Asteko Gaiak

Kontatzeko gogoa eta beharra
2018-12-072018-12-05Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa

Kontatzeko gogoa eta beharra

Edurne Elizondo

Batetik bertzera dabiltzan pertsonak dira Munduko Medikuen azken kanpainako protagonista; gelditzen ez direnak. Hemen bizi diren migratzaileak dira; batetik bertzera arrazoi batek edo bertzeak bultzatuta mugitu behar izan dutenak. Hemen jaiotakoak ere badira kanpainako kide; migratzaileen aldeko lanean dabiltzanak dira; zeregin horretan gelditzen ez direnak.

"Gurean bizi diren migratzaileen atzean era askotako bizipenak daude; hamaika esperientzia eta istorio. Horiek kontatu nahi izan ditugu", azaldu du Munduko Medikuak elkarteko boluntario eta kazetari Isa Egigurenek.

CEAR eta Gurutze Gorria erakundeekin egindako lanaren ondorioz sortu da kanpaina martxan jartzeko ideia. "Errefuxiatuak herrialdera ailegatzen hasi zirenean, hainbat boluntario hasi ginen haiekin lanean. Eta orduan ohartu ginen bazutela hitz egiteko gogoa eta beharra; kontatu nahi zituztela beren istorioak".

Hitz egin nahi zuten horien ahotsa jaso du kanpainak, hainbat bideoren bidez. Argazki erakusketa ere osatu dute, migratzaileon mezu nagusiekin. Nafarroako Unibertsitate Publikoan erakutsi dute jada, eta asmoa da, aurrerantzean, herrialdeko eskola, institutu eta elkarteetara eramatea. "Hain ohiko ez diren tokietara ere ailegatu nahi dugu oraingoan", zehaztu du Egigurenek. Iruñeko peñak aipatu ditu, adibidez. "Arrosadiko batean izan gara jada, eta esperientzia hagitz polita izan da. Bi errefuxiaturekin hitz egin ahal izan zuten bizilagunek".

"Pertsonak ezagutzea ezinbertzekoa da beren atzeko istorioak jasotzeko eta haiekin bat egiteko". Isa Egiguren kazetariak argitu du istorio horietako anitz "gogorrak" direla, eta "gogorra" dela, halaber, Nafarroan aurkitu dutenari buruz anitzek duten iritzia.

Arrazakeriaren auzia mahai gainean jarri dute kanpainan parte hartu duten migratzaileetako batek baino gehiagok, adibidez. "Migratzaileen asmo nagusia da lan egitea; aurrera egin ahal izateko lan bat aurkitzea; baina anitzentzat zaila da", salatu du Egigurenek. Etxebizitza alokatzeko ere oztopoak izaten dira nagusi migratzaile anitzen kasuan, nabarmendu dutenez.

"Guri ere badagokigu horri aurre egitea, gogoeta egitea eta egoera aldatzeko lan egitea", erran du Egigurenek. Kanpaina prestatzeak, hain zuzen ere, "anitz irakatsi" diola onartu du Munduko Medikuen boluntarioak. Kanpainaren bidez jasotako materialaren bidez horixe bera lortu nahi dute gizarte osoarekin. "Entzun behar dugu bertzeek errateko dutena; entzun eta ikasi, zer kontatu badutelako".

Bertzeek errateko dutena entzutea, egun, are garrantzitsuagoa dela argi du Egigurenek. "Migrazioaren aurkako diskurtso hagitz gogorra zabaltzen ari da eskuina, eta gelditu egin behar dugu; aurre egin behar diogu", nabarmendu du.

Munduko Medikuen kanpainak horixe egin nahi du, hain zuzen ere. Migratzaileek eta hemen haiekin lan egiten dutenek hartu dute hitza horretarako, beren diskurtsoen berri emateko. Mahai gainean jarri dituzte gauza onak eta txarrak, denen gogoetak bultzatzeko asmoz. Ondokoak dira parte hartu dutenetako batzuen hitzak.

JUDITH DJOULE

Kamerungo migratzailea

"Afrikarron inguruko estereotipoak apurtzen lagundu nahi dugu"

Kamerundik ailegatu zen Judith Djoule Nafarroara. Alabarekin etorri zen, senideak elkartzeko programaren bitartez. "Sorterrian lana nuen; hemen hobeki prestatu eta lan hobe bat aurkitu ahal izanen nuela uste genuen". Djoulek lan on bat lortzeko zuen esperantza enplegu zerbitzuan zapuztu zuten, ordea. "Kamerunen saltoki bateko kutxan egiten nuen lan. Hemen lan bila hasi nintzenean, gisa horretako enpleguak ahazteko erran zidaten; inoiz kutxa batean beltz bat ikusi ote nuen galdetu zidaten", salatu du Djoulek. "Zur eta lur gelditu nintzen".

Afrikako hainbat herritako emakumeek 2010ean sortutako Afrikako Lorea elkartearekin bat egitea erabaki zuen Djoulek. "Gure arteko harremana sendotu nahi dugu, eta, aldi berean, Afrikako emakumeon inguruko estereotipoak apurtzen lagundu", azaldu du.

Arrazakeriari ere egin nahi dio aurre elkarteak, eguneroko gaitza baita. "Beltzoi modu arraroan egiten digute so", erran du Djoulek, argi eta garbi. Kamerungoak argi du ezberdintasun nagusia hizkuntza dela. "Badugu bertze kultura bat, baina horrek aberasten gaitu; aurreiritziek min egiten digute".

Ondokoa ezagutzeko ahalegina eskatu die Djoulek nafarrei. "Ondokoa ezagutzen baduzu, informazioa baduzu, aurreiritziak desagertzen dira, eta koloreak muga izateari uzten dio".

ELIZABETH

El Salvadorreko errefuxiatua

"Beldurrak jota bizi ginen; hemen hasi gara beldur hori bazter uzten"

Asilo eskatzailea da El Salvadorreko Elizabeth. Senarrarekin bizi da Nafarroan. Sorterritik atera behar izan zuten heriotza mehatxuak jaso zituztelako. "Indarkeria eguneroko kontua da han; ezin genuen karrikatik ibili", gogoratu du. Guatemalara joan ziren, eta handik Bartzelonara. Azkenean, Iruñera.

Ezintasuna du Elizabethek, eta aulki gurpilduna behar du mugitzeko. "Ezagutzen ez ninduen hemengo pertsona batek eman zidan, ailegatu nintzenean. Biziki eskertua nago. Busean, arazorik gabe mugitzeko aukera dut. Sorterrian ezin nuen hori egin". Iruñeko giro "lasaia" eskertzen du Elizabethek. "Sorterrian beldurrak jota bizi ginen; hemen hasi gara beldurra bazter uzten".

Zailtasunak ere badituzte, halere. Lana da nagusietako bat. "Inork ez gaitu ezagutzen, eta kosta egiten zaigu lana lortzea". Asilo eskatzaile izanda, lan egiteko txartela eskuratu dutela azaldu du. Prozesuak aurrera egin ahala zer gertatuko den ez dakiela zehaztu du, halere: "Pasaportea ematen digutenean lan egiteko txartela kentzen badigute, zer eginen dugu?". Zalantzak eta kezkak ditu Elizabethek etorkizunari buruz.

UNAI BEROIZ

Fotokazetaria

"Kameraren aurrean duzuna errespetatu behar duzu"

Unai Beroiz fotokazetariak bere aisialdia eta bere baliabideak erabili ditu, azken urteotan, migratzaileen errealitatearen berri emateko. 2015ean Turkian izan zen, Dani Burgi eta Luis Carmonarekin batera, Europara ailegatzeko txalupetan sartzen ziren errefuxiatuekin. 2017an, Melillako mugan egon zen, bertzeak bertze, salgaiak alde batetik bertzera pasatzen lan egiten duten emakumeen egunerokoa kontatzeko. "Bidegabekeriak salatzea da kazetariaren betebeharra; guri dagokigu behar gehien duen jendea jartzea erdigunean, gertatzen ari zaienaren berri ematea", erran du. Argi du, halere, denak ez duela balio. "Kameraren aurrean duzuna errespetatu behar duzu; badira gainditu ezin daitezkeen mugak".

Turkian, Europara sartu nahi zuten errefuxiatuen beldurraren lekuko izan zen. "Engainatuta ailegatzen ziren txalupa hartu behar zuten hondartzara. Uste zuten segurtasunez bidaiatu ahal izanen zutela, baina txalupa txiki batean 50 pertsona sartzen zituzten. Mafiak zuen agintea, eta mehatxupean zituzten errefuxiatuak. Bidea motza zen, baina arriskuz betetakoa".

Melillan, "esklabotzaren pareko" lan baldintzetan ari ziren pertsonen egunerokoa islatu zuen Beroizek bere kameraren bidez. Parlamentuan dira egunotan Beroizek eta Dabid Sanchezek errefuxiatuen errealitatearen berri emateko egindako argazkiak.

VIJITHA

Sri Lankako errefuxiatua

"Ez dut laguntzen menpe egon nahi, lan egin nahi dut aurrera egiteko"

Sri Lankatik etorritako errefuxiatua da Vijitha. "2009. urtean jende anitz hil zuten sorterrian; jende anitz desagerrarazi zuten. Ez dago segurtasunik emakumeontzat, ez dago segurtasunik gazteentzat. Jada gerrarik ez da, baina arazoak ez dira desagertu. Ezin ginen han gelditu, ezin ginen han bizi", kontatu du srilankarrak.

Nafarroan, zailena hizkuntza izan dela erran du Vijithak. Bai eta arrazakeriari aurre egin behar izatea ere. Batez ere, alabak sufritu zuelako eskolan. "Beltza erraten zioten, irain gisa. Gaizki pasatu zuen, denok pasatu genuen gaizki. Orain egoerak hobera egin du, baina zaila izan zen hasieran".

Bertze migratzaile anitzek bezala, lana eta etxebizitza bilatzeko unean izandako zailtasunak nabarmendu ditu Vijithak ere. "Hamaika curriculum banatu ditut; toki guztietan utzi dut; baina ez didate deitu ere egiten. Esperientziarik ez izatea da arazoetako bat; gure azalaren koloreak ere badu zer ikustekorik. Nik ez dut laguntzen menpe egon nahi, nik lan egin nahi dut aurrera egin ahal izateko".

Lanik gabe, etxebizitza edo gela bat lortzeko lana are zailago bilakatzen dela erantsi du errefuxiatuak. "Gela bat alokatzeko ere eskatzen dizute lan kontratua". Sorterrian duten guztia partekatzen dutela azaldu du Vijithak, eta anitz harritu duela hemen berdin gertatzen ez dela ikusteak.

GABRIELA CALOFIR

Errumaniako migratzailea

"Integrazioak erran nahi du nik nirea ahaztea; hori aldatu behar dugu"

Munduko Medikuen Zure auzoa, zure etxea programako bitartekaria da Gabriela Calofir, Iruñeko Arrosadia auzoan. Errumaniarra da, eta ijitoa. "Errumaniako emakume ijitook plazan egiten genuen bat. Behin, Munduko Medikuak elkarteko kide bat etorri zen guregana, eta haren bidez egin nuen bat beren alfabetatzeko programarekin".

Munduko Medikuen programarekin bat egin zuten emakumeen artean Calofir zen bere hizkuntzan irakurtzen eta idazten zekien bakarra. "Bertzeak laguntzen hasi nintzen". Orain, zeregin hori bere lana du. "Errefuxiatuekin lan egiteko garrantzitsua da inguruko norbait izatea, beren errealitatea ezagutzen duen norbait izatea", nabarmendu du.

Argi du 50 edo 60 urteko emakume anitzentzat zaila dela, orain, idazten eta irakurtzen ikastea. "Baina programak elkarrekin egoteko eta hitz egiteko aukera ere ematen digu; eta hori ona da guztiontzat".

Nafarroan ez da dena erraza izan Calofirrentzat. "Jendeak epaitzen gaitu; arrazakeria bada ijitoen kontra; sentiarazten digute ez dutela gu hemen egotea nahi. Familia, etxea, dena utzi dut nik atzean aurrera egin ahal izateko. Integrazioa aipatzen dizute. Baina horrek erran nahi du nik nirea ahaztu behar dudala. Hori aldatu behar dugu".

BEGOÑA ZESTAU

Zaska sareko kidea

"Pentsaraztea da kontua, zurrumurrua zabaldu baino lehen"

Migratzaileen inguruan zabaltzen diren zurrumurruen aurka egitea hartu dute helburu Zaska sareko kideek, zurrumurru horien atzean dauden estereotipoak eta aurreiritziak agerian uzteko asmoz. Duela bi urte osatu zuten sarea, eta duela gutxira arte barne lana egiten aritu dira kideak, formakuntza jasotzen eta trebatzen, alegia. Orain bertzeak prestatu eta trebatu nahi dituzte, sarea zabaltzen jarraitzeko. Herritarren artean gogoeta piztu nahi dute. "Pentsaraztea da kontua, zurrumurrua sare sozialetan zabalduko duen botoia sakatu baino lehen", erran du sareko kide Begoña Zestauk.

Sarea, finean, "gizartean zabaltzen ari diren diskurtso baztertzaileen aurka egiteko" sortu dute. 30 erakundek baino gehiagok egin dute bat jada Zaskarekin. "Diskurtso baztertzaile horien atzean dagoena agerian utzi nahi dugu; errora joan, eta zurrumurruak ekartzen dituzten egoerei aurre egin".

ABED

Irakeko errefuxiatua

"Jakin dezatela babes bila datozenek zergatik egiten duten ihes"

Duela ia 35 urte atera zen Abed Irak bere sorterritik, baina, oraindik ere, herriminak jotzen duela onartu du. "Gauez, nire hizkuntzan egiten dut amets, eta horrek, nolabait, etxearekin lotzen nau". Azken urteotan bizpahiru aldiz joan da bisitan. Etxea zuen tokian lurra baino ez dago jada. Baina jaio zen tokira itzuli zen, behin eta berriz, Abed.

Kurdua da Abed, eta Bagdaden jaio zen. Iranera mugitu zen, lehendabizi, familiarekin. Gero Alemaniara. Handik ailegatu zen Iruñera. Ederki daki errefuxiatu batek ezagutzen ez duen toki batera heltzen denean zer sentitzen duen: "Behar du besarkada bat eta irribarre bat. Eta behar du, batez ere, informazioa". Nafarrei eskaera zehatza egin die. "Jakin dezatela babes bila datorren jendeak zergatik egiten duen ihes. Dena uzten dute atzean, eta ez da batere erraza".

Aurrera egiteko, helburuak zehaztea funtsezkoa dela nabarmendu du Abedek. "Herriminak jotzen bagaitu ere, ezin dugu atzera begira bizi; aurrera egin behar dugu; etorkizunari egin behar diogu so".

Musika bidaia liburutegian
2018-11-302018-11-29Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Hezkuntza, Nafarroa

Musika bidaia liburutegian

Ainhoa Larretxea

Goizeko bederatzi eta erdiak dira. Zizur Nagusiko institutuko liburutegian 30 aulki daude, U forma osatuz. Parean, aulki bat eta gitarra bat. Bigarren Hezkuntzako lehen mailako ikasleak zalaparta batean sartu dira gelara. Liburutegian egonagatik, ordea, gaur ez dute libururik ekarri. Belarriak prest ekarri dituzte euskal musikaren munduan murgiltzeko. Segituan entzun da atearen zarata, eta Jon Basaguren sartu da; Izaki Gardenak taldeko abeslaria eta Euskadi Irratiko Arratsean saioaren gidaria.

Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuak antolatutako Musikariak Ikastetxeetan programaren barruan izan zen Basaguren Zizur Nagusiko Bigarren Hezkuntzako Institutuan aitzineko ostiralean. Musikaren bitartez euskara eta euskal kultura sustatzea du helburu zikloak. Horretarako, urrian hasi eta abenduaren 23ra bitartean, 23 musikarik emanaldiak egingo dituzte Nafarroako 37 ikastetxetan. Programa urriaren 26an hasi bazen ere, Zizur Nagusikoa Basagurenek egindako lehen saioa izan zen. Iruñeko Jaso ikastolan bertze bi eginen ditu, datorren abenduaren 4an. Basagurenez gain, bertzeak bertze, Gorka Urbizu, Zuriñe Hidalgo eta Petti abeslariek ere hartuko dute parte aipatu programan.

Gelara sartu orduko ezagutu du Basaguren lehen ilaran eserita dagoen ikasleetako batek. Bertze anitzek ezagutzen ez zutenez, ordea, bere buruaren aurkezpen labur bat egin du saioa hasi aitzinetik. Adi-adi, begira ditu ikasle guztiak, eta hasierako une horiek aprobetxatu ditu saioaren nondik norakoak azaltzeko: "Ni orain musika egiten ari naiz, Euskal Herrian eta euskaraz. Beti ez da horrela izan, ordea. Saioa hasteko, euskarazko musika nondik datorren eta noiz hasi zen kontatuko dizuet".

Saioak, kontzertu izateaz harago, euskal kulturaren inguruan jakintza zabaltzeko gune ere izango dira, eta, horregatik, euskal musikaren historiaren inguruko azalpen labur batzuk egingo dituzte sortzaileek, programaren eskutik.

Ordenagailua piztu, eta, ipuin bat balitz bezala, euskal musikaren historia kontatzen hasi da Basaguren. Ez Dok Amairu taldean hasi du ibilia. Taldea zer zen eta zer egin zuen kontatu ondotik, Mikel Laboaren Txoriak Txori kantaren zati bat abesten hasi da. Ikasle batzuk berarekin abestera ere animatu dira, eta denak batean kantatu dituzte Joxean Artzek sortutako hitzak. Euskal kantagintza klasikotik berbena taldeetara eta frankismo garaiko diktadurara egin du jauzi kontakizunak: "Hego Euskal Herriko probintziak diktadura baten menpe zeuden. eta horrek euskal musika zein kanpokoa baztertzen zituen. Jendea Ipar Euskal Herrira joaten zen diskoen bila, eta autoan ekartzen zituzten, gordeta".

"Frankismoa hil zenean, musika ere aldatu zen, eta egun Euskal Rock Erradikala izena ematen zaien taldeak sortu ziren. Horiek musika gogorra eta hitz zuzenak egiten zituzten, baina, tamalez, ia denek gazteleraz egiten zituzten", kontatu die abeslariak. Kortatu, Barricada eta La Polla Records taldeak aipatu ditu; gazteek buruarekin baiezkoa egin dute, ezagutzen dituzten seinale.

"Euskal Rock Erradikala 1990ean bukatu zen, eta bertze estilo bat etorri zen: heavy metala", kontatu du Basagurenek. "Su Ta Gar" aipatu du lehen ilaran eserita dagoen mutil batek. "Bai, hori da. Su Ta Gar izan zen heavya euskaraz egin zuen lehen taldea" erantzun du Basagurenek. "1990eko urteetan bertze musika estilo batzuk egiten hasi ziren; tartean, Berri Txarrak. Ezagutzen duzue?". "Bai", erantzun dute ia denek, aho batez. Hamarkada horretan, hala ere, bertze musika estilo bat nabarmendu zela erran die Basagurenek: "Triki pop-a, trikitia bateria, gitarra, baxu eta panderoarekin nahastuta"

Euskal historiaren ipuina iritsi da amaierara, gaur egunera. "Era guztietako musika dago euskaraz: rapa, trapa, ska... Denetarik dago. Zuek zer entzuten duzue?", galdetu die abeslariak. "Zartako, Su Ta Gar, Huntza, Gatibu". Talde andana aipatu dituzte ikasleek. Gaur egungo musikara helduta, amaitutzat eman du saioaren lehen zatia. Ibilbide pertsonalaz solastatu aitzinetik, ordea, azken gauza erakutsi die musikariak: Badok.eus webgunea.

Izaki Gardenak

Euskarazko musika ibilbidearen maparen ondotik etorri da Izaki Gardenak taldearen ibilbideaz solastatzeko ordua. Gitarra hartu, eta idatzitako lehen kanta jo du, Sagarroia. Jo aitzinetik, kantaren azalpen txiki bat eman du, gitarra eskuetan duela: "Joseba Sarrionandiaren poema bat da oinarria. Kontatzen du nola batzuetan arantzak kanpora izan beharrean barrura izaten ditugun. Nola batzuetan gu garen geure buruaren etsairik handiena". Denak isildu dira, eta Basagurenen gitarra eta ahotsa bakarrik aditu dira liburutegian. Ikasleak adi-adi dira.

Txalo zaparradarekin erantzun diote ikasleek, eta hasierako lotsak alde batera utzita etorri dira gazteen lehenengo galderak: "Nola sortu zenuen taldea?", "Zergatik izen hori?". Bat bertzearen gibeletik egin dituzte galderak, eta Basagurenek goxo erantzun die guzti-guztiei. Gazteak bereziki interesatu dira abestien sorkuntza prozesuaz. Hitzak idazteko orduan ideiak edozein lekutatik etortzen zaizkiola kontatu du: filmetatik, poema batetik, jendearekin solastatu ondotik. Horregatik beti "adi" ibiltzen dela kontatu die.

Lehen galdera sortaren ondotik, berriro ere gitarra hartu, eta Aurri gara diskoko Hibernazioa abestia jo die. Gogoz jo diote txalo gazteek. Abestia gitarraz jo ondotik, bideoklipa ere jarri du, abesti bera talde osoak jota nola entzuten den alderatzeko. Taldeak ia bi urtez egindako etenaz mintzatu zaie gero, eta baita Dena oskol izeneko azken diskoaren grabaketaz ere. Diskoari izena ematen dion abestia ere jo du, primizian.

Gitarrarekin kantatzeaz gain, bertze sorpresa bat ere eman die sortzaileak: Izaki Gardenak taldeak atera duen azken diskoaren itsasgarriak ekarri ditu. Gazte bakoitzari itsasgarri bat eman, eta ondoko lagunarenarekin elkartzeko eskatu die. Gazteak berehala konturatu dira itsasgarriak elkartuta alde guztietan bat egiten duela irudiak: "Ze polita", esan du txundituta erdian eseritako ikasleetako batek. "Nola egin duzue hau?", galdetu dio bertze batek. Saioa bukatu artean, itsasgarriekin jolasean aritu dira anitz, itsasgarri bat baino gehiago elkartuta denek nola bat egiten duten deskubritu nahian.

Galdera eta erantzun artean, uste baino azkarrago pasatu da denbora. Ikasleekin batera gelan den irakasleak bortz minutu gelditzen zaizkiola adierazi dio Basagureni, eta saioa bukatu aitzinetik azken aldiz hartu du gitarra. Oraingoan, ordea, aitzinekoetan ez bezala, gazteak ere gonbidatu ditu berarekin batera kantatzera: "Nik esaten dudana errepikatu buruarekin keinua egiten dudanean. Ados?". Baiezkoa erantzun diote ikasle denek batera, eta kanta hasi orduko errepikapen guztietan lagundu dute Basagurenen ahotsa.

Hasieran lotsati eta isilak ziren ikasleek gitarraren doinuak kantatuz amaitu dute saioa. Azken kantarekin bat, txalo zaparrada luzea eskaini diote Basagureni. Argazki bat atera dute denek batera, eta oihu eta txantxa artean alde egin dute gazte ia denek. Bakar batzuk gelan gelditu dira banatutako itsasgarriak noiz sinatuko zain.

Saioa bukatuta, pozik da Basaguren: "Ongi funtzionatu du; uste dut interesgarria izan dela. Abestera ere animatu dira, eta, beraz, oso pozik nago". Saioan egondako gazteak ere pozik dira entzundakoarekin: "Oso ongi pasatu dugu, Jonek oso ongi abesten du, eta interesgarria izan da".

Hiru aste falta dira Musikariak Ikastetxean zikloa bukatzeko, baina egitasmoa jada ari da bere fruituak ematen. Zizur Nagusiko institutuko ikasleek euskal musikaren inguruan ezagutza sakonagoa dute hitzaldiaren ondotik. Batek baino gehiagok seguru luzaroan oroituko duela institutuan zela Jon Basagurenek bisita musikatua egin zuenean.

Bardean ere prestatzen da gerra
2018-11-162018-11-15Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa

Bardean ere prestatzen da gerra

Edurne Elizondo

Soka luze batek lotzen ditu Bardea eta gerra sufritzen duten herrietan jaurtitzen dituzten bonbak; Erriberako azpiegituran eta gisakoetan probatzen baitituzte gero herri horietan lehertzen diren gailuak. Soka luze horrek berak lotzen ditu, gainera, Bardea eta sorterritik alde egiten duten milioika migratzaileak; bonbak atzean uzteko, edo iparraldeko herriek hegoaldekoetan eragindako espoliazioak bultzatuta egiten baitute ihes.

Soka hori mozteko beharraz hitz egiteko mahai ingurua egin du Bardea Libre plataformak, Iruñean. Igandean, gainera, manifestazioara deitu du, Tuteran. 12:00etan hasiko da protesta, Erriberako hiriburuko Foruen plazan. Bonbak eta Nafarroa lotzen dituen tiro eremuko soka behin betiko moztu nahi du Bardea Libre plataformak. "Ez hemen, ez inon ez dugulako gerrak prestatzeko azpiegiturarik nahi", nabarmendu du Iñigo Jurado plataformako kideak.

1951. urtetik dago martxan Bardeako tiro eremua. Azpiegitura horri eusteko azken kontratua, hogei urterako, 2008an sinatu zuten Bardeako Komunitateko Batzar Nagusiak eta Espainiako Gobernuko Defentsa Ministerioak, 210 milioi euroren truke. Datorren abenduaren 31rekin batera, kontratu hori modu automatikoan berrituko da, bertze hamar urtez. Aldaketa bakarra Bardeako Komunitatean bat egiten duten erakundeek jasoko duten ordainaren kopurua izanen da: bikoiztu eginen da. "2008. urtetik, zazpi milioi euro jaso dute erakundeok, urtean; hemendik aurrera, berriz, bikoiztu eginen da kopuru hori, eta hamalau izanen dira", azaldu du Andoni Romeok, Alternatiba Antimilitaristako ordezkariak.

Bardeako Komunitatean hemeretzi udalerri daude, Erronkariko eta Zaraitzuko ibarrak, eta Olivako monasterioa; denera, 22 erakunde, alegia. Bakoitzak 108.000 euro inguru jaso ditu, urtean, azken urteotan, Bardea Libre plataformako kideek agerian utzi dutenez. Bardeako Komunitateak berak ere jasotzen du zati bat.

Diru hori ez du ongi kudeatu erakunde horrek, ordea, Kontuen Ganberak txosten batean salatu duenez. Bardeako Komunitatearen gastuak ikertu ditu Kontuen Ganberak, eta ondorioa da Bardeako Komunitateko kideek dirua "xahutu" egin dutela. 2006tik 2012ra, adibidez, Egipto, Argentina, Senegal eta Costa Ricara egin zituzten bidaiak Bardeako ordezkariek. Egiptora 34 pertsona joan ziren, eta 64.000 euro gastatu zituzten. Senegalera, berriz, 29, eta 72.000 euroren gastua izan zuen bidaiak.

2001eko aukera galdua

Bardeako Komunitateko Batzar Nagusiari egin dio so Bardea Libre plataformak, erakunde hori delako tiro eremua alokatzeko kontratua sinatzen duena. Julian Isla da egungo presidentea; aurretik, eta, urte luzez, Jose Antonio Gaiarre izan zen kargu horretan. "Pribatuan, bai eta jendaurrean ere, Gaiarrek onartu zuen tiro eremuaren aurkako mugimenduak mesede egiten ziela, horrek ekartzen zuelako ordain gisa jasotako diru kopuruak gora egitea", erran du Romeok.

Alternatiba Antimilitaristako kidea duela hogei urte baino gehiago hasi zen Bardeako tiro eremuaren aurka lanean. 2001. urtean, borroka hori irabaztekotan izan zirela gogoratu du. "Urte horretan berritu behar zuten kontratua; lauzpabost urte lehenago hasi ginen gaia jorratzen. Bardea Armagabetua izeneko plataforma sortu genuen, eta herri mobilizazioa lantzen aritu ginen". Romeok uste du huts egin zutela ez zirelako gai izan borroka erakundeen esparrura eramateko. "Ez genuen asmatu udalekin lan egiten; berandu hasi ginen gaia haiekin jorratzen". Azkenean, 2001ean, zazpi urterako sinatu zuten kontratua Espainiako Gobernuak eta Bardeako Komunitateak, orduko 600 milioi pezetaren truke.

Martxan jarraitu du urteotan guztietan Bardeako tiro eremuak. "Egunero ari dira ariketak egiten, Bardeako Komunitatearen webgunean edo hedabideetan jarduera horren berri ematen ez badute ere", zehaztu du Iñigo Juradok. Bardeakoaren gisako tiro eremu bateko jarduerak ondorio zehatzak ditu, eta horiek jarri dituzte mahai gainean Fernando Armendarizek eta Beatriz Villahizanek. Giza eskubideen auzian aditua da Armendariz, eta argi eta garbi erran du: "Bardean eta gisako azpiegituretan benetako gerra prestatzen da. Giza eskubideen urraketen %60 armen bidez egiten dituzte, eta armak tiro eremuetan probatzen dituzte. Gaur egungo gerretan herritarrak militarren jomugan dira".

Siria eta Yemen aipatu ditu gerrek ekartzen duten suntsiketaren adibide gisa. "Sirian, herritarren erdiak egin dute ihes herrialdetik kanpo; Yemenen, berriz, 6.000 herritar hil dituzte jada, eta 50.000 zauritu. Herrialde barruan toki batetik bertzera mugitu behar izan dute hiru milioi pertsonak". Espainiako Gobernuaren ardura nabarmendu du: "2015ean, Espainiak 400 doitasun bonba inguru saldu zizkion Saudi Arabiari; armak bidaltzen jarraitu du geroztik: 2015etik 2017ra saldutako armen truke 932 milioi euro jaso ditu".

Bonbak "ongi hiltzeko" probatzen dituzte tiro eremuetan. Horixe nabarmendu du Armendarizek, eta, horregatik, hain zuzen ere, igandean "Tuterako karrikak betetzera" deitu ditu herritarrak. "Jendeak sorterritik egin behar du ihes, armen negozioak aurrera egin dezan", bukatu du.

SOS Arrazakeria erakundeko ordezkari Beatriz Villahizanek ihes egiten duten horiei egin die so bere solasaldian. Bonben ondorioz edo bertze edozein kausa dela-eta ihes egiten dutenei, hain zuzen ere. "Migratzaileen eta errefuxiatuen arteko bereizketa maltzurra da. Gakoa da Europak ez duela nahi bere gain hartu jendea bere sorterritik aterarazten duten arrazoien ardura". Migrazioen inguruko "begirada zabala" eskatu du, ondorioz, Villahizanek, eta gogoratu du herritar orok baduela migratzeko eta nahi duen tokian bizitzeko eskubidea. "Eskubide horrek balio zuen europarrok mugitzen ginenean, baina, orain, gurera etortzen direnean bertze hainbat herritatik, hutsean uzten dugu". SOS Arrazakeria taldeko kideak erantsi du gerrak ez direla bakarrik hegoaldeko hemisferioko herrialdeetan gertatzen: "Europa, nahi ez duen migrazioaren aurka ari da gerra egiten".

Nahi ez duena. Horixe da bertze gakoetako bat, Villahizanen erranetan. "Egungo garapen eredua ez da iraunkorra, eta badu baliabideen espoliazioari eusteko beharra; behar du mugituko den langileria, zaurgarria, arautu gabekoa. Horrek ekarri du hegoaldeko herrien independentzia prozesuak baldintza zehatzetan garatzea; prozesu horiek ez dira amaitu, eta hegoaldeko herriak kanpo zorren bidez lotu dituzte iparraldekoek. Ustez, iparraldeko herriek askatasuna eta demokrazia badute. Errealitatea bertzelakoa da: egungo ordenari eusteko, gatazkak eragiten dituzte, bertze herrietan egiten dituzten esku hartzeak justifikatzeko, eta herriok ustiatzen jarraitzeko".

Dena aldatzeko lanean

Europako mugak "espazio militar" bilakatu dituztela salatu du Villahizanek, eta gainditzen dituztenentzat ere, egunerokoa ez dela erraza. "Nazioarteko babesa emateko hamaika oztopo daude; babes hori eskatzen duen pertsonak erakutsi behar du babes hori behar duela. Nafarroan, babesa eskatzeko lehendabiziko elkarrizketa lortzeko itxaron zerrenda bada; hamahiru hilabetez egon behar dute zain". Hori guztia aldatzeko beharra nabarmendu du Villahizanek.

Eta hori guztia aldatu nahi dutelako ari dira Bardeako tiro eremuaren aurka lanean Bardea Libre plataformako kideak. Iñigo Juradok onartu du iaz sortu zirenean zehaztutako helburuetan ez dituztela nahi zituzten urrats guztiak egin, oraindik ere, baina lanean jarraitzeko konpromisoa berretsi du.

Herri kontsultena da oraindik bete gabe duten helburuetako bat. "Argi dugu herritarrei eman behar diegula erabakitzeko aukera". Juradok azaldu du Nafarroako Gobernuan eta hainbat udaletan 2015eko hauteskundeen ondotik sortutako aldaketa giroak bultzatu zuela plataformaren sorrera. Lan egin nahi dute borroka "Nafarroa osora" zabaltzeko, eta auzia erakundeen agendetan jartzeko. Ari dira.

Iruñe euskaldun bat uhinetan
2018-11-092018-11-08Albisteak, Asteko Gaiak, Euskara, Gizartea, Nafarroa

Iruñe euskaldun bat uhinetan

Edurne Elizondo

Oztopo lasterketa bat izan da gurea". Horixe erran du Iruñerriko Euskalerria Irratiko esatari Reyes Ilintxetak, hedabide horrek orain arte egindako bideari buruz. On air seinalearen argia itzali da. Mikrofonoak jada ez du inoren ahotsa zabaltzen. Irrintzi dorreko egoitzan, begirada atzera botatzeko baliatu du saioa amaitu eta geroko tartea kazetariak. Oraingo momentuak merezi du: 30 urte bete ditu irratiak, asteon.

1988. urteko azaroaren 7an egin zuen lehendabiziko emanaldia Euskalerria Irratiak. Ilintxeta 1992. urtean hasi zen Irrintzi dorrean lanean. Harekin batera sartu zen irratian Amaia Lasa teknikaria ere. Arratsaldetako oraingo lan taldea Lohizune Amatria kazetariak osatzen du. 1992. urtean jaio zen, eta joan den abuztuan hasi zen Euskalerria Irratian esatari lanetan. Lankideen ahotik entzun ditu hasierako urratsen ingurukoak; hedabide horren oraina, berriz, estudiotik ari da marrazten Amatria, Ilintxetarekin eta Lasarekin batera.

Goizeko lan taldean ere, irratiko kide historikoek, beteranoek eta ailegatu berriek egiten dute bat. Mikel Bujanda zuzendaria da irratia martxan jarri zutenetako bat; 1995. urtetik ari da Pello Argiñarena; Maialen Uhartek irratiaren adin bera du, eta 2010ean hasi zen esatari lanean. Administrazioren esparruan eta arlo komertzialean Maite Elizagarai eta Joseba Ripa ari dira.

Kontrol gelan egin ditu azken zazpi-zortzi urteak Igor Eskuderok, eta ailegatzen azkena izan da Haritz Pascual. Bi asteko bidea egina du Irrintzi dorrean. Irratia, halere, ezaguna du, han egin zituelako praktikak. "Harrobiko kidea naiz", erran du Pascualek, irribarrea erakutsiz.

Ikasteko garai horri buruz, kontrol gelan aritzen zen Ibon Gaztanbide teknikaria ekarri du Pascualek gogora. "Harekin ikasi nuen teknikari on baten lana zeinen garrantzitsua den", nabarmendu du.

Gaztanbide 1995. urtetik ia hogei urtez aritu zen irratiko teknikari. 2014ko abenduan zendu zen. Hurrengo urtean ailegatu zen irratiak hamaika urtez eskatutako lizentzia. Ezin izan zuen gozatu. Irrintzi dorrean utzi zituen lankideentzat, ordea, mugarri izan da administrazioak beren lanari egindako aitortza publiko hori. Entzuleen eta Iruñerriko euskaltzaleen babesa hasieratik izan du Euskalerria Irratiak. Haiek eman diete lan egiteko baimena eta bidea.

Itxita ziren bertze mota bateko ateak ireki dizkie lizentzia ofizialak, halere: diru laguntzak eta publizitate instituzionala jasotzeko aukera, batez ere. "Ez da pagotxa", nabarmendu du Ilintxetak. "Prekarietatean bizi gara; baina bizi izan gara miserian", onartu du.

"Momentu berezia"

Iruñeko Irrintzi dorrera iritsi zenean, Maialen Uhartek ez zuen Euskalerria Irratian egin lehendabiziko geldialdia. BERRIA-n aritu zen bekadun, lehendabizi. Handik, 2010. urtean, paretaz bertzaldeko egoitzara egin zuen bidea. Irratiak lizentzia jaso zuela iragarri zuten egunean, lanean zen kazetaria. "Gobernutik deitu zuten, bileran hartutako erabakien berri emateko prentsaurrekoa iragartzeko. Gu han egotea garrantzitsua zela esan zidaten, baina ez zidaten zergatik azaldu nahi izan. Mikel Bujandarekin edo Juan Kruz Lakastarekin hitz egin nahi zuten", gogoratu du Uhartek.

Bujanda ez zen egoitzan, eta ezin harrapatu aritu ziren. "Bere eguna zen, hainbeste urtez eskatutakoa jasotzeko eguna, eta ezin aurkitu!". Lakasta elkarrizketa bat egiten ari zen irratian gobernuko kideen deia jaso zutenean. "Estudiotik aterarazi behar izan nuen. Deia jaso, eta horrela jakin genuen baimena lortu genuela, azkenean". Orduko urduritasuna nabarmendu du Uhartek. "Oso momentu berezia izan zen denontzat".

Uhartek fresko ditu lizentziarik gabe egindako urteak. "Zailak izan ziren, gogorrak; etorkizunari buruzko inolako segurtasunik ez genuen".

Baimena eskuratu izanak lehen ez zuten segurtasun bat ekarri diela erran du kazetariak. Argi du, halere, bidean urratsak egiten jarraitu behar dutela etorkizunari sendotasunez so egin ahal izateko.

Uhartek errandakoa berretsi du Pello Argiñarenak ere. Eskertu du lizentziak emandako babes ofiziala, eta beharrezkotzat jo du. Argi utzi du, halere, irratiko kideek beti sentitu dutela beren lana egiteko zilegitasuna bazutela. Eta zilegitasun eta berme hori entzuleek, bazkideek, kolaboratzaileek eta iragarleek eman dietela nabarmendu du esatariak. "Atzean beti izan dugu oinarri sozial zabal bat, eta hori izan da gure benetako lizentzia; mila bazkide ditugu, eta berrehun kolaboratzaile. Horrek ezohiko irrati bilakatzen du gurea; beste inork ez du halakorik".

Argiñarena 1995. urtean hasi zen Euskalerria Irratian. Bertze irrati baten egoitzan ezagutu zuen Mikel Bujanda, halere, Ser irratikoan, alegia. "Euskarazko saioetan kolaborazioak egiten hasi nintzen; handik etorri nintzen Euskalerria Irratira". Gauez egin zuen lan, hasiera hartan. Gero, arratsaldeko saiora mugitu zuten, Kike Diez de Ultzurrunekin. Orain, Juan Kruz Lakasta esatariarekin batera zuzentzen du goizeko saioa.

"Irratia niretzat beti izan da lagun bat; maite dut irratia. Txikitan, transistorearen diala mugitzen aritzen nintzen, eta Onda Pesquera edo Radio Paris-en gisako irratien saioak aurkitzen nituen. Jostailu bat zen niretzat!". Irratiari beti izan dion maitasunak gora baino ez du egin Irrintzi dorreko estudioan. Euskalerria Irratiaren garapenaren lekuko izan da, eta, ondorioz, ongi ezagutzen du egindako urrats bakoitzaren atzean egon den lana eta ahalegina.

Oraingo irratiak zer ikusteko gutxi du hasierakoarekin; eta, aldi berean, bera dira. "Oinarria ez da aldatu; hitz egiten duen bat dago, entzuten duen beste bat, eta, erdian, mezua. Entzuteko moduak dira aldatu direnak. Zuzenean entzunen gaitu batek; kaskoak jarrita korrika egitera joaten denean beste batek, podcastei esker; eta Berlinen ikasten ari denak on line jasoko du gure mezua".

Teknologiaren eskakizunetarara moldatu behar izan du Euskalerria Irratiak. Horrek ekarri du inbertsioa egin behar izatea azken urteotan. Arlo horretan izan diren aldaketak, batez ere, Igor Eskudero eta Amaia Lasa teknikariek kudeatu behar izan dituzte.

Lasak ezagutu zituen bobina irekien eta magnetofoi handien irratiko garaiak. "Lan fisikoa ere egin behar genuen teknikariok, aulkitik altxatu eta martxan jarri behar genituelako; batean publizitatea genuen, eta bestean elkarrizketak; horrela moldatzen ginen".

Gero CDak ailegatu ziren, eta horiek ere zaharkituta gelditu dira jada. "Nahas mahai berria dugu orain; eta kontrol gelako ordenagailuetan dugu jasota gure artxibo guztia", erantsi du Eskuderok. Irratiak sare sozialetan duen presentzia nabarmendu du teknikariak, eta bide berri horietara guztietara moldatzeko beharra. Esatariek ematen diote beren ahotsa Euskalerria Irratiari, baina Eskuderok argi utzi du sentitzen duela teknikariek egiten duten lanari duen balioa ematen diotela etxe barruan.

Lan horren garrantzia jarri du mahai gainean Lohizune Amatriak, hain zuzen ere. Irati Irratian aritu zen urtebete luzez, Euskalerria Irratian hasi baino lehen. Han, kazetaria zen, eta, aldi berean, teknikari. "Euskalerria Irratian konturatu naiz teknikariak egiten duen lanaren garrantziaz. Azkenean, teknikaria da denbora hobekien kontrolatzen duena, eta puzzlea osatzen duten pieza guztiak hobekien ezagutzen dituena".

Bidean jarraitzeko beharra

Prentsa idatzian eta telebistan ere aritu izan da Amatria. "Irudiaren presioa" ez duela maite onartu du kazetariak, eta maite duela irratiko estudioan sortzen den magia. "Berezia da kaskoak jartzen dituzunean sortzen den giroa. Gonbidatuek askotan galdetzen didate ea beharrezkoa den kaskoak jartzea, eta nik beti esaten diet nik nahiago dudala, ahotsa entzun eta egoera berezi bat sortzen delako".

Iruñerriko eta inguruko euskaldun eta euskaltzaleentzat erreferente bilakatu da Euskalerria Irratia. Euskal komunitatea batzeko eta sendotzeko tresna bat izan da, hasieratik. Ilintxetak argi du ardura hori. Mikel Bujandak ere bai. Hogeita hamar urtez egindako bidea nabarmendu du, baina, batez ere, hemendik aurrera egin beharrekoa. Eta ez da gutxi, Bujandaren erranetan. Are gehiago, egiteko dutena egindakoa baino gehiago dela utzi du agerian Euskalerria Irratiko esatariak. "Gure ametsak ez dira bete".

Ez da txikia ametsa: "Iruñerrian euskara errealitate bizi eta sendoa izatea; hori oraindik ez dugu lortu". Euskararena errealitate hauskorra dela uste du Bujandak. Euskalerria Irratiak egindako lana izan da errealitate hori sendotzeko hanka bat. Behar dira bertze hainbat, ordea. Irrintzi dorreko hedabideak, gainera, ezin izan du bere lan hori askatasun osoz egin, lizentzia jaso arte. "Zailtasun bat izan da, baina ez dut argi zailtasun nagusia hori izan ote den". Gogoetarako gaia utzi du Bujandak mahai gainean.

Komunikazio zerbitzu bat euskaraz eskaintzea da irratiaren lana, esatariaren hitzetan. Eta Euskalerria Irratiak horixe du helburu eta erronka. Horretan aritu da hogeita hamar urtez, eta horretan jarraitu nahi du.

Baloi bat ere arma bat da okupazioaren kontra
2018-11-022018-11-02Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Kirola, Nafarroa

Baloi bat ere arma bat da okupazioaren kontra

Edurne Elizondo

Existitzea erresistitzea da Palestinan. Okupazioaren aurka egiteko estrategia bat. "Okupatzaile israeldarrak palestinarren egunerokoa hankaz gora jarri nahi du", erran du Helena Bengoetxea kazetariak. Testuinguru horretan, eguneroko horri eusteko urratsak egitea, zapaltzaileari erronka jotzeko modu bat da. Eta baloi bat, okupazioaren aurkako arma bilakatzen da. Futbolean aritzea ere existitzea eta erresistitzea baita.

Horixe ikasi du Bengoetxeak Palestinara egindako azken bidaietan. Ez da bakarrik joan. Joseba Zabalza argazkilaria eta Ivan Pastor kazetaria izan ditu bidaide; Nafarroan, gainera, Ruben Marcilla errealizatzailea izan dute hirurek proiektuan lagun.

Iruñean mamitzen hasitako egitasmo baten eskutik, Palestinako futbolari egin diote so, zehazki, kirol horren inguruko dinamikek eta bizipenek komunitatea sendotzeko, egunerokoa egituratzeko eta etorkizuna helburu hartzeko duten indarra jorratzeko asmoz.

Zisjordaniako Tulkarem hirian ikusitakoa eta ikasitakoa partekatzeko eta zabaltzeko, finantzaketa kolektiborako kanpaina jarri dute martxan, liburu bat argitaratzeko eta erakusketa ibiltari bat antolatzeko asmoz. Hamabi egun falta dira gutxieneko kopurua lortzeko. 7.660 eurokoa da gutxieneko kopuru hori, eta helburua da liburua argitaratzeko erabiltzea. Zabalzak egindako argazkiekin eta Bengoetxeak eta Pastorrek idatzitako testuekin osatuko dute. Gutxieneko kopuru hori lortzea ezinbertzekoa dute proiektuko sustatzaileek, bigarren erronda martxan jartzeko, eta, haren bidez, erakusketa ere osatzeko behar duten kopurua lortzeko: denera, 19.800 euro.

2015ean, Mikel Uhartek eta bertze hainbat pertsonak Futbola ere lapurtu ziguten izenburupeko jardunaldiak antolatu zituzten Iruñeko Katakrak liburu dendan. Ekinaldi horretan erein zuten Palestinako Tulkarem hiriko Markaz Tulkarem futbol taldeari buruzko proiektuaren hazia, hain zuzen ere. "Elkar ezagutu genuen Bengoetxeak, Zabalzak eta hirurok, eta ohartu ginen bagenuela kirol horri buruzko antzeko ikuspuntua. Futbol komertziala bazter utzi, eta balio sozialak aldarrikatzen dituen futbol baten alde egiten dugu guk", azaldu du Ivan Pastorrek.

Futbolari buruzko ikuspegi horrek eraman zuen kazetaria Palestinara. Herri hori hautatu zuten jardunaldietan entzundako pasarte batek bultzatuta. "Aipatu zuten futbolari palestinar baten istorioa; atxilotu egin zuten, eta hiru urtez egon zen espetxean. Gose greba egin eta gero, askatu zuten, baina bi hilabeteko baraualdiak osasunari eragin zion, eta ezin izan zuen profesional gisa aritzen jarraitu", gogoratu du Joseba Zabalzak.

Futbolari horren istorioak eraman zituen Pastor, Zabalza eta Bengoetxea Tulkarem hirira. Pastorrek bakarrik egin zuen lehendabiziko bidaia, helburu garbi batekin: futbolaren egoera aztertzea. Lan horren ondorioz, Tulkarem hiriko errefuxiatuen kanpalekuetako batean sortutako futbol taldea hartu zuten beren proiekturako ardatz: Markaz Tulkarem izenekoa, alegia. "Bi jokalari kenduta, gainerako guztiak dira errefuxiatuen kanpalekuko kide", erran du Pastorrek.

Okupazioak zeharkatuta

Existitzea erresistitzea da Palestinan. Horixe argi dute Bengoetxeak, Pastorrek eta Zabalzak. Argi dute aurrera egiteko grina zapaltzaileari aurre egiteko modu bat dela, eta, argi dute, halaber, zapaltzailearen urrats orok baduela egunerokoan eragina. Futbolean ere bai. "Ez genuen okupazioaren auzia bazter utzi nahi; baina nahi izanda ere, ezinezkoa da; okupazioak dena ukitzen du, dena zeharkatzen du".

Markaz Tulkarem taldeak erabiltzen duen zelaiaren izenak islatzen du errealitate hori: Jammal Ghanem izena du estadioak, korner bat ateratzen ari zenean bizkarretik tiro eginez hil zuten jokalariaren omenez, hain zuzen ere. "Lehen intifadan parte hartu zuen. Lagun arteko partida bat jokatzen ari zen hil zutenean", azaldu du Zabalzak. Markaz Tulkarem taldeko jokalarietako baten osaba ere hil zuten israeldarrek, misil baten bidez bere anbulantziari eraso eginez. "Jokalari izana zen, eta epaile aritu zen gero. Paramedikua zen, eta zauritutako herritar bat laguntzen ari zenean hil zuten", erantsi du argazkilariak.

"Itzulera helburu dute palestinar guztiek; beren etxeetara itzuli nahi dute. Gure proiektuaren bidez herri horri buruzko istorio bat kontatu nahi dugu; ez du zer ikustekorik harriekin eta barrikadekin, baina, aldi berean, ez dago hain urruti", nabarmendu du Zabalzak. Baloiak ere badirelako okupazioaren aurkako arma.

Komunitatea

"Futbolean aritzea, finean, aurrera egitea da. Liga antolatzen dute, jarraitzaileek estadioak betetzen dituzte; bigarren mailan denak lehenengora igotzea du helburu. Horrek guztiak erakusten du palestinarrek beren etorkizuna jorratzeko gogoa dutela, eta horrek izorratzen ditu okupatzaileak", azaldu du Bengoetxeak.

Izan ere, Palestinan zer egitekorik ez dago. "Langabezia izugarria da; frustrazioa, ondorioz, handia. Baina dinamika horiek guztiak apurtzen dira futbolean aritzen direnean", erantsi du kazetariak.

Kirol horrek jarraitzaile anitz ditu Palestinan. Han ez dituzte, halere, Europako ligek izan ditzaketen baliabideak. Ronaldoren pareko izarrik gabeko futbola da palestinarrena. Han, taldeko kide guztiak dira bertzeentzat ikur eta erreferente. "Futbolak komunitatea sortzeko indar handia du. Markaz Tulkarem taldean denak dira lagunak; jokalariei on egiten die futbolean aritzeak, eta beren partidak ikustera joaten direnei ere on egiten die beren lagunak zelaian ikusteak", nabarmendu du Ivan Pastorrek.

Tulkarem hirian bi futbol talde badira; bat da errefuxiatuen kanpalekuko kideek osatua. Bertzea, Shabab Al Khalil izenekoa, hiriko taldea da. "Baliabide gehiago ditu, baina errefuxiatuenak du jarraitzaile gehien", azaldu du kazetariak. Hori izan zen talde hori proiektua osatzeko aukeratzeko arrazoietako bat. Klubaren jarduerak, gainera, ukitzen ditu bertze hainbat arlo. 1956. urtean sortu zen, kirol talde gisa ez ezik, kultur eta gizarte gune bat ere izateko asmoz, hain zuzen ere. Komunitatea sendotzeko espazio bat da, finean.

Bengoetxeak, Pastorrek eta Zabalzak beren egitasmoa martxan jarri zutenean, bigarren mailan zegoen taldea. "Azken urteotan, gora eta behera aritu da taldea, Osasuna bezala", azaldu dute proiektuko bultzatzaileek. Nafarren aurrean lortu zuen taldeak lehen mailara itzultzea.

Azken partidaren atarikoek ederki erakusten dute nafarren proiektuak nabarmendu nahi duen palestinarren komunitate izaera. "Denak urduri ziren; ondorioz, klubeko kafetegian lo egitera gelditu ziren hainbat jarraitzaile, eta taldeko jokalari nabarmenenetako batek ere haiekin egin zuen bat", gogoratu du Pastorrek.

Tulkarem "hiri kontserbadorea" dela azaldu du Helena Bengoetxeak. Kazetaria Palestinan sartu da lehendabiziko aldiz futbol zelai batean. "Bi partida ikusten izan nintzen, eta bietan nintzen emakume bakarra".

Horrek ez du erran nahi, halere, Palestinako emakumeek futbola maite ez dutenik. "18 urteko jokalari bat ezagutu genuen. Betleem hirian futbolean aritzen zen, baina Tulkaremera mugitu behar izan zuen, amarekin. Ama kanpalekuko errefuxiatua da. Tulkaremen, hiriko taldearekin entrenatzen zen tarteka. Musulmana da, baina beloa janzten ez duen emakume bakarrenetakoa", erran du Helena Bengoetxeak.

Futbola lapurtu

"Etorkizunik gabeko herri bilakatu nahi dute israeldarrek Palestina". Palestinarrek, ordea, etorkizun bat pentsatzeko eta izateko egiten dute borroka, egunero. Horixe nabarmendu du Bengoetxeak. Eguneroko horretan gainditu beharreko oztopoak ez dira gutxi, ezta futbolaren esparruan ere. "Taldeek partidaren egunean egiten dute bidaia; gerta daiteke kontrol militarrak izatea bidean, eta, ondorioz, norgehiagoka bertan behera utzi behar izatea", azaldu du Ivan Pastorrek.

Gazan eta Zisjordanian liga bana dutela erantsi du, eta finala baino ez dutela jokatzen elkarrekin, "aukera dagoenean". Israeldarrek palestinarrei futbola ere kendu nahi izan dietela gaineratu du kazetariak. "1934. eta 1938. urteetan, Israel sortu baino lehen, Munduko Txapelketarako sailkatze fasean aritu zen Palestinako futbol selekzioa. Futbol talde horretan, ordea, arabiarrik ez zegoen, denak ziren judu sionistak", azaldu du Pastorrek. "Palestina lanean ari da FIFAk bere futbol selekzioa onar dezan; Israelek, berriz, hori ez gertatzeko egiten du presioa", erantsi du.

1967an ezarritako mugaren ondoan dago Tulkarem hiria. "1948. urtean, 700.000 palestinar bota zituzten beren lurretatik; berriz mugitu behar izan zuten 1967ko gerraren ondorioz", erran du Bengoetxeak. Itzultzeko helburuarekin bizi dira. Eta futbolaren bidez beren etorkizuna irudikatzeko saioa egiten dute palestinarrek. Baloikadaz baloikada.

Patriarkatuan itsatsitako erroak
2018-10-262018-10-26Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa

Patriarkatuan itsatsitako erroak

Edurne Elizondo

Patriarkatua jarri du Iruñeko Udalak mahai gainean. Hari egin dio so, eragiten duen zapalkuntzaren ondorioak aztertzeko. Indarkeria Sexistei Buruzko Nazioarteko Biltzarra antolatu du udalak, zehazki, indarkeria horiek dagozkien testuinguruan jartzeko, jorratzeko, eta horiei aurka egiteko estrategiak prestatzeko eta aurrea hartzeko moduak lantzeko. Komunikazioaren, ikerketaren eta zuzenbidearen ikuspuntutik heldu diote auziari parte hartzaileek, hiru egunez garatutako programan.

Komunikazioari buruzko eztabaidagunean aritu da Nerea Barjola politologoa; Ana Burgos antropologoa, berriz, ikerketari buruzkoan. Soka berari eutsi diote biek, halere, beren hitzaldietan, eta nabarmendu dute sistema patriarkalak emakumeengan jartzen dutela haien kontrako indarkeriaren ardura.

1992ko azaroaren 13ko gauean Alcasserren (Valentzia, Herrialde Katalanak) desagertutako Miriam Garcia, Toñi Gomez eta Desiree Hernandez gazteen hilketa jorratu du Barjolak. 1993ko urtarrilaren 27an aurkitu zituzten haien gorpuak, erdi lurperatuta. Hedabideek modu berezian eman zuten ordukoen berri, eta, xehetasunik txikiena ere argitaratzeko lehian, muga deontologiko guztiak gainditu zituzten.

Denborak ematen dion perspektibarekin eta oraingo analisirako aukerarekin, hedabideon jarrera aztertu du Barjolak, eta ondorio nagusi bat jarri du mahai gainean: "Izu sexualari buruzko kontakizuna egin zuten". Hedabideetan eta gizartean artikulatu zen kontakizun hori, Barjolaren hitzetan, eta ekarri zuen hildako hiru emakume gazteak bilakatzea jasotako indarkeriaren erantzule eta errudun. "Aldi berean, emakume guztien erantzukizuna jarri zuen kontakizun horrek agerian; argi utzi zuen zer gertatzen ahal zitzaien besta egitera ateratzen ziren neska gazteei".

Barjolak uste du sistema patriarkalak Alcasserko hilketen auzia baliatu zuela erantzuteko 1980ko hamarkadan mugimendu feministak lortutakoei eta egindako urratsei, eta aurrerapauso horiek hutsean uzteko. Orduko hedabideek eta gaur egungoek egindako kontakizunetan bertzeak bertze, 2016ko sanferminetako talde bortxaketaren inguruan ez dago alde handia, Barjolak nabarmendu duenez. "Oraingoan ere, erantzun misoginoa jaso du mugimendu feministaren gorakada indartsuak".

Ideia horrekin lotu du Ana Burgosek bere hitzaldia, eta erran du, Alcasserko hilketak gertatu zirenean bezala, orain ere patriarkatuak emakumeak bilakatu dituela haien aurkako indarkeriaren erantzule eta errudun.

Noctambul@s behatokiko kide da Burgos. Sexu indarkerien ingurukoak jorratu ditu erakunde horrek, esparru zehatz batean: besta eta droga kontsumoa gertatzen den esparru batean, alegia. Bestaguneetan alkohola izaten da kontsumitzen den droga nagusia. Gizarteak ez duela gizonen eta emakumeen kontsumoa berdin epaitzen nabarmendu du Burgosek: "Gizonen kasuan, kontsumo hori egin ditzaketen erasoen aringarri bilakatzen da; emakumeen kasuan, berriz, sufritzen ahal duten indarkeriaren larrigarri. Kontsumo horrek gertatzen zaionaren erantzule bilakatzen du emakumea".

Hedabideetan zabaltzen diren mezuek indarkeria sufritu duen emakumearengan jartzen dute ardura. "Mezu horiek erraten dute araua hausten duela espazio publikoa besta egiteko hartzen duen emakumeak". Burgosek erantsi du erakunde publikoen kanpainek ere gisa horretako mezuak zabaltzen dituztela. "Emakumea bilakatzen dute errudun; alkohola edateak emakumea zaurgarri bihurtzen duela erraten dute".

Sexu indarkeriak dagozkien testuinguruan kokatzeko beharra nabarmendu du antropologoak, eta argi utzi du indarkeria horiek islatzen dutela gorputz batzuek bertze batzuengan ezartzen duten nagusitasuna.

Zuzenbidearen arlotik

Sistema patriarkalaren kontakizunek badute isla justiziaren esparruan ere. Duela bi urteko Iruñeko taldeko bortxaketaren auzia ere bada errealitate horren adibide. Indarkeria ukatu, eta abusutzat jo zuen sententziak erasoa. "Historikoki, Zigor Kodea patriarkatuaren adar armatua izan da", erran du, argi eta garbi, Maria Acale Sanchez Zigor Zuzenbideko katedradun eta Cadizko Unibertsitateko irakasleak (Espainia), udalak antolatutako indarkeria sexisten inguruko biltzarrean.

Zuzenbidearen mahaian aritu da Acale Sanchez, biltzarrean. Zuzenbidean doktore eta Dones Juristes eta Antigona taldeetako kide Encarna Bodelonek ere espazio horretan hartu du hitza. Halere, esparru soziala jorratu du bere hitzaldian. "Indarkeria sufritu duten emakumeen %70ek laguntza psikologikoa jasotzea jotzen dute lehentasuntzat", azaldu du. Eman du bertze daturik: "2006tik 2014ra indarkeria matxistak hildako emakumeen %73k ez zuten salaketa jarri".

Antigona taldeak indarkeria matxistaren aurkako Kataluniako legea aztertu du. Zehazki, emakumeen eskura dauden gizarte zerbitzuen funtzionamendua jorratu dute, legea ezarri eta hamar urtera. Emaitzak ez dira hagitz onak. Zerbitzu espezializatuak eskaintzen dituen sareko profesionalak elkarrizketatuz osatu dute diagnostikoa, eta txostenak agerian utzi du gabeziak badirela. "Enplegua, etxebizitza, adingabeek jasotzen duten arreta eta koordinazioa dira ahulgune nagusiak", azaldu du Bodelonek. Profesionalen formakuntzarik eza ere agerian utzi du egindako diagnostikoak. "Sistema osoan bada genero ikuspegia eta feminismoa txertatzeko beharra", erantsi du.

Adingabeak, babesgabe

Adingabeek jasotzen duten arretari buruz, "hutsaren hurrengoa" dela erran du Bodelonek. "Sareak ez ditu haurrak artatzen, eta, artatzen dituenean, amari ematen zaion arretaren osagarri izaten da adingabeek jasotzen dutena".

Bodelonen hitzak entzun dituzte hainbat abokatu nafarrek. Sara Vicente eta Maria Ortega dira horietako bi. Kataluniari buruz agerian utzitako arazoak eta gabeziak Nafarroan ere badirela nabarmendu dute biek. Ortegak bereziki aipatu nahi izan du zer gertatzen den topaguneetan. Gurasoen eta seme-alaben arteko harremana ikuskatzeko espazioak dira, bertzeak bertze, indarkeria dagoen kasuetan. "Arazo nagusia da zerbitzu hori azpikontraten bidez eskaintzen dela herrialdean; ez dago inolako formakuntzarik, eta zerbitzua emakumeen aurka egiteko erabiltzen ari dira, seme-alabek aita ikusi nahi ez dutenean. Emakumeak bilakatzen dituzte errudun", salatu du Ortegak.

Sara Vicentek bat egin du salaketa horrekin, eta nabarmendu du gisa horretako zerbitzuek publikoak izan behar dutela. "Ongi funtzionatzen ote duten berrikusi beharko lukete, gainera, tarteka; bermeak behar dira".

Abokatuak agerian utzi du, halaber, indarkeria matxista sufritu duen emakumeak ukitzen dituen zerbitzu eta esparru guztien arteko koordinaziorik eza. "Madrilen, Fuenlabradako Udala da egin behar denaren adibide, nire ustez; erakundeen arteko benetako koordinazioa dago, kasu bakoitzak jaso duen erantzuna egokiena izan dadila bermatzeko". Formakuntza eskatu du. Feminismoa.

Besteen pareko ala berezi izan
2018-10-192018-10-18Albisteak, Asteko Gaiak, Nafarroa

Besteen pareko ala berezi izan

Edurne Elizondo

Estrategikotzat" jo zuen Nafarroako Kultura zuzendari nagusi Dori Lopez Juriok, iaz, 948 Merkatua ekinaldia. "Lan handia egin genuen, baina emaitza oso ona izan zen", berretsi du, aurten, arteen azokaren lehen aldiari buruz. Kulturaren arloko programa nagusitzat jo du gobernuak 948 Merkatua, eta bigarren aldiz antolatu du, ondorioz: hilabete barru eginen dute, Iruñean, azaroaren 21etik 23ra.

Kulturaren esparruko herrialdeko eragileek "ontzat" jo dute azokari segida emateko urratsa egin izana, baina nabarmendu egin dute, halere, ekinaldiari buruz gogoeta egiteko beharra. Gogoeta eskatu dute, zehazki, azokak bide propioa egin dezan. Bertze azoken pareko ala berezi izatea baita kontua, haien ustez.

948 Merkatuaren bigarren aldiaren bidez, euskarri horren aldeko bere apustua berretsi egin du Nafarroako Gobernuak. Kultura kontseilari Ana Herrerak argi eta garbi erran du ekinaldiaren aurkezpenean: "Asmoa da azoka erreferentziazko topaketa bilakatzea kulturaren arloko gure produktuentzat; ezagutza partekatzeko eta proposamen berritzaileak erakusteko espazio bihurtu nahi dugu".

Hori lortzeko, 180 proposamen jasotzen dituen programa bat prestatu du Kultura Zuzendaritza Nagusiak, azarorako. Proposamen horien artean izanen dira hitzaldiak, tailerrak, erakustaldiak, bilerak, eztabaidak, aurkezpenak eta bertze. Gobernuaren asmoa da, denera, kulturaren eta artearen esparruko mila profesional inguru hartzea bere azokan. "Diziplina askotako hirurogei proposamen artistikori baino gehiagori eman nahi diegu espazio bat, kulturaren esparruko eragileen arteko sinergiak sor daitezen; elkarlana eta elkar ezagutza bultzatu nahi ditugu", gaineratu dute gobernuko arduradunek.

Sektoreko kideek Baluarte auditoriuma izanen dute agertoki nagusi, baina bertze hainbatetan garatuko da, gainera, aurtengo programa; bertzeak bertze Nafarroako Antzerki Eskolan, Zentral eta Indara aretoetan, Ziudadelan, Civivox aretoetan, Nafarroako Filmotekan eta Joaquin Maia musika eskolan.

Hainbat gai nagusi edo ardatz zehaztu dituzte Kultura Departamentuko kideek azokan garatzeko: genero ikuspegia, jabetza intelektuala, internazionalizazioa, diseinua edo sektorearen profesionalizazioa… Aipatzekoa da, gainera, Nafarroa-Akitania Berria-Euskadi euroeskualdeko herrialdeak izanen direla aurtengo 948 Merkatua azokako gonbidatu nagusiak. Espainiako Errioxa eta Aragoi erkidegoek ere parte hartuko dutela erantsi dute antolatzaileek.

Programari, gonbidatuei, eta, oro har, aurtengo egitarauari so, azoka "asmo handiko egitasmo bat" dela nabarmendu du Kuna Nafarroako Kultur Kudeaketa elkarteko presidente Rebeca Esnaolak. "Lehen aldiz egin zutenean ere halakoxea izan zen, asmo handikoa". Horrek ekarri du, Esnaolaren hitzetan, antolatzaileek sektore guztietara ailegatu nahi izatea. Eta asmo horrek jarri du zailtasuna mahai gainean, hain zuzen ere: "Zaila da 948 Merkatuaren gisako azoka bat martxan jartzea; arlo eta sektore guztiak ukitu nahi izateak are zailago bilakatzen du", azaldu du Kuna elkarteko buruak.

Esnaolak zalantzarik ez du ona dela gobernuak kulturaren esparruko gisa horretako ekinaldi baten alde egin izana. "Aukera hagitz garrantzitsua ematen du elkar ezagutzeko, elkarrengandik ikasteko, elkarren arteko dinamikak sortzeko". Kunako presidenteak uste du, gainera, 948 Merkatuak lortu duela Iruñea eta Nafarroa "kulturaren mapan" jartzea. Hori ona dela berretsi du, egiten diola mesede arloari.

Abiapuntua hori izanda, halere, kontuan hartu beharreko elementuak badirela argi du Esnaolak ere, eta elementu horien inguruko gogoetak eta lanak ekarriko dutela azokak hemendik aurrera izanen duen izaera zehaztea. Haren ustez, hori da erronka nagusia: "Ezberdin bilakatuko duen hori bilatu behar du Iruñeko azokak; espezializazioa bilatu behar du; bertzela, urtero egiten diren bertze azoken pareko izanen da, eta horrek ez du erreferente bilakatuko".

Azoka erreferente bilakatuko da bere marka propioa sortzea lortzen duenean. Hori uste du Esnaolak. Argi du 948 Merkatua ekinaldiak bide hagitz motza egin duela eta goiz dela, oraindik ere, izan ditzakeen helburu guztiak bete ditzala eskatzeko. "Argi dago gisa horretako ekinaldiek behar dutela denbora, sendotzeko. Halere, hasi behar du bere ezaugarri bilaka daitekeen hori garatzen", erantsi du Kunako presidenteak.

Formakuntza nagusi

Kuna Nafarroako Kultur Kudeaketa elkarteak hitzarmena du Nafarroako Gobernuarekin, eta akordio hori baliatu zuen erakundeak iazko azokan bazkideen, parte hartzaileen eta adituen arteko topaketa antolatzeko. Bigarren urteko egitarauari so, Esnaolak nabarmendu du aurten ere formakuntzari eman diola garrantzia gobernuak, batez ere. "Topaketarako eta formakuntzarako azoka izanen da, batez ere; ez hainbertze, ordea, proiektuak eta ekoizpenak erakustekoa".

Nafarroako Ganbera Abesbatzako kudeatzaile Iñigo Osesek ere sumatu du proiektuak eta ekoizpenak erakusteko espazioen eta aukeren falta. Esnaola baino kritikoago agertu da 948 Merkatuaren lehen aldiaren emaitzekin, eta, datorren azaroan eginen duten azokan parte hartuko dutela argi utzi duen arren, ez du ukatu zalantzak badituela. "Iaz profesional gisa parte hartu nuen, eta abesbatzak ere izan zuen bere erakuslekua. Aurten, ordea, ez dugu jarriko, iazko emaitza ez baitzen ona izan", erran du Osesek, argi eta garbi.

Azokaren neurriak eta arlo guztiak ukitu nahi izateak eragin zuen, abesbatzako kudeatzailearen hitzetan, nahi zutena lortu ez izana: "Arlo guztiak ukitu nahi izan zituzten: musika, dantza, literatura, antzerkia, arte plastikoak... Musikaren gure esparruan, behintzat, zailtasun handiak izan genituen programatzaileekin harremanak jorratzeko", azaldu du Osesek.

Osesek nabarmendu du esparru bakoitzak izaten ohi dituela bere zirkuitu propioak, eta, ondorioz, zaila dela denak uztartu nahi dituen azoka bat "erreferente" bilakatzea. "Argitaletxeek Durangoko Azoka dute, adibidez. Abenduan da, eta horretan jartzen dute indarra etxeek. Musika modernoaren arloan ere Bilboko Bime azoka dago. Halako ekinaldien ondoan, desitxuratuta gelditzen da diziplina guztiak ukitu nahi dituen ekinaldi bat".

Osesek gobernuaren apustua txalotu du, eta eskertu egin du kulturaren arloan urratsak egin nahi izatea. "Ona da ekinaldiak antolatzea; guk, noski, parte hartuko dugu". Baina gehiago hausnartu behar da , haren ustez, azokari norabide egokia emateko.

Osesek kritikatu egin du, adibidez, gobernuak diruz laguntzen dituen proiektu edo ekoizpenak erakusteko espazio berezi bat ez antolatzea. "Gobernuak ez badu ordaintzen duen hori saltzen, nork salduko du?", galdetu du. Espezializazioa eskatu dio administrazioari, azokak ardatz sendo bat izan dezan. Berezia izan dadin.

Ezagutu, ulertu eta laguntzeko zertzeladak
2018-10-122018-10-11Albisteak, Asteko Gaiak, Gizartea, Nafarroa

Ezagutu, ulertu eta laguntzeko zertzeladak

Edurne Elizondo

Tailerrean bezala, hamaika sentimenduk egin dute bat erakusketaren inaugurazioan ere. Ez dira agertu parte hartu duten emakume guztiak, eta ekitaldira joan direnetako zenbaitek nahiago izan dute jendaurrean ez hitz egin; beren izena ez eman. Prozesu guztiak ez direlako amaitu; zauri guztiak ez direlako itxi, oraindik ere. Denak daude hasi zirenean baino aurrerago bidean, halere. Eta hori da kontua, nabarmendu nahi izan dutenez. Indarkeria matxista sufritu dute, baina lortu dute aurrera egitea. Andrea eta Astelehen Lilak elkarteek antolatutako pintura tailerrean aritu dira, Lola Rodriguez psikologo eta arte terapeutarekin. Egindako lanekin erakusketa osatu berri dute, Iruñeko Plazara aretoan.

Irriek eta malkoek egin dute bat paretetan zintzilikatutako lanei so. Beren koadroak erakutsi dituztenetako bat da Sandra Iraizoz. 2015ean, En un segundo tu vida cambia izenburuko liburua idatzi zuen Iraizozek, senar ohiak sufriarazi zizkion tratu txar psikologikoen inguruan. "Tailerrean konturatu naiz banuela zer sendatu, oraindik ere", onartu du. Mihiseak eman dio zauria garbitzeko eta erabat ixteko aukera, erantsi duenez. "Uste dut, orain bai, burutu dudala nire prozesua", erran du.

Gako nagusia esperientziak partekatzea izan dela argi du Iraizozek. "Liburua idatzi eta gero, ibili naiz hamaika tokitan hitzaldiak ematen. Nonbaitera joan, eta nire istorioa kontatzen nuen. Tailerrean, ordea, baten eta bertzeen istorioak nahastu egin dira; negar eta irri egin dugu elkarrekin. Elkar ulertu eta babestu dugu, bertzearen istorioetan gurea ezagutu dugulako. Zu egon zaren toki berean egon den bertze batek baino ezin du ulertu barruan gertatzen zaizuna".

Ongi daki A.B.S.-k Iraizoz zertaz ari den. Elkar ulertzeko eta babesteko sentsazio hori ezaguna du berak ere. Ezaguna, Rodriguezekin egindako tailerrean ezagutu duelako. Parte hartzaile gehienek bezala, margotzen ez zekiela erantzun zion A.B.S.-k psikologoari pintura tailerrean parte hartzeko aukera lehenengoz aipatu zioenean. Baina azkenean izena ematea erabaki zuen, eta ez da damutu. Alderantziz. Etxean margotzeko gela bat atondu du. "Antsietateak edo beldurrak hartzen nautenean, pintzelari eutsi, eta margotzen hasten naiz. Horrek lasaitzen nau".

Hamar urtez egon zen ezkonduta, eta bereizteko prozesu "gogor" baten ondoren, depresioak hartu zuen A.B.S. "Urte eta erdi egin dut etxean sartuta. Ateratzeko indarrik gabe". Tailerra karrikara ateratzeko giltza izan da A.B.S.-rentzat. "Gauza handia da bakarrik ez nagoela jakitea; nik behar dut bultzatuko nauen norbait. Tailerreko taldeak eman dit behar dudan babes hori", nabarmendu du.

Argi du tailerra hasi zutenean baino indartsuago dagoela orain. Baina oraindik badu lana egiteko. "Oraindik ez naiz gai neure buruari duen balioa emateko; kosta egiten zait. Taldearen babesa behar dut, oraindik ere", onartu du.

"Talde batu eta sendoa"

Tailerrean zortzi emakume aritu dira. "Indarkeria matxista atzean uztea lortu dute denek; hortik aurrera, nork bere prozesuak egin ditu, eta nork bere esperientziak izan ditu. Halere, lortu dute talde batu eta sendoa osatzea". Horixe nabarmendu du Lola Rodriguez arduradunak.

Prozesu guztiak burutu ez direlako, hain zuzen ere, segida izanen du pintura tailerrak. Osatutako taldeak elkarrekin jarraituko du lanean. Gainera, talde berriak osatuko dituzte. Andrea eta Astelehen Lilak elkarteek Nafarroako Berdintasunaren Institutuaren laguntza jaso dute tailerrak egin ahal izateko.

A.B.S.-rekin eta Iraizozekin batera aritu da N.M. Rodriguezen tailerrean ere. Kontent da orain arteko lanak izanen duelako segida. Eskulanak taldera ailegatu baino lehen deskubritu zituen berak, halere, terapia gisa. "Terapia hoberik ez da. Orain, pintura deskubritu dut, eta gustura ari naiz". Margotzeak ekarri dion lasaitasuna nabarmendu du, baina, batez ere, taldekideekin dagoenean sentitzen duen babesa eta enpatia. "Elkarri laguntzen diogu, eta hori zoragarria da".

Rodriguezek argi du elkarri emandako babes hori "funtsezkoa" izan dela pinturaren bidez egin dituzten prozesuetan. "Pintura, finean, tresna bat izan da nork bere mina ezagutzeko, azaleratzeko", azaldu du psikologoak. Iraizozek onartu du aurretik pertsona gutxiren aurrean errandakoa adierazteko gai izan dela tailerrean, eta, hori eginez lortu duela egoera zehatz horrek eragiten zion minari aurre egitea. "Egoerak normalizatzeko gai izan naiz".

Pinturaren bidez, eta, batez ere, talde lanaren bidez, emakumeak ahalduntzea izan da tailerraren helburua, eta Lola Rodriguezek uste du bete egin dutela, neurri handi batean.

Ados daude Iraizoz eta parte hartu duten gainerako emakumeak ere. "Emakume borrokalariak gara, eta girorik ilunenean ere, gai izan gara bizitzak eskaintzen dizkigun koloreak ikusteko", erran du A.B. S.-k.

Egun grisak edo beltzak ez dira erabat desagertu. Horixe onartu dute emakumeek. "Inguratzen gaituen gizartea arrotza da oraindik ere; emakumeon aurkako indarkeria esparru guztietan gertatzen da", erran du Sandra Iraizozek. Eta aipatu du indarkeria matxista sufritu duen emakume baten auziko epaile madrildar batek erran eta hedabidetan zabaldutakoa: "Sugegorritzat" eta "putakumetzat" jo du epaileak andre hori, bertze hainbat kiderekin auzitegian zegoenean, hain zuzen ere. "Epaile horren hitzak entzun nituenean, senar ohiarengandik bereizteko nire epaiketa etorri zitzaidan burura; gogoratu nuen nik orduan sentitzen nuen beldurra; gai nintzen sufritzen ari nintzena zalantzan jartzeko ere. Epaile horrek min handia egin die indarkeria sufritu duten emakumeei, eta bere auziko erasotzailearen jarrera indartu du, gainera. Beldurgarria da".

Zaila da beldurrak erabat uxatzea. Onartu du hori Iraizozek. Baina bertze emakumeen babesarekin, errazagoa zaio beldur horiei aurre egiteko lana. Elkarri heldu diote tailerrean, eta elkarri heldu diote erakusketaren egunean ere. Pinturak eta pintzelak gertu ez dituztenean ere, elkarri heltzen eta eusten jarraitzen dute. Pintzelik gabe ere, elkar ezagutzeko, ulertzeko eta laguntzeko zertzeladak ematen dituzte.