Uxue Rey Gorraiz
Sorginkeriaren akusazioak munduan milaka eta milaka lagunen bizitza baldintzatu zuen joan diren mendeetan. Aparteko botereak edukitzea, akelarreetara joatea eta deabruarekin elkar hartzea leporatzen zitzaien ustezko sorgin horiei. Era ...
Edurne Elizondo
Emakume azkarra zen, ausarta; aitzindaria". Horixe erran du Alberto Barandiaran kazetariak Xole Erbiti buruz (1942-2009). Barandiaranek idatzi du Erbitiri buruzko biografia, Bidegileak bilduma itxi duena. Eusko Jaurlaritzak 1987. urtean jarri zuen martxan egitasmo hori, eta, geroztik, launa liburuxka biltzen dituzten 68 sorta argitaratu ditu: 272 biografia denera. "Polita da bilduma Erbitiri buruzko lanarekin amaitu izana", erran du Barandiaranek.
Bildumaren helburua izan da euskalgintzan aitzindari izan diren pertsona eta taldeen pentsaera, bizitza eta lana ezagutaraztea, eta Xole Erbiti izan zen horietako bat, zalantzarik gabe: helduleku sendo bat eman zion euskarari ia deus ez zegoenean. "Lan isila eta apala" egin zuen, ezinbertzekoa. Soka luzea ekarri zuen, ultzamarrak bidea hasi zuelako: Nafarroako lehendabiziko euskara teknikaria izan zen.
Ultzamako Ilarregin jaio zen Xole Erbiti Arbilla, 1942. urtean. Berueteko eskolan aritu zen irakasle, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Zerbitzuko Euskara saileko teknikari postua lortu baino lehen. "Irakasle izateko oposizioa ez zen izan Erbitik gainditutako bakarra; Espainiako Ogasun Ministerioan lan egiteko postua ere lortu zuen", azaldu du Barandiaranek. Erbitik, baina, bide berri bat hastea erabaki zuen, ausardiaz, eta oposizioa irabazi eta gero, 1973ko martxoaren 9an, Nafarroako lehen euskara teknikari bilakatu zen. 35 urtez aritu zen lanean Hezkuntza Departamentuan, 2007an erretiroa hartu zuen arte.
Euskararekin konpromisoa
Duela bost urte egin zioten Alberto Barandiarani Erbitiri buruzko biografia idazteko proposamena, eta kazetariak lan horri esker deskubritu ditu euskara teknikariaren figura eta bidea: "Informazio gutxi zegoen; lankide izan zituenekin eta familiakoekin hitz eginda osatu dut biografia".
Izan ere, Erbiti ez zen inoiz nabarmendu. Lan isila baina etenik gabea egin zuen euskararen alde, jokaleku zail batean. Zaila zen, batez ere euskara teknikariak ia hutsetik egin behar izan zuelako bere bidea: "Garai hartan, ikastolak sortzen ari ziren herri askotan; ez zegoen argi zer egin behar zen, ez zen araudirik, ez zen helduleku izan zitekeen legerik, diru laguntzen inguruko hamaika zalantza baziren... Testuinguru horretan aritu zen Xole Erbiti lanean", nabarmendu du Barandiaranek.
Bertze lanak baztertu eta euskara teknikari bilakatuta, hizkuntzarekin zuen konpromisoa erakutsi zuen Xole Erbitik: "Etxean jaso zuen euskararen aldeko jarrera hori, eta txikitatik utzi zuen agerian. Eskolan, adibidez, irakasle erdaldunak zituzten, baina ikaskideei euskaraz egiteko esaten zien Erbitik beti, haiena euskara zela", kontatu du biografiaren egileak.
Barandiaranek erantsi duenez, bertze batzuen konpromisoari esker sortu zen Erbiti euskara teknikari lanetan aritzeko aukera: "1960ko hamarkadaren bukaeran, hor aritu ziren Jose Maria Satrustegi, Pedro Diez de Ulzurrun, Javier Urmeneta eta beste euskararen alde zerbait egin nahian; sortu zen Principe de Viana aldizkaria, sortu zen euskarazko aldizkari bat, eta herriz herri ibili ziren euskara ezagutzen zuten umeei diplomak ematen. Batzuetan iruditzen zait orduan euskararekiko jarrera hobea egon zela, 1970eko hamarkadaren ondotik ezagutu ditugun garai batzuetan baino".
Giro horretan sortu zen Erbiti Nafarroako lehendabiziko euskara teknikari bilakatu zuen postua. "Euskal Herrian ere lehenengoetarikoa izango zen", erran du Alberto Barandiaranek. Hastapenean irakaskuntzaren esparruan Erbitik egindako lana ere nabarmendu nahi izan du kazetariak: "Ikastolak sortzen hasi zirenean, gora egin zuen irakasle euskaldunen premiak, noski. Irakasleek, euskaldunak izanda ere, ez zuten inolako formakuntzarik euskal kulturaren edo literaturaren arloan, eta Erbitik antolatu zituen gabezia horiei aurre egiteko ikastaroak".
1972an, Nafarroako Diputazioak hitzeman zuen baliabideak jarriko zituela euskara irakaskuntzan sar zedin, eta ahalegin pribatuak lagunduko zituela. 1973ko udan antolatu zituen Xole Erbitik irakasleentzako lehendabiziko euskara ikastaroak, Jon Oñatibia kazetari eta irakaslearen zuzendaritzapean. Euskal Herri osoko 63 lagunek eman zuten izena ikasle gisa. Gehienak emakumeak ziren. "Adituen eta irakasleen artean, berriz, ia denak gizonak. Irakasleentzako ikastaroen inguruko argazkietan gizonek inguratuta agertzen zen Erbiti beti. Berdin gertatzen zitzaion Euskaltzaindiko batzarretan. Emakume izateak ere ekarri du, segur aski, hain ezagun ez izatea".
Barandiaranen liburuxkak egin dio aitortza Xole Erbitiren bizitza osoko lanari. "Erakusteko kate bat dela dena; deus ez dela hutsetik sortzen".
Edurne Elizondo
Aurrera segitzen du herrialdean meategi bat martxan jartzeko Muga proiektuak; eta aurrera segitzen du, aldi berean, egitasmo hori bertan behera uztea helburu duen plataformak. Udan egin dituzte bi aldeek azken urratsak: administrazioak ...
Uxue Rey Gorraiz
Bere ibilbide artistikoaren jatorrietara bueltatu da udan Leire Villanueva abeslaria (Barañain, 1991), Iseo ezizenez ezagunagoa. Bakarlari gisa hasi zuen bidea, baina aurtengo uztailera arte hiru urte zeramatzan agertokira bakarrik igo gabe. Back to the roots (Sustraietara bueltan) biran kontzertuak egin ditu zenbait hiritan. Bestalde, Iseo & Dodosounden hirugarren diskoa sortzeko lanetan ari da.
Zer moduzkoa izan da agertokietara bakarrik itzultzea?
Oso polita izan da. Nire gitarrak denbora luzea zeraman agertokietatik aparte, erritmo biziko urteak izan baitira azken hauek. Dodosoundekin ibili naiz batera eta bestera, gelditu gabe, eta egia esan ahaztua neukan nolakoak diren agertokian bakarrik aritzeak ematen dizkizun sentsazioak; ezin azalduzkoak dira. Artistikoki ere oso berezia izan da.
Bakarlaria zinenean sortutako abestiak kantatu dituzu kontzertuetan, baita Dodosoundekin egindako zenbait ere.
Berehala pentsatu nuen horrela izan behar zuela. Bakarlari gisa atera nituen azkeneko kantuak 2016an kaleratutako diskokoak dira, eta, beraz, aurtengo udan kontzertuak egiteko aukera izango nuela jakin bezain laster, argi ikusi nuen Dodosoundekin sortutako abestiak ere sartu behar nituela. Formatua, ordea, bai, hasieran nuena bezalakoa da: gitarra akustikoa, gitarra elektrikoa, eta koroak eta perkusioak grabatzeko pedal bat. Ideia ona izan da hasieran egiten nuena oraingo beste gauza batzuekin konbinatzea, eta publikoak eskertu du.
Bidea hasi zenuenetik asko aldatu da Iseo?
Aldatu baino gehiago, hazi egin da agian. Hazkuntza sumatu daiteke, baina ez dago sekulako alderik. Hau da, ez naiz beste artista bat, baina egin dudan bidearen emaitza naiz, eta, ezinbestean, eboluzioa nabari dezaket niregan. Azken finean, guztiok gara gure bizipenen eta egindako bidearen emaitza; hori da naturalena. Birak Back to the roots du izena, ez da Back to the past: nahiz eta nolabait jatorrira itzultzea den, ez da iraganera salto egitea; 2020an gaude, eta ni ere 2020ko Leire naiz.
Hain zuzen ere, orain bizi dugun egoera ez da nolanahikoa. Oso desberdina da artistak sentitzen duena entzuleak bereizita eta maskara ahoan dutela ikustean?
Birako lehenbiziko kontzertuaren aurretik gauza asko imajinatu nituen. Burutik pasatu zitzaidan kontzertuak ez ote ziren hotzak izango, ez nuen argi nolakoa izango zen sortuko zen giroa… eta publikoari gauza bera gertatuko zitzaion segur aski. Guztiz kontrakoa gertatu da, ordea.
Nolakoa izan da giroa?
Jendea bereziki hunkitua egon da kontzertuetan. Etxean itxita egon eta gero, ez dakit zenbat hilabete kontzertu batera joan gabe egon ondoren… jendeak gogoz hartu du aukera, eta uste dut den-denok, nik barne, emozioak borborka izan ditugula. Kontzertu bat ezin da beste ezerekin konparatu: han sentitzen ditugun emozioak ezin dira beste inon bizi. Ikus ditzakegu kontzertuak Youtuben, sakelakoaren bidez edo telebistan, baina ez dago zuzeneko bat bezalakorik.
Etxean egin duzu birako kontzertuetako bat: Iruñean, Ziudadelan.
Sekulakoa izan zen. Egia esanda, pentsatze hutsarekin oilo-ipurdia jartzen zait berriz ere. Oso ongi oroitzen ditut, esaterako, abesti bat hasi aurretik izan ziren zenbait isilune, eta isiltasunak asko esaten du horrelakoetan. Seiehun pertsona inguru ginen hor, eta ez zen ezer entzuten, pentsa. Oso giro berezia sortu genuen; bereziki hunkigarria.
Beste hainbat artistaren antzera, aldarrikatu duzu kultura segurua dela. Sumindu egiten zaitu jendeak hori hala ez ikusteak?
Jende askok uste du kultura eta aisialdia gauza bera direla, nahasi egiten ditu bata eta bestea. Noski, oso hurbil daude zentzu batzuetan, eta hor dago arriskua hain justu, baina kultura askoz gehiago da. Hori ulertuko bagenu, lehentasunak ere beste batzuk lirateke. Bestalde, ekitaldi kulturaletan hartutako segurtasun neurriak sekulakoak dira. Albistegietan eskainitako datuei erreparatu besterik ez dago: halako gauzetan ez da agerraldirik gertatu. Jendea ez da horrelakoetan kutsatzen.
Urtarrilean bukatu zenuten Iseo & Dodosounden bira, eta iragarri zenuten agertokietatik urrunduta emanen zenutela urtea hirugarren lana prestatzeko. Zer moduzkoa da pandemia garai bat sormen lanerako?
Nahiko arraroa da. Gure kasuan, erabateko kasualitatea izan da, 2020an kontzerturik ez egitea eta konposatzen aritzea erabaki genuenean ez baikenekien inondik inora pandemia bat iritsiko zela. Ez zegoen aurreikusia, jakina. Gogorra da horrelako egoera batean konposatzea. Jendeak esaten zigun: "Garai perfektua horretarako, ezta? Etxean egonda!"; eta ez, inola ere ez.
Zaila behar du koronabirusak eragindako zarataren erdian musika doinuak sortzea.
Bai. Hasieran, zurrunbilo batean sartuak ginela zirudien, eta oso aste arraroak eta gogorrak izan ziren guztiontzat. Zaila zen ahaztea mundua gain behera zetorrela, burutik kentzea zer ari zen inguruan gertatzen. Baina, tira, esaten dute pertsona batek hogeita bat egun behar dituela zerbaitera ohitzeko, eta agian egia da neurri batean. Asteek aurrera egin ahala, pasatutakoan hasierako tsunami hori, jakin dugu aurkitzen konposatzeko beharrezko dugun bake hori, eta oso produktiboak izaten ari gara artistikoki.
Lana 2021. urtean kaleratuko zenutela esan zenuten. Asmo berarekin segitzen duzue oraindik ere?
Ez dakigu krisialdiak nola eragingo dien epeei, baina, guri dagokiguna kontuan hartuta behintzat, asmo hori dugu. Dena dela, sorkuntza prozesuari dagokionez, gauzak lasai egitea gustatzen zaigu; uste dugu presaka ibiltzea ez dela ona. Gauzak ongi ateratzen badira, ederki, baina ikasi dugu ulertu behar dugula ez dela ezer gertatzen blokeatzen garenean. Hala ere, oraintxe bertan, eta oraindik ere lana falta dugun arren, esan dezaket diskoa dagoeneko hasia dela kolore bat hartzen, aurpegiera bat ikusten ahal zaiola.
Eta zer koloretakoa da, oraingoz?
Tira, diskoak egiten hasten garenean saiatzen gara geure buruari galdetzen zer egin nahi dugun. Azken finean, gure abestiek gutaz hitz egiten dute, ez derrigor letrek, baina kantuek, oro har, gure sinadura dute eta gu garenaren isla dira. Guretzat garrantzitsua da jakitea zer lortu nahi dugun eta zer kontatu nahi dugun gure lanarekin. Disko honekin, jendeak ikusi ahal izanen du zer den gaur egun Iseo & Dodosound, nor garen orain, 2020. urtean.
Lur Albizu Etxetxipia
Kontua da ez dugula etorriko zaiguna ezagutzen. Edo ezagutzen dugula, baina ez nahikoa. Eta helduleku bila ibiliko garela aste eta hilabete hauetan. Helduleku bila pasatzen dugulako bizitza: nondik jo esanen digutenen bila. Nora j...
Edurne Elizondo
Ba al dakizu suhiltzaile bakarra dagoela, une honetan, Altsasuko parkean?". Galdera hori egin zuen Victor Rubiok sare sozialen bidez, hilaren 21ean. Suhiltzailea da, eta LAB sindikatuko kidea. Rubiok salatutako egoera ez da berria, ara...
Edurne Elizondo
Amaitu dute aurtengo kanpaina, eta egindako lanak puzzlea osatzeko bertze pieza bat eman die: indusketan parte hartu duten Aranzadi zientzia elkarteko kideek uste dute labe gisa ere erabili zituztela Aurizko Zalduako aztarnategian aurki...
Uxue Rey Gorraiz
Hemen izanen dira beste behin. Bardea aireko maniobra militarretarako agertoki izanen da berriz heldu den astelehenetik ostegunera, bi egunak barne, Bardeako Komunitateak bere webgunean aditzera eman duenez. Bardeako tiro eremuaren kontrako ekintzaileen haserrea piztu du berriak, eta, sumindurik, salatu dute "erabat zentzugabea" dela halako maniobrak egitea, eta are gehiago orain, hegaztiek habiak egiten dituzten eta pandemia oraindik ere gizartea astintzen ari den garaian.
Bardeako Komunitateak argitaratutako oharrean ez dago zehaztua nolakoak izanen diren maniobrak, ez eta benetako sua erabiliko duten ere. "Benetako hegaldiak" izanen direla besterik ez dute adierazi. Hori horrela, informazioa "lausoa eta nahasia" dela salatu dute tiro eremuaren kontrako zenbait ekintzailek. "Deus gutxi dakigu, oso anbiguoa da eman duten informazio urria", salatu du Noemi Solanas Bardenas Ya taldeko kideak. Gaineratu du, bestalde, ez dela horrelako zerbait gertatzen den lehen aldia. "Aspaldi hasi ziren horrelakoak. Ez genuke nahi honetara ohitu, baina, zoritxarrez, ohiko bihurtzen ari da ez jakitea benetan zer egiten ari diren", azaldu du Solanasek, eta erantsi du azkenaldian urtean gutxienez bizpahiru aldiz egiten dituztela tiro ariketak bertan.
Bardeako Tiro Eremuaren Kontrako Batzarreko kideek ere gogor kritikatu dute militarren itzulera. Bozeramaile den Milagros Rubiok azaldu du albisteak "zeharo harriturik" utzi duela, eta esan du "sekulako okerra" dela orain halakoak egitea. "Beti iruditu zaigu baliabide ekonomikoak bonbak jaurtitzeko erabiltzea dirua zentzugabeki xahutzea dela, baina orain are eta larriagoa da hori egitea", salatu du Rubiok, eta azaldu du premiazko zerbitzuetara bideratu beharko litzatekeela diru hori. Iritzi berekoa da Solanas, eta "lehentasun kontua" dela azaldu du: "Erabakiak bistan utzi ditu sistema kapitalista batean bizitzearen ondorioak; agerikoa da gerra politikei ematen dietela garrantzia".
Hala ere, gizartea osasun krisian eta haren ondoriozko krisi ekonomikoan murgildua egotea ez da, ekintzaileen ustez, Bardeako tiro eremuaren erabilera militarra orain "bereziki desegoki eta zentzugabe" bihurtzen duen arrazoi bakarra. Noiz eginen duten ikusita, plataformek azaldu dute ariketek kalte handia egin diezaioketela inguruan bizi diren hegaztiei, hilabete hauek izaten baitira habiak egiteko eta kumeak hazteko garaia.
"Espeziearen arabera aldaketak egon badaitezke ere, estepako hegazti gehienak habiak egiten ari dira oraindik. Gainera, Duponteko hegatxabalen kolonia tiro eremuaren toki berean dago; beraz, nabarmen eginen diete kalte maniobra militarrek". Eduardo Navascuesenak dira hitzak, Erriberako Ekologistak Martxan taldeko kidearenak. Kezkaturik ageri da, eta argi esan du "izugarrizko hipokrisia" dagoela erabakiaren oinarrian; izan ere, Bardeako sarbide batzuk itxita daude otsailaz geroztik herritarrentzat eta turistentzat, fauna babesteko. Hegazkinei, berriz, ez zaie bidea oztopatu. "Militarren jardueretarako baimena emateko problemarik ez dute izan", esan du Navascuesek.
Nafarroako Parlamentuan ere agerian gelditu dira tiro eremuari buruzko jarrera kontrajarriak: atzera bota dute azpiegitura horren aurkako mozioa. Ezkerrak aurkeztu, eta Geroa Bai, EH Bildu eta Ahal Dugu taldeen babesa jaso du. Navarra Sumak eta PSNk kontra bozkatu, eta galarazi egin dute mozioak aurrera egitea.
Bozketaren emaitzak ez ditu erabat harritu tiro eremuaren kontrako ekintzaileak. Milagros Rubiok nabarmendu du Nafarroako Gobernuak ez duela inoiz urrats irmorik egin Espainiako Gobernuari presioa egiteko.
"Menpekotasuna"
1951n jarri zuten martxan tiro eremua. Ordutik, zenbait akordio sinatu dituzte Espainiako Gobernuko Defentsa Ministerioak eta Bardeako Komunitateak —hemeretzi udalerri, Erronkariko eta Zaraitzuko ibarrak eta Olivako monasterioa dira komunitateko kideak—.
2008an sinatu zuten egun indarrean dagoen akordioa, eta 2018an berritu zen, automatikoki, 2028ra arte. Orduan, aurrekontua bikoiztu egin zen, gainera: Bardeako Komunitateko kideek 14 milioi euro jasotzen dituzte. Ordainketa horrek dirua jasotzen dutenengan sortzen duen "menpekotasun ekonomikoa" salatu du Bardenas Ya taldeko Solanasek. "Errealistak gara, zaila izanen da, baina ez dugu amore emateko asmorik", esan du Rubiok. Ez dute nahi Bardea izatea gerrak prestatzeko toki bat.
Edurne Elizondo
Carlos Canovasek (Hellin, Espainia, 1951) argi du argazkilari on batek unibertso propio bat eraiki behar duela, eta beti horretan ahalegindu dela erran du. Nafarroan bizi da jaio zen urtetik, eta eskertua dago bere lanari egindako aitortzagatik.
Zer da sari hau zuretzat?
Hagitz kontent nago. Hau ez da egun oro gertatzen den zerbait.
Jasotzen duen lehen argazkilaria zara, gainera.
Horrek ere anitz poztu nau. Bazen garaia, 31 urte joan baitira saria lehenengoz eman zutenetik.
Ez dira garai onak argazkigintzarentzat?
Garai konplikatua da. Gauzak anitz aldatu dira, eta horrek masifikazioa ekarri du. Batetik, ematen du argazkigintzak inoiz izan ez duen arrakasta soziala lortu duela orain; baina, bertzetik, hori egileon kalterako gertatu da, gero eta zailagoa delako nabarmentzea. Lehen, adibidez, ohikoa zen argazkilari bat Baztanera bidaltzea egutegi baterako argazkiak egitera. Orain, ez da horrelakorik egiten. Irudi bankuak daude, edo norbaitek sakelakoarekin egindakoak erabiltzen dituzte. Argazkilariak arazo anitz izaten ari dira eusteko.
Ofizioa kolokan dela uste duzu?
Bai, desagertzeko bidean dela uste dut. Segur aski, inoiz ez da erabat desagertuko, baina lan egiteko moduak izugarri aldatu dira; egoera erabat aldatu da, eta, horregatik, uste dut zaila izanen dela ofizio gisa eutsi ahal izatea.
Bistakoa da, baina, zuk eta argazkigintzaz deus ez dakien batek ez duzuela irudi bera lortuko. Zergatik dago kolokan ofizioa?
Nik uste dut sistema osoak egiten duela huts, nolabait. Adibide bat aipatuko dizut: bidaia aldizkariek jada ez dute argazkilaririk bidaltzen sustatu nahi dituzten herrietara; bertzela lortzen dituzte argazkiak. Hedabideetan ere argazkiak orbanen gisakoak dira, eta haien balioa betetzen duten espazioaren araberakoa da. Neurri bereko bi orban baditugu, balio bera izanen dute. Horregatik, argi dut, erran ohi den bezala, garai txarrak direla lirikarentzat.
Egungo jokalekuak ez du alde onik?
Joseph Beuysek erran zuen gizaki oro dela artista, eta, gaur egun, ditugun baliabideei esker, gizaki oro da argazkilari. Denok egiten ditugu argazkiak eta partekatzen ditugu gure irudiak. Baina...
Baina zer?
Informazio zientzien fakultateetan erraten ohi zen informazio anitz informazio txarra dela. Eta hori gertatzen da argazkiekin. Argazki anitz izateak ez du erran nahi argazki onak ditugunik.
Ez da gauza bera botoi bati sakatzea eta argazki bat egitea?
Ez da gauza bera, inondik inora ere ez. Hori defendatu dut nik beti. Eta begirada eta prozesu osoa mantsotzeko beharra defendatu dut. Pentsatu behar da, landu, denbora hartu. Bide hori ezin da presaka egin.
Pentsatzeko prozesu horrek bilakatzen du on argazki bat?
Argazki on anitz eginak zituen argazkilari bati galdetu zioten behin ea zer egiten zuen hori lortzeko: argazki on bat lortzeko. Eta argazkilariak erantzun zuen jakinez gero beti eginen zituela argazki onak. Argazkia egin aurreko prozesu eta denbora hori funtsezkoa da, baina, aldi berean, ez da argazki on bat lortzeko bermea.
Eta pentsatu gabe eta presaka egindako argazki bat izan daiteke ona?
Gerta daiteke. Baina norbaitek argazki on bat egiteak ez du erran nahi, berez, argazkilari ona denik. Argazkilariak oinarri sendo bat behar du. Argazkilariaren oinarri horrek koherentzia behar du bere diskurtsoan; argi izan behar du zer eta nola erran nahi duen, eta hori lortzeko behar dituen baliabideak badituela. Hori da bidea, nire ustez; hori da gakoa. Niretzat, hori da argazkigintza ona. Argazkilaria da egin nahi duen argazki hori pentsatu, garatu eta eraikitzen duena, eta, denborarekin, unibertso propio bat osatzen duena. Norbaitek erran zuen argazkilari batek etengabe erakutsi behar duela bere unibertsoa existitzen dela; ni ados nago.
Unibertso horrek bereizten ditu argazkilariak?
Bai. Finean, guk makina bat erabiltzen dugu, eta unibertso propio horrek modua ematen digu egiten duguna nabarmentzeko. Jendeak begiratu bat eman eta berehala jakin beharko luke argazki bat nirea, bertze horrena edo harena den. Eta hori nekez lor daiteke sakelakoarekin argazkiak eginez.
Nolakoa da zure unibertsoa?
Begirada mantsoa da nirea, eta etengabeko gogoeta egiten du. Erran ohi dute nirea begirada periferiko bat dela, gauzen periferiari egiten diodalako so. Hiriari egiten dizkiot argazkiak, hiriko giroari batez ere. Baina ez dut erdigunea maite; periferia maite dut. Zizur Nagusitik Iruñera bidean, landa eremuak eta hiriak bat egiten duten espazio hori da nire berezko habitata.
Habitat horretan, egunerokoaren edertasuna bilatzen duzu?
Bai, ohikoa den horren edertasuna. Hori da kontua. Niretzat, argazkigintza eguneroko kontu bat da; nire joan-etorri guztietan laguntzen nau. Ez dut urrutira joan beharrik edertasunaren bila. Ondoan duguna izaten ohi da ederrena; arazoa da ez diogula so egiten. Begirada urruti jartzen dugu. Baina atzera egin beharko genuke. Hurbileko horri behatu. Nik, egia erran, ez dakit edertasuna zer den, baina badakit hurbil egon behar duela. Paretek, adibidez, denboraren joana islatzen dute, eta hor edertasun handia dago, auzi estetikoa alde batera utzita. Finean, argazkilaritza arte eta dokumentu da aldi berean. Maite dut.
Kamerari eusten jarraitzeko prest?
Aitak argazkilaritza maite zuen, eta etxean laborategia zuen. 6 urte nituenerako, aita laguntzen aritzen nintzen. Kamera altxatzeko indarra dudan bitartean, argazkiak egiten segituko dut.
Amets Aranguren Arrieta
Sant Pol de Mar-en izan naiz joan den astean, Juliaren etxean. Hara heldu eta bere lagun taldearekin elkartzean, pertsona berri bat ikusi eta galdetu diot Juliari: "Nor da hori?". "Adria da, gurekin elkartzen da orain", erantzun dit. Ez nuen ulertzen. "Zure betiko lagun taldean, zure kuadrillan berri bat dagoela? Baina nola? Eta zergatik? Nondik atera da? Ez du kuadrillarik?". Berak ez zituen nire galderak ulertzen. Normal. Lagun talde/ kuadrillaz hasi gara hizketan eta defendaezina defendatzen saiatu naiz (nahiko ridikulua, egia esan).
Gordinki esanda kuadrilla instituzio itxia da, idatzi gabeko lege eta arauak dituena. Hortik kanpo lagunak daude, baina beste maila bateko lagunak (gero ez da horrela). Tristea da oso, baina garrantzitsua da markatzea nor bai eta nor ez den kuadrillakoa.
Areta eta Ibairekin elkartu naiz eta gaia atera diet, ea nola bizi (izan) duten haiek kuadrillaren fenomenoa. Alde onekin hasi da Areta. "Zerbaiten parte izateak animoa igotzen dizu"... Baina "betiko lotzen zaitu", eta hori alde onetik baina txarretik ere ikus daiteke. Kuadrilla etiketa beraren kontra agertu da Areta, lagunen eta kuadrillaren arteko bereizketa behartu horren kontra. Gainera, "kuadrillatik ihes egitea zaila da oso, eta baita arraroa ere", gehitu du. Infidelitate kasuak gertatzen dira. Hala sentitzen dute askok. Pentsa zein den panorama. Ibai herriko kuadrillaz aritu da eta hirikoarekin egin du konparaketa. Bera adinekoekin elkartzen da herrian. Berdin da zeintzuk diren haien zaletasunak, interesak, pentsaera… Hori tokatu zaio eta punto. "Badu alde on bat: bestela ezagutuko ez zenukeen jendearekin tratatzen duzu", dio. Baina ez dira lagun hautatuak. "Zer esanen ligukete gu hiruroi musika talde bat sortu gabe hainbestetan elkartuko bagina? Arraroa litzateke…", bota du Aretak.
Kuadrillak babestu egiten zaitu. Baina zein puntutaraino da babesa eta ez muga? Lau urte pasa ditugu guk bereizirik, bakoitzak punta batean ikasi duelako. Lau urte izan ditugu libre. Asko egin dugu kuadrillarekin kontsultatu gabe. Orain bakoitzak badu beste mila mundu taldetik kanpo. Hor ikusten da lehenago zertan genuen babesa eta zertan muga. Sektarismoak ez du laguntzen.
Haizegoak antzeko zerbait kontatu dit; alde onak aipatu ditu gehienbat: lagun talde horrekin beste inorekin baino bizipen gehiago izatea eta elkarren arteko konplizitatea. Eta azpimarratu du "sekula" ez duzula izanen inorekin "kuadrillarekin duzun bezain harreman estua". Talde "itxi" batean egotearena ere sentitu du txarrera, baita taldearekiko dependentzia ere. Nahiak gehitu du kuadrilla batzuetan, partaide denak ez egotekotan, ez dela planik egiten, falta denarekiko "errespetuagatik" edo. Leku berri batera heldu eta lagunak egin nahi izatean ere sentitu du igual kuadrilla batean sartzen ari zela eta haiek ez zutela nahi.
Lagunok… Bada zer pentsatua. Kuadrillen abolizioarena ez da erronka makala. Portzierto, Haizegoa eta Nahia nire kuadrillakoak dira. Julia, Areta eta Ibai lagunak, baina ez kuadrillakoak.