Edurne Elizondo

Ibaiak, goiz edo berandu, berea dena eskatzen du; hau da, guk kentzen dioguna". Horixe nabarmendu dute Hasta aquí llegó la penúltima riada. Las enseñanzas del Zidacos (Honaino iritsi zen azken-aurreko uholdea. Zidakosen irakaspena) liburua idatzi duten egileek. Altaffayllak eman du argitara. "Auzolanean" prestatutako obra da, halere: hamazazpi adituren hitzak jaso ditu, iazko uztailaren 8ko uholdeek Tafallan eta inguruko bertze hainbat herritan eragindako hondamendiari buruz herritarrek egindako argazkiekin batera.

Hitzen eta irudien bidez, egileek gogoetara deitu nahi dute, hain zuzen ere. Haien hitzak ere Tafallan gertatutakoaren inguruan gogoeta egin eta gerokoak dira. Joan den uztailaren 8ko uholdeek ezustean harrapatu zituzten herri horretako bizilagunak. Sei orduan, uraren maila 0,10 metrotik 5,75 metrora igo zen Zidakos ibaian. Ur emari handiena gauerdian izan zuen. Ordurako, alarma guztiak piztuta zeuden, eta agintariek etxean gelditzeko eskatu zioten jendeari. Ur emariaren bat-bateko igoera handi horrek anitz erraten du Tafallan eta inguruko herrietan gertatu zenari buruz, Camino Jaso adituaren ustez. "Biescasen gertatutako uholdearen gisakoa izan da", erran zuen hondamendia gertatu eta astebetera.

Ibaien leheneratzean aditua da Jaso, bai eta Altaffayllak argitaratutako liburuan parte hartu duten egileetako bat. Jasoren testuarekin batera, Marina Aoiz, Belen Ausejo eta Luis Miguel Escudero kazetarienak ere irakur daitezke uholdeen inguruko liburuan, bai eta Antonio Aretxabala geologoarena, Jesus Cabrejas ingeniariarena, Julia Ibarra biologoarena, Uñaki Urkia arkitektoarena eta Javier Zabalza historialariarena ere. Egileen zerrenda osatzen dute Julen Rekondo ingurumen teknikariak, Juan Jesus Corcin Erriberriko zinegotzi ohiak, Beireko, Pitillasko eta Leozko alkate Ainara Gonzalezek, Pedro Jose Labarik eta Amaia Ruizek, Txalapartako editore ohi Jose Mari Esparzak, Tafallako zinegotzi ohi Juan Jose Irigaraik, eta Beñat Sorli Cañadak.

Zeru Cañadaren anaia da Beñat Sorli. Ezporogi ondoan zendu zen 25 urteko gaztea, urak autoan harrapatuta, uztailaren 8ko uholdearen ondorioz. Gaztearen familiak haren omenezko testu bat idatzi du, "uholdeek eragindako kalterik latzena" sufritu eta gero.

Hirigintza planak

Altaffayllako liburuaren egileek denboran atzera egin dute, Zidakos ibaiak gainezka egin zueneko bertze aldi batzuen berri emateko. 1935. urteko edo 1943. urteko uholdeak jaso dituzte, bertzeak bertze. Egileek nabarmendu dute, halere, Tafalla jatorrian ez zutela ibaiaren ondoan eraiki, ezta Erriberri ere. Hiriok, baina, hedatuz joan dira denborak aurrera egin ahala, ibaiak berezkoak dituen espazioak hartu arte. Tafallan 1990eko hamarkadan eraikuntzaren esparruan gertatu zen gorakada aipatu dute, bereziki, orduan eraikitako etxebizitza anitzek mugatu egin dutelako ibaiaren berezko bidea.

Auzi hori aztertu du liburuan Tafallako zinegotzi ohi Juan Jose Irigaraik. Kontatu du 1980ko hamarkadaren bukaeran prestatutako hirigintza proiektuaren asmoa zela Tafallako Alde Zaharra zaharberritzea. Asmo hori, baina, "kamustuz" joan ziren udaletxean; 1994. urtean onartutako hirigintza planak hutsean utzi zuen, eta "guztiz bertzelakoa zen filosofia bat" jarri zuen martxan. Hiriak, finean, ibaiaren tokia hartu zuen. "Zidakosek erruz ordainarazi digu orain", nabarmendu du Irigaraik, bere testuan.

Etxebizitzak ez dira Zidakos ibaiak bere bidean aurkitu dituen azpiegitura bakarrak. Uztaileko uholdeak gertatu eta gero, autobideak Zidakosen ezker magaleko sakan guztiak buxatu zituela ohartarazi zuen Camino Jaso adituak: "Ezker magal horretan egin zuen euri gehien, gainera; gure esku ditugun datuen arabera, ematen du zerbaitek atxiki zuela ura, ez bakarrik Zidakosen ibilguan, akaso bertze erreka batzuen ibilguetan ere bai".

Liburuan Jesus Cabrejas bide ingeniariak jorratu du gai hori. "Egia da uztailaren 8ko ekaitza fenomeno erabat ezohikoa izan zela; halere, autobidean neurriak hartu beharko lituzkete, halakorik berriz gerta ez dadin", erran du, argi eta garbi.

Inork ez du zalantzarik uztailaren 8an gertatu zena "erabat ezohikoa" izan zela. Ebroko Ur Konfederazioak berak bostehun urtean behingotzat jo du egun horretan Zidakosek Tafallan izan zuen emaria. Egungo klima aldaketaren testuinguruan, baina, joera da ezohiko fenomenoak maizago gertatzea, eta hori ere kontuan hartu behar dela azaldu nahi izan dute liburuaren egileek.

Beren asmoa izan da gertatutakoa aztertzea, batez ere, berriz ere gerta ez dadin. Liburua 15 euroan jarri dute salgai, eta irabaziak uholdeek kalte egindako herritarrentzat izanen dira. Tafallan bakarrik, 22 milioi euroren galerak izan zirela zehaztu zuten herriko udaleko arduradunek, uholdeak gertatu eta hilabetera. Laurehun auto baino gehiago hondatu zituen urak.

Uxue Rey Gorraiz

Urtebete joan da. Iruñeko Maravillas gaztetxeko kideek gogora ekarri dute Nafarroako Gobernuak aurreko urtearen hasieran eraikina hustu zuenekoa. Helburu horrekin, elkarretaratzera deitu zuten iragan den ostegunean, eta lagun mordoa agertu zen babesa ematera.

Iazko urtarrilaren 8an sartu ziren foruzainak gaztetxean, ikuskaritza teknikoa egin behar zutela argudiatuta. Ordu txikietan hustu zuten eraikina, barrenean inor ez zegoela aprobetxatuz. Agindua, jakina, goragotik heldu zen: Iruñeko Instrukzioko 4. Auzitegiak eman zuen, Nafarroako Gobernuko Ondare Zerbitzuak eraikina ikuska zezan, haien esanetan, "segurtasun neurriak" zirela medio. Eraikinera indarrez sartu, eta barreneko materiala eraman zuten. Hura salatzeko eta gaztetxeak bizirik dirauela aldarrikatzeko bildu dira berriki gazteak Nabarreria plazan. Kalean, porlanez itxita baitago jauregiko atea iaztik.

Gazteek orain urtebeteko argudio berari eutsi diote. Haien ustez, Nafarroako Gobernuak adierazi zuen ikuskatzeko beharra "aitzakia hutsa" izan zen, eta sinetsita daude horren atzean "gaztetxea hustu nahia" besterik ez zegoela. Hilabete korapilatsua izan zen iazko urtarrila, baina, tirabira hainbaten ondotik, Maravillas gaztetxea ixtea lortu zuen Nafarroako Gobernuak. Gaur egun gaztetxekoek ez dute eraikinean sartzerik, baina kalean jarraitzen dutela aldarrikatu dute ozen: "Ez gara desagertu".

2017ko irailaren 3an okupatu zuten gazteek Rozalejoko markesaren jauregia lehenbiziko aldiz. Nafarroako Gobernuaren jabetzakoa da eraikina, baina urteak zeramatzan hutsik ordurako. Gobernuak salaketa jarri zuen, eta akusazio partikular bilakatu zen 2018ko uztailean. Handik hilabetera, abuztu hartan, foruzainek gaztetxea hustu zuten, Espainiako Poliziaren laguntzaz. Protestak izan ziren biharamunean gaztetxearen ingurumarietan, eta istiluak izan ziren Poliziarekin. Dozenaka zauritu izan zirela salatu zuten gazteek, Polizia borrekin oldartu baitzitzaien. Arratserako, ordea, berriz okupatu zuten gaztetxea, iazko urtarrilera arte.

Maravillas gaztetxeko kideen eta instituzioen arteko tentsioak bizirik jarraitzen du ordutik, eta negoziazioetan ez dute erdietsi ados jartzea. 2018ko abuztuan foruzainek jauregia hustu zutenean, 22 lagun identifikatu zituzten, eta, urtebete baino gehiago esperoan igaro eta gero, 2019ko urrian izan zuten epaiketa, udazkenera atzeratu baitzuten berez maiatzerako aurreikusita zegoen zita. Epaiketan, denak absolbitu zituzten, azkenean, "froga faltagatik". Magistratuak adierazi zuen ez dagoela froga nahikoa auzipetuei zigorra ezartzeko. Ondotik, Nafarroako Gobernuak erabaki zuen ez zuela helegiterik jarriko, epaiketa galdu izanagatik ere.

Memoriaren etxe

Rozalejoko markesaren jauregiaren etorkizuna notizia izan da berriz ere azken egunotan. Joan den astean, Nafarroako Gobernuko Herritarrekiko Harremanetako kontseilari Ana Ollok bere departamentuaren plan estrategikoa aurkeztu zuen. Aurrekontuaren berri ere eman zuen, eta, bertan ageri denez, gobernuak bost milioi euro erabiliko ditu jauregi horretan Nafarroako Memoriaren Institutuaren egoitza ezartzeko lanetarako. Ez dago dataren inguruko zehaztapenik oraindik.

Gaztetxekoak ez dira sobera harritu Ollok adierazitakoarekin. Izan ere, 2018ko udan argudio horixe erabili zuen aldaketaren gobernuak gaztetxea hustu zezatela agintzeko. Ia urte eta erdi geroago, hura "ezerezean" gelditu dela nabarmendu dute gazteek, ez baita halakorik martxan jarri, eta gobernuaren hitzaz ez direla fio azaldu du kide batek.

Instituzioetatik jasotzen ez duten babesa kalean sentitzen dute gaztetxekoek. Auziak oihartzun handia izan du Iruñerritik kanpo ere: Euskal Herriko txoko askotako jendeak hartu du parte Maravillasen aldeko manifestazioetan. Elkartasun keinuetan bereziena, ordea, Josefina Lambertok behin baino gehiagotan adierazi diena izan da. Jauregia lehen aldiz hustu zuten egunean bertan joan zen hara. Haren ahizpa Maravillas Lambertoren omenez du izena hala gaztetxeak. 1936an, frankistek bortxatu, hil eta txakurretara bota zuten Maravillas.

Bide zaila izaten ari dira gaztetxekoak azken urteotan, eta ez dirudi, oraingoz, oztopoak lautzera doazenik. Aurrera begira ari dira, ordea, esperantzaz. "Ez zaigu falta borrokatzeko indarrik, eta hemen jarraitzen dugu", defendatu dute, irmo. Hemendik aurrera batez ere "auzoan zentratzeko grina" dutela aldarrikatu dute. Iruñeko Alde Zaharrean gelditu nahi dute, auzoaren alde egiteko. Bizilagunek helarazten dieten berotasunak indartzen ditu bidean: "Kaleak astintzen segituko dugu", esan dute, ozen.

Edurne Elizondo

Eraitsi beharko lukete; ez dut ulertzen zergatik ez duten oraindik egin". Fernando Mikelarena historialariak (Bera, 1962) ez du inolako zalantzarik; argi du administrazioak Iruñeko Erorien monumentu frankista behera bota beharko lukeela. Eraikina bere azken liburuko gai nagusiarekin lotu du: "Irabazleen kontakizunarekin", alegia. "Eskuinaren indarkeria sinbolikoaren eta hegemonia kulturalaren menpe gaude, oraindik ere", nabarmendu du. Irabazleek erabaki dutelako, beti, zer gogoratu eta zer ahaztu.

2015. urtean Sin piedad izenburuko liburuarekin hasitako trilogia itxi du Mikelarenak, orain, La (des)memoria de los vencedores. Jaime del Burgo, Rafael García Serrano y la Hermandad de Caballeros Voluntarios de la Cruz (Pamiela, 2019) lanarekin. 2017an, Muertes oscuras argitaratu zuen historialariak. Hiru lanotan, 1936ko eta 1937ko garbiketa politikoa jorratu du idazleak.

Lehendabiziko liburuan garbiketa politiko horren biktimei egin zien so Mikelarenak, batez ere, eta izen-abizenez aipatu zituen, gainera, errepresioaren erantzule, kolaboratzaile eta exekutatzaile izandakoak. Auzi horri eutsi zion Mikelarenak bigarrenean ere, baina Bidasoaren lurraldean kokatuta. "Kontrabandisten lurraldea da Bidasoarena, eta horrek bitxi bilakatzen du hango ekosistema", azaldu zuen egileak, lan hori aurkeztu zuenean. Mikelarenak ikertutako heriotza ilunen artean zen Gazteluko Sagardia Goñi familiako kideena. Berriki argitaratutako hirugarren lanarekin, azkenik, 1936ko altxamendu militarra bultzatu eta gerra irabazi zutenei egin die so historialariak, memoria eta ahanztura nola kudeatu zituzten aztertzeko.

Egileak nabarmendu nahi izan du, batetik, nahita eta asmo garbi batekin erabaki zutela zer gogoratu eta zer ahaztu 1936ko eta 1937ko garbiketa politikoa egin zutenek; eta, bertzetik, argi utzi du garaileena dela "oroimen hegemonikoa" oraindik ere. "Hori penagarria da".

Hegemonia horren adibidetzat jo du Iruñeko Erorien monumentua. Mikelarenak kritikatu du Iruñeko Udalak eraikinaren etorkizuna erabakitzeko egindako prozesua: "Bada garaia dauden tabuak gainditzeko eta ausardiaz jokatzeko", erran du: "Eraikina eraitsi beharko lukete".

Kontakizuna osatu

Erabaki zer gogoratu eta zer ahaztu; zer nabarmendu eta zer bilakatu bigarren mailako elementu. Hori eginez, oraindik ere indarrean den kontakizuna osatzeko aukera izan zuten 1936ko gerrako garaileek. Nafarroan, kontakizun horrek berezko hainbat ezaugarri izan zituela azaldu du Mikelarenak, hain zuzen ere. "Errepublikaren aurkako mezuak Nafarroako testuingurura egokitu zituzten erreketeek, eta gurea jo zuten errepublikako kaosari aurre eginen zion herrialdetzat".

Erreketeek garbiketa politikoan bete zuten rola sakon landu du Fernando Mikelarenak bere trilogian. Zehazki, Sin piedad izenburuko lehen liburuan, garbiketa politiko horretan hainbat ardura mota bereizten ahal direla azaldu zuen historialariak: "Lehen mailan dira agintari militarrak", erran zuen, orduan; erreketeen eta falangisten buruzagiak kokatu zituen bigarrenean; eta hirugarren maila batean, berriz, "bertzeak hiltzeko prest" zirenak. Garaileek memoria eta memoriarik eza kudeatzeko egindako prozesuan, hainbatek erreketeen ardura "ukatu" egin dutela erantsi du Mikelarenak.

Nafarroan Molak eta Sanjurjok izan zuten garrantzia aipatu du, bertzalde, Mikelarenak. "Nafarroan, altxamenduaren aldeko sektoreek sinetsarazi nahi izan zuten Molaren eta Sanjurjoren alde aritzeko egin zutela bat diktadurarekin, ez Franco laguntzeko".

Erran dena bezain garrantzitsua izan da isilarazitakoa. Horixe nabarmendu du Mikelarenak, eta salatu du garbiketa politikoaren inguruko agiri anitz desagerrarazi zituztela, 1936ko gerra bukatu eta gero. "Falangistek errepresioan izan zuten arduraz anitz hitz egin da; baina hemen ez ziren hainbertze. Erreketeen arduraz, ordea, ez da hainbertze hitz egiten". Trantsizioan ere alderdien artean "isiltzeko hitzarmen bat" izan zela gaineratu du historialariak.

Garaileen memoria eraikitzeko prozesuan zenbait pertsonak bete zuten rola aipatu eta nabarmendu du Fernando Mikelarenak, bertzalde; zehazki, bi izen jarri ditu mahai gainean: Jaime del Burgorena eta Rafael Garcia Serranorena. Mikelarenak argi utzi du egileon idatziek kontakizun hegemonikoa osatzen lagundu dutela.

Ia laurehun orriko liburua egin du historialariak, kontakizun hegemoniko horren berri emateko; eta, batez ere, kontakizun hori kudeatzeko prozesuen berri zabaltzeko. Trilogiaren azken lana da Pamielarekin argitaratutako La (des)memoria de los vencedores. Azkena, "oraingoz", egileak zehaztu duenez. Ikertzen jarraitzeko aukera badela nabarmendu du historialariak. Lanerako gogoa eta grina ere ez ditu faltan, artxiboen artekoa baitu Mikelarenak berezko habitata.

Edurne Elizondo

Arrotxapeko karrikak urdin eta laranja bilakatuko ditu Iruñeko Udalak, urte berriarekin batera: auzo horrek osatuko du araututako aparkalekuen zortzigarren sektorea. Udala hasi da jada ordaintzeko makinak jartzen eta aparkatzeko tokiak dagokien kolorearekin margotzen; gainera, joan den astetik, informazio bulego bat zabalik da auzoko Anelier pasealekuan, herritarrek izan ditzaketen zalantzak argitzeko asmoz.

Arrotxapeko aparkalekuen auziak eztabaida piztu du azken urteotan. Iruñeko Udalak 1999an ezarri zuen aparkaleku mugatuko sistema. Alde Zaharrekoa izan zen lehendabiziko sektorea, eta, Zabalguneetakoa, berriz, bigarrena. Sistemak hiriko bertze auzo batzuk hartu zituen gero, eta Arrotxapeko karrikak dira, egun, araututako aparkalekua ez duten bakarrenetakoak. Alde Zaharretik gertu dago, eta, ondorioz, gidari anitzek hautatzen dituzte karrika horiek autoa han utzi eta erdigunera oinez mugitzeko.

Arrotxapeko aparkalekuak arautzeko asmoa aurreko legegintzaldian jarri zuten mahai gainean. Udalak inkesta egin zuen auzokideen artean, eta emaitza argia zen: bizilagunen %87,15ek uste zuten aparkalekua arautzeko beharra bazela; eta %90,4k nabarmentzen zuten aparkatzeko arazoak zituztela auzoan. Inkestak agerian utzi zuen, gainera, Arrotxapeko familia gehienek bi edo hiru auto dituztela, eta %40k bakarrik badutela garajea.

Egungo udalak erabaki du bi modutan aratuko dituela Arrotxapeko aparkatzeko tokiak: eremu urdinekoak izanen dira 295 toki (Marcelo Zelaieta, Joaquin Beunza, Bernardino Tirapu eta Artika karriketan), eta eremu laranjakoak, berriz, gainerako 3.482 tokiak. Eremu laranjako toki horien barruan daude Gaseko eskorten ondoko bi aparkalekuetakoak, eta Anelier pasealekuaren ondoan dagoen aparlekukoak.

Eremu urdinak eta laranjak ordutegi bera dute: astelehenetik ostiralera, 08:30etik 14:00etara eta 16:00etatik 20:00etara arautzen dute aparkalekua; larunbatetan, berriz, 08:30etik 14:00etara. Txartela duten bizilagunek nahi duten eremuan uzten ahal dute autoa; ez dutenek, berriz, ordaindu egin behar dute: gehienez ere, bi orduz uzten ahal da autoa eremu urdinean, eta egun batez, berriz, laranjan. Araututako ordutegitik kanpo, igandeetan eta besta egunetan edozein tokitan uzten ahal dute gidariek autoa.

Auzokideen kezkak

Arrotxapeko bizilagunek eta dendariek argi dute aparkalekuak arautzeko beharra badela; baina ez dira kontent, halere, egungo udalak egindako urratsekin. Salatu dute, batez ere, informaziorik ez dutela jaso. "Martxan jarri dira guri deus erran gabe", nabarmendu dute La Rotxa dendarien elkarteko kideek. Ezarritako ordutegia ez dela nahikoa izanen uste dute, gainera: "Motz gelditzen da; gauez eta asteburuetan ordaindu gabe aparkatzeko aukera bada, eta, ondorioz, arazoak bere horretan jarraituko du".

Mendialdea auzo elkarteko kideek, berriz, argi dute bizikletaren eta garraio publikoaren alde egin behar dela, hiritarrek autoa bazter uzteko ohitura har dezaten. "Halere, etxe batean auto bat edo bi daudenean, nonbait utzi behar dituzu. Eremu urdina nahi dugu, bizilagunok aparkatzeko aukera izan dezagun", azaldu dute.

Anelier pasealekuan zabaldutako informazio bulegoa baliatu nahi du udalak herritarren kezkak argitzeko. Bulego horretan eskatu ahal izanen dituzte auzokideek aparkatzeko txartelak, gainera. 48,35 euro ordaindu beharko dituzte, urte baterako.

Iruñeko Udaleko agintarien asmoa zen urtarrilaren 1etik aurrera jartzea martxan Arrotxapeko aparkalekuak arautzeko sistema; hala ere, Herritarren Segurtasunerako zinegotzi Patxi Fernandezek erran du hasiera data atzeratzeko prest direla, urtarrilaren 20ra arte. "Txartelak eskatzeko eta informazioa jasotzeko denbora izan dezaten nahi dugu". Azken asteotan, hain zuzen, makinetan jarritako kartelak kendu dituzte Arrotxapeko hainbat karrikatan. Denak ez dira kontent.

Kattalin Barber

Taula periodikoa hutsik gabe memorizatzea. Taulak dituen 118 elementuak ikastea eta ulertzea. Ohiko bideetatik at, jolasaren bitartez taula periodikoaren ezagutza jasotzeko aukera ematea du helburu A zer elementuak! izeneko mahai jokoak. Nafarroako Gobernuak sortu du, eta Durangoko Azokan aurkeztu berri du.

Jolasaren xede nagusia da taularen ezagutzaren inguruan jakin-mina sortzea haurrei, eta, aldi berean, Fisika eta Kimika irakasgaia duten DBHko ikasleei laguntza eskaintzea. Helburu horrekin, hain zuzen ere, mila ale baino gehiago banatu ditu Nafarroako Gobernuak bigarren hezkuntzako ehun ikastetxetan baino gehiagotan.

Sustatzaileek adierazi dutenez, jokoa 8 urtetik gorakoentzat da, eta aproposa da "hezkuntza ingurunetik kanpo zientzia eta teknologiaren inguruko beste gai batzuk lantzeko" ere. Gainera, lau hizkuntzatan dago, eta, bide batez, hizkuntza horiek landu daitezke: euskara, gaztelera, ingelesa eta frantsesa.

Durangoko Azokan aurkeztu eta gero, Nafarroako Gobernuko argitalpenen dendan jaso daiteke jada, bai eta Iruñeko Planetarioaren dendan ere. 10 euro balio du jokoak.

Miren Karmele Gomez Garmendia Iruñeko Planetarioko hezkuntza programaren koordinatzailea da, eta hark ere nabarmendu du jokoa lan tresna garrantzitsua izan daitekeela zientzian: "Jolas egiten dugunean, irudimena aktibatzen da, eta hori arras garrantzitsua da zientzian". Modu horretan, hainbat diziplina "ia konturatu gabe" ikas daitezkeela uste du. Haur zein gazteentzat zientzia ikasteko modurik "erakargarriena eta aberasgarriena" da jolasa, ezagutza ohiko bideetatik at jasotzeko balio baitu.

Irudimenaz gain, jokoetan ematen diren balioak, elkarlana eta esperientzia aipatu ditu Garmendiak. Planetarioan 25 urte daramatzate zientzia ezagutzak zabaltzen beren izar eskolarekin; STEAM programaren bidez, gainera, hezkuntza jorratzen ari dira. Ingelesezko Science, Technology, Engineering and Mathematics hitzen akronimoa da: zientzia, teknologia, ingeniaritza eta matematika. Dibulgazio programa bat dute, eta diziplina horiek guztiak ezagutaraztea da asmoa, bereziki, ikasleen artean bokazioa sustatzeko. "Esploratzeko grina lantzea eta piztea da garrantzitsua", dio.

Askotan, jakintza zientifikoak transmititzerakoan, gehiago bultzatu dira bide formalak, eta ez da lortu erakargarria izatea. Horregatik, jokoaren bidez taula periodikoa irakatsiz, jakintza horren transmisioa erraztu daiteke. Azken finean, transmisioa erraztea baita helburu nagusia, beste modu batean ikusaraztea zientzia.

Gomez Garmendiak badaki ez dela gauza bera zerbait buruz ikastea edo jolasaren bidez ikastea: "Ezagutza jasotzen ari zara jolasten ari zaren bitartean, baina ia konturatu gabe, eta esperientziak garrantzi handia du; ez da berdin modu estatikoan ikastea edo esperientzia baten bidez ikastea". Ikasketa prozesua aldatzen da jokoan, eta horretan jarri du arreta: "Jolasak badu berebiziko abantaila bat: edozein gai jorra daiteke".

150. urteurrena

Gaur egun, mende eta erdi du kimikaren ikur horrek: Dmitri Ivanovitx Mendeleiev zientzialari errusiarrak elementu kimikoen taula periodikoa duela 150 urte sortu izana ospatzen ari dira aurten. Kimika modernoaren sortzaileetako bat izan zen Mendeleiev, eta 1869an argitaratu zuen munduan dauden konposatuen sailkapen ezagunaren lehendabiziko bertsioa. Hori dela eta, hainbat ekitaldi egiten ari dira urteurrena gogoratzeko.

Joan den maiatzean, esaterako, taula periodiko erraldoia ezarri zuten Iruñeko Baluarte plazan. Hormigoizko 118 kubotan, elementu kimikoen oinarrizko informazioa jaso zuten, zientzia dibulgaziorako espazioak sortzearren. Kubo horiek plazan ikus daitezke, oraindik ere.

Taula periodikoaren sorrera zientziaren historiako jazoera adierazgarrienetako bat da. Bide horretan, A zer elementuak! zientzia dibulgazioko joko berria taula periodikoaren jakintza erakusteko modu berritzailea da. Izan ere, zientzia modu askotan lantzeko aukera dago, eta horietako bat jokoak dira, zientzia guztien eskura egon dadin.

Eskolan eta eskolatik kanpo zientzia modu erakargarrian irakastea da giltza. Zientzia ezagutzeko, zientzian lan egiteko eta zientziaren aldeko hautua egiteko ere. Bide horretan, haur eta gazteen lagun izan nahi du Nafarroako Gobernuak prestatutako mahai jokoak. Jolastuz ikasten jarraitzeko.