Joan den urrian estreinatu zuten Bilboko Arriaga antzokian Soinujolearen semea antzezlana. Bernardo Atxaga idazlearen obraren egokitzapena da, eta Fernando Bernuesek zuzendu du. Aktore ezagunek hartzen dute parte; tartean, Aitor Beltran, Joseba Apaolaza, Patxo Telleria... Nobela antzerkirako egokitzeaz Patxo Telleria arduratu da. Gaur, 20:00etan antzeztuko dute David eta Josebaren istorioa kontatzen duen antzezlana, Iruñeko Gaiarre antzokian.

• Nafarroan bizi diren ijitoak. Joan den astelehenean Ijitoen Nazioarteko Eguna izan zen, eta horren harira, Nafarroako ijitoek ekitaldiak antolatu dituzte hil osorako. Haien egoera ezagutarazi nahi dute. Denera, Nafarroan 7.500 lagunek osatzen dute ijito komunitatea.

• Luiziengatik itxita jarraitzen duten errepideak. Euriteek ez dute atsedenik eman Nafarroan. Luiziak eragin dituzte, eta dagoeneko lurraldeko 16 errepide itxita daude. Gainera, bidea hondoratu da zenbaitetan.

Ez bilatu lerrootan egungo egoeraren azterketa burutsu eta sakonik. Nik ez dakit Barcinaren erregimenarenak egin duen ala ez. Eta, gainera, ez dakit arrazoitzen zergatik ez dakidan hori. Ni ez bainaiz horretarako gai. Baieztapen hori ez da umiltasun faltsua. Benetan. Nire ezintasun baten aitorpen gordina baizik.

Konparazio batera, gazte denboran hamalau urte eman nituen futbol talde batean jokatzen —egurra banatzen, egiaren aitortzeko— eta azken hamar urteetan Osasunaren etxeko partiden kontakizunetan parte hartu dut Euskalerria irratian. Denetara, 24 urte futbolaren inguruan. Eta, hala ere, oraindik ez naiz gai argudio sendoekin esplikatzeko zergatik gorritxoek galdu zuten iragan igandean Espanyolen aurkako partida eta zergatik galduko duten bihar Malagaren aurka.

Ezetz, ezetz, ezin dudala Juan Kruz Lakastarena egin; ezin dudala txiste erraz zein barrokoez ehunduriko foru testu azkarrak —arinak, adimentsuak eta indartsuak— izkiriatu. Eta ez eskatu Joxerra Senarrena egitea; niri zientzia fikzioa iruditzen baitzait ekonomiari zein politikari buruzko gauza bat azaltzeko hiru lerrotatik bi testuinguru eta inguruabar aski ongi hornituez osatzea. Eta, faborez, ez etorri niregana Angel Erro bat aurkituko duzulakoan; hura ez bezala, ni aise zorabiatzen bainaiz urrutiko ideien mundutik benetako gertuko mundura etengabe bidaiatzen dudalarik.

Pentsa. Twitterren aurten ireki dut kontua. Eta apenas erabiltzen dudan. Ez bainaiz ausartzen.

Aurreko astea kanpoan eman nuen. Eta itzuli nintzelarik, Sanz, Miranda eta Maia inputaturik aurkitu nituen; eta Barcina paretaren kontra, dirudienez. Manifestazio jendetsua egin zen Iruñean lehendakariak alde egin dezala eskatzeko, eta parlamentuan zentsura mozio bat bozkatzear zeuden. Eta horren guztiaren aitzinean, datozen azken lerroetan laburbiltzen den analisia egitera ausartzen naiz gehienez ere. Asko jota.

Barcina ez da bere borondatez joanen, ezpada behartuta. PSNk dio —PSOEk agindu dio— ez duela gobernabidea kolokan jarriko (alegia, ez duela zentsura moziorik babestuko). Ez batak eta ez bertzeak ez dute hauteskunderik nahi. Gainbeheraren beldur baitira.

Garaiok hain dira aldakorrak, gertaerak hain larriak, krisia hain sakona, ezusteak hain etengabeak, ezen batzuk hasi baitira pentsatzen baietz, ahal dela, posible dela PSNrik gabeko alternatiba.

Eta ni ezezkoan nago —eta neure burua madarikatzen dut halaxe pentsatzeagatik—. Gaur, bederen, ezezkoan nago. Iruditzen baitzait Corellako pentsalari handiaren gazta zatitxoen teoria indarrean dagoela oraindik. Gazta osoaren laurdena osatzetik herena osatzera pasatuko gara akaso. Ongi. Baina, Lola pitonisarena eginez, igartzen ahal dut hurrengo hauteskundeetan ere ezin izanen garela gazta zati horretatik atera. Deitu patua; deitu putada.

Hauxe da gaur egin dezakedan analisia. Zer espero zenuen, bada?

Nafarroako Erresuma Arena pabiloiaren aurrealdeko polikarbonatoko 933 kuboak piztuta egon dira 100 orduz. Argiztapen probak egin dituzte, eta joan den asteko ostegunetik astelehenera bitarte egon da piztuta fatxada. Dena den, pabiloiaren inaugurazioa ...

Muturreko egoera islatzen du Pisukideak antzezlanak. Markos idazlea eta Matilde aktorea etxe berean bizi dira. Markosen amaren etxean bizi dira biak, beste zerbait aurkitu bitartean. Bi lagunek badakite bizitoki horretan ezingo direla betiko gelditu. ...

Urte berezia da 2013a Fontellasko Argia ikastolako kideentzat. Hirugarren aldiz, Nafarroa Oinez ikastolen jaia antolatzeaz arduratuko dira. Urriaren 20a izango dute egun handia, Tuteran. Taupadaz bat egin! leloa hautatu dute jai horretarako. Ia 30 urte bete ditu ikastolak, eta, hain justu, elkartasunerako deia egin dute orain arteko bidea sendotu eta aurrera jarrai dezan. Izan ere, Fontellasko ikastola da Erriberan D eredua eskaintzen duen ikastetxe bakarra. Euskararen Legeak ezartzen duen zonifikazioaren arabera, Erriberako eskola publikoetan ezin da euskarazko ereduan ikasi, Nafarroako Gobernuarentzat "eremu ez-euskalduna" delako. Jaiaren antolaketa martxan da, eta aparteko giroa igartzen da.

Argia ikastolak ibilbide malkartsua izan du. Oraindik askok eta askok gogoan dute ikastolaren hasierako eguna. Bost ikaslerekin hasi zuten ibilbidea 1984ko azaroaren 5ean, Tuterako Beterri peñak utzitako areto batean. "Ordutik, gauzak asko aldatu dira; hobera egin dute". Hala aitortu du Anika Lujan Argia ikastolako zuzendariak. Sentimenduz beterik hitz egiten du ikastolaz, lortu dutena lortzeko lan handia egin dutelako. Proiektuan "bete-betean" sinesten du.

Zentroak bere ibilbidea 1984an hasi zuen arren, Nafarroako Gobernuak ez zuen legeztatu 2006. urtera arte. Oso egoera berezia zen hura; besteak beste, ez zuten inolako diru laguntzarik jasotzen. Maru Eriz 2013ko Nafarroa Oinez-eko koordinatzailea Argiako irakaslea ere bada. Garai hartan zentroa alegala zen arren, legearen arabera lan egiten zutela argitu du. "Gurean ikasten zuten haurrak Atarrabiako Paz Zigandan matrikulatzen genituen; legalki han ikasten zuten, nahiz eta gero praktikan Argian aritzen ziren", ohartarazi du Erizek.

Baina Nafarroako Gobernuak herrialdean modu alegalean zeuden ikastolak 2006an legeztatu zituenean, Tuterakoa eta Lodosakoa kasu, beste arazo bat sortu zen. Izan ere, DBH Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza eskaini ahal izateko kiroldegi bat egin beharra zutela jakinarazi zien Hezkuntza Departamentuak. "Guk azpiegituretarako ez dugu inolako diru laguntzarik jasotzen; gurasoek jarri behar izaten dute euren poltsikotik", azaldu du Erizek.

Horrek areagotu egin du lehendik eskolak zuen zorra. Gainera, zorte txarra ere izan dute ikastolako kideek. Lehen urtea Tuterako Beterri elkartearen egoitzan igaro ostean, El Ferial kaleko etxe batera joan ziren, ikasleak gero eta gehiago zirelako. 1990ean eraikin horretan jarraitzerik ez, eta Murchantera bidean zegoen lokal handi batera joan ziren.

Garai horretan, orube bat erosi zuten, Tuteran. Berez, ez zuen eraikitzeko baimenik, eta urte luzez lur horren kalifikazioa aldatu zain egon ziren Argia ikastolako kideak. Kalifikazioa aldatzen ez zutelako etsita eta ikastolaren norabideak behartuta, Tuterako lurra saldu, eta Fontellasen —Erriberako hiriburutik lau kilometro ingurura— erosi zuten beste orube bat. Han dago egun Argia ikastola. Herrigunetik urrun xamar, inguruan soro zabalak dituztela. Lujan ikastolako zuzendariak dioenez, Fontellasera joan eta denbora gutxira kalifikazioa aldatu zioten bi urte lehenago Tuteran saldu zuten orubeari.

Urte horietan guztietan inbertsio handia egin behar izan dute. Hala, gurasoek azpiegiturak ordaintzeko egiten duten ahalegina Nafarroa Oinez-en bitartez arintzea da asmoa. Eriz benetan eskertuta dago iragan astean boluntarioak behar zituztela jakinaraziz egin zuten deiak izandako harrerarekin. "Ikastolako gurasoak zuzenean ari dira parte hartzen jaia antolatzeko batzordeetan, bakoitzak ahal duen neurrian", esplikatu du. Dioenez, ikastolako komunitatean oso presente dute aurtengo jomuga nagusia Nafarroa Oinez "on" bat egitea dela. Horren menpe baitago hein handi batean zentroaren geroa.Bildukoduten diruak pilatuta dauzkaten zorrak arintzen laguntzea da helburua.

Erizek zein Lujanek aurtengo Nafarroa Oinez "oso berezia" dela ohartarazi dute. "Erriberan D eredua eskaintzen duen ikastetxe bakarra da Argia; aukera hori ez da beste inon ematen". Denera, 16 urte bitarteko 220 ikaslek ikasten ikastetxean.

Forma hartzen ari da jaia

Pixkanaka-pixkanaka, urriaren 20ko jaiaren zirriborroa marrazten hasi dira. Egun, 151 familia dira Argia ikastolako kooperatibako kide. Denak buru-belarri lanean ari dira modu batean ez bada bestean. "Martxa hartua dute", dio Erizek. Abiapuntua azaroaren 23a izan zen. Tuteran Nafarroa Oinez urtea izango zenaren aurkezpen festa egin zuten. "Modu horretan esan nahi izan genion Euskal Herri osoari lanean hasita geundela eta gurekin elkarlanean hasteko".

Joan den astean grabatu zuten 2013ko Nafarroa Oinez-eko kantua, Tutera Noboo aretoan. "Kantuaren lana amaituta, orain bideoa egiten hasiko gara. Ideia badaukagu, eta laster hasiko gara gauzatzen", adierazi du Erizek. Gauzak pentsatuak dituzten bezala ateraz gero, martxorako antolatzaileek uste dute publikoki aurkezteko moduan izango direla bai abestia baita bideoa ere.

Oraindik ekitaldiak diseinatzen ari diren arren, Erizek azaldu du zenbait gauza zehaztuak dituztela. Esaterako, otsailaren 22an ikasle ohientzako bertso afaria egitekotan dira. Horrez gain, Artea Oinez erakusketa prestatzen ari dira. Urtero-urtero, Nafarroa Oinez jaiaren alde zenbait artistak euren obrak eman ohi dituzte. "Orain artean, Artea Oinez erakusketa bi tokitan egoten zen ikusgai, Iruñean eta Donostian. Baimena eskatu dugu erakusketa Donostian egin beharrean Tuteran egiteko, eta baimena eman digute", dio pozik Erizek.

Udaberri alderako Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoen saio bat egitekotan dira Argia ikastolaren alde. Horrekin batera, Nafarroa Oinez-eko arduradunek jakinarazi dutenez, gazteei begira rock kontzertu bat antolatzea gustatuko litzaieke, eta musika taldeekin harremanetan jarri dira jadanik. Datozen asteetan ekitaldi gehiago zehazten joango dira, opera emanaldi bat, Dantzari Txikien Eguna....

Egoera zenbaitetan latza izan arren, baikorrak dira Argia ikastolako kideak. 28 urteko ibilbidean erronka asko gainditzea erdietsi dute, tartean Fontellasko eraikina egitea. Nafarroa Oinez-en bitartez krisi ekonomikoaren eraginei eta babes instituzional eskasari aurre egiteko moduan izango dira elkartasuna lanabes dutela.

• Gabon Zaharrean betetako landa turismoen lekuak. Gero eta pertsona gehiagok igarotzen dituzte Gabonak etxetik at. Nafarroako landa turismoek lan handia egin dute Gabon zaharrean: lekuen %83 bete dituzte.

Argazkilaria da Xabier Santakiteria (Iruñea, 1973). Plastikozko kamara urdin batekin gogoratzen du lehen hartu-emana argazkilaritzarekin. "Txirrika pasatzeko gurpiltxo beltz bat mugitu behar nuen, rak-rak egiten zuen". Nafarroako oroitzapena da. Orain, Mexikon ateratzen ditu argazkiak. "Mandatuak egiten ditut, baita ikastaroak ere". Bi urte daramatza Mexiko Hirian (Mexiko), Palman (Kanaria uharteak, Espainia) hiru urte igaro ondoren.

Munduko hiririk handienetan hirugarrena da Mexiko Hiria, 20 milioi biztanle ditu. "Hiri zaratatsua da, oso bizia, alaia eta tristea". Herritarren arteko desberdintasunez mintzatu da Santakiteria. "Carlos Slim bizi da hemen, munduko pertsonarik aberatsenetarikoa, baina kale berean 4,5 milioi biztanle txiroak dira".

Mexikora iritsi zenean, Santakiteriak koaderno batean idazten zituen gertatzen zitzaizkion anekdota dibertigarriak. "Kultura desberdin batean murgiltzen zarenean gertatzen zaizkizun gauzak dibertigarriak izaten dira; baina batzuetan amorragarriak ere badira". Dagoeneko ez du bere burua turistatzat hartzen, "egokitze prozesuan" dago. "Hemen esaten duten bezala 'ni modo que todo Mexico se adapte a mi'". Arratsalde batean liluratuta, harrituta, haserretuta eta maiteminduta egon daitekeela dio.

Betidanik gustatu zaio Mexiko Santakiteriari. "Herri gaztea da, oso bizia eta gauza asko gertatzen dira egunero. Mexikoko hilabete bat Europako hiru edo lau hilabete bezalakoak dira. Agian Mexikon nago nire bizitza luzatzeko".

Argazkilaritzaz gain, antzerkian aritzen da Santakiteria. Opresioaren aurkako antzerkian. "Borrokatzeko eta gauzak salatzeko era bat da. Ikusleek kontatzen dituzte haien kontuak, bere bizitzako gauzak, eta guk, inprobisatzen, antzezten dugu. Batzuetan eszena klasikoak dira, pertsonaiekin. Beste batzuetan, aldiz, mugimenduak egiten ditugu edo soilik olerki bat abestu". Auzoko taldeekin egiten dute lan, baita unibertsitateko ikasleekin ere. "Herritarren munduan murgiltzen gara, opresio itsaso batean, baina itsaso kolektiboa dela ikusten dugu".

Uztailean hauteskundeak izan ziren Mexikon. Enrique Peña Nieto Alderdi Iraultzaile Instituzionalako (PRI) buruak irabazi zuen, baina iruzurrak salatu zituzten askok. "Boto asko erosi zituzten; azkeneko hauteskunde guztietan Iraultza Demokratikoaren Alderdiari (PRD) boterea lapurtu diote horrela. Zoritxarrez, mexikar askok bere botoa libreki PRIri eman zioten". Santakiteriak gogorazi du Peña Nietok boterea hartu zuen egunean ehun pertsona atxilotu zituztela bere aurkako protestetan. "Gehienek kartzelan jarraitzen dute".

Aurreko presidentea Ekintza Nazionalaren Alderdiko (PAN) Felipe Calderon izan zen. Boterean egon zen sei urteak ez ziren garai errazak izan. "100.000 hildako inguru salatu dituzte giza eskubideen aldeko taldeek. Igaro sei urteetan, egunero 45 pertsona hil dira. Gainera, Mexikon, delituen %90 ez dira zigortzen". PRI botorean egonda, narkotrafikoaren guda lasaitu daitekeela uste du Santakiteriak: "Baina herriaren aurkako guda ez da baretuko". Herrien elkartze sareak apurtzea eta lurraldearen kontrola nahi dutela salatzen dute zapatistek.

Hedabide gehienetan Mexikoren aurpegi bakarra erakusten da, baina Santakiteriak ongi daki beste errealitate batzuk ere badaudela. "Mexikoko leku guztietan haien egoera hobetzeko lanean hamaika talde daude. Odol itsaso honetan milaka duintasun uharte daude". Adibideak nonahi daudela dio: "Zapatistak, Guerreroko komunitateak, Oaxacako irakasleen elkarteak, etorkinen aldeko sareak, talde feministak...". Cheran herria aipatu du. Herritarrak gobernuaren eta narkotrafikoaren aurka matxinatu ziren, herritik bota zituzten eta gaur egun asanbladetan hautatutako agintariak dituzte.

• Iruñeko Udalaren laguntza jaso duten kultur proiektuak. Iruñeko Udalak 173.500 euro eman zituen iaz Nafarroako 22 erakundetako 24 kultur proiekturentzat. Arte eszenikoak, musika eta dantza sustatzeko egitasmoak dira, baita lan humanistikoak ere.