iRUÑEAN DAUDEN APARKATZEKO TXARTEL BEREZIAK
Iruñeko Udalak 675 aparkatzeko txartel berezi banatu ditu. Txartel horiek hainbat kolektibo, kargudun publiko eta pertsona ezezagunen artean banatu ditu. Zortzi txartel mota daude orotara. Txartel orokorrak ematen du eskubide gehien, eta 314 daude; besteak beste, txartel horiek zinegotzi ordezkariek eta Elizako lau buruk dituzte.
Ia sei hektarea erre ziren iragan larunbatean Esprontzedatik ia kilometro eta erdira, Santsolera bidean dagoen lursail batean. Nafarroako Gobernuak jakinarazi duenez, sutea 17:45ean sortu zen, eta Lizarrako bost suhiltzaile, Lodosako hiru eta Cordovil...
Kabenzotz! Publizitate lelo ezin hobea oparitu diet Mercadonakoei, haietaz mintzatu behar baitut gaurkoan. Nire esperantza bakarra da artikulu hau ez dutela sekula santan irakurriko, berripaper hau ez baita ziurrenera haien negozio bidean agertuko. Ea hala den.
Mercadona supermerkatuen taldea 1977an sortu zen, Valentzian —nik Herrialde katalan gisa deituko dudan horretan—. Eta haien hedapen geldiezinean, beraiek Espainia deitzen duten horretan, bi erkidego bertzerik ez zitzaien falta mapa txintxetaz betetzeko. Bai, asmatu duzu, bi hauek. 2013an hasi ziren Nafarroan lehen Mercadona saltokiak irekitzen, eta bortz urtean denetara hogei supermerkatu zabaltzea espero dute. EAEn, berriz, aurten irekiko dituzte lehen dendak (Gasteizen), eta sei urtean 25 sortu nahi dituzte.
Produktu onak eta merkeak saltzen omen ditu Mercadonak. Ez dakit. Eta ez dut sekula jakinen, ez baitut Mercadona bat zapaltzeko inolako asmorik. Nire marra gorrietako bat da.
Bertze batzuek ez omen dute halako marra gorririk. Iruñean lehen Mercadona ireki zutelarik, hasieretako egun batean gazte bat ikusi nuen saltokitik ateratzen, eskuetan plastikozko hiru poltsa handi zituela, eta soinean Aranzadi bizirik errezatzen zuen elastikoa zeramala —bide batez, Arantzadiren aldekook, zergatik lapurtu zenieten t hori gure baratze maiteei?—.
Gazte hura polizia infiltratu txar bat ez bazen, argi dago sakan handia zuela bere aldarrikapenaren eta jokabidearen artean. Ez dirudi ongi lotzen direnik, ezta? Ez dakit. Bertze adibide bat jartzearren. Pentsa alderdi ezkertiar bateko diputatua zarela, Gaur egun ezkertiarra izan izenburuko liburua idatzi duzula, ezkertiar nor den eta nor ez den oso argi duzula eta horren arabera banatzen dituzula ezkertiar karnetak, eta zeure liburuaren aurkezpena egiteko El Corte Ingles baino leku aproposagorik ez duzula aurkitu. Bitxia, ezta?
Irakurle zentzudun hori, ez nuke nahi zuk nire hitzak hartzea pulpitutik botatzen diren horien gisa berean. Bakoitzak egin dezala sudur puntan jartzen zaiona, noski. Baina iruditzen zait ongi dagoela zenbait kontzeptu argi izatea, horren arabera marra gorri batzuk margotzea eta, ahal dela, inoiz ez zeharkatzea.
2013. urtearen bukaeran, Nafarroan 360 supermerkatu zeuden, 2000. urtean zeudenak halako bi. Zenbat lanpostu duin sortu dituzte horiek guztiek. Zenbat lanpostu duin suntsitu dituzte? Zenbat nekazari salbatu dituzte? Zenbat nekazari estutu dituzte haien lanbidea uzteraino? Zenbat denda txiki itxiarazi dituzte?
Mercadonak bertze edozein supermerkatu katek dituen ajeak izanen ditu. Ados. Horrekin konbentzitu ez bazaitut, eman diezaiegun Barcenasen paperei begiradatxo bat. Bai, Mercadona paperetan ageri da. Zer behar izanen zuen Juan Jose Roig enpresaburuak PPri ustez dirua emateko?
Horrekin nahikoa ez? Eta kontatzen badizut Mercadonak makina bat kontrako epai duela emakume langileen kontrako abusuengatik? Eta Mercadona txapelduna omen dela langileen gaixotasun eta amatasun eskubideak oztopatzen? Eta Mercadonak jasan behar izan zuela Kataluniako grebarik luzeena langileei jazartzeagatik eta segurtasun arauak urratzeagatik?
Marra gorririk ez duzula? Bai, ba! Aurpegian baduzu bat. Krema on batekin joanen zaizu. Mercadonan saltzen dituzte, merkeak eta onak.
Gorputzaren jarrera pixka bat beharturik, besoak luze-luze argazki-kamera bati heltzen diola, enkoadraketa perfektua bilatzen ari den gizonezko heldu bat ikusten da lehenengo planoan. Irribarreak gehiago itxiarazten dizkio begi txikiak. Bigarren planoan lagun gehiago ikus daiteke, denak argazki-kamera eskutan dutela. Turista-taldea dirudite, hain zuzen ere, asiarrak. Hartara, eszenak munduko edozein tokitan oporretan dauden japoniarrei ateratako irudia dirudi. Ez da horrela, ordea. Izan ere, Beijingeko parke batean dauden txinatarrak dira, eta objektiboen modeloak, nor eta, Donostiako Gaztelupe abesbatzako kideak, "festaraaa, festaraaa…" kantatzen ari direlarik. Entzuleek euskal doinu zaharrak eta ahots indartsuak gustuko dituztela ematen du; alabaina, festa-usaina, hemen eta han, norberaren gozagarria baita, ETBko esatariak dioen moduan.
Festa. Han eta hemen. Lehen eta orain. Etnografiaren oinarria errealitate bizia da; are gehiago, etengabe aldatzen ari den errealitatea da. Hartaz, historian zehar ere bizi izan den errealitatean festak garrantzi handia izan du beti. Orduko jaiak, gaurkoak bezala, egunerokotasuna eta ohiz kanpokoa bereizten zituen, nabarmena zen aldi bat zehazten zuelako, alegia, jaia ospatzea merezi zuen unea zen. Bi sasoi soilik zituen euskal urtean, ospakizunik handiena udari zegokion, udako solstizioari; hots, eguzkiari, biziari.
Eta udako solstizioa hurbiltzen ari zaigun honetan, gure geografia txiki-handi honetan, han-hemen, festak ugaritzen ari zaizkigu: herrietakoak, erromeriak, ikastetxeetakoak, ikasturte bukaerakoak, euskararen ingurukoak… ospatzea merezi baitute! Besteak beste, euskaltzaleek Larrun mendian ospatu berria duten Mugarik ez euskarari lelopeko ekitaldia. EHEkoek euskaraz bizitzeko mezua zabaldu zuten euskararen mugen kontrako sinbolotzat hartzen den Nafarroako eta Lapurdiko lurren artean dagoen gailur horretan. Eta merezi zuen! Tamalez, aldarrikapen-festak antolatzen jarraitu beharko dugu euskarak behar gaituelako eta guk euskara behar dugulako, egunerokotasunean nahiz ohiz kanpokoan, lanean nahiz festa-giroan. Eta horregatik, euskaltzaleok, batera, batean, bateratuak, batuta, euskara helmuga beharko genuke lehentasunak ardatz hartuz eta desberdintasunak gaindituz.
Esanak esan, ekainaren 8an beste festa bat ospatuko dugu, euskarak bere herria behar duelako eta herria izango bada hizkuntzaren beharra duelako. Beraz, festaraaa, festaraaa!
• Osasunbidean 2010. urtetik galdu den lanpostu kopurua. Duela lau urte, 9.950 langile zituen Osasunbideak. Iazko urtea bukatu zenean, 9.513 langile baino ez zeuden. Hau da, hiru urtean 437 lanpostu galdu dira Osasunbidean. Langileen %62,7k lanpostu finkoak dituzte, eta %37,2k, behin-behinekoak. Langile gehienak, %76,78, emakumeak dira.
Nahigabea, atsekabea, tristura, hiramendua. Ez dago hitzik momentu honetan sentitzen dudana adierazteko. Futbolzale asko datorren ekainaren 12a iristeko irrikaz egonen dira jada; bufandak, danborrak, kamisetak, banderak eta abar hartu eta bakoitzaren selekzioa animatzeko gutiziaz beterik. Seguruenik baten batek duela lau urteko bubuzelari ere hautsa kendu izanen dio, zarata ateratzeko xedez. Kamerun, Korea, Ghana, Honduras… guztira 32 selekzio, eta mundu oso bat hogeita bi gizonek egiten dutenari arretaz begira, ia begiak kliskatu ere egin gabe, hipnosi egoera itsuan.
Izua, ikara, beldurra, zukurutza. Aurten, Brasil izango da munduko txapelketa erraldoienari lekua utziko diona. Utzi diot, zer edo zer esateagatik, futbolak ia konkistatu egin baitu herrialde osoa. Guztion ahotan dabilen mundialak zer dauka mundialetik? Galdera horren erantzuna brasildar batek ematea gustatuko litzaidake, baina zoritxarrez ez dut inor ezagutzen. Bueno, bai, Neymar, Ronaldinho, Alves, Kaka, Marcelo eta Pele ezagunak ditut, baina ez dut uste egokienak direnik txapelketaren atzealdean gertatzen ari dena kontatzeko; benetako Brasil ordezkatzeko.
Nazka, higuina, gohaindura, narda. Izugarria da Hego Ameriketako estaturik populatuena pairatzen ari dena. Polita izan daiteke 90 minutuz zelai zoragarri bateko giroa sentitzea, baina zein preziotan? Brasilek dagoeneko 2.500 milioi euro inbertitu ditu hilabete eskas batez erabiliko dituzten instalazioetan. Ni bezain ezjakinak zaretenontzat, jakizue gastu horrekin munduko azken bi txapelketek elkartuta inbertitutakoa gainditzen dela.
Amorrua, errabia, ernegazioa, sumina. Zer ari da gertatzen estatuko egiazko ordezkariekin? Barrua sutzeko modukoa da hango egoera: garraio publikoa igo da; lan baldintzak jaitsi dira; proiektu sozialak alde batera utzi dira; etxebizitzak indarrez hustu dira; adingabeak sexua eskaintzera behartu dituzte… Laburbilduz, badirudi futbolaren ikuskizun erraldoia prestatzea baino, herrialde osoan zehar pobrezia sustatzea izan dela Gobernuaren helburua. Ez dira gutxi izan brasildarren erantzunak, ordea. Adorez bildu, eta kalera irteten ari baitira ia egunero, euren eskubideak aldarrikatuz.
Gorrotoa, aiherra, kolera, haserrea. Aurreko guztia gutxi balitz, askok bizia ere galdu dute hil osoan dena "perfektua" izan dadin. Esplotatutako zortzi bat langileren heriotzaz gain, Mikkel Jensen kazetari daniarraren adierazpenak aintzat hartzekoak dira. Hotzikara zorrotz eta samin batek gorputz osoa zeharkatzen dit haren hitz garratzak irakurtzen ditudan bakoitzean. Izan ere, Gobernua kalean errotiko garbiketa egiten ari da, turistei itxura "ona" ematearren. Kale horietan ume andana bizi ziren, baina bat-batean desagertu egin dira; seguruenik heriotza izanik haien patua. Zaborra balira bezala baztertu dituzte, herritarrengan mina, mespretxua eta arrangura sortuz.
Hitzak sobran daude, beraz; ekintzak behar dira. Ez dizuet Munduko Kopari boikot egiteko eskatuko, baina bai une batez hausnarketa egiteko. Marxen hitzak eraldatuz, futbola herriaren opioa bilakatu da, eta menpekotasun hori desagerrarazi behar dugu. Gozatu kirolaz, baina begiak irekita!
Caritasen tonbolarik gabe ezin dira sanferminak hasi. Bihar irekiko dute tonbola ofizialki. Erdietsitako dirua bazterkeria sufritzeko arriskuan dauden pertsonei laguntzeko baliatuko dute. Hamabost egun baino gehiago behar izan dituzte egitura guztia m...