro bideratuko zituela aitatasun edo amatasun baimena hartu nahi zuten familiei laguntzeko. Laguntza jasotzeko, nahikoa zen azken bi urteetan Nafarroan erroldatua egotea. Eskaera Nafarroako Berdintasun eta Familia Institutuan egin behar zen. Baina ekainean, murrizketak hasi zituztenean, laguntzak bertan behera utzi zituzten. Ekainean, 800.000 euroko diru murrizketa egin zuten, eta laguntzarik gabe gelditu ginen 405 familia inguru. Hala ere, jakinarazpena garaiz kanpo egin zuten.

Nork zuen laguntza hori jasotzeko eskubidea?

Lehen esan dudan bezala, nahikoa zen azken bi urteetan Nafarroan bizitzea. Horrez gain, 2011-2012. urteetan eskaera egin zuten familiek genuen laguntza jasotzeko eskubidea. 800 familia inguruk eskatu dugu, eta erdiek soilik kobratu dute.

Administrazioak aurreikusi zuen arazo hori?

Inolaz ere ez. Eskaera egiterakoan, ezin da jakin onartuko duten ala ez. Nire kasuan, eskaera abuztuan egin nuen. Baina otsail arte ez nuen jaso laguntzarik ez nuela jasoko jakinarazten zidan eskutitza. Hilabete mordoa igaro da ordutik. Bada laguntza eskaera 2011n egin eta 2013an ezezkoa jaso duenik ere. Ekainaren 26ra bitarte iritsi zen dirua, baina hortik aurrera ere eskaerak onartzen jarraitu zuten. Argi utzi behar da eskaera onartu zutela lana atzeratuta zeukatelako. Lana eguneratua balute, 400 familia ez ginateke gauden egoeran egongo.

Egoera hori dela eta, nola sentitzen zara?

Engainatua sentitzen naiz. Izan ere, ekainean esan baligute aurrekonturik ez zegoela beste modu batera moldatuko ginen. Baina Nafarroako Berdintasun eta Familiaren Institutura joan eta ez ziguten esan diru laguntzarik gabe geldituko ginenik.

Zenbateko laguntza jasotzen du familia bakoitzak?

Lehenengo haurrak %33ko ezintasuna baino handiagoa badu edota bigarren haurrak urtebete egin arte soilik kobratzen da. Gutxi gorabehera 400 euro inguru kobratzen dira. 2000. urtean jarri zituzten laguntza horiek abian, eta jakin badakit oso harrera ona izan dutela beti.

Diru laguntzarik gabe gelditu izanak nola eragin dizu?

Abuztuan eskatu nuen laguntza, eta ezezkoa otsailean jaso nuen. Nik garaiz jakin izan banu diru laguntzarik ez nuela jasoko, amatasun baimenik ez nuen eskatuko. Garai honetan, gainera, ez dugu inolako aukerarik haurrak haur eskolara eramateko. Laguntza kontuan hartuta egin nituen kontuak. Administrazioak engainatu egin gaituela iruditzen zait.

Duela gutxi bilera izan duzue parlamentuan.

Bai, horrela da. Egia esanda, alderdi politiko guztiek babesa adierazi ziguten. Gainera, zor digutena ematea nahi dutela esan ziguten. Horrez gain, Iñigo Alli Gizarte Gaietako kontseilariarekin biltzeko aukera ere izan dugu. Ez dagoela dirurik esan zigun. Beraiek nahi ez dutenerako ez dago, bai ordea abiadura handiko trena eraikitzeko. Laguntzarik gabe benetan zaila da familia eta lana uztartu ahal izatea.

2011ko azarotik DNE Derecha Navarra y Española alderdiaren esku dago Garinoaingo alkatetza. Eskuin muturreko alderdi politiko horrek aldeko hemezortzi botoren bitartez erdietsi zuen udal gobernua —305 boto zuriak izan ziren—. Orain, Orbaibarko udal eta hautetsiek Garinoaingo herritarrei babesa adierazteko manifestua sinatu dute.

Iragan igandean kaleratu zuten manifestua, eta dagoeneko 137 hautetsi eta hautetsi ohik sinatu dute; jakinarazi dutenez, Orbaibarko udalerri guztietan aurkezteko asmoa dute. Izan ere, manifestua sinatu dutenen irudiko, "DNE Garinoaingo herritarren borondatearen aurka dago udal gobernuan". Gainera, esan dute DNEko kideek ez dutela Garinoain gobernatzen, baizik eta euren ideologia partidista inposatu nahi dutela. Horrez gain, jakinarazi dute uko egingo diotela Nieves Cipres buru den alderdiarekin elkarlanean aritzeari.

2011ko azaroaren 20tik giro nahasia izan da Garinoainen. Herritarren gehiengoak Aupa Garinoain plataformaren bitartez jakinarazi du udal gobernuak ez duela herria gobernatzeko "zilegitasunik". Izan ere, uste dute alderdi horrek ez zuela gobernatzeko nahikoa babes lortu jasotako hemezortzi botoekin.

Zilegitasuna kolokan egoteaz gainera, joan den hilabete amaieran, udalerrian dauden zazpi zinegotzietatik lauk dimisioa eman zuten. Felix Ortegak, Jose Manuel Berruezok, Wifredo Recaldek eta Luis Miguel Beaumontek utzi diote zinegotzi izateari. Beraz, Jose Javier Etxarri alkateaz gain beste bi zinegotzi besterik ez daude herrian. Aupa Garinoain plataformak positibotzat jo du dimisioen albistea, azken urte eta erdian egindako lanaren fruitu delako.

Kattalingorri Nafarroako Lesbiana, Gay, Transexual eta Bisexualen elkarteak gogor kritikatu du joan den apirilaren 6an bi mutilek, elkarri musuka ari zirela, Iruñeko Ziudadelako Gaztelugibela eremuan jasandako erasoa. Kattalingorrik jakinarazi duenez, erasoa fisikoa eta hitzezkoa izan zen.

Antza denez, 18 urteko bi gazteei, musuka ari zirela, 16 eta 19 urte arteko hiru mutil oldartu zitzaizkien. Erasoaren ostean, bi gazteek osasun zerbitzuetara joan behar izan zuten jasandako zauriak sendatzera. Kattalingorrik bere oharrean jasotzen duenez, bi gazte horiek izango dituzten zauri psikologikoak fisikoak baino are larriagoak izan daitezke. "Ekintza bortitz eta zital horrek segurtasun falta eta ezintasun sentimendua ekarri die, modu horretan adinez nagusi diren bi pertsonaren askatasuna eragotzi eta mugatu delako".

Horrez gain, Kattalingorri taldeak azaldu du eskubideei dagokienez aurrerapauso handiak eman diren arren gizarteko zati "handi" batek duen jarrerak bestelako errealitatea erakusten duela: "Iruñea lasaia eta segurua da, baina hemen ere eraso homofoboak izaten dira".

Hala, desiraren, sexu orientazioaren edota genero identitatearen aurrean "tolerantziatik errespetura" igarotzeko eskatu du Kattalingorri taldeak.

Hemezortzi urte ez dira alferrik pasatzen. Hilabete batzuetarako joan zen El Salvadorrera Amaia Larralde (Lesaka, 1970), baina oraindik ere han jarraitzen du. Hilabeteak urteak bilakatu dira. "Ahizpa zaharrenak buruan izan du beti Latinoamerika; Askapenarekin harremanetan jarri ginen, eta hona etorri ginen boluntario moduan".

Larralde, haren ahizpa eta Lesakako beste lagun bat abiatu ziren abenturara. Hiruretatik han jarraitzen duen bakarra da Larralde. Egun, kooperazio arloan jarraitzen du lan egiten, Solidaridad Internacional gobernuz kanpoko erakundean. Landa guneetako ur proiektuak koordinatzen ditu: "Ur arazo handiak daude hemen; herrietan ez dago azpiegitura egokirik. Ura izateko eskubidea guztiona dela aldarrikatzen dugu". Dena den, aurten gobernuak uraren lege berria onartuko du, eta enpresa pribatuen esku egoteari utziko dio. "Mobilizazio handiak egin dira hori lortzeko, jendea kontzientziatzen hasi da". 2009. urtetik ezkerreko alderdiak — FMLN Nazio Askapenerako Farabundo Marti Frontea— gobernatzen du, eta aurrerapauso handiak eman dituztela ziurtatu du. Bai arlo sozialean eta bai hezkuntzan.

"Landa guneetako arazoak dira ura eta pobrezia; hirietakoa, berriz, indarkeriarena". Herrialde bortitza da El Salvador. Jaun eta jabe dira mara-k hirietan, eta beldurra dute herritarrek. "Narkotrafikoa, hilketak, bahiketak... Eguneroko kontua da; dena den, marek duela urtebete su-etena eman zuten, eta egoera baretu egin da". Lehen, egunero 15 hilketa izaten ziren; orain, berriz, 4 izaten dira. Arazoa konpontzea, hala ere, ez da batere erraza, sustrai sakonak baititu. "Zergatik sartzen dira gazteak maretan? Askok ez dute beste aukerarik, eta irtenbiderik errazena da haientzat. Bazterkeria jasan dute askok".

San Salvadortik gertu bizi da Larralde, Ayutuxtepequen. Orotara, sei milioi biztanle ditu herrialdeak —gainera, bi milioi salvadortar AEBetan bizi dira—, baina Euskal Herriko zabalera du. Amerikako "erpurutxoa" deitzen diote. Biztanleria dentsitate handiak, gainera, arazoak sortzen ditu. Alde batetik, lursail gutxi ditu herrialdeak, eta ondoko herrialdeetatik inportatu behar dituzte produktuak, han landatzeko tokirik ez dutelako. "Kafea, artoa, babarrunak eta frutak landatzen ditugu, baina ez behar adina kontsumitzeko". Bestalde, herrialdearen basogabetzea areagotu egin da. Basogabetze bortitza jasan du azken urteetan, eta basogabetzeari dagokionez, munduko bigarrena da El Salvador. Larraldek dio oihanak eta basoak badaudela baina ez direla oso handiak.

Tradizio handiko herrialdea da El Salvador, eta ohitura asko kolonizazioaren ondorioz galdu badituzte ere, beste batzuk oraindik gordetzen dituzte. Larralde iritsi zenean, harrituta geratu zen hango bizilagunek heriotza ulertzeko moduarekin. "Normaltzat hartzen dute, ez diote beldurrik; izan ere, bizitzaren beste fase baten moduan hartzen dute heriotza". Hasieran komunitate batean bizi ziren lesakarrak, eta behin, hango neska gazte batek bere buruaz beste egin zuen. "Gure etxera etorri ziren komunitateko lagun batzuk, eta kamera eskatu ziguten hildako neskari argazkiak ateratzeko". Hiletaren ondoren, festa bat ospatzen dute beti.

Sinesmen handikoak dira salvadortarrak, kristauak gehienak, baina gaur egun, hamaika erlijio dago. "Azken urteetan ebanjelariak eta bautistak etorri dira. Denetarik dago". Herritarrek ez dute ulertzen sinesmenik ez izatea. Larralderi beti esaten diote "zerbaitetan" sinistu behar duela: "Berdin zaie zertan, baina guztiok erlijio batean sinistu behar dugula pentsatzen dute".

Lan eta lan aritzen da Larralde GKEan, baina hemengo krisiak hango egoeran eragina izan du, kooperazio arloan behintzat. GKEren proiektu asko Euskal Herrikoak, Espainiakoak eta Europako Batasunekoak dira, eta gero eta diru gutxiago iristen zaie. Oraingoz, bere burua han ikusten du Larraldek, batez ere egoera ekonomikoarengatik, baina inoiz pentsatu du etxera itzultzea.

Lesaka maite du. 11 urteko semea du, Martxel, eta Nafarroara etortzen direnean asko gozatzen duela dio. Kalean ematen du eguna, han ez bezala. "Hemen ezin gara ibili han bezala, bereziki gauean. Umeek beti gure begiradapean egon behar dute, ezin ditugu bakarrik utzi. Arreta handia eskatzen du horrek". Hemengo askatasunaren falta sumatzen du, eta semearentzat onena nahi du. Dena den, oraindik ez du hartu inolako erabakirik, eta printzipioz, han jarraitzeko asmoa du. "Bi aldeko sentimendua dut".

Euskal Herria gertuago sentitzeko, behintzat, euskal etxea du El Salvadorren. 40 euskaldun inguru bizi dira herrialdean, eta joan den urtera arte ia ez zuten inolako harremanik. Orain, ordea, "noizbehinka" elkartzen dira, eta ekitaldiak antolatzen dituzte. "Joan den igandean, adibidez, Aberri Eguna ospatu genuen" —argazkian—.

Bortzirietan euskararen egoera zein den aztertzeko eta etorkizunerako lan ildoak zehazteko lan saioak eginen dituzte Beran. Bortzirietako Euskara Mankomunitateak antolatu ditu jardunaldiak, eta xedea herrietako hizkuntza komunitatea "egituratzea eta s...

HEDABIDEAK. Irati irratiak beste 200 bazkide behar ditu emititzen jarraitzeko. Aezkoa, Erroibar, Auritz, Luzaide, Orreaga, Artzibar eta Agoitzen entzuten den irratia desagertzeko arriskuan dago diru faltagatik. Hiruhilekoan hamabost euro ordainduz ira...