Joan den igandean, Nafarroako zenbait denda irekita egon ziren. Jaiegunetan dendak itxita egon behar dutela eskatzeko, ia ehun lagun bildu ziren Uharteko Itaroa merkataritza gunean, CCOO, UGT, ELA eta LABek deituta egin zen elkarretaratzean. Sindikatuen irudiko, "ez dago eskaera errealik hamar jaiegunetan dendak irekitzeko". Diotenez, afera enpresa handien arteko "gerraren" emaitza da. Urtarrilaren 2an eta7an denda batzuk ireki zituzten. Beste zortzi jaiegunetan ere zenbait irekita egongo dira, tartean martxoaren 28an, irailaren 1ean, urriaren 12an, azaroaren 1ean eta abenduaren 3, 6 eta 23an. Horiez gain, Iruñean azaroaren 29an ere lanean arituko dira dendari batzuk.
Merkealdia, ustez, urtarrilaren 2an hasi zuten dendak.
Nafarroako Gobernuko Industria Departamentuak 34 dendariri espedientea ireki die epea baino lehen abiatzeagatik merkealdia. Berez, urtarrilaren 7a baino lehen ezin da hasi neguko merkealdia Nafarroan.
BERDINTASUNA ALDARRI ATERKIPEAN
Dozena bat lagun inguru bildu ziren astelehenean, Iruñeko Gazteluko plazan gizon eta emakumeen berdintasuna aldarrikatzeko Astelehen Lilak taldeak deitutako elkarretaratzean. Neguko eguraldi gogorrak ez zituen beldurtu, eta dozena bat lagun inguruk gogor gaitzetsi zuten genero indarkeria. Tere Saez Astelehen Lilak taldeko kideak ohartarazi duenez, berdintasunaren esparruan aurrerapausoak eman diren arren, oraindik asko dago egiteko.
“Gure ustez, merkealdiaren egutegia aldatzea lehia desleiala da”
Urte hasiera korapilatsua izan dute Nafarroako Merkatarien Federazioan. Zenbait merkatarik adostu baino lehen hasi zuten merkealdia. Elisabeth Azkarate Nafarroako Merkatarien Federazioko presidenteak (Donostia, 1957) ohartarazi duenez, hainbat merkata...
Erronkari jatorri izena ez aldatzeko eskatu du oposizioak
Assaf ardien esnea Erronkariko gazta egiteko ez erabiltzea eskatu du Landa Garapeneko Batzordeak. Nafarroako Gobernuak Erronkari jatorri izenaren araudia aldatu nahi du, baina NaBaik, Bilduk, PSNk eta Ezkerrak atzera botatzeko ebazpena onartu berri dute, UPN eta PPNren aurkako botoekin. Oposizioak uste du Nafarroan atzerriko arrazak sartzeak "arazo handiak" ekarriko dituela, batez ere, esparru sozioekonomikoan.
PSNren ekimena izan da Nafarroako Gobernuaren araudi aldaketaren aurka agertzea, eta oposizioko talde guztien babesa jaso du. Nafarroako sozialisten ustez, "jatorriko izena babestu eta defendatu behar da, lehenengo sektoreari balio erantsia ematen diolako". Gauzak horrela, PSNk ez du uste gobernuak proposatzen duen lege aldaketa egokia denik, "kontraesanez beteta dagoelako eta ezagutza falta sumatzen delako". Erronkari jatorri izena "desagertzeko arriskuan" jartzen dutela ohartarazi dute, eta, era berean, "gainerako jatorri izenak ahultzen dituzte, arriskuan daudelako".
Assaf esne asko ekoizten duen ardi arraza da, ukuiluan bizi da —ez mendian, latxa ardia bezala— eta gobernatzeko errazagoa da. Horregatik, PSNk uste du assaf arrazak produkzio eremuak produktuarekin duen lotura "makaltzen" duela, abeltzaintza tradizioetatik kanpo dagoelako. "Ardi latxen ustiapenen itxiera ekarriko luke", diote. Era berean, gogorarazi dute atzerriko arrazak jatorrizko izenean sartu zituztenetik (2011-2012) ardi latxen 160.000 litro esne galdu direla eta, ondorioz, kasu anitzetan "errentagarria izateari utzi" diola. Horretaz gain, jakinarazi dute ardi latxek bazkatzen eta mendia garbitzen dutela eta assaf ardiek, berriz, pentsu kontzentratua jaten dutela .
"Arduragabekeriaz" jokatu
EHNE Euskal Herriko Nekazarien Elkarteak eskertu egin du oposizioak erakutsi duen "kemena". "Gobernuaren mozioak ez du ez hankarik ez bururik", esan dute. Jakinarazi dute iragan maiatzean Erronkari jatorri izenaren batzorde arautzaileko bi kidek kontrako boza eman ziotela arraza intentsiboak sartzeko araudiaren aldaketari: "Bi artzain horiek Erronkari jatorri izenean dauden %90 artzainen hitza ordezkatzen dute". Horregatik, nekazarien elkarteak uste du "onena" Nafarroako Gobernuak Erronkari jatorri izenaren aldaketa bertan behera uztea dela, "eremu sozioekonomikoan kalte larriak sortuko dituelako". Halaber, salatu dute gaztak lurrarekin duen edozein lotura kentzea ez dela egokia.
Joan den maiatzean onartu zuten Erronkariko gazta lantzeko assaf ardien esnea erabiltzea. Erronkariko gaztaren jatorri izenaren batzorde arautzaileak baimendu zuen araudian aldaketa bat egitea horretarako. Bertan dioenez, onartu egiten du gazta egiteko esnearen %35 assaf ardiena izatea. Israelen du jatorria arraza honek. EHNE hasieratik aldaketaren aurka agertu da, eta "arduragabekeriaz" jokatzea leporatu die batzorde arautzailearen barruan aldaketa babestu duten hiru eragileei; hots, industriari, UAGN sindikatuari eta Nafarroako Gobernuari.
Erronkari jatorri izenarekin lan egiten duten hamar artzainetik bederatzi ordezkatzen ditu EHNEk. "Jatorri izenaren funtsa da lurrari lotutako artzaintza eredua guztiz babestea; eta, hain justu ere, araudi aldaketak kalte egin nahi dio eredu horri", dio EHNEk. Gazta ekoizle batzuk kanpoko arraza horren esnearen alde egiteko arrazoietako bat sektoreak beren iritziz pairatzen duen krisia izan da. Orain arte, Erronkariko gazta rasa eta latxa ardien esnearekin egiten zuten gazta, baina ardi arraza horiek ez omen dute nahiko esne ekoizten, eta, beraz, assaf ardiak sartzea horregatik defendatu dute.
Lanez “gainezka” daudela salatu dute Larrialdietako Agentziako hainbat langilek
Urteko lehenengo hamar egunetan DYAk ez zuen anbulantzia zerbitzurik eskaini, Nafarroako Gobernuaren diru laguntza jasoko zuten ala ez jakin zain zeudelako. Nafarroako Larrialdietako Agentziak baieztatu zuen gertaera horrek ez zuela inolako eraginik izanen, baina agentziako langileek kontrakoa erakutsi dute.
Nafarroako Larrialdietako Agentziako hainbat langilek salatu dutenez, DYAko zortzi anbulantziek —zazpi ohikoak eta bat medikuduna— lan egin ez zuten hamar egunetan, %60 lan gehiago hartu zuten beren gain. Suhiltzaileen, Gurutze Gorriaren eta Baztan-Bidasoa enpresa pribatuaren anbulantziak aritu dira lanean. Horrez gain, langileek salatu dute denbora tarte horretan eriek "inoiz baino denbora gehiago" itxaron behar izan zutela anbulantzia heltzeko. Kasu batzuetan, ordubete ere egon ziren anbulantziaren zain, "gainezka" ibili baitzen zerbitzua.
Ohiko egoera batean, anbulantzia arrunt batek hamahiru-hamalau lekualdatze egiten ditu egunero, baina 2013ko lehenengo hamar egun horietan, 20 eta 23 lekualdatze inguru egin behar izan zituen anbulantzia bakoitzak. Herrietara ere joan behar izan zuten anbulantziek. Gares eta Agoizko adibidea esanguratsua da. Bi herri horietan DYAk boluntarioen baseak dituen arren, horiek ez zuten lanik egin; hortaz, Iruñeko anbulantziek lekualdatzeak egin zituzten larrialdi egoeretan. "Ezin ginen arriskatu lan egitera diru laguntza jasoko dugun ala ez jakin gabe", azaldu dute DYAko langileek.
DYAren egoera ekonomikoa ez da batere ona, eta aurten oraindik zailagoa izanen da. Anbulantzia zerbitzua eskaini gabe egon den hamar egunetan DYAk ez du berri onik izan. Nafarroako Larrialdietako Zerbitzuak 200.000 milioi euro emanen dizkio, iaz baino %17 gutxiago. Azkeneko bi urteetan, DYAk %50 diru sarrera gutxiago izan ditu. Joan den ostiraletik berriro lanean ari dira DYAko anbulantziak, baina bakarrik sorosleak libre daudenean. Zortzitik zazpi anbulantzia erabiltzen ari dira. Anbulantzia medikudunak aparkaturik jarraitzen du. Normalean, anbulantzia horrek astelehenetik ostiralera goizeko bederatzietatik gaueko hamarretara lan egiten du, eta asteburuetan arratsaldez.
Gainera, Nafarroako Larrialdietako Agentziako hainbat langilek jakinarazi dutenez, "larri" ibili diren hamar egunetan, ZIU Zainketa Intentsiboetako Unitatea erabili behar izan dute ezbeharretan. Normalean kasu larrienetan bakarrik erabiltzen dute ZIU, baina anbulantzia faltak erabiltzera behartu zituzten.
Gaur egun, DYAn Nafarroako Gobernuak ordaintzen dituen bost gidari, hiru administrazio langile eta formakuntza koordinatzaile bat aritzen dira lanean. Horrez gain, ezintasun fisiko eta psikologikoa dutenentzat enplegu zentroa dute, eta bertan soldatapeko bat eta bost koordinatzaile daude. Iaz, denera, DYAko anbulantziek 6.428 lekualdatze egin zituzten Nafarroan. Iruñerrian 5.700, Agoitzen 151, Erriberrin 126, Altsasun 85, Los Arcosen 66, Garesen 207 eta Azkoienen 93. Guztira, 700 bazkide ditu lurraldean. Errepideko istripuetan artapen zerbitzua eskaintzen du DYAk.
Duela ia urtebete Nafarroako DYAko hiru kide auzipetu zituzten ustez fakturak faltsutzeagatik. 52.000 euroan erositako bi anbulantziaren fakturak faltsutzea egotzi zieten Nafarroako Gobernuak elkarteei eman ohi dien diru laguntza lortzeko asmoz, baina epaileak hiru kideak errugabetu zituen. Javier Cruz Nafarroako DYAko kudeatzailea, Alfredo Zelaia idazkaria eta Eneko Arteaga erakundeko presidentea izan ziren auzipetuak.
Gertaerak, hala ere, hautsak harrotu zituen DYAn, baita kanpoan ere. Javier Cruz kudeatzaileak Burlatako Udalean UPNko zinegotzi izateari utzi zion, eta Nafarroako DYAko hainbat kidek adierazpen bat kaleratu zuten, "izen ona" kolokan jarri zelako gertakarien harira. Gauzak horrela, Nafarroako DYA ez da oso egoera onean. Gainera, Nafarroako Gobernuak diru sailak gutxituz gero, "okerrera" egin dezake.
Landa eremuko larrialdiak
Nafarroako Osasun Departamentuak landa eremuko larrialdi zerbitzuak lehen mailako osasun arretaren larrialdi zerbitzu bilakatzeko proposamena egin du. Gaur egun, larrialdi zerbitzuetan medikua eta erizaina osasun etxean egoten dira, dei bat baldin badago pertsona hori berehala artatzeko. Gobernuak egin nahi dituen moldaketak abian jarriz gero, medikuek ez dute zertan osasun etxean egon, baina beti lokalizatuta egonen dira. Aldaketaren harira, lanorduak "izugarri haziko" direla salatu dute langileen ordezkariek. Herri txikietan eskaintzen den larrialdi zerbitzua etetea ekarriko du horrek, eta "onartezina" dela diote. Azaldu dutenez, 57 lanpostu gutxiago izanen dira.
32,4
• Hasierako loteriarekin Iruñean banatutako milioi euroak. Iragan astean, Vinculo plazako loteria bulegoan ezustekoa gertatu zen. Lagun batek bertan erositako hasierako loteria batean zenbaki guztiak asmatu zituen. Denera, 32,4 milioi euro irabazi ditu, baina bulegoko jabeak oraindik ez daki nor den.
“Egoera latzetan, hemengoen baikortasunak harritzen nau”
Behartsuenen alde lan egiteko grina izan du beti Fernando Aginagak (Etxarri Aranatz, 1954). Horregatik erabaki zuen Governador Valadaresera (Minas Gerais, Brasil) joatea, "txiroenekin, batez ere, umeekin lan egiteko". Dagoeneko 25 urte daramatza Brasilen, eta oraindik gehiago egiteko asmoa du.
Eskolapioen misio batean egin du mende laurdena. Brasilera iritsi zenean, portugesa ikasi zuen, "herritarrekin eta liburuak irakurriz". Pedagogia eta Teologia ikasketak egin ditu Aginagak, eta bere ezagutzak erakusten dizkie hiriko gazteei. Urte hauetan guztietan Brasilgo eta zehazki Governador Valadaresko egoera "zeharo" hobetu dela dio, "nahiz eta gogorra den oraindik". Iritsi zenean herrialdea diktaduratik atera berria zen, eta konstituzioa prestatzen ari ziren parlamentuan. "Alde batetik, miseria zorrotza zegoen, eta, bestetik, eliteak agintzen eta gehiengoa zapaltzen zuen". Bien bitartean, ordea, "izugarrizko mugimendu herrikoia" piztu zen, gizartean gutxinaka errotu zena. "Jendearen alaitasunak eta baikortasunak harritzen ninduen; niretzat hori ulertezina zen egoera horretan". Sindikatu eta herri mugimenduei esker egoerak hobera egin zuela gogorarazi du, baina oraindik sufrimendua edonon nabaritzen dela ziurtatu du.
Sufrimendua, hala ere, alaitasunarekin pasatzen dute. "Oso alaiak dira brasildarrak, elkarrekin biltzeko eta bizitzeko gogotsuak dira". Diru gutxi irabazi arren egunero aurrera ateratzen direla dio Aginagak. "Argia, beroa, koloreak, barre egitea eta umore ona gustatze zaie; musika beti entzuten dute, eta haien itxurarekin gora eta behera egoten dira maiz". Baina, era berean, erraz "lur jota" sentitzen direla konturatu da Aginaga. "Historian beti hain zapaldua egon den herri honek oso barneratua du gutxi balio duen sentimendua".
Orain dela hamar urte, gazteek ez zuten unibertsitatera joateko aukerarik; gaur egun, ordea, gobernuaren laguntzarekin posible da. "Aldaketak izan ditugu. Kanpotik, Euskal Herritik datorren batek oraindik alde nabarmena ikusiko du, baina hemen bizi garenok hobetu dela nabaritzen dugu". Urteetan aritu da gaixo eta umeen eskubideak sutsuki defendatzen. "Hasieran auzo apaletan lan egiten nuen, favela modukoetan; orain, horrez gain, heziketa eta gizarte lanetan aritzen naiz". Lan egiteko modua ere aldatu du. "Gosedunei eta gaixoei laguntzen genien, zuzenean. Herri kontzientzia landu eta herri mugimenduak bultzatu genituen. Orain, jada maila horiek neurri batean gainditu ditugula, beste maila batzuk jorratzen ditugu". Udaletxe kontseiluetan parte hartzeko prestatzen dituzte hiriko bizilagunak, "han erabakitzen baita auzoko etorkizuna".
Gaur egun, gainera, beste behar bat sortu dela uste du misiolariak. "Jendearekin hitz egitea, entzutea eta animatzea". Bai herriaren alde egiten duten agenteekin —politikako, sindikatuetako eta mugimenduetako jendearekin—, baita bizilagun heldu eta umeekin ere. "Emakumearen egoerari arreta berezia eskaini diogu; gaur egun, Brasilen, emakumea etorkizunaren giltza delako".
Ez da Nafarroako lagun bakarra misioan. Bost pertsona bizi dira etxean. Bi Nafarroakoak, eta gainerakoak Brasilgoak. "Gure arteko giroa oso ona da, paregabea", dio pozik. Nafarroako beste lagun bat bizi izan zen haiekin, baina joan den maiatzean zendu zen. "Tirapuko gizon oso fina eta langilea zen, beti jende behartsuenen alde lan egin zuen, eta oso ezaguna izan zen hirian". Gogoan du Eulalio Lafuente kidea. "Eulalio hona iritsi zenean, 1952. urtean, 20.000 biztanle zituen hiriak; gaur egun, 270.000 biztanle ditu". Auzo behartsuetan zazpi ikastetxe publiko eraikitzea lortu zuen.
Nafarroako 1.600 misiolari daude mundu osoan. Ez da kopuru apala. "Euskal Herria maite dugulako beste herriak eta kulturak maitatzen ere ikasi dugu. Frantzisko Xabierkoak eta Ignazio Loiolakoak hasi zuten bidea". Euskaldunak aurkitu ditu Aginagak bidean. "Herritik urrun dagoenarentzat oso pozgarria da herrikideak aurkitzea".
Momentu atsegina bizi izan zuen Aginagak orain dela bost urte. Euskarari buruzko hitzaldia eman zuen Governador Valadareseko unibertsitatean. "Une oso atsegina izan zen, ikasle eta irakasle asko bildu ziren, eta arreta handiz entzun zuten; Espainiako edozein hiritan horrelakorik lortzea oso zaila litzatekeela pentsatu nuen hitzaldia eman ondoren". Orain, beti galdetzen diote Euskal Herriak noiz lortuko duen independentzia. "Langile moduan ezagutzen gaituzte, eta miresten dute gure kulturaren eta historiaren alde egindako lana".
Legeak urratutako batasuna
Hasi da merkealdia. Martxan dira deskontuak. Urtarrilaren 7an hasi zen ofizialki Nafarroan, besteak beste, neguko denboraldiko arropen prezioak beheratzeko garaia. Hala izaten da urtero. Neguko merkealdia urtarrilaren 7an hasi eta martxoaren 16an amaituko da. Horrelaxe adostu zuten aho batez, joan den azaroaren 12an, Nafarroako Merkataritza Mahaia osatzen duten kideek. Baina badirudi zenbait merkatarik adostutakoa ez dutela bete eta merkealdia urtarrilaren 2an hasi zutela. Hain justu, adostutakoa bete ez dutelakoan, espedientea ireki die Nafarroako Gobernuak zenbait merkatariri.
Berez, Espainiako Gobernuak joan den uztailean merkataritzaren sektorea liberalizatzeko legedi aldaketa onartu zuen. Besteak beste, 2013ko urtarriletik aurrera dendak zortzi jaiegunetan irekita egon beharrean gutxienez hamar jaiegunetan irekitzea onartu zuen. Horrez gain, merkatari bakoitzari merkealdia nahi duen garaian egiteko eskuduntza aitortu zion. Orain arte, bi merkealdi izaten ziren urtean, bata udan eta bestea neguan; gutxienez astebete iraun zezaken, eta gehienez, berriz, bi hilabete.
Hala ere, Espainiako Gobernuaren ebazpenez gaindi, Nafarroako Gobernuaren eskuduntza da herrialdeko merkataritzaren sektorea kudeatzea; hala jasotzen da, behintzat, Foru Hobekuntzan. Yolanda Barcina buru den gobernuak ahalegina egin zuen Madrilgo administrazioak egindako aldaketak moldatzeko, baina ildo bertsuari jarraituta. Hala, abenduaren 20an parlamentuan 2001ko merkataritzaren legea aldatzeko foru legea proposatu zuen UPNk. Saltokiek igande eta jaiegunetan irekitzeko egun kopurua hamar egunera mugatzea zuen xedea. Industria Ministerioak zehaztu zuen gutxienez hamar izan behar zutela.
PPNk proposamen horrekin bat egin zuen, baina Nafarroako Parlamentuan ordezkaritza duten gainerako alderdi politiko guztiek errefusatu egin zuten proposamen hori. Horren ordez, NaBaik beste foru lege proposamen bat egin zuen, "Nafarroako eskumenak baliatzeko xedez". Estatuak jaiegunetan libreki irekitzearen inguruan onetsitakoaren aurka, Merkataritza Mahaiaren esparruan araututakoari eustea proposatu zuen, alegia, urtean lau jaiegunetan baino gehiago ez irekitzea. Koalizioaren irudiko, "ordutegien liberalizazioak zailtasun gehigarria dakarkie merkatari txikiei familienak eta langile gutxikoak izateagatik ordutegien arloan saltoki handiekin irekitzerik ez dutelako".
Zenbait merkatarik salatu dute legedia ez dagoela orain batere argi. Nafarroako Gobernuak merkataritza arautzeko eskuduntza berea dela dioen arren, hainbatek zalantzan jartzen dute hori horrela ote den, eta ez ote den Raxoiren gobernuak adostutakoa gailentzen.
Merkealdi aurreratua
Azaroaren 12an, Merkataritza Mahaiak neguko merkealdia urtarrilaren 7an, Eguberrietako jaien ostean hastea ebatzi zuen. Baina, 2012a amaitzerako, Iruñerriko merkataritza zentro handi batek hedabideetan egindako iragarkien bitartez jakinarazi zuen zentroko denda askok merkealdia urtarrilaren 2an hasiko zutela.
Mutiloan dagoen Morea merkataritza gune handiaren kasua da hori. "Merkealdia, urtarrilaren 2tik aurrera" irakur daiteke oraindik ere arropa eta oinetakoak saltzen dituzten denda gehien dagoen lehenengo solairuko eskaileretan. Egia da azken urteetan, krisi ekonomikoa hasi zenetik gero eta gehiago direla bezeroak erakarri nahian merkealdia baino lehen eskaintzak egiten dituztenak.
Alor horretan, Nafarroako Gobernuak oso ondo zehaztutako legedia du, merkealdia eta eskaintza eta gisako kontzeptuak nahastu ez daitezen. Abenduko azken egunetan, Nafarroako Parlamentuan onartutako legedia urratu dutelakoan, oraingoz 34 merkatariri espedientea ireki die Nafarroako Gobernuak, merkealdia aurreratzeagatik. Ustez, 34 denda horietako jabeek legedia urratu dute, eta Industria Departamentuak —merkataritzaren sektorearen ardura departamentu horrek du— falta "larritzat" jo du. Hala, litekeena da Merkataritza Mahaian adostutakoa bete ez zuten 34 merkatariek 3.000 euro eta 15.000 euro arteko isunak jasotzea. Dena den, Juan Luis Sanchez de Muniain Industria kontseilariak ohartarazi du merkatarien gehiengoak errespetatu duela sektoreko mahaiak adostutakoa.
Hain justu, Morea merkataritza gunekoak dira Nafarroako Gobernuak espedientea ireki dien dendetako asko. Hala ere, horren inguruan galdetuta, Moreako buruek ez dute azalpenik eman nahi izan, Nafarroako Hitza harremanetan jarri den arren. Bestalde, Uharteko Itaroa merkataritza guneko arduradun Patxi Biurrunek jakinarazi du eurek Merkataritza Mahaian onartutakoa bete dutela. Baina adierazi du krisi ekonomikoa hasi zenetik gero eta ohikoagoa dela merkealdia hasi aurretik dendariek eskaintzak jartzea, bezeroak erakartzeko.
Bestalde, Iratxe Nafarroako Kontsumitzaileen Elkarteak begi onez ikusi du merkealdia aurreratzeko aukera. Baina uste du ezinbestekoa dela alor horretan dagoen araudia bateratzea. "Araudia bateratuz gero, merkatariek jakin dezakete zein araudiren arabera jokatu behar duten". Elkarteak berak egindako ikerketa batean jasotzen denez, Nafarroako biztanleen %72k merkealdia baliatzen dute erosketak egiteko.
Oraingoz, Merkataritza Mahaiak Nafarroako Parlamentuan onartutakoa betetzea adostu du, eta, 2013an, lau jaiegunetan irekita izango dira dendak. Sindikatuek gogor protestatu dute neurri horren aurka, sektorean lanean aritzen direnei, enpresa txikietakoei batez ere, lana eta familia uztartzeko aukera zailtzen dielako.
Oraingoz, ez dago batere argi udako merkealdian zer gertatuko den, ezta zein den ere merkatariek jarraitu behar duten legedia. Horren inguruan Juan Luis Sanchez de Muniainek argibideak ematea nahi dute zenbait alderdik, tartean PPNk. Industria kontseilaria datozen asteetan da merkealdiaren inguruan sortutako eztabaidari buruzko azalpenak ematekoa.
“Azken 25 urteetan okerrera egin du pozoiaren gaiak Nafarroan”
Nafarroan hamaika hegazti pozoituta hiltzen dituztela salatu du Toño Munilla Gurelur talde ekologistako kideak. Gogoan du Muskilda izeneko ugatza. 1997. urtean pozoitu zuten lehenengo aldiz Muskilda. Gurelurreko kideek sendatu zuten, tartean Munilla zegoela. Aske utzi zuten berriz ugatza, eta Pirinioetara itzuli zen, etxera. Baina 2001. urtean hil zen, pozoituta. "Onartezina da gobernuaren jarrera".
Noiztik ezagutzen dituzue pozoituta hil diren hegaztien kasuak Nafarroan?
Duela 25 urte lanean hasi ginenetik ezagutzen ditugu pozoituta hil diren hegaztien kasuak, baina lehenago ere baziren. Ez da arazo berria. Orain 25 urte hasi ginen kasuak salatzen, eta Madrilgo laborategi batera eramaten genituen animaliak aztertzeko, Nafarroako Gobernuak ez zuelako deus egiten.
25 urtean zer bilakaera izan du pozoiaren gaiak Nafarroan?
Zalantzarik gabe, okerrera egin du azken 25 urteetan. Nafarroako Gobernuak ez du bere jarrera aldatu mende laurden honetan. Gai politikoa da, eta politikariei ez zaizkie axola hegaztiak eta haien hilketak, ehiztariak babesten dituzte. Gainera, legedia animaliei pozoia jartzen duten pertsonek isuna ez ordaintzeko egina dago; beraz, ez du ezertarako balio. Horregatik, salaketek ez dute inoiz aurrera egiten. Gobernuak milioika euro barkatu die arduradunei. 33.000 ehiza lizentzia daude, eta horrek esan nahi du 33.000 boto jokoan daudela. Beraz, ehiztariekin kontuz ibiltzen dira.
Zer-nolako jarrera du Nafarroako Gobernuak hegaztien pozoitzeen auzian?
Gobernuaren betebeharra da norbaitek pozoia erabiltzean —ehiza barrutietan edo beste leku batean— auzitegietan salatzea eta lege protokoloari jarraitzea. Baina ez dute hori egiten. Beraz, lehenengo arduraduna auzi honetan Nafarroako Gobernua da, eta bigarrenak, pozointzen dutenak. Ehiztariek Nafarroako ehiza kudeatzen dute; gobernuak ez du eskurik sartzen. Horregatik, urte osoan ehizatzen dute, pozoia jartzen dute... Oso erraza da pozoia erostea; edozein lekutan erosten dute agiririk erakutsi gabe.
Batzuetan nahi gabe pozoitzen dituzte hegaztiak edo beti kontzienteki egiten dute?
Beti kontzienteki egiten dute. Tuterako aferan eta beste guztietan nahita hiltzen dituzte hegaztiak eta beste animaliak. Basapiztiak direla uste dute, eta ez dute nahi ehizatzen duten lekuan egotea, oztopatzen dituzte. Haien pentsaera halakoa da, eta gobernuak pentsaera hori izaten jarraitzen laguntzen du, baimenak ematen dituztelako.
Nafarroan inoiz egon den pozoitze kasurik handiena Tuteran eta Cintruenigon gertatutakoa dela diote talde ekologista batzuek.
Bai, baina ez da egia. Nafarroan sarraski handiagoak egon dira. Baina kasuak, askotan, ez dira azaleratzen, eta, askotan, animalia hilak ezkutatzen dituzte; orduan inor ez da jabetzen gertatutakoaz. Kasu batzuk komunikabideetara eta jendearengana iristen dira, baina beste asko, tamalez, ez. Behin, espeleologo batzuek dozenaka animalia aurkitu zituzten hilik Martzillan. Biltegi batera sartu ziren, eta han txakurrak, katuak, hegazti harrapariak, denetik aurkitu zuten. Ikerketa abian jarri genuen, eta denak pozoituta hil zituzten. Salaketa jarri genuen, baina ez zuen aurrera egin.
Orduan, zer egin kasu horien guztien inguruan?
Salatzen jarraitzea, guk egiten dugun bezala; ez dago besterik. Arartekoaren aurrean salatzen ditugu kasuak, eta arrazoia ematen badigu ere, Ingurumen Departamentuak ez ditu salaketak onartzen, eta atzera botatzen ditu. Gobernuak aldatu egin behar du bere jarrera.