1813ko maiatzaren 12an, Napoleonen tropak Izabara sartu ziren, eta herri osoari su eman zioten. Berrehun urte igaro dira gertaera hartatik, eta, igande honetan, Izabako herriak gogora ekarriko du urte hartan gertatutakoa. Besteak beste, sutean hildako...
54.444
• Apirilean Nafarroan lanik gabe zeuden lagunak. Jakinarazi dute apirileko langabezia tasa. Martxoko datuekin alderatuta, apirilean 2.042 langabe gutxiago zeuden Nafarroan. Denera, 54.444 lagun daude lanik gabe. 2012ko urte sasoi berarekin konparatuz gero, joan den hilean 3.539 langabe gehiago zeuden.
“‘Tradizioa’ kontzeptu biguna da, eta bakoitzak bere neurrira egokitzen du”
Antropologoa eta euskal dantzetan aditua da Oier Araolaza (Elgoibar, Gipuzkoa, 1972). Martxoan, Iruritan hitzaldi bat eman zuen, Emakumea eta dantza izenburuarekin. Emakumeek mutil dantzak dantzatzeko eskubide osoa dutela esaten du, "tradizioa aldaket...
“Denekin fidatzen dira hemengo herritarrak; oso zintzoak dira”
Nafarroatik milaka kilometrora dago Zeelanda Berria eta askorentzat herrialde ezezaguna izan arren, gehienek ezagutzen dituzte hango paisaiak, The Lord of the Rings (Eraztunen Jabea) filman ikusita. Urte hasieran iritsi zen Gari Etxeberria (Leitza, 1986) Zeelanda Berrira. Hainbat hiri eta herritatik igaro ondoren, orain Milford Sounden bizi da. Herrialdeko lekurik turistikoenetarikoa da Milford Sound, fiordoengatik ezaguna.
Urtebeteko baimena hartu zuen bere lanean hara joateko. "Euskal Herrian dugun egoera ikusita, ingelesa ikasteko aukera ezin hobea zela pentsatu nuen; izan ere, baliteke nire bizitzan ez izatea hain urrun bidaiatzeko beste aukerarik". Probestu behar zuen. Lagunek oso ongi hitz egin zioten Zeelanda Berriaz eta herrialdeko lan egoerari buruz; beraz, ez zuen gehiegi pentsatu eta paisaia ederrak ikusita, motxila hartu eta joan zen. Itzultzeko asmoa du, baina ez daki noiz, printzipioz urtebete egonen da Zeelanda Berrian eta etorkizunean zer gertatuko den zalantza du. Orain woofer bezala aritzen da. Herrialdean horrela lan egiteko eskaintza asko daudela ziurtatu du Etxeberriak. Berak borondatezko lana egiten du, eta trukean ostatua eta janaria jasotzen du.
Natur paradisua da herrialdea. Mendi aunitz daude, sumendiak, lakuak, fiordoak, eta flora eta fauna aberatsa. "Ederra da; gainera hemengo herritarrek izugarri zaintzen dute natura. Ez dute ukitu, ezta leku turistikoak gehiegi ustiatu ere", azaldu du Etxeberriak. Orain dela gutxi, adibidez, bozketa batean herritarrek erabaki zuten errepide bat ez egitea, natura kontserbatzeagatik.
Dagoeneko hango bizitzara moldatu da Etxeberria, baina hasieran ohitzea kostatu zitzaion. Hizkuntzarengatik, bereziki. Ia ingelesik jakin gabe iritsi zen Zeelanda Berrira, eta komeriak bizi izan zituen lehenengo asteetan. Gogorra izan zen: bizitza aldaketa eta gertuko jenderik gabe. Hala ere, bere bidaiaren asmoa hori da, ingelesa menperatzea, eta poliki poliki lortzen ari da. "Oraindik asko ikasi behar dut, baina behintzat ulertzeko gai naiz, eta baita bakarrik ibiltzeko ere". Amerikako Estatu Batuetako, Irlandako, Zeelanda Berriko eta Suediako lagun batzuekin bizi da Etxeberria eta egunero praktikatzeko aukera du.
Lehenengo hilabetetan Aucklanden bizi izan zen Etxeberria, herrialdeko hiririk handienean eta motor ekonomikoan. Hala ere, hiri lasaia dela azaldu du Etxeberriak, herrialdea bezala. Han zegoenean, harrigarria egiten zitzaion hain kotxe gutxi ikustea erdigunean, adibidez.
Ingelesa ikasteko eskola batean izena eman zuen Aucklanden eta sei hilabeterako ikastaro bat ordaindu zuen. Hala ere, bi hilabete eta gero uztea erabaki zuen. Gainera, zortea izan zuen eta aurreratutako dirua itzuli zioten. "Asko ikasi nuen, baina nik nahiago dut nire kabuz eta sorterrikoekin ikastea". Beraz, Auckland utzi eta Queenstown hiri txikira —10.000 biztanle— joan zen, baina bost egun baino ez zituen igaro han. Beste leku batean lan egiteko eskaini zioten: "Milford Sound leku turistikoan lana eskaini zidaten eta horretan nago orain".
Gustura dago lan egiten. Izan ere, erraztasunak baino ez dira han. "Laneko giroa oso ona da, batez ere nagusiekin harremana, nagusiak direla ahazten zaigu". Gainera, jakinarazi duenez, asko baloratzen dute egindako lana ongi egina egotea. "Asko dugu ikasteko haiengandik...".
Harreman ona egin du zeelandaberritarrekin. Oso irekiak eta prestuak direla dio, eta beti dituztela haien etxeko ateak irekiak. "Denekin fidatzen dira; oso zintzoak dira ". Behin, adibidez, merkatu batean zegoela fruitu postu bat hutsik ikusi zuen. Ez zuen inork ikusi postua zaintzen eta arraro egin zitzaion Etxeberriari. Ondoren konturatu zen fruituen ondoan poltsatxo bat zegoela prezioekin eta bertan jendeak sartzen zuela dirua.
BERRIAren 10. urteurreneko ospakizun bira iritsi da Nafarroara
"Estatuko fiskalak kereila jarri du Atutxaren aurka". Titulu hori ageri zen BERRIAren lehen zenbakian, 2003ko ekainaren 21ean, duela ia hamar urte. Hainbat herrialdetako hedabideen zuzendariak agertzen ziren lehen orrialdeko argazkian; BERRIAri babesa ematera etorri ziren. Martxelo Otamendi zuzendariaren idatzia zegoen ondoan. Euskaldunon Egunkaria itxi ondoren, euskarazko prentsan geratutako hutsunea betetzera etorri zen BERRIA. Hamar urte pasatu dira, eta urteurren hau ez da oharkabean pasatuko. Urte horietan guztietan bidelagun izan dituztenekin batera ospatu nahi dute; harpidedun, irakurle eta BERRIAlagun guztiekin batera.
Herriz herri eginen dituzte urteurreneko ekitaldiak, ekainaren 22ra arte. Apirilaren 12an hasi zuten ospakizun bira, eta bihar iritsiko da Nafarroara, Tafallara, hain zuzen ere. Anje Duhalderen kontzertua izanen da Kube dantzalekuan. Emanaldi guztietan BERRIA osatzen duen komunitatearen balioa aintzat hartzen duen bideo bat erakutsiko dute. Beran eta Atarrabian, bestalde, Metrokoadroka sormen laborategiaren Zertarako hegoak antzezlana taularatuko dute. Musikari dagokionez, estilo eta musika mota askotako taldeek eta bakarlariek parte hartuko dute Nafarroako ekitaldietan: Anari, Ruper Ordorika, Gari, Eñaut Elorrieta... Ekainaren 22an, egun osoko jai batekin amaituko dira BERRIAren urteurreneko ospakizunak. Andoaingo Martin Ugalde kultur parkean izanen da.
Ospakizunez gain, BERRIA Taldean argi dute hedabideak eraldaketa garaian daudela. Garai berrietara egokitzeko, etengabeko berrikuntza prozesuan sartuta dabiltza. Izan ere, hamargarren urteurrena "berrikuntzen urtea" izatea nahi dutela azaldu du Ainara Lasa marketin arduradunak. "Paperezko egunkari bat baino askoz gehiago da BERRIA: paperean eta sarean argitaratzen dugu; sareko eskaintza ordenagailura, telefonora eta tabletara egokitzen ari gara orain". BERRIA sakelako telefonoetan irakurtzeko aplikazioa prestatu dute; Ibilkari ere sortu dute, mendiari buruzko ataria. Laster, egunkariaren estilo liburua sarean izanen da. Gainera, webgunea berrituko dute. "Gaur egun, euskarazko edukiak behar ditugu, euskarri guztietan".
14.000 BERRIAlagun
Gaur egun, 62.000 irakurle ditu BERRIAk paperean, eta 5.300.000 bisita izan zituen iaz Berria.info-k. Baina, aurrera egiteko, guztien ekarpena behar du egunerokoak. "BERRIAk milaka lagunen sarea behar du ondoan: BERRIAlagunen sarea", gaineratu du Lasak. 2011ko azaroan ekin zioten BERRIAlagunak lortzeko bideari, Zure ziztada behar dugu lelopean, eta, dagoeneko, 14.000 lagunen sarea osatu dute, harpidedun eta BERRIAlagunen artean. "BERRIAk etorkizuna izateko, ezinbestekoa da papereko zein sareko irakurleen sostengua eta ekarpen ekonomiko iraunkorra". Dagoeneko, 4.000 BERRIAlagun eta 500.000 euro lortu dituzte bide horretatik.
“Gobernuak orain du aukera kontratua hausteko eta herriaren nahia asetzeko”
Herriaren borondatea betetzea. Hori nahi du Iñaki Zabaletak (Leitza, 1984), Maxurrenea Herrintzat plataformako kideak; gaur egun Leitzako Guardia Zibilaren kuartela dena herritarren esku geratzea. Kultur erabilpena eman nahi diote. Orain, Nafarroako Gobernua da etxearen jabea, eta Espainiako Gobernuari alokatu zion, aurreko jabearen erabilpen baldintzak bete gabe. Duela hamar urte izan zen hori, eta, gaur egun, Leitzako herritarrek uste etxea berreskuratzeko aukera dagoela.
Zergatik izan behar du herriarena Maxurreneak?
Bikote batek erosi zuen etxea, eta Leitzako fundazio bati, Amazabali, eman zion, herriaren beharrak asetzeko eta kultur eta heziketa jarduerak egiteko hor. Fundazioa desegin zenean Maxurrenea Nafarroako Gobernuaren esku geratu zen, aurreko baldintza berekin. Baina gobernuak ez zituen baldintzak bete, eta Espainiako Gobernuari alokatu zion Guardia Zibilaren kuartela jartzeko. Orain dela hamar urte izan zen hori, 2003an, eta gobernuak 15 urteko kontratua sinatu zuen. Hala ere, hamar urteren ondoren, gobernuak kontratu hori eten dezake inolako kalte ordainik gabe. Urrian beteko dira hamar urteak, eta orduan eska daiteke etxea itzultzeko. Guk, herri talde bat garen heinean, jarraituko dugu lanean.
Nafarroako Gobernuak etxeari hainbat erabilera ematea kontuan izan zuen, baina azkenean ez zituen baldintzak bete. Zergatik?
Urte horretan bertan lehenago zegoen kuartelaren alokairua amaitzen zen. 100 urteko kontratua zuen, eta amaitu zenean, aukera aprobetxatu zuen gobernuak eta Maxurrenea alokatu zion Espainiako Gobernuari kuartela egin zezan.
Aurten aukera ikusten duzue etxea berreskuratzeko?
Etxeak leitzarren esku egon behar du, Leitzako herriak nahi duena egiteko. Dena den, auzi honetan azken erabakia Nafarroako Gobernuak du. Borondate kontua da. Orain du aukera kontratu hori hausteko eta herriaren borondatea asetzeko. Nafarroako Gobernuari bilera eskatu diogu, gure asmoak azaltzeko; izan ere, badakigu borrokatu gabe ez dugula ezer lortuko.
Joan den astean agerraldia egin zenuten Nafarroako Parlamentuan. Zer balorazio egiten duzue?
Joan den asteazkenean izan ginen parlamentuko lan batzordean. Gure asmoak azaldu genizkien alderdiei guztiei, eta, PPNk izan ezik, beste alderdi guztiek bat egin zuten gurekin, eta gure eskaera kontuan hartu zuten. PPNko Eloy Villanuevak bakarrik esan zuena Maxurreneak gaur egun duen erabilera egokia dela eta bere horretan jarraitu behar duela. Beste alderdiek esan zuten, berriz, Leitzan kultura eta heziketa sustatzeko lekurik ez dagoela eta Maxurrenea leku egokia dela. UPNk eta PSNk gure eskaera kontuan hartu zuten, baina adierazi zuten herriak Maxurrenea eskuratzen baldin badu Guardia Zibilaren kuartelari beste leku bat bilatu beharko zaiola.
Behin baino gehiagotan eskatu duzue Maxurrenea herriarentzat izan dadila.
Nafarroako Gobernuak kontratua egin zuenean herria aurka azaldu zen; mobilizazio ugari egin genituen. Argi geratu da azkeneko hamar urteetan herriaren borondatea zein izan den, eta, aurten, hamar urte bete direnez gero, beste bultzadatxo bat ematea nahi dugu. Leitzako 30 eragile sozialen babesa dugu, eta sinadura bilketa martxan jarri dugu, adibidez. Herriaren nahia beti izan da etxe hori Guardia Zibilaren kuartela ez izatea.
Zer beste erabilpen emanen dio herriak Maxurreneari?
Etxe horren baldintzetan jartzen du erabilpena kulturala izan behar duela, eta, beraz, horrela izanen da. Gu, dena den, herri talde bat garen heinean, ez gara inor esateko etxe horri zer erabilera eman behar zaion. Herriaren erabakia izan behar du.
Lana sustatzeko neurriak aurkeztuko dituzte ekainean
Joan den asteartean bildu zen Enpleguaren Mahaia Nafarroako Parlamentuan. Eragile sozial, politiko eta ekonomikoek parte hartu zuten. Hala, bilkuraren ostean, ekainaren 10erako proposamen jakin batzuk eta langabeziari aurre egiteko plana aurkezteko ko...
“Volkswagenen ekoizpena jaitsiz gero, horrek lanpostuetan eragingo luke”
Industria eta, batez ere, automozioaren sektorea ondo baino hobeto ezagutzen ditu Chechu Rodriguezek (Tutera, 1959), Nafarroako CCOO sindikatuko Industria Federazioko idazkari nagusiak. Volkswagen markak Polo modeloarekin asmatu izana oso garrantzitsu...
GUTXIENEZ HILABETEZ MENDATETIK
N121-A errepidean luizia izan zen joan den astelehenean Iruñera bidean, Belateko bigarren tunelean. Nafarroako Gobernuak egindako lehenengo azterketen arabera, litekeena da pasabidea gutxienez hilabete batez itxita egotea. Denbora horretan, ibilgailuek Belateko portutik igaro beharko dute bai Iruñerako noranzkoan eta bai Irunerakoan (Gipuzkoa). Egunean, 7.000 ibilgailu inguru igarotzen dira N121-A errepidetik; horietatik %30 kamioiak dira.
Hamaika hilabeteren ostean, %2,3 hazi dira esportazioak
Hamaika hilabetez jarraian, atzerrira salduko produktuen zenbatekoa murriztu egin da Nafarroan. Hala ere, otsailean, joera hori aldatzea lortu da. Izan ere, esportazioak %2,3 hazi ziren hilabete horretan. Espainiako Ekonomia Ministerioaren datuen arab...