Iruñerriko mugimendu feministaren inguruko informazioa duten atariak.

• www.txokofeminista.blogspot.com.es. Emagune Txoko Feministaren webgunea.

• www.facebook.com/asambleaaborto.nafarroa. Abortatzeko Batzordearen Facebookeko orria.

Egunotan sekulako indarra hartzen ari da Nafarroako Gobernuaren legez kanpoko jardueraren salaketa, ustelkeriari dagokiona. Ona da kontuak argitzea, gauzak nola diren ulertu eta aitortzeko, eta ariketa aski osasungarria iruditzen zaigu, kasu honetan, ...

Konspiratzeko, hausnartzeko eta eztabaidatzeko gune bat" dago Iruñerriko Alde Zaharraren bihotzean: Emagune Txoko Feminista. Hala azaldu du Amaia Paz proiektuko kideak. Jarautatik gertu, Descalzos kalearen bazter batean ikus daiteke. Handia da: gela mordoxka bat eta harrera leku zabala dauzka. Lehen, zahartuta eta trastez beteta zegoen; orain, margotuta eta ekinaldietarako prest. Izan ere, hilabeteak daramatzate mugimendu feministako talde eta norbanakoek auzolanaren bidez atontzen. Martxoaren 8aren harira zabalduko dute, "amets feministak egi bihurtzeko".

Urduri daude proiektuko kideak irekiera eguna dela eta. Denbora dezente eman dute Emagune prestatzen. Txoko feministaren ideia ez da berria; 2012ko martxoan zabaldu baitzuten aurreneko lokala Iruñean, Navarrerian. Zoritxarrez, lehen saialdia ez zen behar bezala atera, guneak ez zituelako beharrezko baldintzak betetzen. Horregatik, 2013ko maiatzean alde egin zuten handik, eta hiria erreferentziazko espazio feministarik gabe geratu zen. Orain, orduan hasitako borrokari eutsiko diote berriz.

"Edozer" lantzeko espazioa

Amaia Pazek argi dauka "edozer" lantzeko zentroa izan daitekeela: sexualitatea, maitasuna, kontsumoa, indarkeria arazoak... horiek dira, besteak beste, aurreko txokoan jorratutako gaiak, eta oraingoan ere kabida izango dutenak. Finean, "askotarikoa" baita proiektua; bai, gaien aldetik, baita feminismoak ulertzeko formarengatik ere. Eta baditu oinarrizko balio batzuk. "Mugimendu feministaren elkarlana sustatu nahi du, edo, behintzat, aukera hori ahalbidetuko du". Aliantzak sortzea da, beraz, xedeetako bat. Era berean mintzo da proiektuko partaide Luzia Tano: "Potentzialitate handia dauka halako esparru batek. Eragileek batzeko eta eztabaidatzeko aukera izango dute; batetik, nork bere kabuz; bestetik, batera, elkarren hartu-emanen ondorioz kritika eta diskurtso berriak sortzeko".

Norbanakoek eta kolektiboek hartzen dute parte. Adibidez, Paz eta Tano, Txoko Feministako partaide izateaz gain, Paz, Euskal Herriko Bilgune Feministakoa da; Tano, Lumatza Bollera Feministen taldekoa. Horregatik, bien ahotan entzun daitekeen hitza da lankidetza. Espazio berriari esker, taldeek elkarrekin lan egiteko aukera izango dutela ziur dira. Gainera, ez dira horiek Emaguneren bueltan batzen diren eragile bakarrak: besteak beste, Abortatzeko Eskubidearen Batzordeko lagunak ere ibiltzen dira; Emakume Internazionalistak taldeko militanteak eta zenbait auzoetako talde feministetakoak. Hala, taldeen topagune da zentroa, baina baita antolaturik egon ez eta feminismora bildu nahi duten pertsonena ere.

Zentroaren eginkizuna molde zabaletan ulertzen dute hango kideek: batetik, hitzaldiak, mahai inguruak eta solasaldiak antolatuko dituzte; bestetik, aisialdiarekin zuzenago lotutako ekinaldiak, hala nola bazkariak, eta emanaldi artistikoak. "Jabekuntzarako eta gozamenerako" tartetxoak sortuko dituzte, beraz, Pazek dioenez.

Egun, ez dute jarduerarik finkatu egutegian. Larunbatarekin irekiko dute, Emakumeen Nazioarteko Eguna aitzakiatzat hartuz. Egun horretarako egitaraua daukate oraintxe esku artean. Goizean, Iruñeko manifestaziora joateko deialdia egin dute. Ondoren, 13:30ean, Abortatzeko Eskubidearen alde prestatutako flash mob-era joango dira. Eguerdian iritsiko da horrenbeste itxarotako unea: irekiera. Bazkaria eginez inauguratuko dute lokala. Arratsaldean, hainbat ekintza prestatu dituzte, hala nola olerki irakurraldia, musika jaialdia eta jolas kooperatiboak.

Krisi garaian, beharrezkoagoa

Ongizatearen estatuaren eraiste garaiotan, "berebiziko" garrantzia dauka lokalak, Luzia Tanoren iritziko: "Matxismoaren berrarmatzea dugu aurrez aurre; mutatzen ari da, garai berrietara egokitzeko. Neomatxismoa txertatu da gazteen jarreratan, eta ohiko bihurtu da mutilek neska-lagunak kontrolatzea Whatsapp eta Facebook bidez; aldi berean, matxismo klasikoak bere horretan dirau". Hori dela eta, "heteropatriarkatuaren aurrerapausoak" gelditzeko gunetzat jotzen du Emagune espazioa: "potentzialitate handia daukan borroka esparru bat da". Pazek ere bat egiten du Tanoren aurreikuspen baikorrekin, eta Iruñerriko herri mugimenduari "asko" eman diezaiokeela deritzo.

Emaguneren beharra esplikatzeko azalpen estrukturala eman du Tanok: "Matxismoak boteretik egiten du eraso, horren adibide dira Abortuaren Legea aldatzeko saioa, mendekotasunerako laguntzen murrizketak, eta amatasuna ukatzea ama izan nahi duten bikoterik gabeko emakumeei eta lesbianei. Urraketa horiei erantzuna eman behar diegu".

Lokala auzolanean txukuntzen ari dira oraindik, "azken ukituak" ematen. Uste baino lan handiagoa eman die prestakuntzak, baina listo dago kasik. "Jendea etortzea baino ez da falta", Pazen irudiko. Larunbatetik aurrera, ekinaldiak dauden egun guztietan zabalduko dituzte zentroko ateak.

Nafarroako Gobernuak ekoizpen ekologikorako diru laguntzak kendu dituela salatzeko, elkarretaratzea egin zuen EHNE sindikatuak, otsailaren 28an, Iruñean. Murrizketak "kaltea" eragingo die nekazariei eta abeltzainei, sindikatuko kideen aburuz. Izan ere, ekoizpen kostuak "nabarmen" handituko dituela uste dute; diotenez, ustiategi asko desagertzeko arriskuan egon daitezke. "Huts egiten" ari da Nafarroako Gobernua ekologia gaietan, euren ustez.

www.change.org plataforman atxikimenduak biltzen ari dira Nafarroako Gobernuak zentroa itxi ez dezan. Bost mila inguru lortzea da helburua. Mila inguru falta zaizkie.

Espainiako Gobernua prestatzen ari den Segurtasun Legearen aurka, elkarretaratzea egin zuen Duintasunaren Martxaren Nafarroako batzordeak otsailaren 23an, Iruñeko Merinaldeen plazan. Horrez gain, orain 22 urte egun berean Antonio Tejerok emandako estatu kolpea kritikatu zuten. Bestalde, batzordeko kideek dei egin dute Martxoaren 22an Madrilen egingo den Duintasunaren martxa-ra joateko. Madrilen, oinarrizko eskubideak defendatuko dituzte.

Haur eskoletako aurrematrikulazioetan zein hizkuntza eredu nahi duten galdetzea eta Iruñeko Udalak eskaeraren araberako eskaintza egitea. Hori nahi dute Iruñeko hainbat gurasok. Udalbatza beren alde agertu zen, eta orain euskalgintzarekin bat ari dira elkarlanean. Ainhoa Irigibel (Iruñea, 1980) kanpaina aurrera eramaten ari diren gurasoetako bat da. Zaila ikusten du udalak aurten iritzia aldatzea. Baina, beren lanari esker, hurrengo urteetan gauzak aldatzea espero dute.

Zer arazo duzue?

Gure alaba euskaraz matrikulatu nahi dugu auzoan. Baina Arrotxapean ez dago aukerarik 0 eta 3 urte arteko haurrak eskola euskaldunean matrikulatzeko. Orduan, aukera bakarra Txantreara eramatea da, han baitaude Iruñean D eredua eskaintzen duten bi haur eskola bakarrak: Izartegi eta Egunsenti.

3 urtetik gorako umeek badute euskal eskaintza zabalagoa?

Bai, Arrotxapean, adibidez, Patxi Larrainzar ikastetxe publikoa dago. Urtero, hiru edo lau talde sortzen dira D ereduan; hau da, urtero 75 ikasle inguru. Horrek agerian uzten du eskaera badagoela baina eskaintzarik ez.

Zer eskatzen duzue?

Arrotxapean, zehazki, haur eskola euskalduna izatea nahi dugu. Baina, oro har, Iruñeko dinamika aurrera eramaten ari gara. Nahi duguna da auzo guztietan aukera izatea haur eskoletan euskaraz matrikulatzeko. Udalari behin baino gehiagotan eskatu izan zaio matrikula egiteko inprimakian jasotzeko gurasoek zer-nolako ereduan matrikulatu nahi dituzten seme-alabak. Baina horri ere muzin egin dio UPNren gobernuak, oposizio osoak alde bozkatu badu ere.

Nola bildu zarete Iruñean?

Gatazka hau ziklikoa da. Orain hogei urte ireki zuten azken haur eskola euskalduna. Urte hauetan guztietan, tarteka piztu da borroka, matrikulazio garaian bereziki. Urte batzuetan indar handiagoa hartu du. Arrotxapean, adibidez, haur eskola berria egin zuten duela lau edo bost urte. Kanpaina indartsua jarri zen martxan, D eredua eskain zezan; 2.700 sinadura bildu zituzten. Baina udalak gaztelaniazko eta ingelesezko eredua jarri zuen. Orduan, 0 eta 3 urte arteko seme-alabak ditugun hainbat guraso elkartu gara. Aurretik elkar ezagutzen genuen batzuek. Arrotxapeko eta Iruñeko euskalgintzako hainbat eragilerekin hitz egin dugu, eta hainbat batzar eta mobilizazio planteatu ditugu.

Nola ikusten duzue egoera? Uste duzue zerbait lor dezakezuela?

Aurten berezitasuna egon da. Udal haur-eskoletako langile batzordeak proposamen bat aurkeztu dio haur eskoletako erakundeari: batzordeak eskatu du Arrotxapeara eramateko Txantrean dauden euskarazko bi haur eskoletatik bat. Truke antzekoa da. Arrotxapean hiru haur eskola daude, eta guztiak gaztelaniazko ereduekin. Plaza kopurua mantenduko litzateke, baina bi auzoetan egongo lirateke haur eskolak. Aukera hori posible dela uste dugu. Jose Carlos de la Dehesa haur eskoletako kudeatzailea ere aldaketaren alde dago. Duela sei urte, haur eskoletan ez zegoen tokirik; egun, ordea, ez dira plazak betetzen. Beraz, uste dute euskarazko plazak leku gehiagotan eskaintzen badituzte plaza gehiago beteko direla. Ikuspuntu horretatik bada ere lor dezakegula uste dut.

Baina, aldaketa horrekin, Arrosadia edo Iturramako gurasoek ez lukete hobekuntza handirik izango. Alde horretatik badago proposamenik?

Bai, langile batzordeak beste proposamen bat egin du. Arrosadian badago eraikin huts bat, Hegoalde ikastolaren ondoan. Lehenago, haur eskola bat izan zen. Batzordeak proposatu du han beste haur eskola bat egitea, baina, horrek langile berriak kontratatzea eskatzen duenez, zailagoa ikusten dugu.

Zer mobilizazio egingo dituzue?

Martxoaren 3tik 18ra, aurrematrikulazio kanpaina izango da. Txandak egin ditugu, eta egunero atean egongo gara inkesta bat egiten. Horrela, jakin nahi dugu zenbat gurasok nahi dituzten seme-alabak D ereduan matrikulatu. Gero, datu horiek udalean aurkeztuko ditugu, jakin dezaten eskaera badagoela. Hala ere, badakite, hiru urtetik gorako eskoletan ikusten delako.

NIABZren inguruko informazioa biltzen duten hainbat webgune.

• www.crana.org. Elkartearen atari ofiziala. Bertan biltzen dituzte orain arte egindako ekinaldi guztien datuak.

• www.defendamoscrana.net. Zentroa ixtearen inguruko azken berriak plazaratzeko sortutako orria.

"Itxarote zerrendak Osasun Departamentuaren lehentasuna dira", argi esan zuen Yolanda Barcina Nafarroako presidenteak otsailaren 5ean. Egun hartan, Marta Vera Osasun kontseilariarenganako konfiantza berretsi zuen. Horrek argi utzi du itxarotek zer garrantzia duten. Hala ere, Nafarroako Osasun plataformak salatu du egun 69.000 pertsona daudela Osasunbideko itxarote zerrendetan. 9.000 pertsona kirurgia operazioren baten zain daude, eta beste 60.000 gaixok ez dute lehen kontsultarik jaso. Horrez gain, 18.000 pertsona inguru daude proba diagnostiko baten beharrean. Plataformak bereziki larritzat jo du traumatologia arloan gertatzen ari den pilaketa. Egoerar ikusirik, Osasunbideko arduradunek neurririk hartu ez izana kritikatu dute.

Otsailaren 5eko agerraldian, presidenteak esan zuen kirurgia operazioetako azken lau hilabetetan itxarote zerrendetan jende gutxiago dagoela. Baina ez zuen aipatu Nafarroako Ospitale Guneko itxarote zerrendek %56,3 egin dutela gora azken urtean. Oftalmologiako, kirurgia orokorreko eta traumatologiako itxarote zerrendetan pilatzen da gaixoen %64. Nafarroako Osasun plataformak hainbat neurri aurkeztu ditu egoera aldatzeko: besteak beste, irizpide kliniko, soziolaboral eta elbarritasunezkoak lehenestea zerrendetan; langile kopuruaren neurria hartzea eta baliabideak optimizatzea; antolakuntza aldatzea, lehen laguntzen eta laguntza espezializatuaren arteko osagarritasuna bultzatzeko; eta hartutako neurrien etengabeko azterketa jarraitua eta zehatza egitea. Hori guztia eskatzeko elkarretaratzeak egin zituen plataformak otsailaren 26an hainbat osasun etxeren aurrean.

Murrizketen ondorioak

Plataformak esan du Iruñerriko bi ospitaleak batu zituztenetik egoerak okerrera egin duela. "Orain dela gutxi, Pedro Antuñano traumatologiako zerbitzu buruak dimititu zuen. Horrek agerian utzi du ez dela hartu osasun arreta hobetzeko neurririk. Horren ordez, erabakiek arreta okertu eta erakunde zein interes pribatuen alde egin dute". Gainera, ebakuntzak egiteko itxarote zerrendak urtebete eta urte eta erdikoak dira. Batez beste, mediku bakoitzak 70 eta 100 gaixo ditu ebakuntza egiteko zain, eta baten batek 200 ere izan ditu.

Itxarote zerrenda luzeak badira ere, plataformak dio urtebete itxia dagoela Ubarmin klinikako solairu oso bat. Gainera, klinikako Zainketa Intentsiboetako Unitatea (ZIU) tarteka itxi egiten dute. Egun, horietan ez dira ZIUko beharrak dituzten ebakuntzak egiten Ubarminen. Bideko Ama ospitalea ere hainbat alditan itxi dute, adibidez, Aste Santuan, zenbait zubitan eta Gabonetako jai egunetan.

Hamabi fundaziotik lau baino ez ditu mantenduko Nafarroako Gobernuak; gainontzeko zortziak itxi egingo ditu. Honako hauek galduko dira: NIABZ, INAAC, Energia Berriztagarrien Elkartea, Bikaintasunarena, Itoizko ubidearena, Esako fundazioarena, Erronkar...