Lohizune Amatria

Portugalen harrapatu nau zutabe hau idatzi beharrak. Portugalgo kostaldean zehatzago esanda, Peniche herrian. Herria penintsula txiki batean dago kokatuta, eta arroila ikaragarri politak daude zona honetan. Horiek ikusteko leku aproposarenaren bila, azkenean, herriaren sarreran dagoen aparkalekuan utzi dugu autoa. Herria ezagutzeko paseo bat eman, eta arroilaraino iritsiko ginela pentsatu dugu.

Ez da hala izan. Ez ditugu arroilak aurkitu; bai, ordea, askoz interesgarriagoa izan den eraikin zaharberritu bat: Penicheko gotorlekua. Antza, garai batean herria ez zen gaur egun dena, eta irlatxo bat zuen ondoan. Irla hori penintsulari lotuz joan zen denborarekin, eta gizakiak berehala aprobetxatu zuen hori hantxe eraikitzeko. Gaztelu bat izan zen lehenik, gobernadorearen etxea, 1836aren inguruan.

Lehenengo Mundu Gerraren garaian kartzela izan zen. Alemaniarrak eta austriarrak atxiki zituzten barruan. 1930az geroztik, 1974ra arte, Portugalgo Estatu Berria bitartean, Oliveira Salazar diktadoreak hasitako eta Marcello Caetanok jarraitutako agintaldi autoritarioan, segurtasun handiko espetxe politikoa izan da. Egun, ordea, erresistentzia antifaxistaren museo bilakatu dute.

Zer zen ongi jakin gabe sartu ginen gotorlekuan. Presoek familiakoekin hitz egin ahal izateko gelaxkak bisitatu ditugu. Baita sekretu izeneko bakartze zelda txikia ere. Antonio Dias Lourenço komunista eduki zuten han, esaterako, 1954an. Atean zulo txiki bat eginez alde egitea lortu zuen. Hogei metroko hormatik zintzilikatu zen, zapi batzuekin egindako soka bat baliatuta. Apurtu, eta itsasora jauzi zen. Arrantzale zenbaiten laguntzaz lortu zuen ihes egitea. 1960an, berriz, Penicheko ihesa gertatu zen. Hamar bat komunistak egin zuten ihes, tartean Portugalgo Alderdi Komunistako idazkari nagusiak.

Gertakariei buruz irakurtzen ari ginela, nahigabean Iruñea etorri zait gogora. Iruñea eta Ezkabako gotorlekua. Ihesa. Hildakoak. Fusilatuak. Elkarte eta senideengatik izan ez balitz, ezer gutxi jakingo genukeen gertatutakoaz.

Aitonaren anaia ere badut gogoan. Ezkaban eduki zuten. Galiziara eraman zuten ondoren. Camposancos kontzentrazio esparrutik idatzi zituen azken eskutitzak. Han ere izan naiz. Ez zen erreza izan eraikina aurkitzea. Ez dago plakarik, ez informaziorik. A Guardako biztanleei galdetu behar izan genien. Harritu egin ziren.

Landarediak jan egin du Jesuiten eskola izandako eraikina. 90eko hamarkadan egin zuten azken erreforma, baina kresalak nabarmenki kaltetu ditu hormak.

Krabelinen Iraultzaren ondotik askatu zuten Penicheko gotorlekua, 1974an. Sei urte geroago bilakatu zuten museo. 1945ean itxi zuten Ezkabakoa, eta frankismoa amaitu zela 44 urte dira. Itxita jarraitzen du.

Espainiako estatuak memoriarako baino, desmemoria elikatzeko ditu gordeak.

Saioa Alkaiza

Astebete daramat hondartzan (baina Euskal Herrian), eta zutabe hau argitaratzerako, Pirinioetan egonen naiz, mendian. Euskaldun onaren bidaiak. Hegazkinik ez, bidaia luzerik ez, kutsadura gutxi eta kontsumo juxtua. Kontzientzia garbiketa zuria, neronen pribilegioak bezainbeste.

Baina oporrak, ai, oporrak, kapitalismoaren troiako zaldi morenotua, etnozentrismoaren zilbor-heste basa, errutinaren blody mary pozoitua; inork ez dizue ukorik egin nahi, ezta nik ere: izan Hego Amerikan, motxila, gitarra, malabare, Las venas abiertas de América latina eta guzti, izan kanpin dendan, musika jaialdi, kanpin gas herdoildu eta musika taldeetako kamisetekin edota mendiko botekin, izan Nuevo Mexikoko resortean, bikini zuri eta lastozko txapela, izan furgoneteo guayan, hondartzara begira lo egin eta bertako dutxak aprobetxatuz, zein Torrevellako lagunaren lagunaren pisu turistikoan, zure burua baino handiagoak diren flotagailuekin. Hortxe goaz denok, zuen bila.

Egiatan gureak ez diren bizitza horien irudikapenak dira oporrak, oasi kontsumistak: oro har, erosiko ez genituzkeen gutiziak erosteko unea, jantziko ez genituzkeen jantziak janztekoa, eginen ez genituzkeen horiek egitekoa. Edota monotoniak ukatzen dizkigunak martxan jartzeko momentuak: parapentea egin, ia inoiz egiten ez duzun txangoa prestatu, bizikletaz gurutzatu herrialde erdia... "Gozatu, ikusi, deskonektatu". Turiston mantrak.

Zeren eta, zeinek bidaiatzen du(gu)? Zeintzuok eta zeinengana? Zertarako? Urrutira goaz, gu, bidaiari dirudunok, antropologiak erabilpenaren erabilpenaz urratu duen Bestearengana goaz. Besteak: gu ez garen horiek. Haiek, exotikoak diren horiek, gehienez ere, "natibo jatorrak" deituko ditugunak, harat-honako tratuan bost euroko mozkina lortu badugu. Bestela, eta gure nahiei izkin eginez gero, lehortzat izendatuko ditugunak.

Eta, horren urrutira ez bagoaz ere, ez diogu utziko turista izateari, gurean tokatuta Go home-ka agurtuko genituzkeenak gara, airbnb-ren eraginez kostako etxeen prezioa sanferminetako terrazen pare jartzen dugunak. Herri batzuk udatiarrez bete eta biziz husten ditugunak gara. Bai eta motxilero alternatiboenak garenean ere.

Paradisuaren paradoxa izendatu zuen Pamela Nowicka idazleak, Vacaciones en el paraiso, turismo y desarrollo liburuan; paradisuaren paradoxa, joaten direnentzako toki idiliko bilakatzen den hori bertakoentzako ez-bizigarri bihurtzen baita aldi berean.

Marc Augé antropologoak "turismoaren kaleidoskopio ilusorioa" utzi eta aniztasunaz gozatu behar zela zioen, ahal dela, gertuko tokietara joanez, eta bidaia agentziek produktu-helmuga bilakatu dituzten tokietatik urrunduz. Batek daki.

Zutabe hau bera ere, autoparodia ilusorio bat baino ez da izan, autokonplazentzia ariketa bat. Motxila egitera noa.

Lur Albizu Etxetxipia

Hiria isildu da, eta herrietara ihes eginen dugu askok. Azken asteetan zurrunbiloak santu izena hartu du, eta Iruñeak okupatu ditu geure buru eta bihotzak. Sanferminek pista batzuk eman dizkigute.

Lehen pista: udaltzaingoak nola lan eginen duen. Kalean ez ezik, udaletxe barruan ere bertako zinegotziei kolpeka aritzera ausartu dira; udaltzainburuak eta Carmen Albak (gogoratzen PPren gobernu-ordezkari hura? Bai, zinegotzia da Iruñean) bostekoa eman zioten elkarri. Ikurrina balkoitik kanpo, zinegotzi abertzale eta ezkertiarrak balkoitik kanpo. Entzierroan bertan kolpeak, identifikazioak eta isunak. Prozesioan kolpeak. Atxiloketak ea noiz datozen.

Bigarren pista: zezenik gabeko arratsaldeak posible dira. Zezen-plaza aquapark bilakatu zenean ere inoiz etsitzen ez duten haiek han jarraitu zuten. Kultura deitzen duten torturarik gabe eta toreatzailerik gabe (hori ere garrantzitsua da). Gero eta peña gehiagok hartu dute konpromisoa bestelako egitasmoak antolatzeko, eta ez da arraroa tradizio hauek traizionatzeko erabakia hartu dutenak ikustea. Badugu zer pentsatu, peñek badute zer esan.

Hirugarren pista: mobilizatu beharrarekin edo gabe, eraso sexistek hor jarraitzen dute. Eta hor jarraitzen dute gure atzetik dabiltzanek, ateraino jarraika ditugunek, begirada nazkagarriak botatzen dizkigutenek. Edo tabernari emakumeei (eta gazteak baldin badira, askoz hobe) kubatak eta tragoak eta katxiak eta zuritoak nola jartzen diren erakusten dietenek. Pausoz pauso, barraren beste aldean haiek (gizonak, eta helduak) egonen balira bezala. Hor jarraitzen dute alkoholaren aitzakiaz, "burua galdu nuen" aitzakia hartuta egiten dituztenak justifikatzen duten horiek. Oso astunak zarete, benetan. Barre egiteko gogoa emanen liguke egunero-egunero aguantatu behar izanen ez bazintuztegu. Barregarria izanen litzateke geure bizitzetan horrelako eraginik ez balu (beldurra, amorrua, haserrea, inpotentzia… Gehitu zureak zerrenda honetara). Ez zaudetenean dena askoz errazagoa da, ez dugu zuen inolako beharrik. Festa egiteko (ere) ez zarete beharrezkoak. Ez egin esfortzurik. Sanferminak dira, baina denak ez du balio. Hausnarketa egiteko eskatuko nizueke, baina zertarako?

Laugarren pista: Iruñeak hiri handia dela erakutsi du beste behin ere. Harrera onekoa, umore onekoa, elkartasunezkoa. Antifaxista, euskalduna, herrikoia. Inposizioen kontra borrokatzen dena. Inprobisazioaren aldekoa, kolore askotakoa. Kaleak lehertu dira beste behin ere, antolatu dira milaka herri-ekimen, mobilizazio, ekitaldi, kontzertu, egitarau… herritik eta herriarentzat. Ez diezagutela gure Iruñea lapurtu!

Iruñean Asiron batzuen artean hartu eta airera botatzen dute. Maitasun keinuak handik eta hemendik. Maia, zuk ez duzu sekula lortuko. Itzuliko gara!

[Nire miresmen osoa egunero edo ia egunero ostalaritzan, kaleak garbitzen edo beste edozein lanetan ibili zaretenontzat. Zuek bai handiak!]

Jon Barberena Ibarra

Ez dut kirolari buruz gehiegi solastatzeko ohiturarik, hare gutiago, idaztekoa. Halere, duela guti, berriz ere, dopin hitzak lekua hartu du txirrindularitzan. Horrek ez ninduen sobera harritu, baina, kontua da, oraingo honetan, afera ez dela maila profesionalean pasatu, denbora-pasa eta afizio gisa praktikatzen dutenen artean baizik. Berriki, El Correo-k jakinarazi du Raul Portillok eta Jose Antonio Larreak EPO baliatu zutela euren balentriak edo ekintza gogoangarriak lortzeko. Portillo, errate baterako, alimaleko negozio bilakatu den Quebrantahuesos martxa zikolturistan lehendabizikoa ailegatu izan da, eta harena da Irati Xtrem martxa zikloturistan Larrau hupatzeko eginiko denborarik onena. Berarendako izan ziren, behin eginbeharrak akituta, ondokoen miresmena, txaloak eta laudorioak. Burrunba horren erdian, autoestimua hanpatu eta bere egoa hauspotu zuen.

Gainera, zenbait egunkari irabazle hitza erabiltzen tematu dira martxa horien berri ematerakoan, eta, horrez gain, Internet dago, dena erakusten duen leiho preziatu hori. Dudarik ez dago, izena eta abizenak zenbait hedabidetan barreiatzeak norberaren egoan eragina du, eta, nonbait, urrearen prezioa du fama eta itxurakeria gainbaloratuak dauden gizartean. Onenak izan behar dugu kiroletan, prestigiozko lanpostua lortu, irribarre perfektua erakutsi.

Agerikoa da norgehiagoka eta apustua errotuak ditugula, izaera lehiakorra baitugu euskal herriko gizonok, batik bat. Rh negatiboaren eta geneen kontuak aipatzen dira, baina horren gibelean ez ote dago sistema neoliberal basatiaren izpiritua? Mugaraino ailegatu beharra, hoberena izan beharra, estatus sozial eta ekonomiko jakin bat eskuratu beharra… Etengabeko gainditze fase batean bizi gara, eta, horrek momentuko pozak ekartzen badizkigu ere, geure buruarendako zama bihurtzen da, frustrazio.

Egoa inoiz ase ezin den barne sits apetatsua da, eta tranpa edo iruzur egiteko prest gaude lauda gaitzaten. Era berean, batzuk, akaso, ez dira dopina hartzera ailegatuko, baina bai kirola obsesioz bizitzera. Horrela, sozialki euren buruak baztertuko dituzte forma fisiko egokia erdiesteko helburua lehenetsiz. Hori guztia, El Diario Vasco-k Behobia-Donostia lasterketaren biharamunean argitaratzen duen sailkapenean postu batzuk aitzinatzeko edo hogei orduz menditik barna lasterka aritzeko. Obsesibo hau ez da euskal kulturaren ezaugarri, sistema kapitalista eta patriarkal honen parte baizik.

Zorionez, badugu zer ikasi eta zer desikasi anitzek. Erkuden Almagrok sortu zuen Bizikume, eta han adin eta erritmo aski desberdinetako emakumeak biltzen dira pedalei eragiteko. Gizon anitzen filosofiarekin alderatuz gero, bertzelakoa da: "Beste erritmo batzuk ditugu, beste elkarrizketa gai batzuk… Beste modu batera ibiltzen gara. Ez zaigu axola helmugara azkar iristea: disfrutatu egin nahi dugu". Horixe da erronkarik handiena, obsesionatu gabe, disfrutatzea.

Lohizune Amatria

Nola dagoen Twitter… Talka birtualen inguruko eztabaida piztu da. Euskal txio-herrian eztabaidek digitaletik baino analogikotik gehiago dutela irakurri nuen aurrekoan. Arrazoia dutelakoan nago. Twitterrek hitzaldi, zutabe, egunkari, agerkari eta kalean gertatzen direnak bildu ditu. Lucia Baskaran, Santi Leone, Danele Sarriugarte, Hasier Etxeberria, Onintza Enbeita, Ernesto Che Guevara, Irantzu Varela, Barbara Goenaga, Borja Semper… Saltsa badago.

Hala eman dezakeen arren, ez naiz hasiko batek edo besteak esan edota idatzitakoak onargarriak ote diren argudiatzen. Horren inguruan aski hitz egin da egunotan. Beharrezkoa iruditzen zait, noski, horien inguruan eztabaidatzea, baina gaurko zutabea gertakari horien atzean dagoen eta, agian, gutxiegi aipatu den kontu baten inguruan idazteko baliatu nahiko nuke.

"Bihar parrandan izanen gara ia denak, eta ahaztu ez dezagun edo, gaia plazaratzea ez dator gaizki", hausnartu dut.

Hasier Etxeberriak Sautrela-n Danele Sarriugarte idazleari esandakoaz hitz egin aurretik, beste anekdota bat kontatu zuen Lucia Bascaranek, Iruñean egindako liburu aurkezpenean. Gorputz madarikatuak liburua idatzi berri du, eta, idazle estatubatuarrak behartzen dituzten gisan, liburuan norekin eta non bizi den gaineratu du. Lagun bat eta katu beltz bat ditu pisukide. Txantxa bat egiteko asmoz egin zuen idazleak, baina ez da ongi ulertu. Madrilen liburua sinatzen ari zela, "euskal idazle lesbiana" baten liburuaren bila gerturatu zen pertsona bat etxolara. "Bi emakume pisu berean, elkarrenganatu dira, seguru", pentsatuko zuen.

Emakumeen sexualitateaz zeinen erraz hitz egiten den erakusten du Baskaranek azaldurikoak. Emakumeei gutxitan onartzen zaigu emakumezko lagunik edukitzea, eta edukitzekotan bekaizkeria egozten du gizarteak berehala. Emakumeen artean gaiztoak garela sinetsarazi nahi izan digute. "Eta hori patriarkatuaren indarkeria sistematikoaren adibide bat da", neure buruari.

Beste bat. Karga sexista duten irainak jasan behar izan ditu Onintza Enbeita bertsolariak urrian BERRIAn argitaratutako artikulu baten harira. Haren sexualitateaz hitz egiteko eskubidearekin sentitu dira zenbait, eta hori ez da kasualitatea.

"Zorra", irakurri dut Twitterren.

Ditugun erreferenteak bere garai historikoan kokatzeko deia egin zuen Enbeitak artikuluaren bitartez. Eta ados nago. Garaian ulertu behar ditugu denak, mitifikatu gabe. Gehienak zergatik diren gizonezkoak galdegin, pribilegioak eta kontraesanak izan zituztela onartu. Ideia erreakzionarioetatik gertuago geundeke ordukoa errepikatu nahiko bagenu. Beraz, gure borrokan lehentasunezkotzat zer hartzen dugun aztertu beharko dugu, horrek botere harreman denak aldatuko ote dituen ikusi, borroka molderik egokiena zein den aukeratu…

Askorentzat mingarria den arren, uneren batean ere jarri beharko dugu arreta horretan.

Saioa Alkaiza
Normaltasuna bueltatuko diogu hiriari. Sanferminetara begira, gauza batzuk ezin izanen ditugu ukitu, Errekoletak plazako txosnak, adibidez, baina heldu den urtean, halakorik ez da egonen, ziur".Bota du bere mehatxua Enrique Maiak. Aurten ...

Lur Albizu Etxetxipia

Txuri-beltzeko argazkiak zirela ematen zuen, edo horretara ohitu ginen. Iruñea eta Nafarroa grisaz iraganean hitz egitera. Betiko uxatu bagenitu bezala. Bagenekien ezetz, baina akaso geure buruak pixka bat engainatu nahi izan genituen (gezur bat mila aldiz), errealitateak batzuetan hala ere eraiki egiten direlako. Eta oso egiazko lau urte izan dira, baina amets txiki bat ere izan zen. Ekilibrismorik handienak, kasualitateek, besteek gaizki egindakoek eta kanpoko jokalekuek ekarri ziguten emaitza sinestezina 2015ean: aldaketa. Eta akaso momentuko argazki bat zen, baina aurretik lan handia dagoela eta horretaz kontziente izan behar dugula ikusi dugu azken asteotan. Nafarroa nahi baino matxistagoa, eskuindarragoa, euskarafoboagoa sartu hemen nahi adina abizen— dela. Baina ez gaitezen engaina: Nafarroa aldatu, aldatu egin da azken urteetan. Eta hori ezin da eta ezin izan dute saihestu, eta aldatzen jarraituko dugu. Euskaldunagoa, feministagoa, ezkertiarragoa da gure lur txiki hau.

Ahaztua dugu, akaso, nolakoa zen Nafarroa, nolakoa zen Iruñea UPNk gobernatzen zuenean. Errealitatea, aste honetatik aurrera, zaplaztekoak ematen hasiko zaigu. Prest egon beharko genukeela entzun dut, esan dut azken asteetan. Baina momentu berezi batean gaudela uste dut: errealitateari begiratu eta hau onartzeko garaia da; orduan hasiko gara egoera berriari tamaina hartzen eta, beti bezala, Nafarroa hobea eraikitzeko lanean jarraitzen. Zeren ez, ez gaude prest sobreetarako, borra luzagarrietarako (eh, Esporrin?), kalera erdi urduri ateratzeko, euskara desagerrarazia ikusteko, operazio espekulatiboetarako, herritarrak entzuten ez dituzten eraikinetarako… beste zerbait ezagutu dugu eta badakigu askoz hobea zela, arnasaldi bat izan dela eta, akatsak akats, lortutakoa handia izan dela.

Nire miresmen osoa egunero-egunero esparru desberdinetan (ikastetxeetan, eragile sozial eta sindikaletan, herri mugimenduetan, kultur-taldeetan, lantokietan, udaletan…) lanean aritu direnei, eta udalgintzan aritu eta aritzen diren horiei guztiei. Beharbada orain hartuko diogu benetako tamaina egin duzuen lan guztiari, konturatuko gara zenbaterainokoa zen batzuetan "azaleko, kosmetiko, sinboliko" deitu dugun edo iruditu zaigun hori. Bide luzeak, zailak eta deserosoak hartu dituzue askotan; konpromiso eta ardura handiak. Ez dakit kontziente ote garen egin duzuen guztiaz.

Aspalditik gatoz eta urrunera goaz. Ez gaude egun bakarreko partidetara ohituta, lasterketa luzeetan badakigu ibiltzen eta galtzera ohituta gaude. Baina badakigu gaurko Nafarroa ez dela duela urte batzuetako Nafarroa eta bultzatzen jarraitu behar dugula. Indarrak hartu eta, beti bezala, aurrera segitzea besterik ez zaigu geratzen. Bagenekien zaila izanen zela, baina erronkak gustatzen zaizkigu. Mundu hobe bat eraikitzea beti egonen da oztopoz beterik. Erortzen garenean, zutik erortzea gustatzen zaigu.

Jon Barberena Ibarra

Handiena, ederrena, laudatuena… -ena atzizkiaren zaleak gara, eta horren adibide dugu munduko mendi ederrenean, handienean eta laudatuenean pasatzen ari dena. Azken hogei urteotan alimaleko jendeketa bildu da Everestera goititzeko ohiko bideetan, eta, ondorioz, Everest jendez gainezka dago. Edozein bihur liteke mendizale diru anitz edukiz gero, eta, era horretan, enpresariak, hegazkin pilotuak edo etxe oneko seme-alabak pioleta eskuan hartu eta heroi izan daitezke. Balentria gauzatu dadin punta-puntako eskalatzaileak, xerpak, material askotarikoa eta sukaldariak izanen dituzte esku-eskura. Une batez sinetsiko dute mendigoizaleak direla eta edozein balentria gauzatzeko trebatuak daudela. 1993an, Antzuolan, Jon Sarasuak horrela kantatu zion Everesteko gaina zapaldu zuen Felix Iñurrategi lagunari: "Nahiz-ta zu egin munduko mendi gailur altunaren jabe/ segi ezazu beti bezela gehiegi sinistu gabe>". Felixek ez zuen solas eta aholku horien beharrik, mendizale amorratua eta esperientzia handikoa baitzen, baina urte osoan mendirik usaindu ez eta bat-batean Everest igo duenak badu bertso horretako hitzen beharrik.

Aspaldi, kontu handiz aukeratutako zenbait espediziok bakarrik lortzen zuten mendia hupatzeko baimena, baina 90eko hamarkadan atea parez pare zabaldu zuten Nepalgo agintariek, eta egun negozio paregabe bihurtu da. Bidaia agentziendako lehentasuna ez da izanen bidaiarien trebetasun fisikoa, dirua baizik, eta sosa barra-barra izanez gero, gutizia preziatua eskuratzeko aukera izanen du inoiz gutitan mendira joan den edonork. 60.000 euro euro inguru ordaindu, eta arriskua gutxietsiz, pausoz pauso aitzinera egitea da afera, baina eskalatzeko tekniken berri ez dutenez eta altuera handietara egokitzeko zailtasunak dituztenez, igoerako puntu zailenetan ilara amaigabeak sortzen dira, eta arriskua handitzen da.

Turismoaren masifikazioak ez du ondorio onik uzten eta, pilaketaren ondorioz, Everest munduko zabortegirik handien bihurtu da. Sokak, elikagaien edukiontziak, kartoia, pilak, kanpin-denden oihalak, garagardo botilak, oxigeno-botilak… Dena soberan daukate behin erabili eta gero, eta, mendizale kontzientziak hala aginduta, lurrera bota eta kito!

Munduko mendirik handiena goititzen lehen euskalduna Martin Zabaleta izan zen. 1980an Everesten ikurrina zabaldu eta "Gora Euskadi askatuta!", oihukatu zuen. Orduko irudi eta adierazpen horiek alimaleko oihartzuna izan zuten, herri zahar honen izaera aldarrikatu baitzuen munduko medi kasko altuenetik.

Baina zenbat aldatu diren gauzak, kamarada! Orain turista dirudunen erromesaldi eta kapritxo bihurtu da, eta horren harira, hedabideen diru laguntzarekin eta multinazional handien babesarekin mendia ogibide bihurtu duten zenbait mendizale haserre sumatu ditut. Halere, iruditzen zait maiz heroismoz behatu izan diegula haien dokumentalei, eta, horrek ere, hein handi batean, 8.000 metroko mendien mitifikazioan eta, ondorioz, masifikazioan lagundu duela. Nork ez du sentitu Al filo de lo imposible programa ikusi eta gero, menditzar horietara joateko tentaziorik?

Proportzio desberdinetan, denok errudun garela iduritzen zait. Agian, Goizalde Landabasok BERRIA egunkarian idatzi berri duen hitz eder hauetan dago soluzioa: "Behin baino ez dut bisitatu Venezia, beti itzuli nahi dut, baina agian beragatik, bere iraupenagatik, bere edertasunagatik egin dezakegun onena ez itzultzea da".

Lohizune Amatria

Egun bat baino ez zuen behar izan Angel Errok bizitzen ari garen honetan hainbat fase daudela antzemateko. "Doluaren zer fasetan zaudete zuek?", galdetu zien bere jarraitzaileei Twitterren, maiatzaren 27an. "Ukapena, amorrua, tristezia edota negoziazioa?".

Irudipena dut ukazioa zuetako gehienek bizi izan zenutela 26 gauean. PSNren egoitzan harrapatu ninduen kolpeak. Bi une ditut gogoan iltzatuta: zenbaketa %2an zegoenean gobernuko webgunean azaltzen zen eserleku banaketa, eta Esporrin "agur, Asiron, agur" esanez. Lehena desiratzen eta bigarrena ahaztu nahian itzuli nintzen etxera.

Hauteskundeetatik astebete igaro dela ari naiz lerro hauek idazten, eta gauza zenbait aldatuko ziren agian, baina, gaur-gaurkoz, bada fase horietako zenbait antzematerik ordezkari politikoen artean.

Desaldaketa zerk eragin duen, hori izan dugu zalantza nagusia. Zenbaitek aipatzen dute ezkerreko alderdi estatalistak elkarrekin aurkeztu ez direla dela arrazoietako bat. Ez, ordea, alderdi horiek. Batzuk ez dute tutik esan. Beste zenbaitzuen irakurketak, berriz, amorrutik asko du. Hiru arrazoi topatu ditu Aranzadik, esaterako, egoera azaltzeko: errenta baxuena duten auzoetan abstentziora jo dutela boto emaileek, eta Navarra Sumak askoren konfiantza berreskuratu duela; Ahal Dugu taldean izandako haustura zigortu dela eta "aldaketaren hipotesi lasaiak" huts egin duela. Zergatien artean, Aranzadi ez da inon ageri.

Alderdi abertzaleek gora egin dutela. Hori ere asko errepikatu den esaldia izan da analisietan, egoera arintzeko edo. Baita alderdi politikoen artean ere. Joseba Asiron, duela astebete: "Argi eta garbi adierazi dugu. EH Bilduren eta PSNren artean 10.000 botoren aldea dago" eta "aldaketaren aldekoek, oraindik, Navarra Suma baino babes handiagoa daukate". Noren kontura, ordea?

PSNrekin negoziazio bila dabil EH Bildu udaletan. "Eskuinari bidea ixteko" akordioak babestuko dituela adierazi dute. PSNri aginte makila zenbait emanez, zenbat udaletan, 1979an Iruñean gertatutakoa errepikatzeko prest dira, beraz. "Gaitzik txikiena" omen. EH Bilduren boto emaile zenbait horren aurrean tristeziara gerturatzen ariko dira?

Sozialistek ere marraztu dituzte beren joko arauak. "Marra gorria" da EH Bildu. Navarra Sumari ez diote botorik emango. Iruñean, beraz, 2007an gertatukoaren antzeko zerbait gertatuko dela dirudi. Asiron alkate egiteko aukera dago, baina PSNk ez dio botorik emango; eta, hala, Maiari bidea erraztuko diote sozialistek.

Astebete izan dute Erroren jarraitzaileek botoa emateko, eta gehiengoa tristeziak jota dago. Hirugarren fasean. Onarpenetik gertuago, bada. Azken fasea, baina, ahantzi du poetak. Ez da harritzekoa, egun bakarrean fase horietatik guztietatik igarotzea ez diot nik inori opa. Baina, Geroa Bai eta Ezkerrari halakorik gertatu ote zaien asmatzen saiatzen ari naiz. 26ko gauean luzatu zion eskua Txibiteri Barkosek. Ezkerrak ez dio ia baldintzarik jarri. Azkarregi onartu ote dute aldaketaren aldaketa iritsi dela? Igaro al dira beste faseetatik? Onarpena al da guretzat ere azken fasea?

Saioa Alkaiza

Isiltasun: iz. 1. Hotsik edo soinurik eza; ezer entzuten ez den toki baten egoera. 2. Isilik egotea, isilik dagoenaren jarrera".

Zure isiltasunak salatzen zaitu. Harluxet hiztegiak dio. Maiatzak 27, astelehena, eguna ernatu berri. Ez dut Aranzadik hauteskundeen emaitzei buruz egindako hausnarketa (edo autokritika) aurkitzen. Botoen %0,8. Zutabe hau argitaratzen denerako, egonen da nonbait topatzerik. Ea isiltasunak baino gehiago dioen. Enbor batek erortzerakoan zarata egiten du, bai, ondoan inor ez egonagatik. Galdetu Iruñeko Udalean bestela.

"Ulermen: iz. Ulertzeko ahalmena; adimena". Harluxetentzat lotura dute ulermenak eta adimenak. "Adimen: iz. 1. Ulertzeko ahalmena, pentsamendu bidez nor bere buruaz eta inguruaz jabetzeko ahalmena. 2. Egoera bati aurre egiteko, arazo bati irtenbidea emateko, zirkunstantzien arabera aukera egiteko ahalmena". Batzuetan ez dauka zerikusik zerbait ulertzeko ahalmena izan eta ulertzeko gai izateak. "Norbaitek azalduko dit Iruñeko Udalekoa? Zergatik doaz bereizita Aranzadi, Ahal Dugu, Ezker Batua eta Ganemos?". Galdera, Twitterren. Zerrenda fantasmak baino mamu gehiago inguruan.

"Esanahi: iz. Hitz edo zeinu batek adierazten duena edo esan nahi duena". Eduardo Santos Ahal Dugu-ko buruak "emaitzak ez dira onak izan", adierazi du. Bada onak ez diren gauzak izendatzeko beste adjektibo bat, esateko are errazagoa dena, agian: "Txarra". Hitz batek, baina, gauza bat adierazten du eta besteak, bestea. Esanahien polisemia. "Hausnarketa" behar da orain ulertzeko zer gertatu den alderdiarekin. "Patxadarekin" so eginen diete emaitzei, "aztertzeko". Aztertzeko nola ote den posible legealdi erdia liskarretan pasatu duen talde batek (momentu batetik aurrera bi ere izan zena) halako emaitzak lortzea. Auskalo. 7tik 2ra pasatu dira parlamentuan.

Geroa Baik boto gehiago parlamentuan, udal garrantzitsu askotan behera eginda. Iruñea, Tutera, Lizarra, Barañain… Horren inguruko hausnarketarik ia inon ez, Hedoi Etxartek egindako irakurketa kenduta. Munizipalismorik gabe nekez eraikiko da bestelako politika. Baikor, dena dela, Barkosen taldea. EH Bilduk gora egin du parlamentuan eta Iruñeko udalean. EH Bilduren Euskal Herriko sare sozialetan dena da "Zorionak, Hego Euskal Herria" (zenbait txiotan bakarrik Euskal Herria, Hego gabe) eta 345.000 botoen aldarria. Historia egin omen dute, lurralde historikoak behea jotzen duen bitartean. Nafarroakoa is different, dena dela. Bakartxo Ruiz: "Aldaketa zen helburua eta ez dugu lortu". Aitortza. Laukoaren azkena, Ezkerra. "Inondik inora" ez zituen emaitza horiek espero, Marisa de Simonek dioenez. Betiko boto emaile fidel batzuei eutsi, beste batzuk galduta.

"Sinboliko: izond. 1. Sinboloari dagokiona, sinbolo bidez adierazia. Irudi sinbolikoa. 2. Bere horretan esanahirik ez duena, baina asmo jakin baten adierazgarri dena". Maite Esporrinek (PSN) "agur, agur, agur, Asiron!" oihukatu du bere baitan kabitu ezinik, Esparza zoriontzeaz gainera. Agur hori da euskaraz esandako bakarra.

Desaldaketa: iz. 1. Gauzak erregimenaren garaira itzultzea, euskara zokoratzea, eskubideak murriztea; zuri-beltzezko Nafarroa. 2. Kaleak berreskuratzeko aukera, herri mugimenduan zentratzeko garaia, borroka hauspotzeko unea. Guk idatziko dugu historia.