Nafarroa

Elkartasunak ez du etenik
2017-05-122017-05-12Aisialdia, Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Elkartasunak ez du etenik

Kattalin Barber

Mundura etorri aurretik sortu zitzaizkion Aiorari osasun arazoak. Kardiopatia batekin jaio zen, eta bihotzeko arazoak ebakuntza bat baino gehiago egiteko beharra eragin zuen. Denbora luzez egon da ospitalean, baina aurrera egin du Aiorak. Hirugarren ebakuntza, hala ere, "atakarik larriena" izan zen. Ebakuntza sinplea izan arren, arazoak izan zituzten, eta Aiorari bihotza gelditu zitzaion 20 bat minutuz. Horren ondorioz, garun paralisia du orain Aiorak. Ate guztiak jo ditu familiak, halabeharrez, eta Kubatik iritsi zaie, azkenean, albiste pozgarria. Hala, behar duen tratamendua finantzatzeko, eta Kubako bidaia ordaintzeko, hain zuzen ere, egun osoko jaialdia antolatu dute, biharko, Lizarran: Ega Fest (Eutsi gogor, Aiora).

"Aukera handia du Aiorak hobetzeko, eta itxaropena dugu. Sei urte bete arte burmuina ez da garatzen, eta denbora hau baliatu behar dugu guztia egiteko". Maialen Zabalbeaskoaren hitzak dira, Aioraren amarenak. Hiru urte ditu egun haurrak; harenganako elkartasunak ez du etenik. Haren bizi kalitatea hobetu eta haren garuneko mina arindu ahal izateko, hamaika kanpaina eta ekintza egin dira azken hilabeteotan. Handiena, halere, biharkoa izanen da: besteak beste, Esne Beltza, Zea Mays, Mikel Urdangarin eta DJ Elepunto izanen dira Lizarran, Aiora laguntzeko prest. "Kalkulatu dugu 25.000 euro inguru beharko ditugula tratamendua ordaintzeko, ostatu hartzeko eta hegaldiak pagatzeko", esan du Zabalbeaskoak.

Habanako CIREN neuroerrehabilitazio zentrora joan nahi du familiak, osasun sistema publikoak Nafarroan ez duelako bermatzen Aiorak behar duen tratamendua. "Ez da nahikoa. Horrelako osasun arazo bati aurre egitea gastu izugarria da, eta gizarte segurantzak ez digu eskaintzen. Hemen dagoena eskasa da Aioraren garapenarentzat".

Astean hiru egunez fisioterapia eskaini diote Aiorari, baina egunero behar du, eta baita logopeda eta hidroterapia ere. Horregatik, arlo pribatura jo behar izan dute, eta Iruñeko klinika batean jasotzen du, astean hirutan, behar duen tratamendua. "Baina egunero behar du hori, eta ez dugu behar dugun dirua ordaintzeko; Kuban tratamendu hori eskaintzen digute, hilabete eta erdiz, egunean bost orduz", azaldu du Zabalbeaskoak. Ondorioz, argi izpi bat da Aioraren amarentzat Kubako klinika.

Kubako CIREN neuroerrehabilitazio zentroaren tratamendua finantzatzeko, 2.000 sarrera saldu behar dituzte, eta egun osoko egitaraua osatu dute biharko. Esne Beltza, Zea Mays, Mikel Urdangarin eta DJ Elepunto ariko dira taulan, Lizarrako ikastolan, 19:00etatik aurrera. Goizean, berriz, askotariko jarduerak izanen dira Santiago plazan. 12:00etatik 14:00etara puzgarriak eta eskalada murrua egonen da gaztetxoentzat. Herri bazkaria antolatu dute geroko, eta, horren ondotik, ipuin kontaketa Ines Bengoaren eskutik. "Urduri gaude dagoeneko, baina oso pozik lortu dugunarekin". Telmo Iruretak eta Haritz Morrasek bakarrizketa saioa eginen dute 17:15ean. Egun oso berezia izanen dela ez du dudarik Zabalbeaskoak, eta eskerrak eman dizkie jaialdia antolatzeko lanetan laguntzen aritu eta ari diren pertsona guztiei.

Izan ere, Aiora jaio zenez geroztik honako bidea ate-joka ibiltze bat izan da gurasoentzat, baina, egoeraren gordinetik izanda ere, pozik daude elkartasunaren atea zabal-zabalik ireki zaielako. "Lizarrako erantzuna izugarria izaten ari da". Herriko Denendako kooperatiba aipatu du Aioraren amak. "Haien laguntzarik gabe, jaialdi hau ez litzateke posible izanen. Herri eta inguruko jende asko batu da, ezagunak eta ezezagunak. Izugarria da", azaldu du. Bihar, 150 boluntariok baino gehiagok parte hartuko dute jaialdian. Horrez gain, zero ilara deitutako sarrerak egonen dira. Hau da, jaialdira joan ezin baina Aiorari lagundu nahi dionak aukera izanen du zero ilara izeneko txartelak erosteko.

Hobera egin du Aiorak azkenaldian, eta etxetik eskolarako pausoa ere eman berri zuen orain dela hilabete batzuk. "Garun paralisia dutenak asko hobetu daitezke, baina hemen ez digute eskaintzen tratamendu egokirik, eta segimendua behar dute. Gauza asko lor daiteke, baina, zoritxarrez, ezin dugu hemen artatu".

Elkartearen babesa

Garuneko kaltea jasan duten adingabeen familiek Hiru Hamabi elkartea osatzen dute, eta egiten duten lana goraipatu du Zabalbeaskoak: "Burmuinean kaltea izan duten haurrek behar duten tratamendua sare publikoan jasotzea da haien helburua, eta borrokan ari dira". Horrez gain, beharrezkoa ikusten du haurren inguruko pertzepzioa aldatzea. "Behin baino gehiagotan esan didate niri horrelako haurrekin ez dagoela ezer egiterik. Baina hori ez da horrela, behar bezalako tratamendua jasotzen badute. Osasun publikoak bermatu beharko luke hori". Horregatik ere, bihar Lizarran ospatuko den jaialdian, sentsibilizazioa eta kontzientziazioa jorratuko dituzte.

Tapoiak bilduz hasi zuen Aioraren familiak haurrarentzat behar zuen laguntza lortzeko bidea. Joan den urtean, gainera, futbol partida bat antolatu zuten Lizarran, eta lortutako 3.000 euroekin Aiorarentzako gurpil aulki bat erosi ahal izan zuten. "Jendearen ekinaldiak izan dira guztiak; laguntza eskaini digute, eta zinez eskertuta gaude". Aiora jasotzen ari den babesak ez du etenik izan, eta, bihar ere, babes eta elkartasun horren erakustaldia eginen dute Lizarran, zalantzarik gabe. Familia osoa Kubaraino eraman nahi baitu Ega Fest jaialdiak.

Kezka billabesekin
2017-05-122017-05-11Albisteak, Ekonomia, Gizartea, Nafarroa

Kezka billabesekin

Kattalin Barber

Martxoaren 9an jaso zuen Iñaki Ibarrola TCC enpresako mekanikari ohiak kaleratze gutuna. Agiriak dionez, enpresarekin konfrontazioak izateagatik eta gaixoaldi baten ondorioz egun bat beranduago lanera joategatik kaleratu dute. Baina Ibarrolak argi du beste zerbait dagoela kaleratzearen atzean. Langile ohiak behin baino gehiagotan zalantzan jarri ditu Iruñerriko autobus publikoen konpontze eta mantentze lanak, eta "gehiegi hitz egiteagatik" kaleratu dutela uste du. LABek langilea berriz hartzea exijitu dio enpresari.

Iruñerriko garraio publikoaren ardura du TCC enpresa pribatuak. Konpainia horrek 2012. urtean hartu zuen garraio publikoaren kontzesioa, 2019ra arte. "Ni ez naiz isilik gelditu, nire lana behar bezala egin nahi dudalako eta nire profesionaltasuna defendatu nahi dudalako", dio Ibarrolak. Azkenaldian, gainera, autobus publikoetan "gorabeherak" izan direla jakinarazi du. "Orain dela gutxi, Zizurren billabesa bat irauli zen, motorrak lehertu dira, apurtutako gurpilen bat... Denetarik izan dugu". Argi du Ibarrolak zein den egoera: "Dirurik eta aurrekonturik ez dagoenez, pieza kaskarragoak jarri behar ditugu autobus publikoetan, eta konponketak ez dira behar bezala egiten".

Ibarrolak aski ongi ezagutzen du zein den Iruñerriko Mankomunitatearen autobusen egoera. "Autobusek jasotzen duten mantentze lana ez da nahikoa, eta horrek ondorioak eta kalteak dakartza". Orain dela urte batzuk, greba mugagabea hasi zuten TCCko langileek beste lan hitzarmen bat lortzeko eta soldatetan murrizketa gehiagorik ez egiteko. "Egoera ikusirik, enpresaren erantzun bakarra soldatak murriztea eta bidaiariek ordaindu beharreko kopurua igotzea izan zen. Oraingoan, beste alderdi bati eraso egin diote", azaldu du Ibarrolak.

Carlos Elizalde TCC enpresako marketin eta komunikazio arduradunak azaldu duenez, kaleratzea "diziplina arrazoiengatik" izan da, eta ez du eman xehetasun gehiagorik. Haatik, ziurtatu du TCC enpresako ibilgailu guztiek kalitate kontrol "egokiak eta etengabekoak" pasatzen dituztela. "Gainera, azken urte eta erdian, enpresak autobus flota berritu du %20an. Matxurak murriztea lortu dugu, eta kalitate eta segurtasun neurriak hobetzea", adierazi du.

"Kaleratze bidegabea"

Ibarrolak berak eta LAB sindikatuak ez dituzte ulertzen kaleratzearen arrazoiak, eta, alde guztietatik, "kaleratze bidegabea" izan dela diote. Izaskun Juarez LABeko garraio arduradunak dio kaleratzearen arrazoiek ez dutela funtsik. "Kontu bat da langilea bat ez etortzea enpresak hartutako erabakiekin eta enpresaren filosofiarekin, baina enpresak agintzen duen bezala aritu da langilea". Adierazi dutenez, TCC enpresan inoiz ez da egon diziplina arrazoiengatik kaleratzerik. "Zeintzuk dira arrazoiak? Langile batek zalantzan jarri dituela autobusen mantentze lanak eta konponketa moduak?". Ibarrolak eta Juarezek salatu dute enpresak gastuak merkatzen dituela segurtasun neurrietan murriztuz, eta hori "onartezintzat" jo dute.

Iruñerriko Mankomunitatea ere egoeraren arduraduntzat jo du Ibarrolak. "Denon diruarekin ordaintzen dio erakunde horrek TCC enpresari; mankomunitateari dagokio kontuak eskatzea eta autobusen mantentze lanen segimendua egitea".

Iruñerriko Mankomunitatearekin bildu dira TCCko langile batzordea eta enpresa bera. Ibarrolak ere asmoa agertu du beraiekin batzartzeko. "Oraingoz ez da aldaketarik egon; enpresak langileari kalte-ordaina eman nahi dio, baina guk berriz hartzea nahi dugu", azaldu du Juarezek. Enpresari eskatu diote, gainera, beharrezko neurriak har ditzala, eta behar den dirua gasta dezala autobusak konpontzeko. Zerbitzu publikoa den heinean, "eredugarri" izan behar duelako.

Duela sei urte hasi zen Ibarrola TCCn lanean, eta orain arte ez du inolako hutsik izan. "Bat-batean hau gertatu zait". Jazotakoa lau haizeetara zabaldu nahi dute, eta mobilizazioak iragarri dituzte. Hilaren 17an, Lleida eta Bartzelonara eginen dute bidaia, han baitu Moventis taldeko TCCk egoitza nagusia. "Langilea berriz hartu arte ez gara geldituko", dio Juarezek.

2019ra arte du TCC enpresak Iruñerriko garraio publikoaren ardura, eta orduan autobusen egoera "ezin kaskarroagoa" izanen dela uste du LABek. "Murrizketak egin ditu enpresak, dirua poltsikoan sartzeko". Berdin mintzatu da Ibarrola: "TCCk irabazi behar zuena irabazi du, eta ez du gehiago gastatuko. 2019an, flota zahar bat utziko du; ia erabili ezinen diren autobusak".

2017-05-122017-05-11Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Iritzia: Gaztetxeez

Saioa Alkaiza

Akorduan du Anek lehenengo batzar hori, bilerara sartu eta eztulka hasi zenekoa, eta geratu ezinik egon zena, ia itolarriz eta lotsaz gorritu arte; baina, batez ere, gogoan du lehen aldi hori, borobilean eseri eta ezinegon guztiak gaindituta, bertaratu zelako. Grabatuta dauka hitza hartu zuen lehendabiziko batzarra, lau hilabete eta erdi pasa zirela, eta inauterietako festetarako dekorazio ardura bere gain hartu zuela. Dar-dar egin zioten belaunburuek, gainontzekoek haren hitzak goxo jaso zituzten arte.

Xabatek gogoan du bera sartu zenerako jada husteko arriskuan zegoela gaztetxea, zaharrenak aztoratuta zeudela, "ez dira pasatuko" esaten zutela ordu erdiro, eta hark ez zekiela oso ongi neurria nola hartu, ezta zein doinutan hitz egin ere bera hor zegoela ohar zitezen. "Ez dira pasatuko" horiek, ordea, lehenengo aldiz, egiatan gauzak aldatzeko gaitasuna eta ahalmena zeukala sinetsarazi zioten.

Eneritzek bizikletak konpontzen ikasi zuen gaztetxean; Jokinek kapitalismoa suntsi daitekeela, eraitsi; elkar laguntza sareak existitzen direla, Amaiak; baratze bat asfalto artean haz daitekeela Mirenek; ekonomia buruz behera jar daitekeela, Ametsek; zineforumek alegiazko mundu bat marraz dezaketela, Alexek; Nahiak, serigrafia batek edozein publizitate hesik baino mezu indartsuagoa zabal lezakeela; elkartasuna begirada huts batez eraikitzen dela, Arnaitzek; Julenek, errealitatea egunero egiten dugun hori dela.

Beñatek lehendabiziko aldiz eman zuen muxu, punk kontzertu zaratatsuegi batek soinu banda jartzen zion bitartean; barrenak zintzurrean sentitu zituen Junek, sirena hotsak entzun zituenean, hutsaraztearen bezperan, eta sekula ez bezala tinkatu zituen gorputzeko muskulu guztiak, horrenbeste, ezen, une batez, sinetsi egin baitzuen gera zitzakeela ere; ilusioa zer den dastatu zuen Urek diskoan baino ezagutzen ez zuen talde hori oholtzara igo zenean; eta Maiderrek bere burua deskubritu zuen, ordura arte logika izendatu zuen hori otzan eta lasai mantentzeko tresna bat baino ez dela ikusterakoan.

Gizon bat azaldu zen behin: orubearen jabea omen. Begirada trajea bezain grisa zuen. Eta asmoa, bihotza bezain beltza. Eta mintzatu zen jabetzaz eta eskubideez, eta gaztetxeko kideek ikusten zuten espekulazioaz eta aberastasunaz ari zela, baina beste hitz batzuekin. Aipatzen zituen lokala eta okupak, berez aitatu nahi zituen arren pribatutasuna eta zibismoa. Nagusia zein zen galdetu zuenean, berriz, han jaberik ez zela esan zioten gaztetxeko kideek, nahiz eta trajedunaren buru karratuan basamortuan hazitako balea baten gisakoa zen hori.

Behin, gaztetxeko kideak bota zituzten denentzako eraikitako lokaletik: mundu bat izan zen hustu zutena; mundua aldatzeko barne unibertso asko hustu zituzten. Nolanahi ere, sekula berdina izanen ez zen zerbait aldatua zegoen jada bertatik pasatu ziren guztien barrenetan, atzera-bueltarik ez zuen zerbait, hain justu. Eta inork hustu ezinen zuena.

Basogintza, bidegurutzean
2017-05-052017-05-04Albisteak, Ekonomia, Ingurunea, Nafarroa

Basogintza, bidegurutzean

Asier Garcia Uribarri
Mende laurden bete berri du Foresna-Zurgaia Nafarroako baso elkarteak. Herrialdeko baso-jabeak batzeko, eta beren interesak defendatzeko sortu zuten elkartea hainbat baso-jabek. "Nafarroa oso lotua dago nekazaritzarekin, eta badi...

Zientziak euskaraz ere egiten baitu
2017-05-052017-05-04Albisteak, Gizartea, Nafarroa

Zientziak euskaraz ere egiten baitu

Kattalin Barber

Euskal Herri osoko ikerlari gazteen bilgune izanen da Iruñea datorren astean. Udako Euskal Unibertsitateak eta Nafarroako Unibertsitate Publikoak Ikergazte: nazioarteko ikerketa euskaraz izenburuko bigarren kongresua eginen dute, hilaren 10ean, 11n eta 12an. Prest dute egitaraua, eta ikertzaileen arteko sareak ehundu nahi dituzte, euskaraz ikertzen duten gazteak harremanetan jarriz eta haien lanak plazaratzeko erakustokia izanez.

NUPeko Sario eraikinak hartuko du, hiru egunez, euskal komunitate zientifikoa. Egitarau akademikoari dagokionez, lau saio mota egongo dira: hitzaldi orokorrak, ahozko komunikazioak, posterrak eta tailerrak. "Ikerlari euskaldunen ikusgarritasuna areagotzea, haien arteko ezagutza sustatzea, eta euskarazko zientzia produkzioa areagotzea dira kongresuaren asmoak", azaldu du Edurne Koch UEUko Nafarroako arduradunak.

Pixkanaka lekua egiten ari da euskara ikerketaren arloan, eta hori erakutsi nahi dute kongresuaren bidez. 140 ikerlan inguru jaso dituzte, eta, lan horiek aztertu eta gero, 125 aurkeztuko dira jendaurrean. "Pentsatzen genuen ikerlari gutxiago erakarriko genituela, baina aurreikusten genituen kopuru guztiak gainditu ditugu, eta horrek erakusten du ikertzaile gazte euskaldunak badaudela eta, gainera, euskaraz lan egin nahi dutela", esan du Kochek.

Balioa eman nahi diete euskaraz ikertzen ari direnei, eta asmoa da diziplina anitzetan —giza zientzietan, gizarte zientzietan, zientzia zehatzetan, teknologian, arkitekturan edota osasunean— jarduten duen nazioarteko ikertzaileen komunitate euskalduna ikusgai izatea. "Normalean, euskaraz lanean diharduten ikerlariak sakabanatuta egoten dira, eta diziplina bakoitza bereari so egon ohi da. Hori saihestu eta zubiak eraiki nahi ditugu", esan du.

Kochek adierazi duenez, saio zientifikoetan jasotako lanen artean hautatutako eta arlo guztiak ordezkatuko dituzten lanen aurkezpenak izanen dira, bai ahoz aurkeztuta, bai poster formatuan ere.

Laurence Tresse astrofisikariak, Jose Ramon Etxebarria fisikariak, Arkaitz Carracedo biologia molekularreko ikertzaileak eta hizkuntza gutxituetako aditu Elin Haf Gruffydd Jonesek parte hartuko dute hitzaldi nagusietan. Horrez gain, kongresuan parte hartuko duten ikertzaileen arteko harremanak saretzeko mintegiak eta saio osagarriak izanen dira.

Kongresua hiru egunekoa izanen da, barnetegi moduan, "parte hartzaileen elkar ezagutza errazteko asmoz". Bertso afari ilustratua, Ezkabarako txangoa eta Iruñean zeharreko ibilaldia eginen dituzte gazteek, besteak beste.

Indar handia Nafarroan

Orain dela bi urte izan zen Durangon Ikergazteren lehen aldia, eta, izan zuen arrakasta ikusita, bi urtetik behin antolatzea erabaki zuten. "Aurtengo bigarren edizioa antolatzen hasi ginenean, argi genuen Nafarroan izan behar zuela, eta joan den urtean elkarlan hitzarmena sinatu genuen Nafarroako Unibertsitate Publikoarekin; aukera ezin hobea zen Iruñean antolatzeko", azaldu du Kochek. Indar handia jarri du UEUk azken bi urteotan Nafarroan, eta horren ondorio da Ikergazte Iruñean antolatzeko urratsa egitea.

Haritz Iribas ikertzaile gazteak bigarren aldiz parte hartuko du kongresuan. NUPen ari da doktoretza egiten, komunikazio optikoen inguruan. Gogora ekarri du Durangoko lehendabiziko kongresua, eta "esperientzia baikortzat" jo du. "Ikergaztek aukera eman zidan lehendabiziko aldiz egiten dudan lana euskaraz aurkeztu ahal izateko, eta nik hori asko estimatzen dut", esan du ikerlariak.

Egitasmoak ikertzaileentzat duen garrantzia azpimarratu du Iribasek, eta, aurten, batzorde dinamizatzailean aritzeaz gain, bere lana aurkeztuko du poster saioen bidez. "Aukera ona da beste jende batek egiten duen lanaz ikasteko, ideiak garatzeko, eta etorkizunean elkarrekin lan egiteko aukera ere ematen digu. Ez bakarrik ikerketa akademikoan; lan merkatuari dagokionez, ate asko irekitzeko aukera ematen du Ikergaztek ere, euskal ikerlarien sarea sortuz".

Azkenaldian, hain zuzen, ikerketa munduan euskarari gero eta garrantzi handiagoa ematen ari zaiola uste du Iribasek. "Erakusten ari da, bizitzako beste arlo guztietan bezala, euskarak baduela presentzia ikerketan ere". Horren lekuko izanen da Iruñea datorren astean, hiru egunez, euskara erdigunean jartzeko aukera baita Ikergazte kongresua. Euskaraz jarduteko, eta zubiak eraikitzeko urratsak egiteko ikertzen ari diren zientzialari gazteen artean.

Plaza bat, hiri erdian, tokiko ekoizleentzat
2017-05-052017-05-04Aisialdia, Albisteak, Ekonomia, Gizartea, Nafarroa

Plaza bat, hiri erdian, tokiko ekoizleentzat

Kattalin Barber

Tokiko ekoizpenarentzat erreferentziazko plaza bat eskaintzea izan da hasieratik asmoa. Eta bide horretan ari da urratsak egiten Iruñeko Udala: Geltoki proiektuaren bidez, ekonomia sozialari bultzada eman nahi dio, bai eta kultur jarduerei ere. Asmo hori gauzatzeko, Iruñeko autobus geltoki zaharra bilakatu da herritarrentzako plaza, eta ekonomia sozialaren eta tokiko produktuen bilgune izanen da, aurrerantzean.

Egun, haurrentzako jolasgune bat du eraikin zaharrak, baina, horrekin batera, azokak, erakusketak, hitzaldiak eta kultur jarduerak izanen dira geltokian hilabete honetatik aurrera. "Nafarroako ekoizleen plaza izatea nahi dugu", nabarmendu du Patricia Perales Iruñeko Udaleko Tokiko Ekonomia Iraunkorreko zinegotziak.

Lehenengo ekitaldia hilaren 13an eta 14an izanen da, autobus geltoki zaharrean eginen baitute Ame & Art Market arte, diseinu eta sorkuntzaren VIII. azoka, hain zuzen ere. Kontsumitzaileen eta Nafarroako ekoizleen arteko zubia ere izanen da Geltoki proiektua, Peralesen arabera. Ekitatea, ingurumen iraunkortasuna, elkarlana, irabazi asmorik eza eta ingurunearekiko konpromisoa dira Geltokiren oinarri filosofikoak. "Horregatik, oinarri horiek betetzen dituen edozein elkartek erabili ahalko du autobus geltoki zaharra". Erreferentziazko ekonomia sozialeko eta kultur gune bat izan dadin lanean ari da udala.

Sei hilabetez egokitze lanak egin ostean, dagoeneko prest dago geltoki eraberritua. Erdiko espazioa, hamalau leihatila, bi denda, komunak, biltegiak, bulegoa eta kafetegia moldatu dituzte. "Beste eredu ekonomiko eta sozialak daudela erakutsi nahi dugu Geltoki proiektuaren bidez, hain zuzen ere. Ideiak eta proiektuak elkarrekin banatzeko, tokiko produktuak sustatzeko eta kultur jarduerak egiteko gunea izanen da, nafar guztien eskura egonen dena", baieztatu du.

Oliveto Kondearen etorbidean egonen da sarrera nagusia, lehen bezala, eta, horrez gain, Tutera kaletik sartzeko ate bat gehitu diote eraikinari. Kafetegia beheko solairuan egonen da, eta horren sarrera, Oliveto kondearen etorbidean. "Oraindik adjudikatuta ez badago ere, kafetegia egunero irekitzea da asmoa, eta tokiko produktuek eta produktu ekologikoek izanen dute lehentasuna".

Moldaketa lanak egin dituzten bitartean, haurren jolastokiak bere horretan jarraitu du, lanak antolatu baitira jarduera hori eten gabe egin behar zirela aintzat hartuta. Eremu horri eutsi eginen diote, baina Iruñeko Udalaren proiektuak bultzada eman nahi dio eraikin osoari. "Erabilerarik gabe egon da urte luzez, eta arduragabekeria iruditzen zitzaigun", azaldu du.

"Toki ezin hobean dago, eta herritarrei eskaintzea kultura eta ekonomia soziala sustatzeko erabilera egokiena da", erantsi du Patri Peralesek. Zinegotziak azaldu du proiektuak harrera "ona" izan duela, eta, gainera, dagoeneko eskaerak jaso dituztela azokak eta jarduerak antolatzeko. Ame & Art Market jaialdiaz gain, hilaren 19an, 20an eta 21ean eginen da bertan Nafarroako II Azoka Ekologikoa Nafarroako Nekazaritzako Produkzio Ekologikoaren Kontseiluak antolaturik.

Lau gune

Zinegotziak azaldu duenez, leihatila gunearen eta tabernaren diseinuan hainbat eragilek aurkeztutako proposamena aintzat hartu dute, eta lau gune ezarriko dituzte: kultura eta gizarte gunea, alternatiba ekonomikoei buruzko foro eta kanpainekin; azoka sozialaren gunea, produktu eta zerbitzuen erakusketa eta salmenta postuekin; sukaldaritza gunea, tokiko elikadura eskola artisau eta ekologiko batekin eta bidezko merkataritzarekin; eta, azkena, jarduera eta azoka gunea, izaera soziala, ekonomikoa eta kulturala duten egitasmoekin. Kudeaketa lehiaketa publikoaren bidez adjudikatzea aurreikusi da. "Ekonomia soziala zein ekonomia solidarioa bultzatzea eta autosufizientzia ekonomikoa dira proiektuaren helburuak, produktuen salmentari esker kultur jarduerak finantzatu ahal izanen baitira, baita gizarte ehuna sustatuko duen egitasmo ireki eta plural bat eraikitzea ere", dio Peralesek.

Geltoki martxan jartzeko, joan den urtean hasi zuen udalak bidea Nafarroako hainbat eragilerekin. Parte hartu dute, besteak beste, REAS Nafarroa elkarteak, Arrea elkarteak, Elikagai Artisauen Ekoizleen Elkarteak, Arte para Todos elkarteak, Artisten Auzoa elkarteak, Nafarroako Fiare elkarteak, Landarek, Slow Food elkarteak, NNPE-Nafarroako Nekazaritzako Produkzio Ekologikoaren Kontseiluak, Gaztelan fundazioak, Emausko Trapuketariek eta Napar Bideak kooperatibak.

2017-05-052017-05-04Albisteak, Iritzia, Nafarroa

Iritzia: Indar bat dabil hemen

Lur Albizu Etxetxipia
Ez dakit zehazki noiz hasi zen dena. Gogoan dut feminista izatea ez nuela zalantzan jartzen, baina aparteko garrantzirik ere ez niola ematen. Hala zen (nintzen?), eta kito. Baina uste dut Gasteizko ostegun batean hasi zela dena. O...

Nor bere aldaketaren eragile
2017-04-282017-04-28Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Nor bere aldaketaren eragile

Edurne Elizondo

Ezintasuna duten pertsonak multzo bakar batean sartzea zaila dela nabarmendu du Nerea Perezek. "Ezintasun fisikoa, psikikoa eta sentsoriala bereizten ditugu, baina talde horietako bakoitzean ere, hamaika errealitate eta esperientzia badira; nork berea du". Elbarritasun fisikoa du Perezek, 14 urte zituenean diagnostikatu zioten eskoliosiak eraginda. Argi du nork bere egoera eta baldintzak bidelagun dituela, baina, berezitasunen gainetik, errealitateak ezintasuna duten emakumeak batzen dituela uste du: "Ezintasuna dugun emakumeok bazterketa bikoitza sufritzen dugulako, emakume eta elbarri izateagatik".

Bazterketa bikoitz horri egin nahi dio aurre Nafarroako Cocemfek, elbarritasun fisikoa eta organikoa duten pertsonen elkarteen federazioak. Lana lortzeko ahalduntzea eta aktibazioa izenburuko programa jarri du martxan, ezintasunen bat duten emakumeak enplegua lortzeko bidean laguntzeko. Oraingoz, hamasei emakume ari dira parte hartzen Tuteran; Iruñean ere abian jarriko dute; izena ematera deitu ditu Cocemfek interesa duten andreak. Gero, Lizarrara eraman nahi dute programa, denera 75 emakumeri formakuntza eskaini ahal izateko. Caixaren babesa jaso du Cocemfek egitasmoa garatzeko.

Gisa horretako programa batean aritu zen Perez, iaz. On egin ziola nabarmendu du. "Berdinen arteko espazio bat osatu genuen, esperientziak partekatzeko", azaldu du. Ez ohi du bere elbarritasun fisikoaren berri ematen, baina ezkutatzeko ahaleginik ere ez du egiten. "Gauzak normal-normal hartzeko ordua da", nabarmendu du.

Bizkarreko gaitzak baldintzatu du Perezen egunerokoa nerabezarotik. 38 urte ditu orain. Ikasi du eskoliosiak eragiten dizkion mugekin eta min kronikoarekin bizitzen; familia eta lagunak hurbil sentitu ditu beti; baina bertzelakoa da, Perezen hitzetan, lan mundua: hor aurkitu du etsai giro handiena. Esparru horretan ere, bertze guztietan bezala, nor bere aldaketaren eragile izateko beharra nabarmendu du Perezek, halere, oztopo guztien gainetik.

Nafarroan, Cocemfek esku artean dituen datuen arabera, ezintasunen bat duten 25.000 emakume badira; hau da, ezintasuna duten pertsona guztien %58 dira andreak. "Langabezia tasa handia da ezintasuna dutenen artean, eta are handiagoa emakumeon artean", nabarmendu du Perezek. Ezintasunen bat dutenen langabezia tasa, hain zuzen ere, ezintasunik ez dutenena halako bi da.

Zailena, eustea

Lanak, baina, "dena markatzen du". Horixe nabarmendu du Perezek. Enpleguak ematen duela nork bere gaitasunak garatzeko aukera, autonomia lantzekoa, ahalduntzekoa. Lana lortzea baino zailagoa da enplegu horri eustea, Perezen hitzetan. "Auzitan jartzen zaituzte etengabe", salatu du.

"Ni beti saiatu naiz gauzak egiten; ikasi ahal izan dut, eta hamaika lan izan ditut". Gizarte laneko ikasketak egin zituen Perezek, eta esparru horretan egin nahiko luke lan, batez ere. Orain, halere, administrazioarentzat ari da. "Negozio bat ere jarri nuen martxan, bost urtez, baina utzi egin behar izan nuen; langile autonomoa izatea edozeinentzat da gogorra, baina, ezintasun bat baduzu, ia ezinezkoa da".

Lan fisikoak egiteko ditu mugak Perezek; ezin du zamarik hartu. "Egin izan dut, bai eta ondorioak sufritu ere". aitortu du. Gaixo agiria hartu behar izan du haurdunaldiak eragindakoez osatzeko. Hamasei hilabeteko alaba zaintzeko lana ere gogorra da Perezentzat. "Bularra eman diodanez, gainera, ezin izan ditut mina kentzeko botikak hartu".

Hainbat ebakuntza egin dizkiote Perezi, eskoliosia diagnostikatu ziotenetik. Kortseak jantzi behar izan zituen nerabezaroan, lehendabizi; bizkarrezurrean inplanteak jartzeko ebakuntzak egin zizkioten, gero. Denera, hiru. "Hasierako inplanteak hautsi egin zitzaizkidan, oraindik hazten ari nintzelako jarri zizkidatenean. Berriak jarri, eta infekzioa eragin zidaten".

Argi utzi du ezintasun bat dutenentzat ez dela erraza gaixo agiria eskatu behar izatea. "Izan ziur behar dugunean baino beranduago eskatzen dugula, eusten saiatzen garelako. Gehiago ezin dugunean hartzen dugu". Onartu du enpresentzat ez dela atsegina langileek gaixo agiria hartu behar izatea, baina gaixoaldia langileen eskubidea dela nabarmendu du. "Enpresentzat, gainera, badira ezintasuna dutenak kontratatzeko laguntzak", gogoratu du.

Anitzetan, nagusiek ez ezik lankideek ere ezintasuna dutenen hitza eta lana auzitan jartzen dituztela azaldu du Perezek. Ez hori bakarrik. "Kexatzeko arrazoirik ez dugula erran ohi digute, gu kontratatzeagatik diru laguntza horiek daudenez ustez gu hartzen gaituztelako lehendabizi enpresek. Finean, bertze norbaiti lana kentzen ari garela leporatu ohi digute; guk lan egiteko eskubiderik izanen ez bagenu bezala", salatu du Perezek. Gogoratu du administrazioko langileek sinadurak bildu zituztela ezintasuna dutenak kontratatzeko diskriminazio positiboaren aurka, eta parlamentura eraman zituztela. "Halakoekin gizarte osoak egiten du atzera".

Gisako egoerei aurre egitea ez da samurra. Perezek, halere, argi du ezinbertzekoa dela lan egitea. "Gustuko dugun lana aurkitzen ez badugu ere, uste dut garrantzitsua dela gauza bat edo bertze egitea; aritzea. Lanak autonomia ematen digu. Balio dugula erakusteko aukera ematen digu".

Horri buruz inolako zalantzarik ez du Perezek: ezintasuna izan edo ez, nork bere gaitasunak, nork bere ahuleziak eta indarguneak dituela. Eta azken horiei etekina ateratzea dela gakoa. Ezintasuna izan edo ez.

Lan mundura iritsi aurretik ere egin behar izan die aurre Perezek bertzeen aurreiritziei. "Diagnostikoa jaso aurretik ere, eskolan kirola egiten ez zuena nintzen ni. Nekatuta nengoela erraten nuenean, ezin nuela erraten nuenean, orduan ere auzitan jartzen zuten nire hitza". Kirolik ezin du egin Perezek orain, eta horren falta sumatzen du.

Bere esku diren tresnak eta esperientziak jarri ditu, halere, mahai gainean. Bidea hori dela uste du. Eta, batez ere, ezintasuna duten emakumeei dagokiela beren erabakien ardura hartzea. "Eragile aktibo bilakatu behar dugu". Auzitan jartzen dituztenen jarrera agerian utzi du; agerian, halaber, gehiegizko babesa behar dutela uste dutenena. Bazterketen aurka altxatzeko prest da.

Nafarroako idazleen loraldia
2017-04-282017-04-27Albisteak, Beste albiste batzuk, Nafarroa

Nafarroako idazleen loraldia

Kattalin Barber
Etenik gabeko emaria du Nafarroako literaturak gaur egun. Inoiz baino idazle eta lan gehiago daude herrialdean, eta horren adibide da sortu berri den Nafarroako Idazleen Elkartea. Aurkezpen gisara, eta Liburuaren Eguna ospatzeko, elkart...