NAFARROAKO HITZA

Egun Donostian bizi da Iñigo Olaetxea (Lesaka, 1975). Bortzirietako bertso eskolan hasi zen bertsotan. 1993an aurkeztu zen lehenengoz Nafarroako Bertsolari Txapelketara. Lau urtez ez zen aurkeztu. Iaz, Estitxu eta Eneko Fernandezekin batera, Bardoak txapelketa irabazi zuen. Ahal duen dena ematea da bere asmoa, egin ez duenaren penarekin ez egoteko datozen bi urteetan.

Txapelketako beteranoetakoa zara. Bertsolaritza osasuntsu dagoen seinale?

Nik uste azken urteetan bertso maila igo egin dela. Niretzat bitxia da zaharrenetarikoa ni naizela pentsatzea. Ni oraindik hagitz gazte sentitzen naiz. Gu hasi ginen garaian, normalean jendea gu egun baino helduagoa zen. Baina errango nuke Nafarroako bertsolaritzaren egoera hagitz ona dela.

Iragan urtean, Bardoak txapelketako garaile izan zinen.

Esperientzia polita izan zen. Urtero txapelketa egiteak sor dezake nolabaiteko desgastea. Bardoak taldekako txapelketaren esperientzia hagitz polita izan zen. Eneko eta Estitxu Fernandezekin parte hartu nuen.

Biharko finalaurrekoan izango zara. Zein da zure helburua?

Egindako lanarekin gustura gelditu nahi dut. Aho zapore onarekin gelditu nahi dut. Pasako naizen edo ez naizen pasako bertze kontu bat izanen da. Ukaezina da aspirazioa ahalik eta aurreen gelditzea dela. Nik uste Julio Soto, esaterako, beste maila batean dagoela. Hala ere, borroka estua izanen dela uste dut.

Txapela irabazteko faboritoa zein da, zure ustez?

Soto maila bat gorago dagoela erran dut lehen. Xabier Silveira eta Eneko Lazkoz ere kontuan hartzekoak dira. Lazkoz bera azkenaldian buru-belarri dabil gainera bertso munduan.

Inoiz baino bertsolari gehiago lehiatu dira Nafarroako Bertsolari Txapelketako lehenengo fasean, 31 hain zuzen ere. Adin eta esperientzia ezberdinetako bertsolariak izan dira. Joan den otsailaren 2an Lizarrako Gazteriaren Etxean jokatu zen txapelketako lehenengo final laurdena. Horren ostean etorri ziren Aldazkoa eta Larraintzarkoa. Denera, hamazazpi bertsolari sailkatu dira bigarren fasera. Julio Sotorekin batera, martxoaren 23an Iruñean jokatuko den finalean lehiatzeko zortzi txarteletako bat lortzen saiatuko dira.

2013. urtea txapelketen urtea da. Izan ere, udazkenean abiatuko da Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa. Iruñeko finalean lehenengo lau postuetan gelditzen diren bertsolariek parte hartu ahal izango dute lehia nagusian. Gontzal Agote Nafarroako Bertsozale Elkarteko kideak onartu duenez, agerikoa da aurtengoa ez dela beste urte batzuk bezalakoa. "Guretzat urte berezia da, txapelketa nagusia ere jokatuko delako", ohartarazi du. Gainera, bertsolarien inguruko giroan ere zirrara berezia antzematen dela aitortu du.

Duela bi urte, Nafarroako Bertsolari Txapelketa fase berri batean sartu zen. Ordu arte, urtero-urtero izaten zen lehia herrialdeko bertsolarien artean. "Apurka-apurka konturatu ginen bertsolari zenbait nekatzen ari zirela urtero txapelketan parte hartu beharrarekin, eta zerbait egin beharra geneukala ohartu ginen", azaldu du Agotek. Erabakia ez zen erraza izan. Azken finean, txapelketa bera herrialdean bertsolaritza sustatzeko baliabide paregabea delako.

Arrazoi horregatik, erdibidea aurkitzen saiatu ziren. Hala, 2011n, Nafarroako Bertsolari Txapelketa bi urtetik behin egitea erabaki zuten. Ebazpen horrekin asmatu zutela irizten dio Agotek. Izan ere, bakarkako txapelketarik ez zegoen urteetarako Bardoak prestatu zuten, taldekako txapelketa. "Publikoaren aurrean bertsotan egiten horren ohituta ez zegoen jendeak lotsa galtzeko balio izan duela iruditzen zaigu", dio Agotek.

Oso harrera ona izan zuen lehiaketa hark. Antzoki eta areto txikietarako ikuskizun aproposa izan zen, eta bertsolari, gai-jartzaile zein aurkezle andanak parte hartu zuen. "Bertsolaritzaren sareak indartzeko balio izan du Bardoak egitasmoak", onartu du Nafarroako Bertsozale Elkarteko kideak. Gainera, ziur da iaz sortutako sare eta loturei esker izan duela aurten horrenbesteko parte hartzea Nafarroako Bertsolari Txapelketak. Inoiz baino bertsolari gehiago izan baitira lehian lehenengo fasean, 31 hain justu —2011n baino lau gehiago—.

Arrazoi horregatik hautatu dute txapelketako lelo gisa Sare soziala. "Nafarroako bertsolaritzaren izaera jaso nahi izan dugu. Txapelketa, lehiaz harago, sare sozial gisa irudikatzen dugu". Bertsolariek, gai-jartzaileek, epaileek, antolaketa lanetan laguntzen dutenek, bertso eskoletako kideek zein bertsozaleek osatzen dute, besteak beste, sare sozial hori.

Herrialdean bertsolaritzak duen egoeraz galdetuta, Agotek ez du inolako zalantzarik: "Egoera onean dagoela esanen nuke; gero eta bertsolari gehiago dira txapelketan parte hatzen dutenak, eta hori sintoma bat da". Gainera, askok lehenengo aldiz parte hartu dute, Xabier Maiak eta Eneko Fernandezek esaterako. Biek bertsotan publiko aurrean Bardoak txapelketaren bitartez abestu zuten lehenengoz. Elkarteko kideak dioenez, iaz izandako esperientzia onari esker, Nafarroako Bertsolari Txapelketara aurkeztu dira. Gainera, biek gainditu dute final laurdenetako galga, eta finalaurrekoetan izango dira.

Lehenengo finalaurrekoa bihar izango da, Atarrabiako kultur etxean. Julio Soto, Oskar Estanga, Erika Lagoma, Iñigo Olaetxea, Iñaki Aleman eta Joxema Leitza arituko dira bertsotan. Bigarren finalaurrekoan lehiatuko da, hain zuzen ere, Eneko Fernandez, Etxarri Aranatzen igandean egingo den saioan. Harekin batera kantatuko dute Eneko Lazkoz, Xabier Silveira, Jon Barberena, Ander Fuentes Itturri eta Josu Sanjurjok.

Hirugarren finalaurrekoa eta azkena martxoaren 9an izango da, Elizondoko Lur aretoan. Xabier Maia debutantearekin batera honako bertsolari hauek parte hartuko dute: Migel Mari Elosegi Luze, Julen Zelaieta, Aimar Karrika, Oier Lakuntza eta Saio Alkaizak.

Jadanik, Nafarroako Bertsolari Txapelketako arduradunek zehaztua dute hemezortzi bertsolariek finalaurrekoetan egin beharreko lana. Denera, hamabi bertso abestuko dituzte. Zortziko handian, binaka, gaia emanda hiruna bertso osatzea izango da lehenengo zeregina. Horren ostean, zortziko txikian, kasu honetan ere binaka, ofizioka hiruna bertso bota beharko dituzte. Hamarreko txikian ere beste hiru bertso egingo dituzte. Kartzelako lanari dagokionez, aurkezleek bina puntu emango dizkiete bertsolariei, eta erantzun egin beharko dizkiete. Horrekin batera, gaia emanda bi bertso kantatuko dituzte.

Lehen fasearekin, "gustura"

Otsailaren 2an abiatu zuen Nafarroako Bertsolari Txapelketak bere ibilbidea. Bost final-laurden jokatu ziren: Lizarran, Aldatzen, Larraintzarren, Iturenen eta Zubietan. "Areto txikiak nahita aukeratu genituen, lehiaketak berak formatu txikiagoa izan zezan", azaldu du Agotek. Gaineratu duenez, euren xedea bertso saioak horren ohikoak ez diren aretoak hautatzea zela zehaztu du. "Publikoari dagokionez, oso balorazio ona egiten dugu. Areto guztietan izan dira ehun ikusletik gora, eta hori zenbateko polita da", dio Agotek.

Duela bi urte eman zuen aretoei dagokionez salto kuantitatiborik handiena. Arduradunek finala Iruñeko Labrit pilotalekuan egitea erabaki zuten. "Bertsozaleek izugarri ongi erantzun zuten, eta pilotalekua betetzea lortu genuen". Aurten, ordea, Labrit pilotalekuan izan beharrean, Anaitasunan izango da finala, martxoaren 23an. Soilik zortzi bertsolarik lortuko dute finalerako txartela.

Iberia aire konpainiaren berregituratze planaren aurka azalduko dira gaur Noaingo aireportuko Iberiako langileak. Astelehenean egin zuten bezala, 13:00etarako deitu dute elkarretaratzera aireportuan. Dozenaka hegaldi bertan behera gelditu dira aste ho...

Kezkatuta agertu dira Noaingo aireportuan lanean aritzen diren AENA Espainiako Aireportuak eta Aire Nabigaziorako langileak. Azpiegituraren segurtasunaz zein mantenuaz arduratzen dira, besteak beste. Noaingo aireportuak 500.000 bidaiari baino gutxiago...

Ez dira garai errazak aire nabigazioko sektorearentzat. Krisi ekonomikoaren eraginez, gero eta gehiago dira ixtear dauden bidaia agentzia eta hegazkin konpainiak. Horri, azkenaldian, Euskal Herriko aireportu txikietako bidaiari kopuruaren beheranzko joera gehitu behar zaio. Noaingoa da bidaiari gehien galdu duenetako bat. Izan ere, 2011ren aldean, 2012an ia %20 murriztu zen bidaiatzeko hegazkina hautatu zutenen zenbatekoa. AENA Espainiako Aireportuak eta Aire Nabigazioak jakinarazi dituen datuen arabera, iaz Noaingo aireportuan 190.295 bidaiari izan ziren; 2011n, berriz, 238.511.

Iruñerriaren garapen geografiko, sozial eta ekonomikoarekin batera inauguratu zen 1972an Noaingo aireportua. Lehen urtean, 29.600 lagunek erabili zuten. Ordutik aurrera, bidaiari kopurua apurka-apurka haziz joan zen. Esaterako, 1977an, 86.000 ziren. Baina, AENA 1990eko hamarkada amaieran, aireportuak berriztatzen hasi zen, hegazkinen erabilera gero eta handiagoa zela argudiatuta.

Egia da loraldi ekonomikoaren garaian abian jarri ziren low cost hegazkin konpainiei esker hegaldi merkeen bitartez bidaiatzen zutenen zenbatekoa gero eta handiagoa zela. Noaingo aireportuaren kasuan, 2007an bidaiari kopuruak goia jo zuen, 500.097 lagun igaro baitziren bertatik.

Baina, krisi ekonomikoarekin batera, zenbateko hori urtetik urtera murrizten joan zen. AENA Espainiako Sustapen Ministerioaren menpeko enpresak ez zuen eten aireportuak berriztatzeko programa. Gauzak horrela, Noaingo terminal berria 2010eko azaroan inauguratu zuten. Ordurako, bidaiari kopurua jaisten ari zen urtetik urtera. Berez, 1,1 milioi bidaiari hartzeko prestatua dago, nahiz eta oraindik ez den zenbaki horretara inoiz iritsi.

Aste hau berezia izan da Noaingo aireportuan ere, Iberiako langileek deitutako grebaren harira —3.807 langile kaleratzeko espedientea aurkeztu du AENAk—. Hain justu, gaur egun, hegazkin konpainia horrek soilik eskaintzen ditu hegaldi erregularrak. Aireportuko langileek ez dute hitz egin nahi izan. "Aireportuan lan egiten dugunok ezin dugu lanean ari garen bitartean komunikabideekin hitz egin", ohartarazi du autoak alokatzeko enpresa bateko langileak.

Dozenaka hegaldi bertan behera gelditu dira aste honetan Iberiako langileen grebaren eraginez. Gaur amaituko da lehenengo deialdia; martxoan ere beste greba saio bat egiteko asmoa dute hegazkin konpainia horretako langileek. Asteartean, bi hegaldi soilik irten ziren Madrilera. Bertan behera geratu ziren Bartzelonakoak. Ondorioz, aireportua goizean goizetik irekita zegoen arren, zaila zen bidaiariak aurkitzea. Aparkalekua ere ia hutsik zegoen, dozena bat auto besterik ez. Hala ere, eguerdirako mugimendua hasi zen aireportuan. Atzematen zen 13:00etan Madrildik hegaldi bat iristekoa zela. Handik 40 minutura irten zen berriz bueltan.

Kaltetuen testigantzak

Grebaren harira haserre agertu denetako bat da Yola Caseida bidaiaria. Angolakoa da, eta Iberiako grebak zuzenean eragin diola adierazi du. "Berez astelehenean joan behar nuen Iruñetik, baina, grebaren ondorioz, gaur arte [asteartea] itxaron behar izan dut; horrek nire bidaia garestitu du".

Marta Garcia ere Madrilera joateko hegaldia hartzekoa zen asteartean, 13:40ean. "Zortea izan dut, nire hegaldiari ez diolako grebak eragin". Noaingo aireportua txikia izan arren, oso zerbitzu ona eskaintzen duela irizten dio.

Juanna Andona, berriz, Errumaniakoa da. Iruñean lau egunez egon ostean, Munichera joatekoa zen lan kontu batzuengatik. Hegaldiak ondo antolatuta zeuzkala aitortu du. "Antolakuntza ondo egina nuen, baina grebarengatik hegaldiak galdu ditut. Bihar [asteazkena] egun osoa Madrilen igaro beharko dut". Dena den, aitortu du ulertzen dituela Iberiako langileek greba egiteko dituzten arrazoiak.

Behin-behineko arazoez gaindi, Nafarroako enpresari zein politikariek kezka azaldu dute Noaingo aireportua behar baino gutxiago erabiltzen delako. Oraingoz, Bartzelonara eta Madrilera joateko aukera besterik ez da. Udan, noranzko gehiago izaten dira, aro horretarako hegaldi bereziak antolatzen dituztelako konpainiek.